De Consensu Evangelistarum
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio III, Pars IV (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 43). Weirich, Franz, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1904.
Sequitur ergo Mattheus: Stexeuntes autem inuenerunt hominem Cyreneum, nomine Simonem; hunc angariauerunt, ut tolleret crucem eius. Marcus quoque: [*]() et educunt illum, inquit, ut crucifigerent eum. [*]() et angariauerunt praetereuntem Simonem Cyreneum uenientem de uilla, patrem Alexandri et Rufi, ut tolleret crucem eius. hoc Lucas ita dicit: et cum ducerent eum, adprehenderunt Simonem quendam Cyrenen sem uenientem de uilla et inposuerunt illi crucem portare post Iesum. Iohannes autem sic narrat: [*]() susceperunt autem Iesum et eduxerunt. [*]() et baiulans sibi crucem exiuit in eum qui dicitur [*]( 5 Marc. 15, 20 a 8 Mattb. 27, 32 11 *Marc. 15, 20 b et 21 14 Luc. 23, 26 18 *Ioh. 19, 16 b-18 a ) [*]( 1 exuunt Bx eum om. r clamide VNE2 i pg 2 eum] eu in Bl eius] suis E- Y 3 crucifigirent 2?1 clamyde B, clamide YONEJ r pg 4 uestimenta B eiua om. L, suis E2 y finem B2 (PP 6 exsuerunt ONt, et exu. A illumj eum BD Y p purpura (-pora P) BB CP ONMQ E1 77 p g, -ram cet. 7 BUIS] eius HAE1 8 mattbeus] add. et dicit ael 9 quireneum Bl, cyrineum (cir. L) C dEILS, cireneum BzR gr, ciretneQm M, cyrenaeum l m 10 angariaberunt Bl 11 et om. HAelL g educ.] cum ducunt CP ut] in locum ut r eum om. p 12 praetereuntem] add. quempiam Xoo r aelmv (ttva om. Cant.) quireneum Bl, cyrineum C AE1LS, cirineum M, cireneum gr, cyrenaeum Im 13 uillam Clp 15 eum om. p 16 quirenensem Bl, cyrin. C Q HAS1, cirin. M EL uillam ClP posuerant 01 17 portare om. L 18 susciperunt C\'P Q iesu Bl duxerunt CPV1 Q (brix. Am. al.), eduxerunt eum BD ael 19 uaiulanB B1 exiuit BlB7, exibit J21, exiit (exit t) cet. ) [*]( XXXXIII Aug, Sect. III para 4. ) [*]( 21 )
XI. Sequitur itaque Mattheus: sSe t uenerunt, inquit, in locum, qui dicitur Golgotha, quod est Caluariae locus. in hoc loco apertissime consentiunt. deinde adiungit idem Mattheus: [*]() et dederunt ei uinum bibere cum felle mixtum, et cum gustasset, noluit bibere. hoc Marcus ita narrat: [*]() et dabant ei bibere murratum uinum et non accepit. hoc intellegendum est Mattheum dixisse: cum felle mixtum. fel quippe pro amaritudine posuit, et murratum enim uinum amarissimum est, quamquam fieri possit, ut et felle et murra uinum amarissimum redderent. quod ergo ait Marcus: non accepit, intellegitur non accepit, ut biberet\'. gustauit autem, sicut Mattheus testis est, ut quod idem Mattheus ait: noluit bibere, hoc Marcus dixerit: non accepit, tacuerit autem, quod gustauerit. [*]( 8 Matth. 27, 33 et 34 10 cf. Marc. 15, 22; cf. Luc. 23, 33; cf. Ioh. 19, 17 13 Marc. 15. 23 ) [*]( 1 hebraeice B CP Q, hebreice (-cae AEI) R HAE g, hebraice cet., add. autem ae1 golgota J21, golgatha VN g ubi om. Bl 5 portanda om. 100 crux portanda edd. praeter p ad] in HAEL 1 6 id om. R, illud p 9 dicit pael golgatha VN g 11 bibere uinum R g 12 mixto JBa uibere 2?1 13 mur»*ratum S, myrratum VN2E2, mirratum DO2 γϰχψω Pff uin. mirrat. r, uin. myrrhatum aelm 14 accipit C est om. CPV p 16 et.Dm. RD edd. praeter p, del. N2 myrratum VN2E2, mirratum D γϰχω p g, rayrrh. a e Zm binum Bl qu«quam Bl 17 et pr. om. D edd. praeter p felle B CPV 0 E2 fyl pg, fel cet. myrra VN2E-, mirra D γϰχψω p g r, myrrha a elm binum Bl 18 accepit pr.J accipit ClP 19 biberit CXP gestauit Bl sicut] ut BlR 20 ait om. Bl nolut B\' dixit et tacuit ael 21 gustauerat B2 )
Sequitur Mattheus: [*]() postquam autem crucifixerunt eum, [*]() diuiserunt uestimenta eius sortem mittentes, et sedentes seruabant eum. hoc idem Marcus sic: [*]() et crucifigentes eum diuiserunt uestimenta eius mittentes sortem super eis, quis quid tolleret. hoc Lucas sic ait: [*]() diuidentes uero uestimenta eius sortes miserunt, [*]() et stabat populus expectans. breuiter a tribus dictum est. Iohannes autem distinctius hoc explicat, quemadmodum gestum sit. [*]() milites ergo, inquit, cum crucifixissent eum, acceperunt uestimenta eius et fecerunt quattuor partes, unicuique militi partem, et tunicam. erat autem tunica inconsutilis desuper contexta per totum. [*]() dixerunt ergo ad inuicem: non scindamus eam, sed sortiamur de illa, cuius sit, ut scriptura impleretur dicens: partiti sunt uestimenta mea sibi et in uestem meam miserunt sortem.
Sequitur Mattheus: et inposuerunt super caput eius causam ipsius scriptam: hic est Iesus rex Iudaeorum. Marcus autem, priusquam hoc dixisset, erat autem, inquit, hora tertia et crucifixerunt eum. hoc enim subiungit, cum de uestium diuisione dixisset, quae res [*]( 1 *Matth. 27, 3o et 36 4 Marc. 15, 24 6 *Luc. 23, 34 b et 35 a 9 Ioh. 19, 23 et 24 16 Ps. 21, 19 18 Matth. 27, 37 20 Marc. 15, 25 ) [*]( 1 autem om. Bl 2 sortem mittentes, βαχóντες (βάλλ.) xXfjpov, sine additamento 4 sic et] sicut CP, sic R 5 quid] quod HlAexLSx 7 eius oni. p sortes (-tem R) miserunt BiB, miserunt sortes (-tem Q g\\ cet., edd., v (ὲ́βαλονϰλήρους Alex., tfi. xXvjpov Sin. Vat. Cant. al.), cf. in Ioh. eu. tract. 118, 2; 3 8 expectans B MQ HAELS (ueron. brix.), edd. praeter m, exspectans B ONl (uerc.), spectans (-ntes P) CPV N* m v (ϑεωρω̃ν) 10 ergo om. L 12 militem Cl tonicam AEVL et -ca AEL 13 insutilis H desuper (de s. u. m. 2) B 14 ad uicem AelL 15 illa] ea a e impleatur opt. codd. Vtdg. (ueron. al.) 16 mea aibi et in uestem om. Bl ueste mea B2, uestimenta mea H 19 eius] ipsius p ipsius om. p iesus om. Ml x, xps Bl, ihesus nazareus p 21 autem om. p 22 uestitum (-tu C) CP ∗∗quae B ) [*]( 21* )
Prius enim, qua hora cmcifigi potuerit, uideamus; deinde uidobimus, cur hora tertia crucifixum dixerit Marcus. hora erat quasi sexta, cum traditus est crucifigendus Pilato sedente, ut dictum est, pro tribunali. non enim iam plena sexta erat, sed quasi sexta, id est peracta quinta et aliquid [*]( 2 cf. in Ioh. eu. tr. 117, 2 8 *Ioh. 19, 14-16 a 17 cf. Marc. 15, 33 ) [*]( 3 ora B (saepius) tenebus B. -brae CP 4 ut] at Bs, et P consummatae (-te BAL) BR HAE1LS gae, consumtae ON, consumptae cet. 5 retissime Bl 7 locum BR ONM HAaEaL, loco cet., edd., cf. supra S19, 4 lithostrotus ONMQ, lythostrotue B, litostrotus (-tos A) HAEL, lithostrotos Imv, lithostratus (-tos V, lieo. g, lichoatratos pra) cet. hebraeice (-cae QA) B CPOQA, hebreice R HE g, hebraice cet. 8 enim] autem CP erat autem om. BONQ, erat enim Bl 9 paschae N2 HE2S2 γψω edd., v 14 si] tncipit Eug. Exc. sext. 15 bora Bl 16 sicut] sic Bl uerbo AEL masci Bl non om. R 17 putauerunt om. HAE*L 18 quia Bl crucifige ClP potuerat ElL * uideamus om. Eug. 19 uideuimue B 20 pilato Bt, Eug., a pilato cet., edd. 21 est om. p 22 et om. g m )
Quaeramus iam consequenter, cur Marcus, cum commemorasset, quod crucifigentes eum diuiserunt uestimenta eius mittentes sortes super eis, quis quid tolleret, secutus adiunxerit: erat autem hora tertia et crucifixerunt eum. iam certe dixerat: et crucifigentes eum diuiserunt uestimenta eius. sic etiam ceteri adtestantur, quod eo crucifixo uestimenta diuisa sunt. si eius rei gestae [*]( 5 cf. Luc. 9, 28 6 Matth. 17, 1; Marc. 9, 1 8 Ioh. 19, 14 14 cf. Matth. 27, 45; cf. Marc. 15, 33; cf. Luc. 23, 44 16 *Marc. 15, 24 et 25 ) [*]( 1 esse] et esse p iste ClPV 2 quadrans (n eras.) B tri.n aut B. trien (trigen L) aut RHElL, triena at ON1, trin aut Ml, triens aut cet., edd., cf. Eug. semis] et semis 1P r aelm S modum istum p 4 aperte AlExL sicut-diebus om. Bl 5 dicunt eum g 6 medius ClP (Eug. Par. Ambr.) intuens matth. et g (Eug. codd.), intuens (om. matth. et) ONMQ HAelL p marcus ait ONMQ HAE1L p 7 sei dies Eug. Vat. Med. 9 si om. AE1 L sexta R HAEL 7 g possimus CP Q, possumus A2S1 g (Eug. cod. Ambr.) 10 ita om. AEL i quod quemammodum Q solent scripturae l m 11 dixit AE1L aperte B AlElL inhoata Bx, incoata B2R 12 crucifiione Bl, crucifiii HAelL 14 et om. CPV 15 cur (quur R) BlRD rael, add. dixerit cet. cum om. D ClP 17 sortem v 18 secutus BlRD r ael, et secutus cet. adiunxit p r hora autem erat R 20 sic] sicut r a eZ etiam] add. et ral 21 si] add. ergo rael )
Quisquis autem dixerit non fuisse horam tertiam, cum hoc 1 Iudaei primitus clamauerunt, insanissime se ostendit inimicum euangelii, nisi forte aliter potuerit eandem dissoluere quaestionem; non enim habet unde conuincat non fuisse tunc horam tertiam. ei ideo ueridico euangelistae potius credendum quam contentiosis suspicionibus hominum. unde, inquit, probas horam tertiam fuisse? respondeo: quia credo euangelistis. quibus et tu si credis, ostende, quemadmodum et hora sexta et hora tertia potuerit dominus crucifigi. de sexta enim, ut fateamur, narratione Iohannis urguemur, tertiam Marcus commemorat, quibus si uterque nostrum credit, ostende tu aliter, quemadmodum fieri utrumque potuerit, libentissime adquiescam. non enim sententiam meam, sed euangelii diligo ueritatem. adque utinam etiam plures ab aliis inueniantur huius exitus quaestionis! quod donec fiat, utere mecum isto, si placet. si enim nullus alius exitus poterit inueniri, solus iste sufficiet; si autem potuerit, cum demonstratus fuerit, eligemus. tantum non putes consequens esse, ut quilibet omnium quattuor euangelistarum mentitus sit aut in tanto et tam sancto culmine auctoritatis errauerit. [*]( 1 ergo] et Bl uideri om. p r, uidere ClP uolebant fecisse iudei p, iudei fecisse uolabant r tertia om. Bx hora fecisse tertia H aelm, lVc. b. t. r 2 indicans V gel 3 manus] manum J31, finit Eug. Exc. sext. 4 hora tertia CP hoc] ei B 6 poterit Bl eodem 2?1 soluere p 8 ueredico CP credendum est g, est cred. r 9 suspectionibus CP, suspit. AEL inquid B CP, inquis ψ prlm 10 hora tertia CP non fuisse g 11 si tu M si om. r 12 potuerat CP g, potuit r 13 iohannes CJP 14 si del. m. 2 B ostendi ClP, ostendat (om. tu aliter) p 15 potnerit] add. et Bl V2 r a adquiescam] requiescam Migne 17 pluris Clp inueniatur CP 18 si enim-sufficiat suppl. P2 19 poterit BRD CP2 ONMQ prl, potuerit cet. inuenire CP2, inbeniri B sufficiet (e del. m. 2) B 20 cum] tum Bl in tantum Q 21 potes B 01 A1, potest R C2PV ONQ pael )
Si autem quis dixerit inde se conuincere non fuisse horam tertiam, cum illud Iudaei clamauerunt, quia, posteaquam dixit idem Marcus: [*]() Pilatus autem iterum respondens ait illis: quid ergo uultis faciam regi Iudaeorum? at illi iterum clamauerunt: crucifige eum, non interponitur aliquid morarum ab eodem Marco in eius narratione et continuo ad id peruenitur; ut traderetur ad crucem dominus a Pilato, quod Iohannes hora quasi sexta factum esse commemorat. intellegat qui hoc dicit multa praetermissa esse quae in medio gesta sunt, cum Pilatus ageret quaerens, quomodo eum a Iudaeis eriperet et aduersus eorum insanissimam uoluntatem, quibuscumque modis potuit, instantissime niteretur. Mattheus enim ait: [*]() dicit illis Pilatus: quid igitur faciam de Iesu, qui dicitur Christus? [*]() dicunt omnes: crucifigatur. tunc fuisse dicimus horam tertiam. quod autem Mattheus sequitur et narrat: [*]() uidens autem Pilatus, quia nihil proficeret, sed magis tumultus fieret, et in conatibus Pilati ad eripiendum dominum et in tumultu Iudaeorum contra nitentium consumtum tempus duarum horarum intellegimus et coeptam fuisse sextam, qua nondum terminata gesta sunt quae ab eo tempore, quo Pilatus dominum tradidit, usque ad tenebras factas narrantur. quod autem Mattheus supra commemorat: [*]() sedente autem illo pro tribunali misit ad illum uxor eius dicens: nihil tibi et iusto illi, multa enim passa sum hodie per uisum propter eum, postea sedebat pro tribunali Pilatus, sed inter illa quae prius gesta narrabat recordatus Mattheus quod de Pilati uxore dixit uoluit hoc ibi interponere, ut [*](3 Marc. 15, 12 et 13 13 Matth. 27, 22-24 22 *ib. 19 ) [*]( 1 quis om. p se inde r a elm 5 interponit AWL 6 et] sed V 7 ut traderetur] utramde«»tur Bl 8 iohannis 01p 10 a om. R 11 uolumtatem B 13 dixit r faciam om. B 17 et om. R 18 dominum] iesum dom. r, dom. iesum ael consumtu B 19 tempus om. CP, tempu Bl coepta f. sexta Cp. 20 qua] quia CPL 21 tradit CP 23 eum v 25 sedebat Engelbrecht, sedere B, sedit CPT. sederat cet., edd. 26 inter om. RD 27 uxori CiP ibi om. Blt praestruerit ClP, perstrueret HdEIL g )
Lucas autem narrat, cum dixisset Pilatus: [*]() emendatum ergo illum dimittam, exclamasse uniuersam turbam: [*]() tolle hunc et dimitte nobis Barabban; sed fortasse nondum dixerant \'crucifige\'. [*]() iterum autem Pilatus, secundum eundem Lucam, locutus est ad illos uolens dimittere Iesum. at illi succlamabant dicentes: crucifige illum. tunc intellegitur fuisse hora tertia. quod ergo sequitur Lucas et dicit: [*]() ille autem tertio dixit ad illos: quid enim mali fecit iste? nullam causam mortis inuenio in eo; corripiam ergo illum et dimittam. [*]() at illi instabant uocibus magnis postulantes, ut crucifigeretur, et inualescebant uoces eorum, satis etiam ipse significat magnum tumultum fuisse, et post quantum morarum illis tertio dixerit: quid enim mali fecit? licet intellegere, quantum indagandae ueritati satis est, et postea quod ait: instabant uocibus magnis et inualescebant uoces eorum, quis non uideat ideo factum, quia uidebant Pilatum eis nolle tradere dominum? et qui hoc magnopere nolebat, non utique in momento temporis cessit, sed uel duae horae et aliquid amplius in illa cunctatione transierunt.
Iohannem quoque interroga et uide, quanta fuerit Pilati ilia cunctatio et recusatio tam foedi ministerii. idem namque [*]( 3 *Luc. 23, 16. 18. 20-23 ) [*]( 1 quam CP AEłL pilatas om. Cn nec pilatua P nobissime Bl 6 dixerat RlPl p 7 lucan C1P 8 ieaum] eum p succlamabant] aobclamabant DVL, clamabant JR (brix.) crucifige semel BM, bis cet., edd., v illum] eum rv 9 horam tertiam iV2 r ergo] autem ral 11 male B P HAelL 12 corripias B1 13 magnis (n 8. I. add.) B 15 horarum CzP, morarum spatium r a l 16 tertie B male A 18 magnia] add. postulantes ut crucifigeretur g inbalescebant B, ualescebant H 19 bidebant B eis om. yw nolle eis raelm 20 qui] quia D raelm 23 iohannen C1, -nne P quantum Q )
Iam itaque conruat impia pertinacia et credat dominum Iesum Christum et tertia hora crucifixum lingua Iudaeorum et sexta manibus militum, quia in tumultu Iudaeorum et Pilati aestibus duae adque amplius horae praeterierunt a uoce, qua dixerunt: crucifige. sed ipse Marcus, qui maxime breuitatis sectator est, breuiter uoluit intimare Pilati uoluntatem et conatum pro domini uita. cum enim dixisset: at illi iterum clamauerunt: crucifige eum, ubi ostendit, quod iam clamauerant, cum uellent sibi dimitti Barabban, adiunxit: Pilatus uero dicebat eis: quid enim mali fecit? hoc [*]( 1 cf. Matth. 27, 19 5 *Ioh. 19, 15 b et 16; cf. p. 324, 11 12 cf. Matth. 27. 45; cf. Marc. 15, 33; cf. Luc. 23, 44 ) [*]( 1 sedente B CP 2 oc B solus C2VE2 y pgelm 3 ibij tibi AelL 4 optimum p adhuc om. p, adhuc eos rae 5 proficisceret B 7 illis eum B, eis eum RD, illum eis p, eis illum cd., r (αὑτοις aotov Sin.) 9 (in om.) sortem illa tunica ClP N (sorti C*), in sorte i. tun. (ton.) Q HAEL, eors in illam tunicam Y (I ita mg.) 11 etiam] et tam Q, et rael conuicia iacieb.] conuiciabantur CP est et B CPV ONl pg, est cet. 12 et marcus] marcus CPV pgm 17 duae] ae B adque om. p, aq. JB1 18 qua] qui B, quia K 19 brebiter BBl et sic infra pilato O-P uolumt. B 20 cum e. dix. om. Q at om. B iterum om. 0 22 clamauerant] -runt Rl P cum] quam B bellent B 23 male B CP ALS g )
Quisquis autem dixerit potuisse Marcum, si ita esset, eo tempore dicere fuisse horam tertiam, quo erat hora tertia, cum uox Iudaeorum de crucifigendo domino sonuisset, dicere etiam, quod eum tunc ipsi crucifixerint, nimis superbe leges narratoribus ueritatis inponit. sic enim potest dicere, si haec ipse narraret, eo modo eodemque ordine ab omnibus debuisse narrari, quo ipse narrauit. dignetur ergo consilio Marci euangelistae superari consilium suum, qui eo loco id ponendum iudicauit, quo loco diuina inspiratione suggestum est. recordationes enim eorum eius manu gubernatae sunt qui gubernat [*]( 1 meminit p 2 iste BBD, ipse cet., edd. quid] qui AlElLS non] quod non p 3 male CP Al g 4 quia si] quasi C1P1 L 5 intimuit ClP 6 et om. CP, e (eras.) B esee] eise C, eius se P, eis esse V 8 matth. q. b. m. i. conparatione om. B quam b. m. i. c. lucae om. B 10 commemoret CPV I et BRD CPV, om. cet., edd. denique om. AlElL 11 quae-illa in ras. N 12 horarum CP 13 quiddam] quidam B CXP A1E1L y, quidem C2, quid a e, add. terciae 7, add. Mite hore r illoJ illorum RD, in illo edd. praeter p g 14 quisquis a. d. potuisse om. B HAelL 15 diceret AEL 17 ipse AE1L, om. g crucifixerunt P1N1 18 narrationibus p 19 eo] eodem r ordinetur (om. ab o. d. n. q. i. n. digne-) B 20 quo] a quo CP, ea quo V consilium Q g 21 id p. i. q. loco om. AxEtL 22 qao) quod B recordationis C 23 gubernati CP )
Peto autem et admoneo eos qui haec legunt per nos adiuuante domino elaborata, ut huius sermonis, quem hoc loco interponendum arbitratus sum in omni simili quaestionum difficultate meminerint, ne saepius eadem repetenda sint. facile autem uidebit qui sine impietatis duritia uoluerit adtendere, quam oportuno loco Marcus hoc de tertia hora posuerit, ut quisque . ibi recordetur, qua hora Iudaei crucifixerint dominum, qui uolebant in Romanos uel principes uel milites transferre ipsum facinus, ubi factum ministrorum militum commemoratum est. ait enim: et crucifigentes eum diuiserunt uestimenta eius mittentes sortes super eis, quis quid tolleret. qui hoc, nisi milites, sicut Iohannes manifestat? ergo ne quisquam cogitationem tanti criminis auersus a Iudaeis in milites illos conuerteret, erat autem, inquit, hora tertia et crucifixerunt eum, ut illi eum potius crucifixisse inueniantur quos hora tertia, ut crucifigeretur, clamare potuisse diligens [*]( 2 cf. Rom. 1, 24 et 28 5 *Ps. 91, 6 et 7 13 cf. Marc. 15, 25 et 33 17 *Marc. 15, 24 19 cf. Ioh. 19, 23 ) [*](1 eis] ipsis p uidere ClP 2 possint Bl et digne p tradit ClP in cons upiscentia (s pr. expisc s. l. add. na. 1) U1, in concupiscentiam HAelL, in desideria v (sv ταις έπιϑυμίας) 3 et in reprobum raelm 4 secundum] contra r occulta B 7 cognoscet N2 a elm v (pwostat) intelleget N g aelmv (συνήσει) 8 adiubante B 9 elaborent M ut] d Bl 11 facilej incipit Euy. Exc. septitlz. 12 qui] qua B 13 hec p quisquis g ibi quisque Im 14 iudaei om. CP crucifuerunt A edd. praeter g m 18 sortea] sorteru Q edd. praeter p g, v (cf. supra 323, 5; 325. 17) qui] quis r 19 hocj add. fecerunt a el 20 auersus om. V p 21 et om. ClP 22 eum pr. om. 01 ut om. ClP )
Quamquam non desint qui parasceues — quam Iohannes commemorauit dicens: erat autem parasceue hora fere sexta — horam diei tertiam uelint intellegi, qua sedit Pilatus pro tribunali, ut eadem tertia conpleta uideatur, quando crucifixus est, adque illo iam pendente in ligno aliae tres horae peractae sint et reddiderit spiritum, ut ab ea hora, qua defunctus est, id est diei sexta, tenebrae fierent usque ad nonam. dicunt enim die quidem illo, quem dies sabbati sequebatur. parasceuen fuisse paschae Iudaeorum, quod ab eodem sabbato iam inciperent azyma; sed tamen uerum pascha, quod iam in passione domini gerebatur, non Iudaeorum, sed Christianorum, coepisse praeparari, id est parasceuen habere, ab hora noctis nona in eo quod dominus a Iudaeis occidendus praeparabatur. parasceue quippe interpretatur praeparatio. ab illa ergo nona hora noctis usque ad eius crucifixionem occurrit hora parasceues sexta secundum Iohannem et hora diei tertia secundum Marcum, ut non Marcus horam illam recordatam recapitulando commemorauerit, qua clamauerunt Iudaei: crucifige, crucifige, sed eam prorsus horam tertiam dixerit, qua dominus est fixus in ligno. quis fidelis non huic [*]( 4 *Ioh. 19, 14 ) [*]( 1 inueniet] add. et BR 8 non desint om. 01 parasceues] parasceue Q g (Eug. codd.), -uen rael 4 commemorat CP parasceue] pasceae B, add. paschae (-ce) χω edd. praeter p hora f. sexta om. B1 fere] quasi 324, 9 al. 5 hora d. tertia Eug. codd. uelin Rl, uel ClP M A1E1L qua] quia Bl 6 conpleatur (-ta uide- om.) Bl 7 adque] aque B horae om. CP 8 reddidit Bl 10 die] diei Bl dies] diem ClP, die EL sabbatis sequ. Bl 11 pascha RV 13 domini] add. parasceae CP g gerebatur] celebratur Q xpianosrum (s exp.) B 16 pasceue B 17 nona om. BlB noctis hora HAEL f aelm 18 paseene9 B, paraaceue (-scheue A) AEPL 20 recapitulanido B* commemoraberit B, -ranit HAEXL clamarunt Bl l 21 crucifige semel Bl g (Eug. Par. Verc.) prorsus] potius Eug. Vat. testiam B 22 est om. Q fixus] cracitixus B2 OQ r (Eug.) faueat huic Eug. Vat. )
XIIII. Sequitur Mattheus et dicit: [*]() tunc crucifixi sunt cum eo duo latrones, unus a dextris et unus a sinistris. et Marcus similiter et Lucas. nec Iohannes aliquam facit quaestionem. quamuis latrones eos non dixerit. ait enim: et cum eo alios duos hinc et hinc, medium autem Iesum. esset autem contrarium, si, cum illi dixissent \'atrones, iste diceret \'innocentes\'.
XV. Sequitur Mattheus et dicit: [*]() praetereuntes autem blasphemabant eum mouentes capita sua [*]() et dicentes: qui destruit templum et in triduo illud reaedificat, salua temet ipsum; si filius dei es, descende de cruce. huic Marcus paene ad eadem uerba consonat. sequitur deinde Mattheus et dicit: [*]() similiter et principes sacerdotum inludentes cum scribis et senioribus dicentes: [*]() alios [*]( 5 cf. Matth. 8, 5; cf. Luc. 7, 1 6 cf. supra lib. 2, cap. 20 9 Matth. 27, 38 11 cf. Marc. 15, 27; cf. Luc. 23, 33 12 Ioh. 19, 18 16 *Matth. 27, 39 et 40 20 cf. Marc. 15. 29 et 30 21 *Matth. 27, 41-43 ) [*]( 3 clamare p. u. crucifigeretur om. B\' 4 acciperimus B2, acceperimus g in ligno suspensus est AEL r aeltn, susp. est in 1. -i P 8 imprudentiam g et inf. inperitiam suppl. in mg. B1 perturbare] finit Eug. Exc. septim. 10 ad dextris.. ad sinistris C\'P 13 hinc et in hinc B 14 esse ClP 17 mobentes B et om. 01 18 qui] uah qui VN EPS7 fX r aeh uach q ui ϰψωp g destruit .. reaedificat BRD ONlMQ E2 r g, destruis .. reaedificas cet., v (6 xataXuwv .. onw- δομω̃ν) templum] add. dei rv 19 es om. Bl 20 ad om. HAWL 22 inludebant N2 cum] eum Bl Neum cum B1 N2 dicentes] dicebant V HAEL r edd. v (IXrfov, sed Cant. χέγοντες) )
Sequitur Mattheus et dicit: [*]() id ipsum autem et latrones, qui fixi erant cum eo, inproperabant ei. nec Marcus discrepat hoc idem dicens aliis uerbis. Lucas autem potest putari repugnare, nisi genus locutionis satis usitatum non obliuiscamur. ait enim Lucas: [*]() unus autem de his qui pendebant latronibus blasphemabat eum dicens: si tu es Christus, saluum fac temet ipsum et nos. sequitur idem ipse adque ita contexit: [*]() respondens autem alter increpabat illum dicens: neque tu times deum. quod in eadem damnatione es? [*]() et nos quidem iuste, nam digna factis recipimus; hic uero nihil mali gessit. [*]() et dicebat ad Iesum: domine, memento mei, cum [*]( 4 cf. Marc. 15, 31 et 32; cf. Luc. 23, 35—37 12 *Matth. 27, 44 13 cf. Marc. 15, 32 16 *Luc. 23, 39—43 ) [*]( 1 facit Q saluum facere non potest Q, s. n. p. facere r 2 est om. B1 credamus B2 (ef. Marc.) 3 confidet C2 dominum CPV, deo g v si uult om. H 4 filius dei HAEL γψ edd. praeter g, v 7 in domino CP 8 quamquam p tacuerit RD 9 non addit p 10 ut ibi] ubi AL possent CP p, possunt E2; et del. B2, om. RD 12 sequitur] incipit Eug. Exc. octauum id] ad B1 13 fixi erant] fixerant ClP. crucifixi erant VNQ χψω edd., v cum eum CPP 15 repugnare putari HAEIs( 17 blaaphemauit ElL blasphemabant eum dicentes Bx (Karol.) 18 temet] te R r 19 sequitur BXR, et sequitur cet., edd. ita om. 31 AlElL 20 increpauat Bx 21 quia r damnationem B 22 recepimus B2 PNE1 nihil] quid V ) [*]( 22* )
Sequitur Mattheus et dicit: [*]() a sexta autem hora tenebrae factae sunt super uniuersam terram usque ad horam nonam. hoc et duo alii contestantur; addit autem Lucas etiam, unde factae sint tenebrae, id est solem obscuratum. sequitur Mattheus: [*]() et circa horam nonam clamauit Iesus uoce magna dicens: heli, heli, lema sabacthani? hoc est: deus meus, deus meus, ut quid dereliquisti me? [*]() quidam autem illic stantes et audientes dicebant: Helian uocat iste. Marcus paene ad eadem uerba, ad eandem tamen sententiam non paene, sed omnino consentit. sequitur Mattheus: [*]() et continuo currens unus ex eis acceptam spongeam impleuit aceto et inposuit harundini et dabat ei bibere. sic et Marcus dicit: [*]() currens autem unus et implens spongeam aceto circumponensque calamo potum dabat ei dicens: sinite, uideamus, si ueniat Helias ad deponendum eum. quod quidem de Helia non ipsum qui obtulit spongeam cum aceto, sed ceteros dixisse Mattheus narrauit. ait enim: [*]() ceteri uero [*]( 5 Matth. 27, 45 7 cf. Marc. 15, 33-86; cf. Luc. 23, 44 et 45 9 «Matth. 27, 46 et 47 10 cf. Ps. 21, 2 13 cf. Marc. 15, 34 et 35 15 Matth. 27, 48 18 Marc. 15, 36 22 Matth. 27, 49 ) [*]( 1 addictum ClP 2 fecerint Bl 3 plurali CP 4 significari] singularis significari ael (finit Eug. Exc. octau.) 5 sequiturj add. autem HAL g 6 Lterram fol. 65 F\' (cf. 303, 4) 7 ad om. Bl addit BRD p, addidit cet., edd. 8 sunt pgr obscuratur ClP 10 dicens om. M lama B1 E2 p g r, lamma ael mv sabactani B HAL, eabatthani CP, sabathani p, zabathani V g, azabtani ael 11 hoc] quod AJEPL 12 derelinquisti BB illi B 13 ad Onl. Q 14 al om. BlR eadem BlR 15 sequitur] add. autem B currens quidam p, unus currens r 17 bibire B 19 circumponensque -spungeam cum aceto suppl. B* sine A1E1L (ex Matth.), άϕες Cant. 20 ad ponendum AE1L 21 de om. B2HAE*L helian HAetL )