De Peccatorum Meritis et Remissione et de Baptismo Parvulorum

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VIII, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 60). Urba, Karl; Zycha, Joseph; editors. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1913.

Hanc doctrinam suscipientes apostoli uide quanta contestatione declarent. Petrus in prima epistola: benedictus est. inquit, deus, pater domini nostri Iesu Christi, secundum multitudinem misericordiae suae qui regenerauit nos in spem uitac aeternae per resurrectionem Iesu Christi, in hereditatem inmortalem et intaminatam, florentem, seruatam in caelis uobis, qui in ueritate dei conuersamini per fidem in salutem paratam palam fieri in tempore nouissimo. et paulo post: inueniamini, inquit, in laudem et honorem Iesu Christi, quem ignorabatis, in quem modo non uidentes creditis, quem cum uideritis exultabitis gaudio inenarrabili et honorato gaudio percipientes testamentum fidei, salutem animarum [*]( 5 Ioh. 1, 29 7 Ioh. 10, 27. 28 12 Ioh. 14, 6 15 I Petro 1, 3-5 22 I Petro 1, 7-g ) [*](1 anlequiadd. etLSPG 2 damriabitur K autem] enim KT 3 non credere-baptizari om. M 5 attendere Sml iohannis Sni2i! baptistę AJI Baptista inquit b 7 audient li 8 cognoui M sequuntur rbd et om. LVPGb 9 quoniam b esse non b lObaptismate Ii p.c. 11 enim om. KA suis] uls V 12su (ūs.l.m2)G et ueritas K uita ex uera V 13 ad (d s.l.m.2) L 15 epistula SV est om. SAbd 16 et pater GKACbd 17 qui om. M 18 in] per KC spe z 19 mortalem Vml incontaminatam Sm2Vm2ACbd 20 ueritate] uirtute d, b (ill mg. al ueritate) dei in mg. m2G conseruamini Ad, b (in mg. al conuersamini) 21 fieri item in temp. JI 23 in s.l.ttCZK 25 exultabitis] gaudebitis b gaudia fin. M )

uestrarum. item alio loco: uos auteminquit, genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus in adoptione, ut uirtutes enuntietis eius qui uos de tenebris uoeauit incipiunt admirabile lumen suum.etiterum:Christusinquit, pro peccatis nostris passus est, iustus pro iniustis, ut nos adducat ad deum. item cum commemorasset in arca Noe octo homines saluos factos: sic et uos, inquit, simili forma baptisma saluos facit.fab hac ergo salute et lumine alieni sunt paruuli et in perditione ac tenebris remanebunt, nisi per adoptionem populo dei fuerint sociati tenentes Christum passum iustum pro iniustis, ut eos adducat ad deum.

Ex epistola etiam Iohannis haec mihi occurrerunt, quae huic quaestioni necessaria. uisa sunt. quodsi in lumine, inquit, ambulauerimus, sicut et ipse est in lumine. societatem habemus in inuicem et sanguis Iesu filii eius purgabit nos ab omni delicto. item alio loco: si testimonium, inquit, hominum accipimus, testimonium dei maius est, quia hoc est testimonium dei. qui crediderit in filium dei, habet testimonium in semet ipso. qui non crediderit deo, mendacem facit eum, quia non credidit in testimonium, quod testificatus est de filio suo. et hoc est testimonium, quia uitam aeternam dedit nobis deus, et haec uita in filio eius est. qui habet filium, habet uitam; qui non habet filium, non uitam habet. non solum igitur regnum caelorum, sed nec uitam paruuli habebunt, si [*]( 1 I Petro 2,941 Petro 3,18 6 cf. I Petro 3,20 7 I Petro 3, 21 10 cf. I Petro 3,18 13 I Ioh. I, 7 16 I loll. 5, 9-12 ) [*]( 2 populus adquisitionis in adopt. K adoptionem M 3 uirtute Gml enuntiemus Lml PmlSVGACM adnuntiemus K nos KAJf, om. C uocabit A 4 illud mn. zbd ammirabile SVPGA inquit xps K 5 pro om. A iustus] uirtus (in mg.m2 iustus)V pro iniustus S 6 ad dum A deo M archaif 8 baptismi Km2ACT ergo in mg. P 10 post iustum eras. et L 12 epistula Vml 14 et om. GmlAC in lumine est K 15 Iesu Ohristi d fili M purgauit A purgat KC 18 post dei add.: quod maius est, quia iustificatus est de filio suo (suo om. b) bd credit S 19 testimonium dci K 20 crediderit S 22 nobis dedit KC 24 non habet uitam Cbd )

filium non habebunt, quem nisi per baptismum eius habere non possunt. item alio loco: in hoc, inquit, manifestatus est filius dei, ut soluat opera diaboli. non ergo pertinebunt paruuli ad gratiam manifestationis filii dei, si non in eis soluet opera diaboli.

Iam nunc adtende in hanc rem Pauli apostoli testimonia tanto utique plura, quanto plures epistolas scripsit et quanto diligentius curauit commendare gratiam dei aduersus eos, qui operibus gloriabantur atque ignorantes dei iustitiam et suam iustitiam uolentes constituere iustitiae dei non erant subditi. in epistola ad Romanos: iustitia, inquit, dei in omnes qui credunt; non enim est distinctio. omnes enim peccauerunt et egent gloriam dei, iustificati gratis per gratiam ipsius per redemptionem, quae est in Christo Iesu, quem proposuit deus propitiatorium per fidem in sanguine ipsius ad ostensionem iustitiae eius propter propositum praecedentium peccatorum in dei patientia, ad ostendendam iustitiam ipsius in hoc tempore, ut sit iustus et iustificans eum, qui ex fide est Iesu. item alio loco: ei qui operatur, inquit, merces non inputatur secundum gratiam, sed secundum debitum; ei uero qui non operatur. credit autem in eum qui iustificat impium, deputatur fides ad iustitiam. sicut et Dauid dicit beatitudinem hominis, cui deus accepto fert iustitiam sine operibus: \'beati quorum remissae sunt iniquitates et quorum tecta sunt peccata. beatus uir, cui non inputauit dominus peccatum\'. item paulo post: non est autem scriptum, [*]( 2 I Ioh. 3,8 8 cf. Rom. 10,3 10 Rom. 3,22—26 18 Rom. 4, 4-8 24 Ps. 31, 1. 2 26 Rom. 4, 23—25 ) [*]( 1 habent A eius om. A 2 manifestus b 3 saluat Vml Pml dissoluat b di (ill mg. ml diaboJi) A 4 sohiat b 5 in] ad b hac Cml paulo apostolo Gml 6 pluras A epistolas (u s. o).ST 7 de (s.l.m2) operibus L,b 8 et om. Gml iustitiam om. d 9 iustitia LmlVml iustiam S subiecti zbd epistula Vml epvstola K 10 omues] homines (i s.i.)V 11 addistinctio V eger A 12 gloriaLm2VKm2CMd gratia b di G 13 quae] qui A 14 propitiatorem Lm2b ipsius] istius in ras. V 15 iustitiaei TT positum Vml remissionem b 16 patientiam zC 18 iustificatus A 19 putatur Kml 22 fides] add. eius Kd 24 iniquitatcs sunt K 25 inputabit KA )

inquit, propter illum tantum, quia deputatum est illi, sed et propter nos, quibus deputabitur credentibus in eum, qui excitauit Icsum Christum dominum nostrum a mortuis, qui traditus est propter delicta nostra et resurrexit propter iustifieationem nostram. et paulo post: si enim Christus, inquit, cum infirmi essemus adhuc, iuxta tempus pro impiis mortuus est. et alibi: scimus, inquit, quia lex spiritalis est; ego autem carnalis sum, uenundatus sub peccato. quod enim operor, ignoro; non enim quod uolo, hoc ago, sed quod odi, illudfaeio. si autem quod nolo, hoc facio, consentio legi, quoniam bona. nunc autem iam non ego operor illud, sed id quod in me habitat peccatum. scio enim quia non habitat in me, hoc est in carne mea, bonum. uelle enim adiacet mihi, perficere autem bonum non inuenio. non enim quod uolo facio bonum, sed quod nolo malum, hoc ago. si autem . quod nolo, ego hoc facio, iam non ego operor illud, sed quod habitat in me peccatum. inuenio ergo legem mihi uolenti facere bonum, quoniam mihi malum adiacet. condelector enim legidei seeundum interiorem hominem, uideo autem aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae et captiuantem me in lege peccati, quae est in membris meis. miser ego homo! quis me liberabit de corpore mortis huius? gratia dei per Iesum Christum dominum nostrum. dicant qui possunt hominem nasci nisi in corpore mortis huius, ut possint etiam dicere non ei necessariam gratiam dei per Iesum Christum, qua liberetur de [*]( 6 Rom. 5, 6 7 Rom. 7, 14-25 ) [*](1 pro Gml illi ad iustitiam b 2 quibus] quidem 6 6 xpe A 7 mortuis b 9 uenumdatus bd 10 quod inquit uolo A »odi VK 11 bona est ACb 12 non iam d non s.l.Vm2Km2 13 quo A non om. M hoc] id bd 14 nam uelle enim A nam bonum uelle b nam uelle d 15 inuenio om. CMT non enim s.l.Km2 17 hoc om. S 18 ergo] igitur bd uolenti mihi A 22 pr. lege LmlSPG lege Vml legis C captiuante LS alt. legem LV 23 meis om. b liberauit SC 24 nisi gratia G 25 dominum nostrum om. A homines (sic)L homines V homines SPGbd 26 nisi] non nisi b non d mortis s. exp. xpi Vm2 eis bd 27 necessaria gratia A qui Ltnl quia S qu*a V liberet A liberentur bd )

corpore mortis huius. item paulo post: quod enim inpossibile erat legis, in quo infirmabatur per carnem, deus filium suum misit in similitudine carnis peccati et de peccato damnauit peccatum in carne. dicant qui audent oportuisse nasci Christum in similitudine carnis peccati, nisi nos nati essemus in carne peccati.

Item ad Corinthios: tradidi enim uobis in primis, inquit, quod et accepi, quia Christus mortuus est pro peccatis nostris secundum scripturas. item ad eosdem Corinthios in secunda: caritas enim Christi conpellit nos iudicantes hoc, quoniam unus pro omnibus mortuus est; ergo omnes mortui sunt et pro omnibus mortuus est, ut qui uiuunt iam non sibi uiuant, sed ei, qui pro ipsis mortuus est et resurrexit. itaque nos amodo neminem nouimus secundum carnem et, si noueramus secundum carnem Christum, sed nunc iam non nouimus. si qua igitur in Christo, noua creatura; uetera transierunt, ecce facta sunt noua. omnia autem ex deo, qui reconciliauit nos sibi per Christum et dedit nobis ministerium reconciliationis. quemadmodum? quia deus erat in Christo mundum reconcilians sibi. non reputans illis delicta eorum et ponens in nobis uerbum reconciliationis. pro Christo ergo legatione fungimur tamquam deo exhortante per nos; obsecramus pro Christo reconciliari deo. eum qui non nouerat peccatum pro nobis peccatum fecit, ut nos simus iustitia dei in ipso. cooperantes autem et rogamus, ne in uacuum gratiam dei suscipiatis. dicit enim: tempore aceeptabili [*](1 Rom. 8, 3 7 1 Cor. 15, 3 10 II Cor. 5, 14-G, 2 ) [*](2 est Ginl legi Ab 3 similitudine AM 4 audipnt K audient A 5 simlitudinē A 8 inquit om. M 11 quoniam si bd 12 mortuus est xps PAd 13 ut et b 15 nouissimus Sml noumus Gml etsi b nouerimus LmlGa.c. 16 nunt Vml 17 creatur LmlS creatur. 0 lSsimt] add. omnia d 20 quemadmodum? quia] qmquidem A 21 reconcilias Ktnl 23 pro-tamquam in mg.Lm2 per Vml legatione Jf 24 exortante SV m1 PGKAM per xpo V 25 reconciliare Kml 2o ipso] illo b 27 et om. Ab 28 rescipiatis A acceptabile V accepto A )

exaudiui te et in die salutis adiuui te. ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis. ad hanc reconciliationem et salutem si non pertinent paruuli, quis eos quaerit ad baptismum Christi ? si autem pertinent, inter homines mortuos sunt, pro quibus ille mortuus est, nec ab eo reconciliari et saluari possunt, nisi dimissa non reputet delicta eorum.

Item ad Galatas: gratia uobis et pax a deo patre et domino Iesu Christo, qui dedit semet ipsum pro peccatis nostris, ut eximeret nos de praesenti saeculo maligno. et alio loco: lex transgressionis gratia proposita est, donec uenirct semen cui promissum est, dispositum per angelos in manu mediatoris. mediator autem unius non est deus uero unus est. lex ergo aduersus promissa dei? absit! si enim data esset lex, quae posset uiuificare, omnino ex lege esset iustitia. sed conclusit scriptura omnia sub peccato, ut promissio ex fide Iesu Christi daretur credentibus.

Ad Ephesios etiam: et uos, cum essetis mortui delictis et peccatis uestris, in quibus aliquando ambulastis secundum saeculum mundi huius, secundum principem potestatis aeris, spiritus eius, qui nunc operatur in filiis diffidentiae, in quibus et nos omnes aliquando conuersati sumus in desideriis carnis nostrae, facientes uoluntatem carnis et affectionum, et eramus naturaliter filii irae sicut et ceteri; deus autem, qui diues est in misericordia, propter multam dilectionem, qua dilexit nos et, cum essemus mortui peccatis, conuiuificauit nos Christo, cuius gratia sumus salui facti. et paulo post: [*]( 7 Gal. 1, 3. 4 10 Gal. 3, 19—22; cf. Retract. I 23. II 50 (Knoell) 18 Eph. 2,1—5 ) [*]( 2 ecce s. exp. en Kml 3 quid (d s.l.m2)V eos s.l.Km2 queret M 4 homines (h et i ras.) L om K oms ACM mortui zb 5 demissa A remissa b 6 non om. b 7 galathas VPGb 8 dno nro M 9 eximetur Vml 10 lex s.l.m2K proposita (pro ras.) V posita b 11 disposita est A disposita b 13 unus Va.c. uero] autem KC ergo] uero LmlSVPG 15 possit KC 18 efesios K effesios A 20 hius La.c. principes Gllll 21 aeris huius A eius om. A 22 omnes et nos A omnes nos V 24 uoluntates A affectione K 25 fili Lml qui om.K diuis Lml 27 et om. A conuificauit G uiuificauit A 28 salui facti sumus b )

gratia, inquit, salui facti estis per fidem et hoc non ex uobis, sed dei donum est, non ex operibus, ne forte quis extollatur. ipsius enim sumus figmentum, creati in Christo Iesu in operibus bonis, quae praeparauit deus, ut in illis ambulemus. et paulo post: qui eratis, inquit, illo tempore sine Christo, alienati a societate Israhel et peregrini testamentorum et promissionis, spem non habentes et sine deo in hoc mundo, nunc autem in Christo Iesu qui aliquando eratis longe facti estis prope in sanguine Christi. ipse est enim pax nostra, qui fecit utraque unum et medium parietem maceriae soluens, inimicitias, in carne sua legem mandatorum decretis euacuansut duos conderet in se in unum nouum hominem faciens pacem et commutaret utrosque in uno corpore deo per crucem, interficiens inimicitias in semet ipso. et ueniens euangelizauit pacem uobis, qui eratis longe, et pacem his, qui prope, quia per ipsum habemus accessum ambo in uno spiritu adpatrem. item alibi: sicut est ueritas in Iesu, deponere uos secundum priorem conuersationem ueterem hominem, eum qui corrumpitur secundum concupiscentias deceptionis; renouamini autem spiritu mentis uestrae et induite noum hominem, eum qui secundum deum creatus est in iustitia et sanctitate ueritatis.et alibi: nolite contristare spiritum sanctum dei, in quo signati estis in diem redemptionis.

Ad Colosenses etiam ita loquitur: gratias agentes patri idoneos facienti nos in partem sortis sanctorum [*]( 1 Eph. 2,8-10 5 Eph. 2,12-18 19 Eph. 4, 21-24 24 Epli. 4, 30 27 Col. 1, 12-14 ) [*]( 5 erat A in illo VGm2Ab illo in KCJI G isrl SG irl LP ierlm A 9 facti autem estis b 11 macheriae LVWG macheric 12 inimicitiam inmg.m2A 13 in decretis AC duo Gml alt. in om. LSfPb 14 etJ ut M commutans Vm2 cο̄mutas G commutasset LSVm1Pb 15 inimicitifi A 16 pace G 18 ambo s. I. K spiritu] xpo (o s. l.) V 19 ueritas est V (est in mg.m2),bd est om. LSPG deponite A 21 concupisccntiis (Iml 22 spiritii M 23 eum om. A 24 contristari PO 25 in diem (exp. m2)L in dic K 27 colosenses omnes codd. ita non K 28 faciens A in parem sortem b parte KAC tempore Jl )

in lumine, qui eruit nos de potestate tenebrarum et transtulit in regnum filii caritatis suae, in quo habemus redemptionem in remissione peccatorum. et alio loco: et estisinquitin illo repleti, qui est caput omnis principatus et potestatis, in quo etiam circumcisi estis circumcisione non manu facta, in expoliatione corporis carnis, in circumcisione Christi, consepulti ei in baptismo, in quo et conresurrexistis per fidem operationis dei, qui suscitauit illum a mortuis, et uos, cum essetis mortui delictis et praeputio carnis uestrae, uiuificauit cum illo, donans nobis omnia delicta, delens quod aduersus nos erat chirographum decretis, quod erat contrarium nobis, tollens illud de medio et adfigens illud cruci, exuens se carnem principatus et potestates exemplauit fiducialiter triumphans eos in semet ipso.

Et ad Timotheum: humanus, inquit, sermo et omni acceptione dignus, quia Christus Iesus uenit in hunc mundum peccatores saluos facere, quorum primus sum ego. sed ideo miserieordiam consecutus sum, ut in me primo ostenderet Christus Iesus omnem longanimitatem ad informationem eorum qui credituri sunt illi in uitam aeternam. item dicit: unus enim deus, unus et mediator dei et hominum, homo Christus Iesus, qui dedit semet ipsum redemptionem pro omnibus. in secunda etiam ad eundem: noli ergo, inquit, erubescere testimonium domini nostri neque me uinctum eius, sed conlabora euangelio secundum uirtutem dei saluos nos facientis et uocantis [*]( 4 Col. 2, 10-15 161 Tim. 1,15.16 221 Tim. 2,5.6 25 II Tim. 1,8—10 ) [*]( 1 cripuitsM 3 in] et M remissiono Aal 4 et om. G iu om. z ille Yml 5 in quo bis pos. semel exp. Tr circuncisione A G exspoliatione CJld expoliatione Lm2 7 sed in circumcisione Ab Christi] carnis V conscpulti-dei in mg.A ei] et C baptisma M 8 consurrexistis SYPGKMbd 10 conuiuificauit bd 11 uobis YA delicto LmlSYmlPmlG 12 cyrographum LP cirografum SVC cyrografum GM cirographum A dccreti* (s eras.)L decreti Ybd in decretis r 14 exuit M carne Vp.c. 16 thimotheum V omni* V 17 inunc C huucom. zbd 18 ego sum bd 20 ostenderet primoLSVPprimuost.C.l/ ihs xps KC 22 unus est enim A 23 homo om. A 24 redeptione G 26 me s.l.Gm2 27 uocatis P )

uocatione sua sancta non secundum opera nostra, sed secundum suum propositum et gratiam, quae data est nobis in Christo Iesu ante saecula aeterna, manifestata autem nunc per aduentum domini nostri Iesu Christi, euacuantis quidem mortem, inluminantis autem uitam et incorruptionem per euangelium.

Ad Titum etiam: expectantes, inquit, illam beatam spem et manifestationem gloriae magni dei et saluatoris nostri Iesu Christi, qui dedit semet ipsum pro nobis, ut nos redimeret ab omni iniquitate et mundaret nos sibi populum abundantem, aemulatorem bonorum operum. et alio loco: cum autem benignitas et humanitas inluxit saluatoris dei nostri, non ex operibus iustitiae, quae nos fecimus, sed secundum suam misericordiam saluos nos fecit per lauacrum regenerationis et renouationis spiritus sancti, quem ditissime effudit super nos per lesum Christum saluatorem nostrum, ut iustificati ipsius gratia heredes efficiamur secundum spem uitae aeternae.

Ad Ilebreos quoque epistula, quamquam nonnullis incerta sit, tamen, quoniam legi quosdam huic nostrae de baptismo paruulorum sententiae contraria sentientes etiam ipsam quibusdam opinionibus suis testem adhibere uoluisse magisque me mouet auctoritas ecclesiarum orientalium, quae hanc etiam in canonicis habent, quanta pro nobis testimonia contineat aduertendum est. in ipso eius exordio legitur: multis partibus et multis modis olim deus locutus est patribus in prophetis, postremo in his diebus locutus est nobis in filio, quem constituit [*]( 7 Tit. 2,13.14 12 Tit. 3, 4—7 21 cf. De ciuit. dci XVI22 (CSEL XXXX p. II 164). De doctr. christ. 118,13 (XXXIV 41 M) 26 Hebr.1, 1-3 ) [*]( 2 propositum suum b gratia JI 3 nobis mn. S uobis M 4 xpi ilm KC 5 inluminatis Vml 7 ad Titum] additu KmlM inquid s. erp. etia Gm2 illam om. b be**atam G 9 xpi ihu K 11 sibi nos b ∗abundantem G 15 lauachrum PG 1G cffundit IMISPG 11 nosinmg.add.Gm2 20 liebraeos VACT epistola.STmSPGATTapls A 21 huic-quibusdam om. Lm1 22etiam ipsam] ea s. exp. etia Lm2Vm2 etiam SI\'G etiam ipsa b eam d 23 noluissent Lm1Vm1SPG uoluisseinus M me s. ras. A 24 Qcclesiasticarum (exp. m2)V 26 umnltis G 27 est om. KC 28 e s. l. m2 G )

heredem uniuersorum, per quem fecit et saecula. qui cum sit splendor gloriae et figura substantiae eius gerens quoque omnia uerbo uirtutis suae purgatione peccatorum a se facta sedet ad dexteram maiestatis in excelsis. et post pauca: si enim qui per angelos dictus sermo factus est firmus et omnis praeuaricatio et inoboedientia iustam accepit mercedis retributionem, quo- . modo nos effugiemus tantam neglegentes salutem? et alio loco: propterea ergo pueri communicauerunt sanguini et carni et ipse propemodum eorum participauit, ut per mortem euacuaret eum qui potestatem habebat mortis, id est diabolum, et liberaret eos qui timore mortis per totam uitam rei erant seruitutis. et paulo post: unde debuit, inquit, secundum omnia fratribus similis esse, ut misericors fieret et fidelis princeps sacerdotum eorum, quae sunt ad deum propitiandum pro delictis populi. et alibi: teneamus, inquit, confessionem; non enim habemus sacerdotem, qui uon possit conpati infirmitatibus nostris; etenim expertus est omnia secundum similitudinem sine peccato. et alio loco: intransgressibile, inquit, habet sacerdotium. unde et saluos perficere potest eos qui adueniunt per ipsum ad deum, semper uiuens ad interpellandum pro ipsis. talem enim decebat habere nos principem sacerdotum, iustum, sine malitia, incontaminatum, separatum a peccatoribus, altiorem a caelis factum, non habentem [*]( 5 Hebr. 2, 2. 3 9 Hebr. 2, 14. 15 14 Hebr. 2, 17 17 Hebr. 4, 14. 15 21 Hebr. 7, 24-27 ) [*]( 1 et fecit KM 2 figura*(e eras.)Q 3 purgatione LmlSVPGKA 4 fac- tam LmlSVPG sedit CM ad] in JI dexteraSJI 5 post angelos add. inquit 111 dictus] add. ostzid 6 firmus om. LmlSVPG et firmus C 7 accipit G 8 si tantam neglexerimus salutem zd, b in textu 9 loco om. A post ergo add. quia d pueri om. A 10 participauit] comunicau 01111 121iabeat Vml 15 posl esse exp. perhibetur K fieret] esset KCb et princeps T 16quiA addum A 17 peccatisGmi populu V lShabemusenim J 21 intransgressibile LmlSVPG 22 potest perficere KCb 23 dum .-1 24 nos habere M 25 sine macula P 26 et altiorem M a om. lib )

cotidianam necessitatem sicut principes sacerdotum primum pro suis peccatis sacrificium offerre, dehinc pro populo; hoc enim semel fecit offerens se. et alio loco: non enim in manu fabricata sancta introiit Christus, quae sunt similia uerorumsed in ipsum caelum, apparere ante faciem dei pro nobis, non ut saepius offerat semet ipsum, sicut princeps sacerdotum intrat in sancta in anno semel cum sanguine alieno. ceterum oportebat eum saepius pati a mundi constitutione, nunc autem semel in extremitate saeculorum ad remissionem peccatorum per sacrificium suum manifestatus est. et sicut constitutum est hominibus semel tantum mori et post hoc iudicium, sic etChristus semel oblatus est, ut multorum peccata portaret, secundo sine peccatis apparebit eis, qui eum sustinent ad salutem.