De Peccatorum Meritis et Remissione et de Baptismo Parvulorum

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VIII, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 60). Urba, Karl; Zycha, Joseph; editors. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1913.

Sic itaque omnes, quicumque in hac uita diuinarum scripturarum testimoniis in bona uoluntate atque actibus iustitiae praedicati sunt et quicumque tales uel post eos fuerunt quamuis non eisdem testimoniis praedicati atque laudati uel nunc usque etiam sunt uel postea quoque futuri sunt, omnes magni, omnes iusti, omnes ueraciter laudabiles sunt, sed sine peccato aliquo non sunt, quoniam scripturarum testimoniis, quibus de illorum laudibus credimus, hoc etiam credimus non iustificari in conspectu dei [*]( 10 II Cor. 4,16 14 Phil. 3,15.16 19 cf. II Cor. 4,16 28 cf. Ps. 142, 2 ) [*]( 1 si] add. quo modo b adprehensos LmlVmlGml 2 a] in bd, om. C 4 extensus b 6 se om. LSVmlPCJI fe s. eras. v L est SG 7 in] ea d iustiac K 11 rcnouatus K 12 perfectione*L deinque A 13 comites bis K 14 quodquod SVmlGMml quot A 15 alter Kml rcuelauit LmlPACM 16 quo P 17 n ex in V 18 q: A 19 fidei om. z do die] deinde M in sua LPd 21 qui Ji 22 iustititiao L 23 tales cu eis (cii eis s.l.m1)L post] pro S eis LmlSVmlPG 24 in eisdem L in eisdem SP praedicti LmlSPG praedicti V 25 ait. sunt] add. ut LmlSPGM 27 illarum Kml 28 dei] eius A )

omnem uiuentem et ideo rogari, ne intret in iudicium cum seruis suis, et non tantum uniuersalitcr fidelibus omnibus, uerum etiam singulis esse orationem dominicam necessariam, quam tradidit discipulis suis.

At enim ait dominus: estote perfecti, sicut pater uester caelestis perfectus est; quod non praeciperet, inquiunt, si sciret fieri non posse quod praecipit. non nunc quaeritur . utrum fieri possit, si istam perfectionem ad hoc accipiunt, ut sine ullo sit quisque peccato, cum hanc agit uitam — iam enim supra respondimus posse fieri -, sed utrum aliquis faciat, hoc nunc quaerimus. neminem autem esse, qui tantum uelit, quantum res exigit, ante praecognitum est, sicut scripturarum quae supra commemoraui testimonia tanta declarant. et tamen cum dicitur cuiusque perfectio, qua in re dicatur uidendum est. nam ex apostolo testi -, monium paulo ante posui, ubi se fatetur in acceptione iustitiae, quam desiderat, nondum esse perfectum et tamen continuo dicit: quotquot ergo perfecti, hoc sapiamus; quod utrumque non diceret, nisi in alia re perfectus esset, in alia non esset. uelut si iam sit quisquam sapientiae perfectus auditor-quod nondum erant illi, quibus dicebat: lac uobis potum dedi, non escam; nondum enim poteratis, sed nec adhuc quidem potestis; eis quippe et illud ait: sapientiam loquimur inter perfectos, utique perfectos audit ores uolens intellegi —, potest ergo fieri, sicut dixi, ut iam sit aliquis sapientiae perfectus auditor, cuius nondum sit perfectus et doctor; potest perfectus esse iustitiae cognitor, nondum [*]( 5 Pelagiani Matth.5,48 15 cf. pag. 93,14 16 cf. PhU. 3,12 Phil.3,15 20 I Cor. 3, 2 22 I Cor. 2, 6 ) [*](letom.zd iudicio Lml cii(cs.l.m2)L 2fidebusVml 3operationemliml 5 At—dom.] ait enim dominus sAM at enim dominus ait bd sicut s.l.r»2A 6 et pater GAd 7 praecepit Lm2AM non om.A 8 possit s.l.m2L 9quique LSVrnl PG anc Lrnl liac Kml 10 faciat (in mg. al fiat)6 12 scriptura Vm2G sup.ra scripturaarm (exp. m2)K qui Lml commemorauit K 14 in s.l.m2G digatur IjinlVmlGml uinendum Vnil testimonium s.l.m2G testimonio A 16 quodquod LmlSVGM 18 uelut] uerum zM si iam] sua M 19 adiutor LmlGml erat Lml 21 quidem om. KA 22 iutcrfectos (o»iperfectos)yl utique perfectos ifi mg. m2Gutique perfectiores b 23 dix Lml .24 adiutor Gml perfector A 25 esse perfectus A cognitor (or s.l.)K )

perfectus effector; potest perfectus esse, ut diligat inimicos, qui nondum est perfectus ut sufferat. et qui perfectus est in eo, quod omnes homines diligit, quippe qui etiam ad inimicorum dilectionem peruenerit, quaeritur utrum iam sit in ipsa quoque dilectione perfectus, id est utrum quos diligit, tantum diligat, quantum illa inconmutabilis regula ueritatis diligendos esse praescribit. cum ergo legitur in scripturis cuiusque perfectio, qua in re dicatur, non neglegenter intuendum est, quoniam non ideo quisque prorsus sine peccato esse intellegitur, quia in aliquare dicitur esse perfectus. quamquam et in hoc possit ita dici, ut non quia iam non est quo proficiat, sed quia ex maxima parte profecit, hoc nomine dignus habeatur, sicut in doctrina legis dici potest quisque perfectus, etiamsi eum aliquid adhuc latet; sicut perfectos dicebat apostolus, quibus tamen ait: et si quid aliter sapitis, id quoque uobis deus reuclabit; uerum tamen in quod peruenimus, in eo ambulemus.

Xeque negandum est hoc deum iubere ita nos in facienda iustitia esse debere perfectos, ut nullum habeamus omnino peccatum. nam neque peccatum erit, si quid erit, d non diuinitus iubetur ut non sit. cur ergo iubet, inquiunt, quod scit nullum hominum esse facturum? hoc modo etiam dici potest, cur primis illis hominibus iusserit, qui duo soli erant, quod sciebat eos non esse facturos. neque enim dicendum est ideo iussisse, ut nostrum aliquis id faceret, si illi non facerent; hoc enim, ne de illa scilicet arbore cibum sumerent, non nisi illis solis deus iussit, quia, sicut sciebat quid iustitiae facturi non erant, ita etiam sciebat quid iustitiae de illis erat ipse facturus. eo [*]( 14 Phil. 3, 15. 16 19 Pelagiani 23 cf. Gen. 2, 17 ) [*](2 pcrfectus in mtj. m2A 3 homines om. A qui oni. M iraicoru A dilectionc S 4 ista d quoque om. zbd 6 praescripsit KCb praesciuit M 7 per- fecti A digatur Kml 8 quia A prorsus om. K 9 quia] ctiamsi A et om.2 10 posset Kml posse b dici* V 5e A 11 proficit GmlKACb abeatur Lml 12 quisquam zMTbd 14 id] hoc A deu3 uobis r reuelauitSFmSPGCill 15 quo LmlV PM 17 instia Km1 efomnino habeamus (55 exp. m2)K 18 namque (om. neque) M nec zTd pr. si] sed A iubeatur Kb iunctur Cml 19 inquiunt iubet P sit A hominem Gml 20 futuru IÚnlb illis s.l.L 22 aliqui K aliquid C, om.GmI facerent K 23 arbore] arte LtnlSPG,V(in mg.m2 1 arbore) ciuum LmlSVml summerent L sumeret A 24 sicut bis K facturi-iustitiae in nu/.m2K 25 quod A ipse erat b eo] et KC quo A )

modo ergo iubet omnibus hominibus ut non faciant ullum peccatum, quamuis sit praescius neminem hoc inpleturum, ut, quicumque impie ac damnabiliter eius praecepta contempserint, ipse faciat eorum damnatione quod iustum est, quicumque autem in eius praeceptis oboedienter et pie proficientes nec tamen omnia quae praecepit inplentes, sicut sibi dimitti uolunt, sic aliis peccata dimiserint, ipse faciat in eorum mundatione quod bonum est. quomodo enim dimittenti dimittitur per dei misericordiam, si peccatum non est? aut quomodo non uetatur per dei iustitiam, si peccatum est?

Sed ecce, inquiunt, apostolus dicit: bonum certamen certaui, cursum consummaui, fidem seruaui; superest mihi corona iustitiae; quod non diceret, si haberet ullum peccatum . immo uero respondeant, quomodo potuit haec dicere, cui adhuc restabat ipsius passionis, quam sibi iam inpendere dixerat, tam magna conflictatio, tam molestum et grande certamen. an ad eius consummandum cursum parum adhuc deerat, quando illud deerat, ubi erat futurus acrior et crudelior inimicus? quodsi ideo talibus uerbis certus securusque gaudebat, quia de uictoria futuri tanti certaminis certum eum securumque iam fecerat, qui eandem passionem iam illi reuelauerat inminere, non re plenissima, sed spe firmissima haec dixit et quod futurum esse praesumpsit tamquam f actum fuerit indicauit. si ergo his uerbis etiam hoc adderet, ut diceret: \'nullum habeo iam peccatum\', hoc quoque illum intellegeremus non de rei factae, sed de rei futurae perfectione dixisse. sic enim ad ipsius cursus consummationem pertinebat nullum habere peccatum, quod isti putant, cum haec diceret, iam in illo fuisse conpletum, [*](10 Pelagiani II Tim. 4, 7. 8 ) [*](1 liominibus om.A 2 quaminssit Vml sit om.S 3 hac Lml ad Vml pceptu A contempserit VKm2A 4 in eorum Pd damnatione VA eis zI fiibiA si.4 7 faciant Lm1 enim om. V 8 dimittendi V ml si*L 9 aut-est in mfl.L non est SPG, in L ras. 3 lilt. 11 fidem sern., cursum cons. d 12abcret L 14tam Lml lficonflictio Ka.c.ACb et] ac zd grandem Lml crande SGml 16 consumandu A 18 sccuturusqnc P gaudebat bis V futuri om. A 19 tallti om. zd securumquem Lml eandcm] tandem T 21 praesumsit L 22 fuerat SPa.c. adderet] attenderet A 23 abeo Vml hoc peccato ia Kml 24 fnterae Lml 25 csuptioncm A 26 in ex ilG )

quemadmodum ad ipsius cursus consummationem pertinebat etiam in certamine passionis aduersarium superare, quod etiam ipsi necesse est fateantur, cum haec diceret, adhuc in illo fuisse conplendum. hoc ergo totum nos dicimus tunc fuisse adhuc perficiendum, quandoiam de dei promissione praefidens totum ita dicebat, tamquam fuisset effectum. ad ipsius quippe cursus consummationem pertinebat etiam quod peccata dimittebat debitoribus suis atque ita sibi ut dimitterentur orabat; qua domini pollicitatione certissimus erat in illo fine, quem adhuc futurum iam fidendo dicebat inpletum, nullum se habiturum esse peccatum. nam, ut alia omittam, miror si, cum uerba illa dicebat, per quae istis uisus est nullum habuisse peccatum, iam fuerat ab illo ablatus ille stimulus carnis, de quo a se auferendo dominum ter rogauerat responsumque acceperat: sufficit tibi gratia mea; uirtus in infirmitate perficitur. huic tanto uiro perficiendo necessarium fuit, ut ab illo angelus satanac non auferretur, a quo propterea colaphizabatur, ne magnitudine reuelationum extolleretur, et audet quisquam quemquam uel putare uel dicere positum sub onere uitae huius ab omni omnino mundum esse peccato ?

Sint licet homines tanta excellentes iustitia, ut ad eos de columna nubis loquatur deus, qualis Moyses et Aaron in sacerdotibus eius et Samuhel in his qui inuocant nomen eius, cuius magnae laudes pietatis et innocentiae scriptura ueridica [*](7cf.Matth.6,12 12.15cf.IICor.l2,7.8 13IICor.l2,9 21cf.I\'s.98,7 Ps.98,6 ) [*](1 qucmammodum SV K,om.A ad ips. cursus consummationem (in mg. al cursum passion«)6 passiqncm (csumationc s.ir,2)L passionem SVPG 2 in om.A 3 ipsis Lml ipse S adhuc diceret A dicerent LmlSVmlPO )[*](del. L) [*](conplendum-fllisse in mj.m2K 4 ergo] quoque/f 5 iam ae — 99,17 superbire unde om. L (unum fol.inicrc.) passiolle A praofidos Cml puidcns MT, b (in wj. al prcsidens) 7 quod] add. ipse 6 Sdimitteretur zd quiaGml quãJl dnsA 9fine*G\' adhuc futurum] affuturū A confitcndo (con s.i.m2)V impletu (nd s. t>n3)F 11 si om.S uiuus Sml 13 ter om. A 14 nam uirtus Vm2PAd 15 anglos Am2 sataueae Vml satanaee G 16 n exp.vaK auferctur SVmlGmlKml colafizabantur V colaphizebatur Kml 17 uisionum zd, b in mg. extolletur Vml audent V quenquam A 18 honore Vml unere Kml ouore Gml huius uitae bd 19 peccatii VmlKrnl 21 nobis Migne 22 samuel SPCM 23 magna Gml laudis Gml AJl innoc.] add. in zd scriptura* V ) [*]( I LX. August. VIII para I. Vrba et Zycha. ) [*]( 7 )

praedicantur ab ineunte pueritia, ex quo eum mater uotum soluens in templo dei constituit et seruum domino dedicauit, etiam de talibus tamen seriptum est: tu propitius eras illis et uindicans in omnes affectiones eorum. in filios quippe damnationis uindicat iratus, in filios autem gratiae uindicat propitius, dum quem diligit corripit et flagellat omnem filium quem recipit. nulla autem uindicta, nulla correptio, nullum dei flagellum debetur nisi peccato excepto illo, qui in flagella paratus est, ut experiretur omnia secundum similitudinem sine peccato, ut esset sanctus sanctorum sacerdos interpellans etiam pro sanctis, qui non mendaciter etiam de se quisque dicumnt: dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. unde et ipsi qui contra haec disputant, cum sint casta uita moribusque laudabiles nec dubitent facere, quod illi diuiti pro consequenda uita aeterna consilium requirenti, cum se respondisset iam omnia legis inpleuisse mandata, praecepit dominus, si uellet esse perfectus, uenderet omnia quae habebat et daret pauperibus thesaurumque transferret in caelum, nemo tamen eorum audet dicere se esse sine peccato. quod, sicut credimus, non fallaci animo dicunt; si autem mentiunter, eo ipso incipiunt uel augere uel habere peccatum.

Iam ergo quod loco tertio posui uideamus. cum uoluntatem humanam gratia adiuuante diuina sine peccato in hac uita possit homo esse, cur non sit, possem facillime ac ueracissime respondere: \'quia homines nolunt\'. sed si ex me quaeritur, quare nolint, imus in longum; uerum tamen etiam hoc sine praeiudicio diligentioris inquisitionis breuiter dicam. nolunt homines facere quod iustum est, siue quia latet an iustum sit siue quia non delectat. [*]( \' 3 Ps. 98, 8 5 cf. Prou. 3,12. Hebr. 12, 6 8 cf. Ps. 37,18 cf. Hebr. 4,15 9 cf. Hebr. 7, 25 11 Matlb. 6, 12 14 cf. Matth. 19, 20. 21 ) [*](dcf. L) [*]( 1 praedicamur sml praedicatur AM 2 dedicabit A 3 tamen om. SVPGd 4 om s. exp. eos Km2 6 et om SVPG 8 illo s.l.G 10 mandaciter Pml mendatiter Kml quisquedeso Km2CTb 13 sic S P sit V m1M dubitant Sml 15 impleuissct SVmlGml 16 perfectus s.l.m3V haberet KCMb 18 esse se K 21 tertio loco b 22 uoluntate humana KACb gratiā Gm1 sine peccato in hac uita si (si om. P)sine peccato in hac nitnSP;incod.V20litt.erasae peccatis4 23 possc s.l.m2S posse MT 21 uolunt SVmlGml 25 nolunt CMd nolilltlongum] nolimus in Jongum (in mg. longiori tractatu indigct)/\' nolimus (om. imns) G longQ (u s. 0 m2)V 26 uolunt SVmlGml 27 dclectant S )

tanto enim quidque uehementius uolnmus, quanto certius quam bonum sit nouimus eoque delectamur ardentius. ignorantia igitur et infirmitas uitia sunt, quae inpediunt uoluntatem, ne moueatur ad faciendum opus bonum uel ab opere malo abstinendum. ut autem innotescat quod latebat et suaue fiat quod non delectabat, gratiae dei est, qua hominum adiuuat uoluntates; qua ut non adiuuentur, in ipsis itidem causa est, non in deo, siue damnandi praedestinati sunt propter iniquitatem superbiae siue contra ipsam suam superbiam iudicandi et erudiendi, si filii sunt misericordiae. unde Hieremias cum dixisset: scio, domine, quia non est in homine uia eius nec uiri est ut ambulet et dirigat gressus suos, continuo subiunxit: corripe me, domine, uerum tamen in iudicio et non in furore tuo, tamquam diceret: \'scio ad correptionem meam pertinere, quod minus abs te adiuuor, ut perfecte dirigantur gressus mei; uerum tamen hoc ipsum noli sic mecum agere, tamquam in furore, quo iniquos damnare statuisti, sed tamquam in iudicio, quo doces tuos non superbire\'. unde alibi dicitur: et iudicia tua adiuuabunt me.

Nullius proinde culpae humanae in deum referas causam. uitiorum namque omnium humanorum causa superbia est. ad hanc conuincendam atque auferendam talis medicina caelitus uenit: ad elatum hominem per superbiam deus humilis descendit per misericordiam gratiam claram manifestamque commendans in ipso homine. quem tanta prae participibus suis caritate suscepit. neque enim et ipse ita uerbo dei coniunctus, ut ea coniunctione unus filius dei et [*]( 2 ignorantia — 20 superbia, est] cf. Fulgentii ad Mon. 1 28 (LXV176. 17711) 10Hier. 10,23.24 18 Ps. 11S, 175 24 cf. Ps. 44,8. Hebr. 1,9.3,14 ) [*](del.L) [*]( 1 quiquc P quisque M 2eo*** TT eoquod AMT 4 ab om.A 5 ignotescat Vml lateuat Sm1 Gm1 OgratiaSFPO pr. quae Cbd 7 in ipsis it idem SPm2 in ipsissit itidem Pml in ipsis sit item V in ipsi sit (sit s.l.m2) idem(r\' in ipsis A in ipsis idem M in om. K praedistinati K 8 sunt (in mg. alsint) A. sint SPCbd 9 et erudiendi, si] ut emditi SV PGT sintfiliiT sintVPp.c.bd 11 uia] uita SV PmlG 12subiungit VPG 13 in om. V 14 adiuorKml adituorGml 15 mecum sic agere b 16 fatuisti A 17 a uoce alibi itic. fol. 136* L 19 causam uitiorum: namque b 21 conuicendã Kml 23 glaram LmlSGml maiiifestum quae 5 manifestaque Aml connuendens S in cras. P ipsi homini Pm. rcc. homiiig L 24 qnc (o in ras.) V que PmlM quae S tantll P particibus V tuis Kml caritatem Lml PC claritate K 25 coniunctos LmlSVmlGml ca] ipsa zbd coniutione Lml dei-filius in m9.m21. ) [*]( 1* )

100

idem ipse unus filius hominis fieret, praecedentibus suae uoluntatis meritis fecit. unum quippe illum esse oportebat; essent autem et duo et tres et plures, si hoc fieri posset non per dei proprium donum, sed per hominis liberum arbitrium. hoc ergo praecipue commendatur, hoc in sapientiae atque scientiae thesauris in Christo absconditis, quantum existimare audeo, praecipue docetur et discitur. ideo quisque nostrum bonum opus suscipere, agere, inplere nunc scit, nunc nescit, nunc delectatur, nunc non delectatur, ut nouerit non suae facultatis, sed diuini muneris esse uel quod scit uel quod delectatur, ac sic ab elationis uanitate sanetur et sciat quam ucre non de terra ista, sed spiritaliter dictum sit: dominus dabit suauitatem et terra nostra dabit fructum suum. tanto autem magis delectat opus bonum, quanto magis diligitur deus, summum atque incommutabile bonum et auctor qualiumcumque bonorum omnium. ut autem diligatur deus, caritas eius diffusa est in cordibus nostris non per nos, sed per spiritum sanctum, qui datus est nobis.

Sed laborant homines inuenire in nostra uoluntate quid boni sit nostrum, quod nobis non sit ex deo, et quomodo inueniri possit ignoro. excepto enim, quod apostolus ait, cum de bonis hominum loqueretur: quid enim habes quod non accepisti? si autem accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis?, ipsa etiam ratio, quae de his rebus a talibus quales sumus iniri potest, quemlibet nostrum quaerentem uehementer angustat, ne sic defendamus gratiam, ut liberum arbitrium auferre uideamur, rursus, ne liberum sic asseramus arbitrium, ut superba impietate ingrati dei gratiae iudicemur. [*]( 5cf. Col.2,3 11 Ps.84,13 15 Rom. 5, 5 20 cf. I Cor. 4,1-6 211Cor.4,7 ) [*]( 1 unius A siue A 2 opportebat Lml 3 propriam (u s. a)V 5 te- sauris L Gestimare A 7 aggere A 8 nune nescit in mg-m2G 9 nunie- ris KA 10e*lationis Km2 ellationis Ltnl 11 ita set Lml dau L 12 suauitatem (in mj. al benignitatem) b benignitatem T 17 ante nobiseras.pro L 19 quod A bonii KM quomodo L iuuenire (i s. fin. c)K 21 hominibus r 22 si-aecep. om.A autem] add. et Kbd groriaris L 23 iis d a om.SVmlPG iniri (qui s. \\m2jV inuenirc A inueniri CM 24 ne* V 25 post arbitrium eras. tâd. arbitrium in L 26 aseremus Lml ut s. exp, in Vm2 superbia A )

101

Namque illud apostoli quod commemoraui sic defendere quidam uoluerunt, ut dicerent \'ideo quicquid etiam bonae uoluntatis habet homo, deo tribuendum esse, quia et hoc in illo esse non posset, si homo ipse non esset; cum uero, ut sit aliquid atque ut homo sit, non habeat nisi a deo, cur non auctori deo tribuatur etiam quicquid in illo est bonae uoluntatis, quod non esset, nisi esset in quo esset?\' sed hoc modo etiam illud dici potest malam quoque uoluntatem deo auctori esse tribuendam, quia nec ipsa esse posset in homine, nisi homo esset in quo esset. ut autem homo sit, deus auctor est; ita et eius malae uoluntatis, quae nisi hominem haberet ubi esset esse omnino non posset, ad auctorem deum esse referendum. quod nefas est dicere.

Quapropter nisi obtineamus non solum uoluntatis arbitrium, quod huc atque illuc liberum flectitur atque in eis naturalibus bonis est, quibus et male uti malus potest, sed etiam uoluntatem bonam, quae iam in eis bonis est, quorum esse usus non potest malus, nisi ex deo nobis esse non posse, nescio quemadmodum defendamus quod dictum est: quid enim habes quod non accepisti? nam si nobis libera quaedam uoluntas ex deo est. quae adhuc potest esse uel bona uel mala, bona uero uoluntas ex nobis est, melius est id quod a nobis quam quod ab illo est. quod si absurdissime dicitur, oportet fateamur etiam bonam uoluntatem nos diuinitus adipisci. quamquam uoluntas mirum si potest in medio quodam ita [*](2 Pelagiani (?) 18 I Cor. 4, 7 ) [*](1 nanque A defendere—quicquid in mg.m2K 2 uolueriilt A quidquid LmlSVml, ita etiam lin. 5 3 possit Kml 4 till. ut om.K 5 habet z auctori] ut priori A auertor M 7 oc Lml 8 actori Lvil pr. esse omzATd possit KM homines Kml 9 in s. exp. ex G et om. A 10 malae uoluntatis (esigen. partit., cf. lin. 2 el5)]nialam uoluntatem Kni2 malae iioluntatis causa (eausa in mg. m3) V male uoluntates M qua A si P homo n A homine C ubi] in quo Kb esse om. A 11 ad auctoritatem A ad ad auctorem C, om. d deum esse om. d refercndani KCVp.c. referenda M, om. d 13 optineamus (s.l.m2 I teneamus)fr 14 hoc atque illud A adhuc Kml illud Vml deflectitur G 15 malae K 16 bonus Kml ct quorum SV 18 quit Lml abes Lml 19 quidem KA quidam C adhuc—ost in mq.A 20 ex] si ex A est] et Km2 21 an nobis Lml absordissime A 22 fateamur (ur s. add.)L fatea S fateantur Abd 23 quamquam] qiiQ A miror C2\' quod ia A )

102

consistere, ut nec bona nec mala sit. aut enim iustitiam diligimus et bona est et, si magis diligimus, magis bona, si minus, minus bona est, aut si omnino non diligimus, non est bona. quis uero dubitet dicere uoluntatem nullo modo iustitiam diligentem non modo esse malam, sed etiam pessimam uoluntatem? si ergo uoluntas aut bona est aut mala et utique malam non habemus ex deo, restat ut bonam uoluntatem habeamus ex deo; alioquin nescio, cum ab eo iustificamur, quo alio munere ipsius gaudere debeamus. et hinc scriptum arbitror: paratur uoluntas a domino et in Psalmis: a domino gressus hominis diriguntur et uiam eius uolet et quod apostolus ait: deus est enim qui operatur in uobis et uelle et operari pro bona uoluntate.

Quocirca quoniam quod a deo nos auertimus, nostrum est haec est uoluntas mala - quod uero ad deum nos conuertimus, nisi ipso excitante atque adiuuante non possumus- et haec est uoluntas bona - quid habemus quod non accepimus? si autem accepimus, quid gloriamur, quasi non acceperimus? ac per hoc ut qui gloriatur, in domino glorietur, quibus hoc deus donare uoluerit, eius misericordiae est, non meriti illorum, quibus autem noluerit, ueritatis est. iusta namque peccatoribus poena debetur, quoniam misericordiam et ueritatem diligit dominus deus et: miserieordia et ueritas occurrerunt sibi et: uniuersae uiae domini misericordia et ueritas. et quis explicet quam crebro haec duo coniuncta diuina scriptura commemoret? aliquando [*]( 9 Prou. 8,35 Ps.36,23 11 Phil. 2, 13 16cf. I Cor. 4,7 17 I Cor. 1,31. II Cor. 10,17 20 Ps. 83, 12 22 Ps. 84, 11 Ps. 24, 10 . ) [*](1 alt. nec] vel b posi diligimus eras. uid. est bona in L 2 alt. bona est A si minus] si IC si minus diligimns A minus s.l.naL 3pr.non s.l.G bona est d dicens KC 4 est Kml 5 uoluntatem exp. L 6 et] set Lml sed Lm2SVmlPG malfl Lm2SYGA habeamus Gml stat A 7 aliqui L hab eo LmlGml 8 quod Lml scriptum est A 9 psalmo A 10 dirigctur PG dirigcntur LSV ATbd uiaSI7 et om. A quod om. KC 11 enim estIOI e s.l.G 13quod s.l.ru2L uertimus A 14 estom.LSVP 15 in ipso V excitande Ga.c. 17 acce- pimus Lml hac L 18 in domino** gloriaturC? dnsKCb donare noluerit (are n ol. in ras. m2)L; post uoluerit eras. eius misericordia L 19miserieordia LmISVPG merito SKb meritorum A 20 quoniam-deus in mg. m2L 21 diligit me V 22 et s, ras. Lm2 misericordiam Lml nniuersi Gml 24 crebo Lml cebro Vml coniunctos Lml coniucta 111 )

103

etiam mutatis nominibus, ut gratia pro misericordiaponatur-unde est: et uidimus gloriam eius, gloriam tamquam unigeniti apatre, plenum gratia et ueritate-aliquando pro ueritate iudicium, sicut est: misericordiam et iudicium cantabo tibi, domine.

Quare autem illos uelit conuertere, illos pro auersione punire, cum et in beneficio tribuendo nemo iuste reprehendat misericordem et in uindicta exercenda. nemo iuste reprehendat ueracem, sicut in illis euangelicis operariis aliis placitam mercedem reddentem, aliis etiam non placitam largientem nullus iuste l\'ulpauerit, consilium tamen occultioris iustitiae penes ipsum est.

Nos, quantum concessum est, sapiamus et intellegamus, si possumus, dominum deum bonum ideo etiam sanctis suis alicuius operis iusti aliquando non tribuere uel certam scientiam uel uictricem delectationem, ut cognoscant non a se ipsis, sed ab illo sibi esse lucem, qua inluminentur tenebrae eorum, et suauitatem, qua det fructum suum terra eorum.

Cum autem ab illo illius adiutorium deprecamur ad faciendam perficiendamque iustitiam, quid aliud deprecamur, quam ut aperiat quod latebat et suaue faciat quod non delectabat? quia et hoc ab illo esse deprecandum eius gratia didicimus, dum antea lateret, eius gratiadileximus. dum antea non delectaret, ut qui gloriatur non in se, sed in domino glorietur. extolli quippe in superbiam propriae uoluntatis est hominum, non operis dei; neque enim ad hoc eos [*](2 Ioh. 1, 14 4 Ps. 100,1 9 cf. Matth. 20,9.10 16 cf. Luc. 1,79 cf. Ps. 84,13 22 cf. I Cor. 1,31 23extolli—adiuuat dens] cf. FulgentiiadMou. 128 ) [*]( 2 tamqwam] quasi z 3 patrem Lml plen\' A ueritatem Lml C quarei P adncrsionc A punire ?. ras. m2L 7 cum] tum M quamuis (uis s.l.m2)L quamLmi SVPG quamquam bd cum codd. quibusdam deterioribus et eras. L in om. LSPG,s.l.Vtn4 beneficia Lm2 rephendit LtnlSml 8 misericordiam LmlSKml ct-reprehendat in mg.m2K in s.l.eras.L uindictam Inn2 excrcendo Lm2 excrenda SVKCm2M 10 redentem Lml 11 tam K ocultiores Lml occultiores A sunt A 12 nos autem b 13 si possumus om. z 14 iusti etiam Lm2 iustitia LmlSVPGM, b in mg. no*(s eras.)L 15 illos VmlGml lti iluminentur L Iuminentur b suauitateSPGC 17 in terra V 18 illius] alius V ad s. exp. et Lm2 20 latebat s. exp. delectat Vm3 21 gratiS Lml laterat LmlS lateret s. cxp. lectaret m3F 23 gloriatur G ettolli Yml extolli. K 24 conpellat Sml )

104

conpellit aut adiuuat deus. praecedit ergo in uoluntate hominis adpetitus quidam propriae potestatis, ut fiat inoboediens per superbiam. hic autem adpetitus etiam si non esset, nihil molestum esset, et cum hoc noluit homo, sine difficultate noluisset; secutum est autem ex debita iusta poena tale uitium, ut iam molestum esset oboedire iustitiae. quod uitium nisi adiuuante gratia superetur, ad iustitiam nemo conuertitur, nisi operante gratia sanetur, iustitiae pace nemo perfruitur. cuius autem gratia uincitur et sanatur, nisi illius cui dicitur: conuerte nos, deus sanita ium nostrarum, et a uerte iram tuam a nobis? quo et si facit, misericordia facit, ut dicatur: non secundum peccata nostra fecit nobis nec secundum iniquitates nostras retribuit nobis. et quibus non facit, iudicio non facit. et quis dicet illi: \'quid fecisti, cui misericordia et iudicium pia sanctorum mente cantatur\'? idcirco etiam sanctos et fideles suos in aliquibus uitiis tardius sanat, ut in his eos minus, quam inplendae ex omni parte iustitiae sufficit, delectet bonum, siue cum latet siue cum etiam manifestum est. ut, quantum pertinet ad integerrimam regulam ueritatis eius, non iustificetur in conspectu eius omnis uiuens. nec in eo ipso uult nos damnabiles esse, sed humiles commendans nobis eandem gratiam suam, ne facilitatem in omnibus adsecuti nostrum putemus esse quod eius est; qui error multum est religioni pietatique contrarius. nec ideo tamen in eisdem uitiis nobis permanendum esse existimemus, sed aduersus ipsam maxime superbiam, propter quam in eis humilamur, et nos uigilanter conemur et ipsum deprecemur ardenter simul [*](9 Ps. 84,5 11 Ps. 102,10 13 cf. Ps. 100,1 18 cf. Ps.142, 2 ) [*](1 aut adiuuat ira mg. m. rec. V 2 quidam-adpctitus in mg.mZL faciatGml 3 alt. esset in ras. Lm2 4 uoluisset T 5 debito AmZC iusta — uitium om. A eeSVmlG 7 yincemLmlSVmlPGM 9sanitatum Vm2Asalutatium Psanitatium Gm2CM salutaris K nr K 10 an nobis Lml 11 ut (t s.l.m2)L peccata] merita M neque GmlAd 13 cui s.l.m2S eum GmlA cuius M miam A 14 iudicia Vml pie L piu Vml canatur Lml cantantur K icciro A 15 cu s. exp. ut Ilm2 16 delectat K 18 pertineat LmlSVmlPG iustifecetur Vml 21 facultatem Sna1 felicitatem K adsequuti S esset V 22 relegioni LS religionis C pietatisque C contrariis A nec—existimemus om. M 23 Qstimemus A 24 huniiliamur LmwSVPGKACbd humiliatur M 25 ardentes A )

105

intellegentes et quod sic conamur et quod sic precamur dono illius nos habere, ut in omnibus non ad nos respicientes, sed sursum cor habentes domino deo nostro gratias agamus et, cum gloriamur, in illo gloriemur.

Quartum iam illud restat, quo explicato, quantum adiuuat dominus, sermo quoque iste tam prolixus tandem terminum sumat, utrum qui omnino numquam ullum peccatum habuerit habiturusue sit, non solum quisquam natorum hominum sit, uerum etiam potuerit aliquando esse uel possit. hune prorsus nisi unum mediatorem dei et hominum hominem Christum Iesum nullum uel esse uel fuisse uel futurum esse certissimum est. unde iam multa diximus de baptismo paruulorum, qui si nullum peccatum habent, non solum sunt homines innumerabiles sine peccato, uerum etiam fuerunt et erunt. porro si ueraciter illud constitit, unde secundo loco egimus, neminem esse sine peccato, profecto nec paruuli sine peccato sunt. ex quo conficitur. etsi quisquam in hac uita esse potuisset, qui uirtute ita perficeretur. ut ad tantam plenitudinem iustitiae perueniret, qua nullum haberet omnino peccatum, fuisse tamen eum antea peccatorem, unde in istam nouitatem uitae conuerteretur, non esse dubitandum. etenim secundo illo loco aliud quaerebatur, aliud in hoc quarto propositum est. nam in illo, utrum aliquis in hac uita ad perfectam. quae prorsus sine ullo peccato est, uitam perueniret per gratiam dei studio uoluntatis, hoc requirebatur; in hoc autem quarto, utrum esset in filiis hominum uel esse potuisset aut posset, qui non ex peccato ad iustitiam perfectissimam perueniret, sed nullo omnino umquam peccato esset obstrictus, hoc quaeritur. ideo si illa uera sunt, quae [*]( 3cf. ICor. 1,31 9cf. ITira. 1,8 14 cf. pag. 78 sqq. ) [*](1 pr. si Km1 M all. si M dcprccamur bd non (s s. n) Vm2 2 non ad om. A rursuM Mml corbentes Lml 5 quātum LmlSVmlGKml Quartum] add. autemz quod LmlSVmlPG explicito zd 6 tam t\'n mg. G 7 sumat Lm1 quis Gm2 uniquam P, om. M nullū Pm. rec. M illu (u s. i et d s. u)A 8 naturam L naturum SVmlG hominum om z 9 nisi] preter Ii, b (in mg. al nisi), om. C 11 post unde tras. et G mnitum7vC 14 lcgimus A 15 nec om. K paruulis A nsiint Ktn2 16 utsi K 17 iustitia Lml quam LmlA onmino haberet A 18 peccatum s.l.m2L ante A 19 uitae om. z in sccuntio Kbd 20 illo oue. A 22 est c L 23 rcquirahatur A esse Vml C et .4 24 aut posset om. z possit Ktn2 25 *et L 26 osse VmlA )

106

tam multa deparuulis diximus, nec est iste in filiis hominum quisquam nec fuit nec erit excepto uno mediatore, in quo nobis propitiatio et iustificatio posita est, per quam finitis inimicitiis peccatorum reconciliemur deo. non itaque ab re est, quantum praesenti causae sufficere uidetur, ab ipso exordio generis humani pauca repetere, quibus aduersus quaedam, quae mouere possent, legentis animus informetur.

Posteaquam illi primi homines, uir unus Adam et ex illo Eua uxor eius, accepto dei praecepto seruare oboedientiam noluerunt, iusta eos poena ac debita consecuta est. sic enim comminatus fuerat dominus, quod ea die, qua uetitum cibum ederent, morte morerentur. proinde quia utendi ad escam omni ligno, quod in paradiso erat, acceperant potestatem, in quo etiam lignum uitae plantauerat deus, ab illo autem solo eos prohibuerat, quod appellauit scientiae boni et mali, quo nomine significaretur experientiae consequentia, et quid boni custodita et quid mali essent transgressa prohibitione sensuri, recte profecto intelleguntur ante malignam diaboli persuasionem abstinuisse cibo uetito atque usi fuisse concessis ac per hoc et ceteris et praecipue ligno uitae. quid enim absurdius, quam ut credantur ex aliis arboribus alimenta sumpsisse, non autem etiam ex illo, quod et similiter permissum fuerat et utilitate praecipua per aetatum labem mutari quamuis animalia corpora atque in mortem uetcrescere non sinebat, tribuens hoc corpori humano de suo corpore beneficium et mystica significatione demonstrans quid per sapientiam, cuius figuram gestabat, conferretur animae rationali, ut alimento cius uiuificata nequaquam in labem mortemque nequitiae uerteretur? merito enim de illa dicitur: [*]( 2 cf. Rom. 3, 25 3cf. Rom.5,10 10 cf. Gcn. 2,17 14 cf. Gen. 2, 9. 16.17 26 Prou.3,18 ) [*](1 iste om. z MTbd 3 infinitis A reconciliamur zbd 5 uidcnt Lvil uideus SVG uideo P ualent Lm2 6 possunt Vm2Pbd possint K 7 hominis Kml sserbare Lml Siuxta SGml hac Lml secuta P 10 fin. quo Sm1Vm1 11 morirentur A perindo V qui audendi Vm1 qui autendi Km1 etendi (om. quia) A id Am2 13 ante ds exp. et eras. aute L 14scientia Km2 15 conscquentie (<;) Lml P alt. qui Vm1 16 prohibitionem Lml sensuri-persuasionem in mg. mlL profecte Vml 17 atque usi f. bis Lml concensis LmlSGml 18 hac Lml absordius VmlA 19 ut om.KC credatur LSVG sumsisse L 20 fuerit K 21 praecipue K laucm SVmlGml labe 101 non mutari A 22 atquc om. A morte Kb uctcrascere Vm2Abd 23 beneficio V 24 huius V 25 lauem SVmlGm1 habem Aml 26 uertetur L illo Gml )

107

lignum uitae est am plectentibus eam. sicut haec arbor in corporali sic illa in spiritali paradiso, ista exterioris, illa interioris hominis sensibus praebens uigorem sine ulla in deterius temporis commutatione uitalem. seruiebant igitur deo uehementer sibi commendata pietate oboedientiae, qua una colitur deus. quae per se ipsam quanta sit quamque sola sufficiat ad tuendam rationalem sub creatore creaturam, non potuit excellentius intimari, quam ut a ligno prohiberentur non malo. absit enim ut bonorum creator, qui fecit omnia et ecce bona ualde, mali aliquid in illius etiam corporalis paradisi fertilitate plantaret. sed ut ostenderetur homini, cui esset sub tali domino utilissima seruitus, quantum esset solius oboedientiae bonum, quam solam de famulo exegerat, cui oboedire non propter ipsius dominatum, sed propter seruientis utilitatem potius expediret, ab eo ligno sunt prohibiti, quo si uterentur non prohibiti, nihil mali omnino paterentur, ut quod illo post prohibitionem utentes passi sunt satis ostenderetur quod eis hoc non intulerit arbor cibo noxio perniciosa, sed tantum oboedientia uiolata.

Hanc ergo priusquam uiolassent, placebant deo et placebat eis deus et, quamuis corpus animale gestarent, nihil inoboediens in illo aduersum se moueri sentiebant. faciebat quippe hoc ordo iustitiae, ut, quia eorum anima famulum corpus a domino acceperat, sicut ipsa eidem domino suo ita illi corpus eius oboediret atque exhiberet uitae illi congruum sine ulla resistentia famulatum. hinc et nudi erant et non confundebantur. animam quippe rationalem naturali uerecundia nunc pudet, quod in carne, in cuius seruitutem ius potestatis accepit, nescio qua infirmitate efficere non [*]( 9 Gen. 1, 31 24 cf. Gen. 2, 25 ) [*]( 1 arboris uccorporali C 2 sic-spiritali s. I. L paradyso LSP 3in terius Lml 5 ipsa S VGnilACM bd GquamquaeT7 8 quae K 9 illis SPG,V(in mg. 1 illius) 10 plantarc Vml 11 esse Vml oboedientia bona V 12 sola V exigerat SFGft exigeret ACM exiret (gc s. i ml )K 13 luentls z, b in mq. frnentis Gm2 expoediret K 14 brohibiti Sml 15 pateretur Kml illud F proibitionem L putentes V 16 intellegeretur z d, b in mg. 18 s. hanc m2 oboedientiam add. G 19 obedientes A 20 illu V aduersū∗L moucris KmlAml 21 cordo Lml famulQ A (in mI). famulafii) 22 ipse K idem A 23 exiberet L 25 nunc ex nec P 26 ius] eius A perficero KC )

108

potest, ut se nolente non moueantur membra et se uolente moueantur. quae propter hoc in quouis casto merito appellantur pudenda, quod aduersus dominam mentem, quasi suae sint potestatis, sicut libitum est, excitantur idque solum iuris in his habent frena uirtutis, ut ad ininundas et inlicitas corruptiones ea peruenire non sinant. haec igitur carnis inoboedientia, quae in ipso motu est, etiamsi habere non permittatur effectum, non erat in illis tunc primis hominibus, quando nudi erant et non confundebantur. nondum quippe anima rationalis domina carnis inoboediens extiterat domino suo, ut poena reciproca inoboedientem experiretur carnem famulam suam cum sensu. quodamconfusionisetmolestiaesuae, quem sensum certe ipsa per inoboedientiam suam non intulit deo. neque enim deo pudendum est aut molestum, si nos ei non oboedimus, cuius in nos summam potestatem nullo modo minuere ualemus, sed nobis pudendum est, quod imperio nostro caro non seruit, quia hoc fit per infirmitatem, quam peccando meruimus, uocaturque peccatum habitans in membris nostris. sic est autem hoc peccatum, ut sit poena peccati. denique posteaquam est illa facta transgressio et anima inoboediens a lege sui domini auersa est, habere coepit contra eam seruus eius, hoc est corpus eius, legem inoboedientiae et puduit illos homines nuditatis suae animaduerso in se motu, quem ante non senserant, quae animaduersio apertio dicta est oculorum; neque enim oculis clausis inter illas arbores oberrabant. sic et de Agar scriptum est: aperti sunt oculi eius et uidit puteum. tunc illi homines pudenda texerunt, quae deus illis membra, ipsi uero pudenda fecerunt. [*]( 16cf. Rom. 7,17.23 21 cf. Gen.3,7 23 Gen. 21, 19 24cf. Gen.3, 7 ) [*](1 ipr. uolete L alt. nolente L 2 putenda (t prodml saepius) Vml 3suaebis K 4 liuitum LmlSVmlGml excitant Lml 5 ad in ras. Vm2 inmundus Vml et] add. ad z 6 inoboedientiae SVmlGmlK non habere A 7 tunc om. zd 9 extitat Lml exstiterat GKA 10 famula sua r 11 certa LmlM per] et V 13 molestum] eras. est L 15 caro s.l.m2L quia bohoc Lml qui obhoc Lm2SP quod V qug hoc A quod hoc Gm2 16 uocanturque V 18 est eras. V, om. C facta est V anima om. z 19 adnersa V aduersa C 20 pudiuit VmlGm1 nuditati ex nudati Vm2 21 animoaduerso SVmlG senser K anima*dnersio V animoaduersio Gml 23 aberrabant Vm2 ager Lml aperti sunt in nuj.m2V 24 pudendanoro in mg. A )

109

De hac lege peccati nascitur caro peccati expianda per illius sacramentum. qui uenit in similitudine carnis peccati, ut euacuetur corpus peccati, quod et corpus mortis huius appellat, unde miserum hominem non liberat nisi gratia dei per Iesum Christum dominum nostrum. sic enim ab eis transitum fecit in posteros ista lex initium mortis, quemadmodum labor quo cuncti homines laborant in terra, quemadmodum in feminas parturitio cum doloribus. haec enim, cum de peccato arguerentur, dei sententia meruerunt, quae non in eis solis, sed etiam in successoribus eorum, in aliis magis, in aliis minus, tamen in omnibus uidemus inpleri. cum itaque primorum illorum hominum fuerit prima iustitia oboedire deo et hanc in membris aduersus legem mentis suae legem concupiscentiae non habere, nunc post eorum peccatum nata ex eis nostra carne peccati pro magno obtinetur ab his qui oboediunt deo desideriis eiusdem concupiscentiae non oboedire et crucifigere in se carnem cum passionibus et concupiscentiis, ut sint Iesu Christi, qui hoc in sua cruce figurauit, quibus per gratiam suam dedit potestatem filios dei fieri. non enim omnibus hominibus dedit, sed quotquot receperunt eum, ut deo renascerentur spiritu, qui saeculo nati erant carne. sic enim de his dictum est: quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios dei fieri, qui non ex carne, non ex sanguine, non ex uoluntate uiri nec ex uoluntate carnis, sed ex deo nati sunt.

Secutus autem addidit: et uerbum caro factum est et habitauit in nobis, tamquam dicens: \'magnum [*]( 2cf. Rom. 8,3.6, G 3cf. Rom. 7,24.25 7 cf. Gen. 3,16 12cf. Rom. 7,23 14 cf. Rom.6,12 19 cf. Ioh. 3, 5 20 Ioli. 1,12.13 24 Ioh. 1,14 ) [*]( 1 nascito Vml expienda rmlA 2 similitudinC Ab 3 morti Lml appellatur Md 5 habeis L 6 labor-quemadmodum owt. A quo m3 s. exp. hoc V 7 paritio Kml 8 erucrunt VmlGml 10 priorum r 12 mentis in flU). K 13 haberet ImlVPG haberent b nunc] nec b posterorum (om. corum)/( peccato Kin2 caro s _14 magna Gml hab L is Lml hiis A 15 in se exp. V 16 iu ihu LSrmlG,om.M xpo (o ml ex i)L cruce] carne z 17 figurabit A 18 quodquod (t ml s. d)L 19 ut om. K slo ml ex do L do P 20 dictum cst de his G quodquod (ulrumquc d COTT. ml in t)L 22 nee] non z nequc A uoluptate Lml SVG 24 sequutus S adidit (i pr. s.l.)L factum s.l.m2V 25 habifabit WmlKmlA )

110

quidem hoc in his factum est, ut deo nascerentur ex deo, qui prius nati fuerant ex carne saeculo quamuis creati ab ipso deo; sed longe mirabilius factum est, quod, cum istis naturae fuerit nasci de carne, beneficii nero nasci ex deo, propter hoc inpcrtiendum beneficium ille, qui de deo naturaliter natus est, nasci etiam misericorditer de carne dignatusest\';hocest enim: et uerbum caro factum est et habitauitin nobis. per hoc, inquit, factum est, ut nati de carne caro postea nascendo de spiritu spiritus essemus et habitaremus in deo, quia et deus natus de deo postea de carne nascendo caro factus est et habitauit in nobis. uerbum enim, quod caro factum est, in principio erat et apud deum deus erat. uerum tamen ipsa participatio illius in inferiora nostra, ut nostra esset in superiora illius, tenuit quandam et in carnis natiuitate medietatem, ut nos quidem nati essemus in carne peccati, ille autem in similitudine carnis peccati, nos non solum ex carne et sanguine, uerum etiam ex uoluntate uiri et uoluntate carnis; ille autem tantum ex carne et sanguine, non ex uoluntate uiri neque ex uoluntate carnis, sed ex deo natus est. et ideo nos in mortem propter peccatum, ille propter nos in mortem sine peccato. sicut autem inferiora eius, quibus ad nos descendit, non omni modo coaequata sunt inferioribus nostris, in quibus nos hic inuenit, sic et superiora nostra, quibus ad cum ascendimus, non coaequabuntur superioribus cius, in quibus cum illic inuenturi sumus. nos enim ipsius gratia facti erimus filii dei, ille semper natura erat filius dei; nos aliquando conuersi adhaerebimus inpares deo, ille numquam auersus manet aequalis deo; nos participes uitae aeternae, ille uita aeterna. solus ergo ille etiam homo [*]( 6Ioh. 1,14 10 cf. loh. 1, 14.1 14cf.Rom.8,3 cf.Ioh.1,13 18 cf. Rom. 5,6. 9.1 Cor. 15, 3. II Cor. 5,15 23 cf. Matth. 3,17. Luc. 3 ,22 24 cf.Phil.2,6 ) [*]( 1 prinu Gml 2 fuerut L 3 isti V fieri Lml fuerint Gml 5 quod Vml de* G misericorditer om.z 6 habitabit LGmlKmlAC 8 de spiritu nascendo A inhabitaremus P dno A 9 factu FC habitabit IÚnl 12uts.i.m2L nostrainmg. m2L essent Vm2A in] et AM 13natiuitatem LrnlS 14 similitudinem AJlb 15 fin. et] add. ex LSP uoluptate SVPG,L (n s. p) 16 et ex sanguine V uoluptate SPG,L(u s. p) 17 sed-est om. r morte Lm2 18 ille] add. autem A morte Lm2M in inferiora K 19 decendit Lml quoęquata LmlVGml 20 inferioribus nrs in mg.m2L hoc Vm1 sit Gm1 21 quoaquabuntur L«»2 quoequabuntur V 22nos— filius dei in mg. A 23 aderebimus Lml 25 uitae in ras. V pr. illa Gml )

111

factus manens deus peccatum nullum umquam habuit nec sumpsit carnem peccati quamuis de materna carne peccati. quod enim carnis inde suscepit, id profecto aut suscipiendum mundauit aut suscipiendo mundanit. ideo uirginem matrem non lege carnis peccati, id est non concupiscentiae carnalis motu concipientem, sed pia fide sanctum germen in se fieri promerentem quam eligeret creauit. de qua crearetur elegit. quanto magis ergo caro peccati baptizanda est propter euadendum iudicium, si baptizata est caro sine peccato propter imitationis exemplum!

Quod autem supra respondimus aduersus eos qui dicunt: si peccator genuit peccatorem, iustus quoque iustum gignere debuit. hoc etiam his respondemus, qui dicunt de homine baptizato natum iam uelut baptizatum haberi debuisse. cur enim non, inquiunt, in lumbis patris sui potuerit baptizari, si secundum epistolam, quae ad Hebreos scripta est, in lumbis Abrahae Leui potuit decimari? hoc qui dicunt adtendant non propterea Leui postea non fuisse decimatum, quia iam fuerat decimatus in lumbis Abrahae, sed quia sic ordinatus est honore saeerdotii, ut acciperet decimas, non praeberet; alioquin nec ceteri fratres eius, qui ei praebebant, decimarentur, quia et ipsi in lumbis Abrahae a Melchisedech iam fuerant decimati.

Sed nc quis dicat propterea recte potuisse Abrahae filios decimari, quamuis iam fuissent in lumbis patris sui decimati, quia [*]( 10 cf. pag. 82 11. 13 Pelagiani 15 cf. Hebr. 7, 9 19 cf. IIebr. 7, 10 ) [*]( 1 ds in ras. GK peccatum nunquam habuit carnem peccati sqq. CT habuit unquam bd nec sumpsit camem] nec cum carne z 2 de natura carnis peccati b 3 pr. aut om. A ct Mml ut T mundabit A aut-mundallit om. A ait LillI suscipiendum Lml 4 mandauit Ka.c. peccatum Lml id est] item r 5 pia] ipsa z fides Lml sancta z 6 eligerent Lrnl eligere SV elegerat b 7 baptizandu Vm1 propter-cst in mg. m2K 8 babtizanta (b pro p in hac parte ml semper teTe) Lml baptizanda S baptizanta PG immitationes Lml 10 super Kinl 12 baptizati Vml nato LmlM 13 debuisset SVmlPGml cuur GA illuuis LmlVGml illum uiis S 14 poterit r potuit KACbd 15 ebreos L haebraeos S scripta sunt V hahrahę LK abraae A 16 fin. non om. A 17 habrahe L abraheę S 18 est om. L sacerdoti SVmlGml sacerdotio PGm2 prauerct Sml croueret V 19 ceteris LmlSVml decima Lml 20 habrahę L abraheae S abraae A, ita etiam l. 21 melcisedec Lml melchlsedec C fueręnt Lml fuerat VmlKml 21 filius Vml )

112

decimatio talis res erat. quae in unoquoque homine saepe fuerat facienda, sicut Israhelitae annis omnibus, immo ex fructibus omnibus decimas tota uita sua crebras solent praebere Leuitis, baptismum autem tale sacramentum esse, quod semel datur et, si iam hoc acceperat quisque, cum in patre suo esset, non nisi baptizatum fuisse deputandum, cum de illo qui baptizatus fuerat gigneretur: qui hoc dicit, ne diu disputem, circumcisionem respiciat, quae semel fiebat et tamen in singulis singulatim fiebat. sicut ergo tempore illius sacramenti de circumciso qui nasceretur circumcidendus fuit, sic nunc de baptizato qui natus fuerit baptizandus est.