De Consensu Evangelistarum
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio III, Pars IV (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 43). Weirich, Franz, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1904.
VIII. Nisi forte hinc rursus quispiam moueatur: cum Mattheus dixerit ideo timuisse Ioseph cum puero redientem ire in Iudaeam, quia pro patre suo Herode Archelaus filius eius ibi regnabat, quomodo potuit ire in Galilaeam, ubi alius filius eius Herodes tetrarches erat. sicut Lucas testatur? quasi uero ipsa sint tempora, quibus tunc puero timebatur, quae nunc Lucas commemorauit, quae usque adeo mutata erant, ut in ipsa Iudaea non iam rex esset Archelaus. sed Pontius Pilatus non rex Iudaeorum, sed praeses erat, cuius temporibus agentes sub Tiberio Caesare filii maioris Herodis non regnum habebant, sed tetrarchiam. quod utique nondum factum erat, quando Ioseph timens Archelaum in Iudaea regnantem se in Galilaeam cum puero contulit, ubi et ciuitas eius erat Nazareth.
VIIII. An forte et hoc mouet, quomodo dicat Mattheus propterea cum puero Iesu parentes eius isse in Galilaeam, quia metu Archelai ire in Iudaeam noluerunt, cum propterea magis [*]( 3 cf. Matth. 2, 22; Lnc. 3, 1 16 cf. Matth. 2, 22 ) [*]( 1 eius om. W tetrarca HAE, te thar archa W grecum BRTD2V N AEL, gregum D1 CP 2 a] ut R indictam CPl resonat] sonat Q, finit fragm. alt. W 4 redientem BBT, rediente H.A.E\'LSU, redeuntem V ONM E* ax, redeunte D CPF ϒχψωedd. 5 iudaeura Bl, iudeam B CPF herode om. PY, herodem B 6 ibi] ubi Bl L potuerit l m 7 herodis HAEL tetrarces HI, tetrarchae (-cae E) AELU1, tetrarcha U2 iy.w edd. quiasi B, quia p 8 ipsa sint] ipsa in (in exp. m. 1) B, ipsas in M\\ ipsa sin* EL 9 muta A1E1L 10 iudeam Cx archilaua ClP pilatus BRTD ONM, pilatus qui cet., edd. 11 non] non iam BRT rei] ex Bl agentis BT MQ, agendis HAELU r g, gentes CP 12 fili Bl habebant om. M, habeant Bl 13 tetrarchian CPF, tetrarc*iam E, tetrarciam L erat] fuerat p 14 archilaum C\'P in pr. om. AlEL iudeam CP ElL se] sed Bl 15 intulit AELU orr 16 et om. HAELU T mobet Bl 17 eiussisse in B quia metu] quaetu Bl 18 archilai CI P ire in iudeam B, i in iudaeam B, in iud. ire cet., edd. propteream Bl )
An et hoc aliquis dicit: quomodo ergo, sicut Lucas narrat, ibant parentes eius per omnes annos pueritiae Christi in Hierusalem, si Archelai timore illuc prohibebantur accedere? hoc mihi dissoluere non esset difficile, nec si aliquis euangelistarum expressisset, quamdiu ibi regnaret Archelaus. fieri enim poterat, ut per diem festum inter tam ingentem turbam [*]( 2 cf. Luc. 2, 4 3 Matth. 2, 13 20 cf. Luc. 2, 41 ) [*]( 1 ise Bl nazaret B 2 galilea B 5 a] ad Bl 8 herodes Bl M om. D se obicere T 9 possit D C2 et] a BlBT, del. B3, om. B Al 10 ipsa B 11 quaestio om. B 12 parientibus L 13 cognouenmt HAELU, didicerant prael 14 in om. r proptera Bl redeunt ElL 15 et om. B illic] add. eos p habituros B 16 archilai CP, abarchelai B inbebantur] habebantur (ur exp.) M 17 ibi] ubi M archil- CP (et sic saepius infra 21, p. 120, 4 et 7) 19 aliquis hoc HAELSU TK 20 pueritia CP 21 illic IP 22 dissaluere Bl, soluere g express. enang. r expreaisset AELS, add. et M ELU T 23 quandiu B, quando RT regnarit Bl Q )
XI. Hinc etiam illa soluitur quaestio, si aliquem monet, cum iam sollicitus esset ille maior Herodes perculsus magorum nuntio, quod rex Iudaeorum natus fuisset, quomodo potuerint conpletis diebus purgationis matris eius tuto cum illo ascendere in templum, ut fierent circa eum secundum legem domini quae Lucas commemorat. quis enim non uideat etiam illum unum diem regem multis occupatum latere potuisse? si autem illud ueri simile non uidetur, quod Herodes, qui ualde sollicitus expectabat, quid sibi magi de puero renuntiarent, post [*]( 8 cf. Enaeb. Chron. ad a. 2029 16 cf. Matth. 2, 3; 16; Luc. 2, 22 23 cf. Matth. 2, 8 ) [*]( 2 metuerunt Bl, metuerant M sollemnitatem Olp 8 inregioai Bts1, inrelegiosi L etiam] iam g 4 omnes tacuerint quam fuerat diuturnum p omnis ClPF1 tacuerunt CP r 6 eos om. B accipiatur r 7 factitantum B1 si om. B 8 aliquantum g nulla g bistoria prodit r a el 9 adhibenda g 10 safficerit B3 PFl ON HL, suffeceret Cs, sufficeret B TD V M r, sufficiat r 13 incrediuile Bl cap I tis Bl, eaptiaitatis g opportunis B ON elm 16 hinc] ineipit tertium excerptum in W 17 herodis RT percussus V Q p magnorum Bl 18 potuerunt p, potuerant r 20 fieret BT 28 aerissimile Bl herodis RT balde Bx 24 nnntiarent RT p )
XII. Mattheus ergo de Iohanne ita contexit: [*]() in diebus autem illis uenit Iohannes baptista praedicans in deserto Iudaeae [*]() et dicens: paenitentiam agite, adpropinquauit enim regnum caelorum. [*]() hic est enim qui dictus est per Esaiam prophetam dicentem: uox clamantis in deserto: parate uiam domini, rectas facite semitas eius. Marcus quoque et Lucas consentiunt hoc Esaiae testimonium esse de Iohanne. nam plura uerba etiam consequentia ex eodem propheta Lucas comrnemorauit, cum de baptista Iohanne narraret. Iohannes autem euangelista ipsum Iohannem baptistam de se ipso idem testimonium Esaiae protulisse commemorat, sicut nunc Mattheus dixit quaedam Iohannis uerba, quae alii non dixerunt. praedicans, inquit, in deserto [*]( 1 cf. Lac. 2, 22-39 4 cf. Matth. 2, 3-16 9 Matth. 3, 1-8 15 cf. Marc. 1, 3; Luc. 3, 4 18 cf. Ioh. 1, 23 ) [*]( 1 quae om. CP 3 praedicare F ad] aa (a alt. exp. m. 1) B ittentionem Bx reuocaturi (i add. m. 2) erant W, reuocauerant r animam Q 4 somnum P1 N pg 5 aegypto C deinde om. N diuulgatis BRT, deuulgatis N1, dinulgatis autem N2, uulgatis cd., edd. 6 templum BRTD factaeq- dicte Bl, facta dictaeque C\' fuerunt M, erant p a om. AEU Y 7 multos 8. I. add. T 8 occidit] finiunt excerpta W 9 ergo] uero CPVF ON pgelm, om. (spatio uacuo rel.) M iohann.e (eraa. a) B complexit g 10 iohannis B C\'P HL 11 adpropinquabit (appr. F, apr. p) R2D1 C1 Y HElL pgra 13 seiam Bl, isaiam N EL clamantes Cl Hl 14 pa. ratem B 15 hoc] ita. B 16 consequentiam B 18 narrarent CP iohannis CP 19 baptista B se om. B eseiae B 20 matheus nunc gr )
Sequitur ergo Mattheus et dicit: [*]() tunc exibat ad eum Hierosolyma et omnis Iudaea et omnis regio circa Iordanen [*]() et baptizabantur in Iordane ab eo confitentes peccata sua. [*]() uidens autem multos Pharisaeorum et [*]( 6 Matth. 3, 4a 9 Ioh. 1, 23 12 *Matth. 3, 4 14 cf. Marc. 1, 6 a 16 *Matth. 3, 5—12 ) [*]( 1 tertia RTD F2 HAELU yrc v tertio die om. Y ait] dixit l 2 iohannis CXP adpropinquabit D V L pge 3 se om. RT 4 enim bis Bl 5 eseiam B 9 ait om. B clamans B 10 dixi erat AE 11 uestimentu CxFl, aestimento C2PYF2 cfi prael uero BRTD ael, om. M, autemp, ergo cet. ita] etiam B 12 haueuat Bl uestimentum] bestitum B\', uestitum B2R (ueron.) 13 zona pellicia (-tia NM) ONMQ pelliceam n gelm lurouoa B suos BRTD rael (corb.), eius cet. 14 lacustae BR, locnstae TD OlMQ rlm, lucusta F H, locusta CPV 02N ALU pgae siluaestrae B, siluestrae EL. silu. edebat IP-ALU t K a e (Marc. 1, 6) 15 autem] auditem Bl 16 XIII Sequitur (capitum numeri deinceps uno pl. usque ad XXXII) M exibat 22 CPF Q E* r v, exiuat B, exibant V, exiebat (exsi,bat 0) TD ON2M1 HAWLU g. exbibat N1 hiernB- C H-AEL, -lima RT VF N L 18 iordanen RTD F M, iordannem B EL, iordanne C1, iordane P, iordanem cet. et baptizabantur in iordane om. CP AEL in iordanem Bl ab eo in iordane D Q v 19 fariseorum B, phariseorum PF N )
Si ergo quaeritur, quae uerba potius Iohannes baptista dixerit, utrum quae Mattheus an quae Lucas eum dixisse commemorat an quae Marcus in ipsis paucis quae illum dixisse posuit tacens cetera, nullo modo hinc laborandum esse iudicat qui prudenter intellegit ipsas sententias esse necessarias cognoscendae ueritati, quibuslibet uerbis fuerint explicatae. quod enim alius alium uerborum ordinem tenet, non est utique contrarium. neque illud contrarium est, si alius dicit quod alius praetermittit. ut enim quisque meminerat et ut cuique cordi erat uel breuius uel prolixius eandem tamen explicare sententiam, ita eos explicasse manifestum est.
Et in hoc satis apparet, quod ad rem maxime pertinet, quoniam ueritas euangelii uerbo dei, quod supra omnem creaturam aeternum adque incommutabile permanet, per creaturam temporalibus signis et linguis hominum dispensato summum culmen auctoritatis optinuit, non nos debere arbitrari mentiri quemquam, si pluribus rem, quam audierunt uel [*]( 1 ef. Tertull. de bapt. 10 (ed. Reiff. et Wisa. I 210, 4) 2 *Ioh. 1, 15 15 cf. c. Faust. 3, 15 ) [*]( 1 dicit RT et igni om. BRTD 2 iohannia H dixit D 3 ipso] his M, se ipso AU clamabat M JEP 5 hoc om. HAELU r g 8 qui] quia Bl 11 commemorat-dixisse om. B eum r 12 hic B AJELU T esse s. I. H 14 ueritate H1, ueritatis H1 AELU a 15 alium om. R tenet] ae Bl 16 aliud dicit AE1LU1 17 queq; H at alt. om. AlEL af 22 per creaturas Q 23 homini g dispens. snmmum om. Q dispento B, dispensatum M2 AU 25 si pl. r. quam om. B, ei quod 8. L suppl. B2 )
Quid ergo in his quae de narrationibus euangelistarum conlata proposui putandum est esse contrarium? an quod alius dixit cuius non sum dignus calciamenta portare, alii uero corrigiam calciamenti soluere? non enim uerbis aut uerborum ordine aut aliquo genere locutionis, sed etiam re ipsa uidetur aliud esse calciamenta portare, aliud corrigiam calciamenti soluere. merito ergo quaeri potest, quid Iohannes dixerit non se dignum esse, utrum calciamenta portare an corrigiam calciamenti soluere. si enim alterum horum dixit, ille uerum uidetur narrasse qui hoc potuit narrare quod dixit, qui autem aliud, etsi non est mentitus, certe uel oblitus aliud pro alio dixisse putabitur. omnem autem falsitatem abesse ab euangelistis decet, non solum eam quae mentiendo promitur, sed etiam eam quae obliuiscendo. itaque si ad rem pertinet aliquid aliud intellegere ex eo quod dictum est calciamenta portare et aliquid aliud ex eo quod dictum est corrigiam [*]( 11 Matth. 3, 11 12 *Marc. 1, 7; *Loc. 3, 16; *Ioh. 1, 27 ) [*]( 1 auctoritati B redigi (di del.) H debeamus e l mendatia CP, mendacium r cum] si r 3 uarietate B P Nl 5 amplectandam Bl r 6 ea.dem (eras. n) CPF 7 discrepent r ueritatem B MI constituisse ilf1 r 10 est om. BBT . esse om. Y an om. CPF1 pg 11 alius Fp 12 calciamenti om. p 14 uideatur g 15 quod B 17 dixerit p 18 uidetur uerum CPVF pg 20 falsitem BI ab om. V M 21 angeliatis B dicet B P ElL ea CP AEL p promittitur (itt eras. P) CP, dicuntur p 22 eam om. CPVF p, ea a obliuiscendo] add. tacentur p 23 calciamenta— dictum est om. L 24 et om. e l aliud om. BT ex eo-quid alilld om. B quod dictum est om. Nl, quod est suppl. 8. I. Ns ) [*]( XXXXIII Ang. Sect. III pari 4. ) [*]( 9 )
XIII. Sequitur ergo Mattheus et dicit: [*]() tunc uenitlesus a Galilaea in Iordanen ad Iohannem, ut baptizaretur ab eo. [*]() Iohannes autem prohibebat eum dicens: ego a te debeo baptizari et tu uenis ad me? [*]() [*]( 20 Matth. 3, 13-15 ) [*]( 2 iohannes B, iohannen C 3 cui B 5 euangelistasum Bl 6 narrauerunt B 8 quidlibet r siue diasoluendam (-da F) corrigiam (-gia F) CPF 10 eundem Bl tinuit ClP qaisquis] si quis BMTD r, quibus (bus in ras.) E* 11 eadem significatione humilitatem r 12 nolumtatem (m fin. del. m. 2) B, uoluntatem CiP errauit AELS T 14 dicemus 01, discimus B V ON HAELU T 15 cum] quam B aliud om. R1 16 tamen om. R M, tantum p eius] etiam HAELJJ 18 dicimus R querendum B quam] qua Bl 19 uellit CPl 20 ergo] autem AELJJ afw 21 a] in RT, om. N iordanen (-nnen C) CPF ON HAELSU, iordane RT, iordannem B, -anem cet. ad iohannem om. B ut* A, ubi S 22 ab eo] add. et reliqua CPF1 iohannis ClP prohibebat autem Q eum] illum p )
Deinde sequitur Mattheus: [*]() baptizatus autem confestim ascendit de aqua. et ecce aperti sunt ei caeli et uidit spiritum dei descendentem sicut columbam uenientem super se. [*]() et ecc.e uox de caelis dicens: hic est filius meus dilectus, in quo mihi conplacui. hoc et alii duo, Marcus et Lucas, similiter narrant; sed de uerbis uocis, quae de caelo facta est, uariant locutionem salua tamen sententia. quod enim Mattheus ait dictum hic est filius meus dilectus et alii duo dicunt tu es filius meus dilectus, ad eandem sententiam explicandam ualet, sicut superius tractatum est. uox enim caelestis unum horum dixit, sed euangelista ostendere uoluit ad id ualere quod dictum est hic est filius meus, ut illis potius qui audiebant indicaretur, quod ipse esset filius dei, adque ita dictum referre uoluit tu es filius meus, ac si illis diceretur hic est filius meus. non enim Christo indicabatur quod sciebat, sed audiebant qui aderant, propter quos etiam ipsa uox facta est. iam uero quod alius dicit in quo mihi conplacui, alius in te conplacui, alius in te [*]( 8 cf. Marc. 1, 9; Lnc. 3, 21; Ioh. 1, 32-84 6 *Matth. 3, 16 et 17 12 cf. Marc. 1, 10 et 11; Lnc. 3, 22 15 Marc. 1, 11; Luc. 3, 22 2 demisit Cl 4 tacet Bt 5 dnmino] dfim Hl dominum] dfio CP, om. Fl 7 aqua] add. et reliqua CPF1 ecce om. ONMQ sunt ei om. ÂtEtL, sunt (om. ei) R E2 aq rae (Tol.) 8 discendentem E1 9 uenientem] et nenientem T edd., v 10 meus bis AE1 11 conplacni om. ElL, conplacni. A, conplacuit R (Foroiul.) et pr. om. B 12 uariam B A-ElL 13 salba Bl 14 meus B. I. C 15 ad eadem CPF1 sententia &PF 16 ualet et B transacturn R 17 ostendire C 18 hic est om. B 19 esse Cx, est AELSU g dei] dauid HdEtLU 21 diceretur illis D r aelm meus] dei D r 24 conpiacui alius i. t. c. a. in te om. B alius in te conplacui om. BT r compl. CP ) [*]( S* )
Quod autem secundum Iohannem de columba dicitur non quando factum est narratur, sed uerba Iohannis baptistae referuntur commemorantis, quid uiderit. in quo quaeritur, quemadmodum dictum sit: et ego non noueram eum, sed qui misit me baptizare in aqua, ille mihi dixit: super quem uideris spiritum descendentem et manentem super eum, hic est qui baptizat in spiritu sancto. si enim tunc eum cognouit, cum columbam uidit descendentem super eum, quaerendum est, quomodo dixerit uenienti, ut baptizaretur: ego magis abs te debeo baptizari; hoc enim ei dixit, antequam columba descenderet.. ex quo apparet, quamuis eum iam nosset — nam etiam in utero matris exultauit, cum ad Elisabeth Maria uenisset —, aliquid tamen in eo, quod nondum nouerat, columbae descensione didicisse, quod ipse scilicet baptizaret in spiritu sancto propria quadam et diuina potestate, ut nullus homo, qui accepisset a deo baptismum, etiamsi aliquem baptizaret, posset dicere suum esse quod traderet uel a se dari spiritum sanctum.
Sequitur Mattheus et dicit: [*]() tunc Iesus ductus est in desertum ab spiritu, ut temtaretur a diabolo. [*]() et cum ieiunasset quadraginta diebus et quadraginta noctibus, postea esuriuit. [*]() et [*]( 4 *Ioh. 1. 33 10 *Matth. 3, 14 13 cf. Lnc. 1, 41 20 *Matth. 4, 1-5; cf. ib. 1—11 ) [*]( 1 iohannen CP 4 ait] eat B ego om. C1 non noueram] nesciebam v 5 me misit g 6 uides B\' discendentem CXP 8 ai] sic E1 cum] quando V 10 ..uenienti C aba BRTD F OQ r, ad ClP, a cet. (cf. supra 130, 23). v debeo baptisari a te g 11 eij et Bl P, om. M dixit ei RT descenderit CXPF 12 apparit Clp etiam] add. et ELTJ y 13 belisabeth Bl, helisabeth QH, belisabet e l 15 dedicisse C1 baptizare RTD1 H, lauaret V in sancto spiritu Q 17 baptimum A1E1 18 tradiderit r 20 s. quod niatheus dicit p 21 deserto CPF1 (uere. brix. Eg. Hub. ForoiuZ.) ab] ad BI, a edd. diabulo T CP HL 22 XLta bis C, XL bis L 23 esuriuit B* OM Et, eauribit B1, Munit cet., edd., v )
XVII. Sequitur narrans Mattheus: [*]() cum autem audisset quod Iohannes traditus esset, secessit in Galilaeam. hoc et Marcus dicit, hoc et Lucas; sed Lucas de Iohanne tradito nihil hoc loco dicit. Iohannes autem euangelista, priusquam iret Iesus in Galilaeam, dicit Petrum et [*]( 3 Dent. 8, 3 5 »Matth. 4, 11 7 cf. Luc. 4, 1-18 13 cf. Marc. 1, 12 et 13 18 Mutth. 4, 12 20 cf. Marc. 1, 14; Luc. 4, 14 21 cf. Ioh. 1, 39-2, 11 ) [*]( 1 dei es in ras. N ea] est B1 2 isti lapides flant panel Q 3 scriptum est om. Tl in solo pane V ψprv niuet ON1 sx r (ueron. corb. brix. Big. Lchf.), ζήσεται 5 relinquit B, reliquid F OK1 Ael, reliquit cet., edd., v (άϕιησιν) diabulus Cl 8 sit] est B p 9 ei om. Q pinam Bl, pinna AU, pennam C2, pinnaculum p eleuatus RTD ait] est B 11 fuisse BBTD, esse cet., edd. 12 quam] cum HAELU ay gael 13 testatur g cum C1P 14 diabnlo CXP g, diablo V XLta CP etJ et XL r 15 quidue] uel quid V 16 lucas quod RTD pretermittit L non om. Bl 17 illi] ei pg iohannis ClP istud BzU locum om. B AU 18 mattheus narrane RTD r autem om. BTD audisset] add. ihesus p g 19 iohannis ClP H, iohanis L 20 hoc alt. om. CPVF p r m )
Deinde contexit narrationem Mattheus et dicit: [*]() et relicta ciuitate Nazareth uenit et habitauit in [*]( 11 Matth. 16, 18; cf. infra cap. 53 et lib. 4, cap. 3 15 Ioh. 1, 42 19 *Matth. 4, 13 ) [*]( 2 symon TD OPVF N H sequente (-tem P) CtPV item] autem FPU tqK 8 nolente RlT, -ti RJ phylippum CP 4 inde] a. I. add. ad hoc N1 natanahelet B, natanahele F, nathanahel D IDA U, nathanael M g e, nathanaele cet. 5 enarraret AU, narreret CP in cana om. BRT 6 canan 2P AE1LU1, chanan CP O, chana* NQ, chana. M, chana V EPU1 pr ae, canaan g aqua CP in om. Bv 8 in Galilaeam sit elm 9 aliquoe T Q 10 ei] eo RTD 12 aedificabo] fundabo p 13 enim] eum r accipisse ClP intelligendum r 15 uocaneria Bl Mx HElL cefas BTCP ut] et B 16 tu ee petrus postea dominus dicens CP 17 uocaneris B et sic infra 18 sed tu es petrus om. L quo CP, quia r 19 derelicta Q 20 nazaret B A uenit et om. r anitanit Bt cafernaum Cl, cafarnaum C2F OM, cafarnahum Q )
In hoc autem loco, quem nunc consideramus, idem Mattheus post uocationem discipulorum, quibus piscantibus iussit, ut eum sequerentur, narrat eum circumisse Galilaeam docentem [*]( 2 cf. Matth. 4, 14-7, 29 4 cf. Mare. 1, 16-31 6 cf. Matth. 5, 1-48; 6, 1-34; 7, 1-29 7 cf. Marc. 1, 16-20; 29 8 cf. ib. 1, 21-22 10 Matth. 7, 29; Marc. 1, 22 12 cf. Marc. 1, 23-28 13 cf. ib. 30-31; cf. Luc. 4, 81-39 14 cf. Mattb. 8, 14-15 18 cf. Matth. 4, 23-25; 5, 1 ) [*]( 1 maritimam BTD ONlM HElL, nammaritima Bl, maritima cet., edd., v (ctc Kao. τήvπαραϑαλασσιαν) neptalin BT g, neptalim D CPVF NM HAJELU prael, nepthali B, nepthalim OQ, nephtaiim m, nephthalim v (νεϕϑαλειμ, sed u. 15 vtffraXstv CantaJw.) 2 terminaretnr r montem BT 3 contexto Q ei] et CPV pg 4 andraeae B10 5 eum B 6 montem B habuit in monte Q 7 curabit B turbam secuti Bl 8 synagnga Cl 9 doctrinam BBT CP OQ HAELU1, doctrina cet., edd. 10 qui BIRI 11 habens wi ras. B 12 spiritus inmundus (imm. B CV) BRD CPV pg, inmundus (imm. ON) spiritus cet. 13 de om. RT O. WL socrum BT, slIcro CPF1 Q ei om. H1 ei lucae V consentio Bl 14 demonioeo V narrabit HlEIL socro 221 CPF, socrus Q 16 idem] id eat B 18 circuisse HAEL edd. praeter a galilea B )
Sane potest monere, quomodo Iohannes dicat non in Galilaea, sed iuxta Iordanen primo Andream secutum fuisse dominum cum alio, cuius nomen tacetur, deinde Petrum ab illo nomen accepisse, tertio Philippum uocatum, ut eum sequeretur. ceteri autem tres euangelistae de piscatione uocatos eos dicunt satis inter se conuenienter, maxime Mattheus et Marcus. nam Lucas Andream non nominat, qui tamen intellegitur in ea naui fuisse secundum Matthei et Marci narrationem, qui breuiter hoc perstringunt, quemadmodum gestum sit, quod Lucas apertius explicauit commemorans ibi etiam miraculum super captura piscium et quod ex ipsa naui dominus prius fuerit locutus ad turbas. hoc etiam uidetur distare quod tantum Petro a domino dictum commemorat ex hoc iam homines eris capiens, quod illi ambobus fratribus dictum esse narrarunt. sed potuit utique prius hoc Petro dici, cum [*]( 4 cf. Marc. 16-31 9 cf. Ioh. 1, 35-44 13 cf. Matth. 4, 18; cf. Marc. 1, 16 15 cf. Luc. o, 1-11 21 Luc. 5, 10 ) [*]( 2 langnrem T1, langorem \'PC 2 illam BRTD CP ONMQ pgr, eum cet. 4 quae] quam AEILU 5 circairet B F HAEL, iret 0 6 socro CP, aocrus Q 8 uocaaeret (ue s. I.) C, uocauerit P 9 iohannis ClP galileam CP 10 iordanen VF ONQ H, iordannen CP, iordannem B, iordanem cet. primum CPV sequitum Bl, sequutum B1 ON foisse BRT, esse cet., edd. 18 de piscationem Bl nocatos (om. eos) HÃELSU, eos uocatoa CPY 14 dicant E2 Yn M - conuenientes EPU1 T 16 narrationibus CP 17 quemammodum B ON ait] sic Bl 18 explicuit BT commemorant sibi AelLU 19 capturam BT ClP ex om. B, de 8. l. B3 22 heminis EL illi] add. scilicet matth. et marcus rael 23 narrauerunt CP, narrant p dici] dictum esse r )
Nam et in Cana Galilaeae cum fecisset de aqua uinum, dicit idem Iohannes, quod crediderint in eum discipuli eius. quod ita narrat: [*]() et die tertio nuptiae factae sunt in Cana Galilaeae et erat mater Iesu ibi. [*]() uocatus est autem et Iesus et discipuli eius ad nuptias. qui utique si tunc in eum crediderunt, sicut paulo post dicit, nondum erant discipuli, cum ad nuptias uocati sunt. sed illo more locutionis hoc dictum est, quo loquimur, cum dicimus [*]( 17 ♦Ioh. 2, 1 et 2 ) [*]( 2 insinuat r 4 parum r. p. possnnt r 5 et ante ippius om. JRD r 6 iordanen YF ON, iordannen CP, iordannem B, -8*nem Et -anem cet. issit C1P, esset B p galilea L p 8 symonem T CPV N AES p 9 iesum] dum N 11 ad] nt Bl 12 uidiBset B tunc otn. Q 13 iordanen PYF ONQ AEU, iordannen C, iordannem B, iordanem cet. ei iam] etiam HAELSU r inhererent Q 14 cognouissesi B miratus CP, mirato sed L propriam B 15 et om. E1 p cana Hl m, channes Bl, chana B2TD V M2Q U yx edd. praet. m, chanaan R M\'; canan H2.A2, cana. F, om. AXELS galilea. (eras. e) E, galilea S 16 crediderunt p r 17 tertia T L gv 18 cana JlIA m, canan F R2Al, chana TD Y М2Q x edd. praet. m, chanan (n fiR. eras. BE) B CP ONM1 ELS, chanaan B 19 est om. BlBD nunptias B 20 qui] quia CP, quod H 22 quo] quod B ClP HA2E\'L, qui Ml loquitur Bl )
Quod autem dicit idem Iohannes: post hoc descendit Capharnaum ipse et mater eius et fratres eius et discipuli eius et ibi manserunt non multis diebus, incertum est, utrum iam illi adhaeserant etiam Petrus et Andreas et filii Zebedaei. Mattheus enim primo narrat, quod uenerit et habitauerit in Capharnaum, et postea, quod eos de nauibus piscantes uocauerit, iste autem, quod cum illo Capharnaum uenerint discipuli eius. an forte Mattheus quod praetermiserat recapitulauit, quia non ait ipse (post hoc ambulans iuxta mare Galilaeae uidit duos fratres\', sed sine ulla consequentis temporis differentia: ambulans autem, inquit, iuxta mare Galilaeae uidit duos fratres, et cetera? proinde fieri potest, ut postea narrauerit non quod postea factum erat, sed quod prius praetermiserat, ut cum illo intellegantur uenisse Capharnaum, quo Iohannes dicit et ipsum et matrem et discipulos eius uenisse. an potius alii discipuli fuerunt, sicut eum iam Philippus sequebatur, quem sic [*]( 1 cf. Act. 22, 3 7 Ioh. 2, 12 II cf. Matth. 4, 18; 19 17 *Matth. 4, 18 ) [*]( 1 tharso RTD CPF ONQ H p g cilicia (-tia N) R CPF ONtQ AESU v g, litia L 2 nunptias B 3 audi**mus (eras. ui) N, audinimus g 5 narrat ElL utque Bl 6 narratur ClP, narratione r 7 iohannis CP hęc a 8 cafarnaum F 0 AL fratres (om. eius) Jtl 9 mansit r 10 adeserant B H1, adhaeeerunt 01 etiam om. AlU y, iam A2E2L. *** Et 12 cafamaum CPF 0 L 13 cafamaum F ON, in cafamaum CP 16 sed sine-fratres om. B 18 iuxta] iesus iuxta V v uidit] et uidit RT 20 factum fuerat Q 21 cafarnaum CPF N quo] quod BRTD P1V OMl HAelL iohannis CP 22 et ante matrem] e B, et 8. I. A matrem] add. eius AELU oq an] aut N1 potins] post p 23 fuerint B. )
Sane animaduertendum est, quod scriptura euangelica et apostolica non solos illos duodecim appellat discipulos eius, sed omnes qui in eum credentes magisterio eius ad regnum caelorum erudiebantur. ex quorum multitudine elegit duodecim, quos et apostolos nominauit, sicut Lucas commemorat. ipse quippe paulo post ait: et descendens cum illis stetit in loco campestri et turba discipulorum eius et multitudo copiosa plebis. non utique diceret turbam discipulorum homines duodecim. aliis quoque scripturarum locis hoc euidenter apparet discipulos eius omnes appellatos qui ab eo discerent quod ad aeternam uitam pertineret.