De Consensu Evangelistarum
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio III, Pars IV (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 43). Weirich, Franz, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1904.
Iam quoniam omnium quattuor narratio in eo uersatur loco, in quo necesse est eos usque in finem pariter ambulare nec multum digredi ab inuicem, sicubi forte alius aliud commemorat quod alius praetermittit, uidetur mihi expeditius nos demonstrare posse omnium euangelistarum conuenientiam, si ab hoc iam loco omnium omnia contexamus et in unam narrationem faciemque digeramus. sic ergo arbitror commodius faciliusque id quod suscepimus explicari, ut adgrediamur narrationem omnia commemorantes cum eorum adtestatione euangelistarum, qui ex his omnibus quisque quod potuit aut quod uoluit commemorauit, ut tamen ab omnibus haec omnia dicerentur, quae demonstrandum est in nullo sibi esse contraria.
Hinc igitur incipiamus secundum Mattheum: 2®cenantibus eis accepit Iesus panem et benedixit ac fregit deditque discipulis suis et ait: accipite et comedite, hoc est corpus meum. hoc et Marcus Lucasque commemorant. quod enim Lucas de calice bis commemorauit, prius, antequam panem daret, deinde, posteaquam panem dedit, illud quod superius dixit praeoccupauit, ut solet, illud uero quod [*](14 Matth. 26, 26 17 cf. Marc. 14, 17—22; cf. Luc. 22, 14-28 ) [*]( 2 eo] hoc M2 4 alind] aliquid m 5 expedius Bl 7 contextamus B 8 faciemque] seriemque r a e dirigamus RT 9 suscipimus Q adgrediamus ClP 10 eorum] eorundem w rael adtestatione (att. B) euangelistarum BRTD, euang. adtestatione (att.) eet., edd. 11 qui] quia w r, quid ael his om. BRTD 13 demonstranda sunt ral 14 igitur] ergo x p cenantibus-fregit spat. uac. L 15 eis] autem eis \'ł edd., v et] ac CP 16 dedit Tx et ait] dicens S 17 hoc B1RTD p g, haec cet. et del. B* LucasqucJ usque B1 18 enim] autem p his Bl commemorabit BRIT 20 quod om. Bl dixerat RTD )
Deinde sequitur Mattheus et inserit mjsterium corporis et sanguinis a domino discipulis datum sicut et Marcus et Lucas. sed cum tradidisset calicem, rursus de traditore suo locutus est, quod Lucas persequitur dicens: [*]() uerum tamen ecce manus tradentis me mecum est in mensa. [*]() et quidem filius hominis secundum quod definitum est uadit, uerum tamen uae illi homini, per quem tradetur! hic iam intellegendum est illud consequi, quod Iohannes narrat, isti autem praetermiserunt, sicut Iohannes quaedam praetermisit quae illi dixerunt. cum ergo post traditum calicem dixisset dominus quod a Luca positum est: uerum tamen ecce manus tradentis me mecum est in mensa, et cetera, coniungitur illud secundum Iohannem: [*]() erat ergo recumbens unus ex discipulis eius in sinu Iesu, quem diligebat Iesus: [*]() innuit ergo huic Simon Petrus et dicit ei: quis est de quo dicit? [*]() itaque cum recubuisset ille supra pectus Iesu, dicit ei: domine, quis est? respondit Iesus: ille cui ego intinctum panem porrexero. et cum intinxisset panem, dedit Iudae Simonis Scarioth. [*]() et post buccellam tunc introiuit in illum satanas. [*]( 6 cf. Mattb. 26, 26-28; cf. Marc. 14, 22—24; cf. Luc. 22, 17-20 9 Luc. 22, 21 et 22 18 *Ioh. 13, 23-27 ) [*]( 2 hoc Bl 3 potens Bl tamquam] add. dixerit: tu dixisti rael 4 dici sic r ael respondere ClP AXEL 9 prosequitur R2 N* edd. praeter m 10 tradentes C\'P me om. Q HAE\'L p et oni. CP-PV filius quidem V 12 illi om. p homini illi tJiw edd.. v 13 illum B iohannis CXP 14 praetermiserunt-quaedam om. CP 17 tradentes CxPl me om. Q A p 18 ergo] autem r 20 dixit y pv 21 de quo om. C\'P 22 dixit r 23 ille] ille eet grv panem intinctum RT 24 simoni T C2 Q g scariotis w e, -this ral 25 introiuit (-bit R) BRTD 0, edd. praeter m, introiit cef. )
Hic uidendum est, ne non solum Lucae, qui iam dixerat intrasse satanan in cor Iudae, quando pactus est tunc cum Iudaeis, ut eum accepta pecunia traderet, sed etiam sibi ipsi Iohannes repugnare uideatur, quia iam dixerat superius, antequam istam buccellam acciperet: et cena facta, cum di abolus inmisisset in cor, ut traderet eum ludas. quomodo enim intrat in cor, nisi inmittendo iniquas persuasiones cogitationibus iniquorum? sed nunc intellegere debemus a diabolo ludam plenius esse possessum, sicut contra in bono illi qui iam acceperant spiritum sanctum, quando eis post resurrectionem insuflauit dicens: accipite spiritum sanctum, postea eum, cum desuper missus esset die pentecostes, utique plenius acceperunt. post buccellam ergo tunc introiit in eum satanas. [*]() et, sicut contextim Iohannes ipse commemorat: dicit ei Iesus: quod facis, fac citius. [*]() hoc autem nemo sciuit discumbentium ad quid dixerit ei. [*]() quidam enim putabant, quia loculos habebat ludas, quia dicit ei Iesus: eme ea quae opus sunt nobis ad diem festum, aut egenis ut aliquid daret. [*]() cum ergo accepisset ille buccellam, exiit continuo. erat autem nox. [*]() cum ergo dixisset, dicit Iesus: nunc clarificatus est filius [*]( 1 cf. Lnc. 22, 3 5 *Ioh. 13, 2 11 Ioh. 20, 22 12 cf. Act. 2. 1 14 *Ioh. 13, 27-32 ) [*]( 1 dixerunt Bl 2 satanam B M cor] corda BlRTD iudae om. T, add. tunc E2 y tunc om. R T V HAEL y p g 3 siui B ipse CiPF AEL g m 4 iohannis ClPl quia] qui RT Ml HAEL gm 5 cum BRTD P OMQ p gr, cum iam cet. iam misisset gv 6 corde Tl, cordet D, cor iudae RT2 iudas om. MTD 7 inmittendo] permittendo Q cogitationum iniquarum D r ael 9 econtra p illi] add. hic prudenter lectorem diligenter inquirendum eet CP 10 quando -sanctum om. Bl CP 11 insuflauit B H, insuffl. cet. 12 de AlExL. in die p 13 introiuit BTD L edd.apraeter m, introit Cl eum] istum p 14 commemorat\'! (finit lol. 77) deinde deficit T dixit X rv 15 nemo sciuit] nescinit CPV, add. quisquam V 16 ei dixeritjr 17 putabat 01 loculus ClP quia alt.] quod r v dixit x Im, dixerit Xot r, dixisset v (λέγει) 19 enis Bx ut om. B 20 exiit] praemitt. tunc V autem] enim RD )
II. [*]() Filioli, adhuc modicum uobiscum sum. quaeritis me, et. sicut dixi ludaeis, quo ego uado, non potestis uenire, et uobis dico modo. [*]() mandatum nouum do uobis, ut diligatis inuicem, sicut dilexi uos, et uos diligatis inuicem. [*]() in hoc cognoscent omnes, quia mei discipuli estis, si dilectionem habueritis ad inuicem. [*]() dicit ei Simon Petrus: domine, quo uadis? respondit Iesus: quo ego uado, non potes me modo sequi; sequeris autem postea. [*]() dicit ei Petrus: quare non possum sequi te modo? animam meam pro te ponam. [*]() respondit Iesus: animam tuam pro me ponis? amen, amen dico tibi, non cantabit gallus, donec me ter neges. hoc de praedicta negatione sua Petro non solus Iohannes, ex cuius euangelio modo ista interposui, sed et ceteri tres commemorant. non sane omnes ex una eademque occasione sermonis ad eam commemorandam ueniunt. nam Mattheus et Marcus pari prorsus ordine et eodem narrationis suae loco eam subnectunt ambo, posteaquam dominus egressus est ex illa domo, ubi manducauerant pascha, Lucas uero et Iohannes, antequam inde esset egressus. sed facile possemus [*]( 3 *Ioh. 13, 33-38 16 cf. Matth. 26, 30-33; cf. Marc. 14, 26-31; cf. Luc. 22, 31-34 ) [*]( 1 eo] add. si (et si edd.) deus clarificatus est in eo V r aelmv (in Ioh. eu. tract. 63, 3) clarificauit B3 V MQ HAELS yxy g, clarificatua Bl 2 clarificauit F2V HAELS1 7 p 3 quaeretis Jfi CJ" N2M E2 7, edd. praeter g, v 4 dixit ifl non] U08 non D M E1 γϰχψ, edd. praeter g, v 5 nobum Bl 6 sicut-inuicem QJ". BD (nonnulli codd. euang.) et] ut et E2 Y a el m v (Iva xat) 8 dilectionem] add. meam Bl 9 respondit] add. ei pl 10 potestis ÂjEtLl modo me CPF ONQ HAE g 12 te sequi edd. praeter g, v 13 ponas Bt, pones N2 E1 jX edd. praeter p, v amen semel Bl 14 ter me gel m v 15 hoc] cap. II incip. CP solum CzY 16 ex] de r 18 ea AEX 21 est om. Bl manducauerunt (-ber. B1) BlS V Mg. -uerat HAelL a e 22 possimus B2 H2, possumus C2QA2 g)
Neque enim incredibile est aliquantum disiunctis interuallis temporis Petrum commotum esse ad praesumendum sicut ad negandum uel ei dominum aliquid ter similiter respondisse, quando quidem etiam contextim nullis aliis interpositis rebus aut uerbis post resurrectionem ter illum interrogat, utrum eum amet, et ei ter hoc idem respondenti etiam ipse mandatum de pascendis ouibus suis unum idemque ter praecipit. hoc autem esse credibilius, quod ter ostenderit praesumtionem suam Petrus et de trina sua negatione ter a domino audierit, ex ipsis euangelistarum uerbis, quae a domino dicta diuerse ac diuersa commemorant, sic probatur. ecce meminerimus quod nunc interposui ex euangelio Iohannis. hoc certe dixerat: [*]() filioli, adhuc modicum uobiscum sum. quaeritis me, et, sicut dixi Iudaeis, quo ego uado, non potestis uenire, et uobis dico modo. [*]() mandatum nouum do uobis, ut diligatis inuicem, sicut dilexi uos, et uos diligatis inuicem. [*]() in hoc cognoscent omnes, quia [*]( 13 cf. Ion. 21, 15-17 21 *Ioh. 13, 33-37 ) [*]( 1 eadem r, ea al recapitulationem (recapul. Bl) B\'R 4 praeferret B1RD 5 per domino ClP intellegi uel ter C g, intellegibiliter B2 9 disiunctis om. HAelL, distinctis p 12 confestim RD 13 interrogauerit CPVF x\'ł edd. 14 eum in ras. et amet et in mg. add. 02 ei om. CPV p idem] idem ei B1, eidem V ipsi x p a 15 praecepit 02 NQ L pg, -perit χψω raelrn 21 quaeretis D2 CVF M E1 i edd. praeter g (c/. supra 272, 3) 22 dixit Bl non] uos non D NlM E* γπγψedd. 23 nobum B 24 sicut-inuicem om. p et] ut et r aelm 25 cognoscetis p quoniam Bl ) [*]( XXXXIII Aag. Sect. III pare 4. ) [*]( 18 )
Haec paene ipsis uerbis etiam Marcus commemorat, nisi quod non generaliter, sed distinctius, quemadmodum futurum esset, expressit dictum a domino: amen dico tibi, quia tu hodie in nocte hac, priusquam bis gallus uocem dederit, ter me es negaturus. cum itaque omnes dicant praedixisse dominum, quod eum Petrus esset negaturus, antequam gallus cantaret, non autem omnes dicant, quotiens gallus cantaret, Marcus hoc solus narrauit expressius. unde nonnullis uidetur non congruere ceteris, quia parum adtendunt et maxime eorum obnubilatur intentio, cum aduersus euangelium animo induuntur hostili. tota enim Petri negatio trina negatio est. in eadem namque permansit trepidatione animi propositoque mendacii, donec admonitus, quid ei praedictum sit, amaro fletu et cordis dolore sanaretur. haec autem tota, id est trina negatio, si post primum galli cantum inciperet, falsum dixisse [*]( 3 cf. Marc. 14. 26-28 6 Matth. 26, 33-35; cf. loh. 13, 33—38; Lnc. 22, 31-34 12 cf. Marc. 14, 29-31 14 *Marc. 14, 30 ) [*]( 1 dispargentur B (uerc. wron. eant. claro brix. Amiat. Tol. al.), dispergentur cet., edd., v 3 inmarcus Bl qui CP HAE1L gael habet HAEXL gael sententiam HAelL g ael 4 similiter CP, similem B7R HAEXL gael 5 praerumtionem Bl et] ex B 6 respondit BL 8 amen bis B2 hoc Bl 11 discipuli om. Q, isti r 12 pane Bl 13 fut.] saturum Bt 16 negaturus es CP r (cf. 276,12; 278, 7) 21 cum] dum MQ r 22 inducuntur HAEL 23 trepidationem B, negatione (-nё Q) MQ 25 fleto R ) [*]( 18* )
Si autem quaeruntur ipsa omnino uerba, quae Petro dominus dixerit, neque inueniri possunt et superfluo quaeruntur, cum sententia eius, propter quam cognoscendam uerba proferuntur, etiam in diuersis euangelistarum uerbis possit esse notissima. siue ergo diuersis sermonum domini locis commotus Petrus singillatim ter enuntiauerit praesumtionem suam et ter ei dominus suam negationem praedixerit, sicut probabilius indagatur, siue aliquo narrandi ordine possint omnium euangelistarum commemorationes in unum redigi, quibus demonstretur semel dominum praedixisse Petro praesumenti, quod eum negaturus esset, nulla hic euangelistarum repugnantia deprehendi poterit, sicut nulla est.
III. Nunc ergo quantum possumus ipsum ex omnibus ordinem iam sequamur. cum itaque secundum Iohannem hoc Petro praedictum esset, sequitur idem Iohannes et conserit [*]( 6 Marc. 14, 30. ) [*]( 1 hae noe Bl scriber JB1, scribis Cl PF1 Q g 2 conaicianeris B 3 inciperit CXP primum om. CP 6 dicit I bis om. J2 7 negaturus es D re1 ita] add. s. I. enim C2 8 locum om. Bl 9 etiamj iam 01 conuenire p 10 querantur p uerba] narrationis uerba 2 11 inuenire C1P et om. 01 l, ex H 12 agnoscendum g 13 enangelistarum-diuersis om. Bl 14 siue] si uero B2 16 predixit r sicut] si r indigatur (g radendo in c mut.) CP, indicatur D V HAJ&L p l, indicatur r 17 possunt V tu 18 in unum om. B 20 easet] est JB1 21 est] add. discordia r 22 nunc] sic p nunc-ipsum spat. uac. L nunc-esset minio A ergo] uero HES ay g 23 hoc] iam B, om. AlElL )
Contexit ergo narrationem Mattheus et dicit: [*]() tunc uenit Iesus cum illis in uillam, quae dicitur Gethsamani. hoc dicit et Marcus, hoc et Lucas non expresse nominato praedio, cum ait: [*]() et egressus ibat secundum consuetudinem in montem oliuarum. secuti sunt autem illum et discipuli. [*]() et cum peruenisset ad locum dixit illis: orate, ne intretis in temtationem. iste locus est, cuius nomen illi dixerunt Gethsamani. ibi fuisse intellegimus hortum, quem commemorat Iohannes ita narrans: haec cum dixisset Iesus, egressus est cum discipulis suis . trans torrentem Cedron, ubi erat hortus, in quem introiuit ipse et discipuli eius. deinde secundum Mattheum [*]() dixit discipulis: sedete hic, donec uadam illuc et orem. [*]() et adsumto Petro et duobus filiis Zebedaei coepit contristari et maestus esse. [*]() tunc ait illis: tristis est anima mea usque ad mortem; sustinete hic et uigilate mecum. et progressus pusillum procidit in faciem suam orans et dicens: mi pater, si possibile est, transeat a me calix iste; uerum tamen non sicut ego uolo, sed sicut tu. [*]() et uenit ad discipulos et inuenit eos dormientes, et dicit Petro: sic [*]( 3 *Matth. 26, 36 a 5 cf. ib. 38—46; cf. Marc. 14, 32—42; cf. Lnc. 22, 39-46 6 Luc. 22, 39 et 40 10 cf. in Ioh. eu. tr. 112, 1 11 Ioh. 18, 1 15 *Matth. 26, 36 b-46 17 cf. Marc. 14, 32 ) [*]( 1 identidem Q 8 ergo] igitur rael narrationem] add. auam E2 y tunc-uillam sp. uac. L 4 uilla B CP gethsamani CP, gesaamani 22, gethsem. cet. (γεϑσαμαννοι Cant.) 5 et marcus om. A&LS hoc alt. OM. S 6 cum] quam B et om. B 8 illum om. AlElS, eum R E* i 9 eia g 10 cui M gethsamani BR P, getaemani C r. gethaem. cet. 11 et cum hoc p, hoc cum r 12 regressus CP, eegr. F 18 ortus B N 14 introiuit (-bit Q) D MQ edd., c, introit B, introiit cet. discipuli-dixit om. B 15 diecipnlis] eis p, disc. suis elv 19 hic om. B 20 pater mi PV v 22 discipulos] add. suos BD HAEL elv 23 inbenit B1 dixit r petro om. L )
Haec etiam Marcus eoque prorsus modo adque ordine conserit aliquanto breuius quasdam constringens sententias et aliquid magis aperiens. nam uidetur hic sermo secundum Mattheum tamquam sibi ipsi contrarius, quod post tertiam orationem uenit ad discipulos suos et dicit illis: [*]() dormite iam et requiescite; ecce adpropinquauit hora et filius hominis tradetur in manus peccatorum. [*]() surgite, eamus; ecce adpropinquauit qui me tradet. quomodo enim supra dormite iam et requiescite, cum conectat: ecce adpropinquauit hora, et ideo dicat: surgite, eamus? qua uelut repugnantia commoti qui legunt conantur ita pronuntiare quod dictum est: dormite iam et requiescite, [*]( 1 potuisti pg (Marc. 14, 37) 2 ut non] ne r 3 proptus B 5 uolumtas B, uolont. C 6 eos] illos B enim om. Q, autem N 7 oculi eor.] oculorum Bl 9 dixit r, ait g 10 quiescite p adpropinquabit 02 AE1L g r 11 manibus p surgete 01 12 adpropinqaabit RC2.AE1L gr .13 etiam] iamAEIL eaqueB, eo quoqae p modo] eo modo HAE1 eo ordine AEL 14 aliquanto BRD CP 0 HAEL ram, aliquando cet. 16 ipsi om. BR 17 ait p, dixit rael 18 adpropinquabit C2V A&L gr (sic infra) 19 manibus p aurgete C1 21 supra] super B, add. dicit x p, add. dixit N* rael cum] dicit cam D cognectat B, conectati C\'P, conectit 02, sabnectat p 22 adpropinqaabit C2V AEL g r et] ac p surgete 01 23 qua om. Cl 24 quiescite BXR. )
Lucas autem praemisit, quotiens orauerit; dixit sane, quod isti tacuerunt, et orantem ab angelo confortatum et prolixius orantis sudorem fuisse sanguineum et guttas decurrentes in terram. cum ergo dicit: et cum surrexisset ab oratione etuenisset ad discipulos suos, non expressit quota oratione; nihilo tamen illis duobus repugnat. Iohannes uero, posteaquam in hortum ingressum dicit cum discipulis suis, non comme* morat, quid illic egerit, donec eius traditor cum Iudaeis ad eum conprehendendum ueniret
Tres igitur isti eandem rem ita narrauerunt, sicut etiam unus homo ter posset cum aliquanta uarietate, nulla tamen [*]( 3 Marc. 14, 41 13 cf. Luc. 22, 41 et 42 14 cf. ib. 43 et 44 16 Luc. 22, 45 18 cf. Ioh. 18, 1 20 cf. ib. 2-11 ) [*]( 1 quamquam B ab om. P, 8. l. N a] ut CP 3 commemoraberit B 4 adinngerit CP, -nxerit g ora B, hora et B 5 tra ditur C\'P 6 dormite] add. iam 0 xw elm requiescete C . dominna HAEL 7 aliquantulum e I flerit ClP praemiserat CP S* g. promiB. AELS1 r p 8 adpropinquabit CV HAEL g r 9 id— sufficit om. BR r requieuissetiB CP 11 domino CP coarctat reltn in om. H. etiam in p 15 fudisse x sanguinem PV N, sangninatum g decurrisse r in terra ClPV 16 resurrexisaet B 17 quod ab JB, quot H 18 nihil RD V p, nihil (hoc 8. I. add.) F, nihil his N, in nihilo HAelL r gael, in nullo E2, neque hoc r tamen] add. hoc p. add. in RD 21 uenerit CPV p 22 tre ElL, tria A1 secuti AJJ, sicuti E y 23 possit F\' A\'S, posset loqui r aeI aliqua CPF1 )
. Quod autem ipse Marcns non solum pater sed abba pater eum dixisse commemorat, hoc est abba Hebraeice, quod est Latine pater. et fortasse dominus propter aliquod sacramentum utrumque dixerit uolens ostendere illam se tristitiam in persona sui corporis, id est ecclesiae suscepisse, cui factus est angularis lapis, uenienti ad eum partim ex Hebraeis, ad quos pertinet quod ait abba, partim ex gentibus, ad quas pertinet quod ait pater. etiam Paulus apostolus non praetermittens hoc sacramentum: in quo clamamus, inquit, abba pater, et iterum ait: misit deus spiritum suum in corda nostra clamantem abba pater. oportuit enim ut bonus magister et uerus saluator infirmioribus conpatiens in se ipso demonstraret non debere suos martyres desperare, si qua forte cordibus eorum inreperet sub tempus passionis ex humana fragilitate tristitia, cum eam uincerent uoluntati suae praeponendo uoluntatem dei, quia ille scit, quid expediat quibus consulit. de qua tota re non nunc tempus est, ut uberius disseratur; agitur enim modo de conuenientia euangelistarum, in quorum diuersitate uerborum salubriter discimus non aliud in uerbis ad audiendam ueritatem quam sententiam loquentis esse requirendam. hoc est enim pater quod abba pater, sed ad sacramentum intimandum planius est abba pater, ad unitatem significandam sufficit pater. et dominum quidem abba pater dixisse credendum est; sed tamen non eluceret sententia, nisi aliis dicentibus pater demonstraretur sic esse [*]( 5 cf. Eph. 2, 11-22 9 Rom. 8, 15 10 *GaI. 4, 6 ) [*]( 1 sed] add. et r pater] per AelL, om. r 2 eum om. Bl hebraeice (haebr. R) BR Q, ebreicae El, hebraice (ebr., -cae) cet., edd. 3 saaementiim Bl 4 dixerit] add. quia ipus dixit abba pater utrumque idem naleat r 6 angulariis B aenientibus HAelL g, ex diaerso uenienti E* Y 7 abba-ait om. R quas] quos jB1 8 pertini Bl praetermittit HAelL g 10 misitme Bl suum] filii sui B1 V v (too oloo αύτού), cf. Tert. adu. Marc. 6, 4 11 noetra] uestra \'ł edd., v 13 forte om. J51 14 tempore V ga 17 uuerius Bl 18 distrahatur p de om. B 20 audiendum Y 22 samentum B, sum. R ad u. s. s. pater om. B1 24 luceret AxElL e 25 sententiam Bl dicentibus] add. tantum r a )
V. [*]() Adhuc ergo ipso loquente, sicut dicit Mattheus et Marcus, ecce ludas unus de duodecim uenit et cum eo turba multa cum gladiis et fustibus a principibus sacerdotum et senioribus populi. [*]() qui autem tradidit eum dedit illis signum dicens: quemcumque osculatus fuero, ipse est, tenete eum. [*]() et confestim accedens ad legum dixit: haue, rabbi, et osculatus est eum. dixitque illi primo quod ait Lucas: Iuda, osculo filium hominis tradis? deinde quod Mattheus: ad quod uenisti. amice? deinde dixit quod Iohannes commemorat: quid quaeritis? [*]() responderunt ei: Iesum Nazorenum. dicit eis Iesus: ego sum. stabat autem et Iudas. qui tradebat eum, cum ipsis. [*]() ut ergo dixit eis: ego sum. abierunt retrorsum et ceciderunt in terram. [*]() iterum , [*](3 *Ioh. 10, 16 (cf. in Ioh. eu. tr. 47, 5) 9 *Matth. 26, 47-49; cf. 47—56 10 Marc. 14, 43-45; cf. 43-52 16 Luc. 22, 48; cf. 47-53 17 *Matth. 26, 50 18 *Ioh. 18, 4-9; cf. 2-11 ) [*]( 2 intellecto Bl, -tum CPX quo] quod BXD P OMQ a 3 abeo Bl ex] de CPF ONMQ H pgm (sx) 4 cum] quem Bl 5 et eas om. RD 6 gres Bx 9 V om. CP dicunt V edd. praeter pg 10 de om. Bl, ex HAEXL ψ l 11 eo.. B a] missi a D V Q AELS αγχψω edd. praeter m (ueron. colb. Big. Ox. al.: cf. Mare. 14, 43 > t. 16 iudae CPl 17 trades AS ad quid χω edd., v amice ad qu. uenieti E2 γϰχψω edd. praeter g (to 5 πάρει, ἑταιρς ; Cant.) 18 iohannis CP quidj quem M E2 γϰχψ edd. praeter g, v (siva) 19 ei om. CPV ψ g nazorenum B M H, nazareum p, nazarenum cet., v dixit r 20 eis om. BD, ei Ael istabat B iudax Bx tradiderat r 21 sunt Bx 22 et] et.et B1 )
[*]() Videntes autem, sicut Lucas dicit, hi qui circa ipsum erant quod futurum erat dixerunt ei: domine, si percutimus in gladio? [*]() et percussit unus ex ipsis, quod omnes quattuor dicunt, seruum principis sacerdotum et amputauit auriculam eius, sicut Lucas et Iohannes dicunt, dextram. qui autem percussit secundum Iohannem Petrus erat, quem percussit autem Malchus uocabatur. deinde quod Lucas dicit: [*]() respondens Iesus ait: sinite usque huc, et adiunxit quod Mattheus commemorat: conuerte gladium tuum in locum suum. omnes enim qui acceperint gladium gladio peribunt. [*]() an putas, quia non possum rogare patrem meum et exhibebit mihi modo plus quam duodecim milia legiones angelorum? [*]() quomodo ergo implebuntur scripturae, quia sic oportet fieri? his uerbis adiungi potest quod illum eo loco Iohannes dixisse commemorat: calicem, quem dedit mihi pater: non [*]( 6 Luc. 22, 49-51 a 10 cf. Ioh. 18, 10 14 *Matth. 26, 52-54 21 Ioh. 18, 11 ) [*]( 2 nazoreum Bl, nazorenum B2, nazareum p, nazarenum edd., c (vato*paMv) dixit B1 5 perdidi. (eras. t) B ipais] eis M V ^ p r 6 hii BR IP χψω g, his Nl, ii l m 7 erant] erat BIB1 8 percutiemuB CP (uerc. ueron. colb. corb. cant. Dbl. Eg., πατάξομεν uel -ξωμεν) 9 quatt.] quantum Bl 11 dexteram M CP q, edd., v secundum-percussit om. Bl iohannen CP 12 marchus BI, malcofl B* H pr 13 respondit AelL, -dens autem E1 inite B 14 hunc 221 conuertere p 18 milia legiones BR El (ueron. colb. clar. sgm. pal. brix. Big. Foroiul. al.; Sedul. carm. 5, 73; op. 6, f), legiones cet., edd., v 20 eum r iohannes dixisse BlRD, dix. iohannea (-nnem B2) cet., edd. 21 non] non uis CPF1 m (uerc. tteron. mon. colb. Dbl. Eg. Rtc. al.), non uis ut F2 <1 prael, uis ut non D )
Nec moueat, quasi contrarium sit quod Lucas dixit interrogantibus discipulis, si percuterent in gladio, dominum respondisse: sinite usque huc, quasi post illam percussionem ita dictum fuerit, ut placuerit ei usque huc factum, sed amplius fieri noluerit, cum in uerbis, quae Mattheus posuit, intellegatur potius totum factum, quo usus est Petrus gladio, domino displicuisse. illud enim uerius est, quod cum eum interrogassent dicentes: domine, si percutimus in gladio? tunc respondit: sinite usque huc, id est non uos moueat quod futurum est; permittendi sunt huc usque progredi. id est ut me adprehendant et impleantur quae de me scripta sunt. sed inter moras uerborum interrogantium dominum et illius respondentis Petrus defensionis auiditate et maiore pro domino commotione percussit; sed non potuerunt etiam simul dici quae simul fieri potuerunt. non enim diceret respondens autem Iesus, nisi illorum interrogationi responderet, non facto Petri. nam de facto Petri quid iudicauerit, Mattheus solus dicit. ubi etiam non dixit Mattheus \'respondit Iesus Petro: conuerte gladium tuum\', sed dixit: tunc ait illi Iesus: conuerte gladium tuum, quod post factum apparet dixisse dominum. illud uero quod Lucas posuit: respondens autem Iesus ait: sinite usque huc, illis qui interrogauerant responsum esse accipiendum est; sed quia, ut diximus, inter uerba interrogantium et respondentis domini facta est uno [*]( 1 cf. Luc. 22, 51 b ) [*]( 1 dicit om. M, dixit g lucas dicit χω r aelm illius] eius V p 5 ainete EXL hunc Rl CPl 6 ut p. ei om. R 7 noluerit B\' 8 potius] post p quod HAJEPL g est om. BIRD petrus gladio BIRD, gl. petro cet., edd. 9 discipulissed Bdisplicuisse sed R. dis. plicuisset HAL quod om. r 12 usque huc p 9 id BXBD pr hoc eet. 13 et] ut CPV g 15 maiori. (eras. s) F, -ri paelf* 16 potuerant CPV 17 responde aut BxRl, respondit- R1 19 petri pr. om. B\' qui B 20 dicit BRD CP M HL pgra, dixit eel. 21 sed om. B\' 24 inite Bl )
Postea sequitur Mattheus et commemorat eum in illa hora dixisse turbis: [*]() tamquam ad latronem existis cum gladiis et fustibus conprehendere me. cotidie aput uos sedebam docens in templo et non me tenuistis. tunc addit etiam uerba, quae Lucas ponit: sed haec est hora uestra et potestas tenebrarum. [*]() hoc autem totum factum est, sicut Mattheus dicit, ut implerentur scripturae prophetarum. [*]() tunc discipuli omnes relicto eo fugerunt, sicut et Marcus dicit. [*]() sequebatur autem illum unus adulescens amictus sindone, sicut idem [*]( 16 *Matth. 26, 55 et 56 20 Luc. 22, 53 b 23 *Marc. 14, 50-52 ) [*]( 1 icto CP esse] et esae CP 2 eam om. AlElL inserreret CP, inferret g 3 ei hoc ONQ r 6 responsione] add. sinite usque huc l, add. sinite usque huc prohibuisse (om. saltem-ipaum) rae 7 gladii tamen R demonstretur e, uideretur l 8 petrum BI Nl dicto Bx 9 posset CP 11 et conuerte—huc om. J21 gladium] add. tuum Q χω rlmv 15 conitet Bl, consentet B2 16 postea] V nUIn. cap. praemiti. CP eum] cum AelL, quod E2 i 17 dixisset AEL i 20 addit BIRD, addidit cet., edd. est om. AelL 24 fugierunt C1 M A 25 sindonem HAelL ) [*]( XXXXIII Aug Seet. III pnrs 4. ) [*]( 19 )
VI. [*]() At illi tenentes legum duxerunt ad Caifan. principem sacerdotum, ubi scribae et seniores conuenerant, sicut Mattheus dicit. sed primo ad Annam ductus est, socerum Caifae, sicut Iohannes dicit. Marcus autem et Lucas nomen non dicunt pontificis. ductus est autem ligatus, cum adessent in illa turba tribunus et cohors et ministri Iudaeorum, sicut Iohannes commemorat. [*]() Petrus autem sequebatur eum a longe usque in atrium principis sacerdotum. et ingressus intro sedebat cum ministris, ut uideret finem, sicut dicit Mattheus. et calefaciebat se ad ignem, sicut in eo loco narrationis dicit Marcus. hoc et Lucas commemorat, quod [*]() Petrus sequebatur a longe. accenso autem igne in medio atrio et circumsedentibus illis erat Petrus in medio eorum. et Iohannes dicit, quod [*]() sequebatur Simon Petrus et alius discipulus. discipulus autem ille alius erat notus pontifici et introiuit cum Iesu in atrium pontificis, sicut Iohannes dicit. [*]() Petrus autem stabat ad ostium foris, secundum eundem Iohannem. exiit ergo discipulus alius, qui erat notus pontifici et dixit ostiariae et introduxit Petrum, sicut idem Iohannes dicit. sic enim factum est, ut intus esset et Petrus in atrio, sicut et alii dicunt. [*]( 3 Matth. 26. 57 5 cf. Ioh. 18, 12-27 6 cf. Marc. 14, 53-72; cf. Luc. 22, 54—62 9 Matth. 26, 58 12 Marc. 14, 54 14 Luc. 22, 54 et 55 16 Ioh. 18, 15 et 16 ) [*]( 1 eiecta L1, relicta p r 2 profugiit jB1 3 iesum om. Bl 4 seniores] pharisaei HAE1L conuenerunt CP 5 primum χω faet 10 eum om. B 12 finem] add. rei I dicit-sicut om. Bl 14 quod] et quod B r 15 atrii M v 17 sequebatur] add. eum l, add. lesum m v 18 alius om. p v 19 introiuit B H, edd. praeter gtn, introibit Bl, introiit cet. iesu] iam Bl atrio CP sicut] ut Bl 20 foras H1A1E1L 21 eundem del. B2, om. F1 iohannen CP 24 et pr. om. M r )
[*]() Principes autem sacerdotum et omne concilium.
sicut Mattheus dicit, quaerebant falsum testimonium contra Iesum, ut eum morti traderent, [*]() et non inuenerunt, cum multi falsi testes accessissent. conuenientia enim testimonia non erant, sicut Marcus dicit, cum eundem locum commemoraret. nouissime autem uenerunt duo falsi testes. sicut dicit Mattheus, [*]() et dixerunt: hic dixit: possum destruere templum dei et post triduum aedificare illud. alios etiam Marcus commemorat dixisse: [*]() nos audiuimus eum dicentem: ego dissoluam templum hoc manu factum et per triduum aliud non manu factum aedificabo. [*]() et ideo non erat conueniens testimonium illorum, sicut idem Marcus ibidem dicit. [*]() et surgens princeps sacerdotum ait illi: nihil respondes ad ea quae isti aduersum te testificantur? [*]() Iesus autem tacebat. et princeps sacerdotum ait illi: adiuro. te per deum uiuum, ut dicas nobis, si tu es Christus filius dei. dicit illi Iesus: tu dixisti. haec Mattheus. Marcus autem eadem aliis uerbis dicit, nisi quod tacet, quod eum adiurauerit princeps sacerdotum. sed tantum ualere ostendit quod ei dicit Iesus: tu dixisti, quantulum si diceret: ego sum. sequitur enim, ut ait idem Marcus: [*]( 1 Matth. 26, 59 et 60 a 4 Marc. 14, 56 6 Matth. 26, 60 b et 61 10 Marc. 14, 58 et 59 16 Matth. 26, 62-64 a 19 cf. Marr. 14, 60 et 61 ) [*]( 1 principes] YII num. cap. praemitt. CP omne om. a e conflilium B3 ClF1 χψ pgrm 5 enim] autem p testimonium B 6 commemoret Bt 8 distraere D CP trium Bt, tridao R ClP 9 reaedificare (reed.) V χψωedd., c (οιϰοδομη̃σαι) illam B etiam in ras. N, autem I commem. marc. R 11 perJ post MQ edd. praeler p (διά) 12 ideo om. V pg 14 respondens Bl 0*31, -diв F1 Nt A1E1L 15 adnerana H te om. Bl 16 principes L 17 aioro Bl 18 tleiJ add. nini L yr dixit r 19 eadem om. CP 20 taccat CP adinranerat CP 21 quantalum BlRD, quantum cet., eild. 22 lIum om. ONQ. eras. F ut] ut Al, et Q A-1 ) [*]( 19* )