De Baptismo

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VII, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 51). Petschenig, Michael, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1908.

Uincentius a Tibari dixit: Haereticos scimus illos esse peiores quam ethnicos. si conuersi ad deum uenire uoluerint, habent utique regulam ueritatis, quam dominus praecepto diuino mandauit apostolis dicens: ite, in nomine meo manum inpo nite, daemonia expellite, et alio loco: ite et docete gentes, tinguentes eas in nomine[*]( 7 Cypr. sentent. episc. 36 15 Gal. 5, 21 20 Cypr. aentent. episc. 37 28 Marc. 16, 17 25 Matth. 28, 19 )[*]( 2 rebaptizat sed baptizat Nm2 sed baptizet s. l, L 4 modo 8. l. K rebaptizet L 5 baptizet Fjjl; 6 perfecta v 8 nos] non J qui] quia Sv Cypr. catholicae om. Cypr. 12 computabuntur KL V com- (con- p.)putabant Mmlp. com(con- ç)putabunt Mm2qml 16 numerentur ç 18 baptismata Lml quod ex quo, opere ex operator N 20 Thibari v Cypr. scimus] cimus Kml scisjmus L scismus mus Nml simus V 21 illos] illo Mm2, om. v dominum Cypr. 23 apostolus Jml 24 imponite K 25 docente Lml tingentes v eos (atjtoii;) L )

339
patris et filii et spiritus sancti. ergo primo per manus inpositionem in exorcismo, secundo per baptismi regenerationem, tunc possunt ad Christi pollicitationem uenire; alias autem fieri non debere.

Ex qua regula dicat haereticos peiores esse quam ethnicos nescio, cum dominus dicat: si neque ecclesiam audierit, sit tibi tamquam ethnicus et publicanus. an etiam tali haereticus peior est? nihil resisto. non tamen propterea, quia ipse homo peior est ethnico, id est gentili adque pagano, sacramentum etiam Christi, si quod habet, uitiis eius moribusque miscetur et eadem permixtione corruptum perit. nam illi qui recedunt de ecclesia et fiunt haeresum non tantum sectatores sed etiam conditores, si iam baptizati recedunt, cum secundum istam regulam peiores sint ethnicis, habent tamen baptisma; nam si correcti redeant, non accipiunt quod, si amisissent, utique acciperent. potest ergo fieri ut aliquis peior sit ethnico et tamen in eo Christi sacramentum non solum sit, sed etiam non sit peius quam in homine sancto et iusto. etsi enim, quantum in illo homine est, non eum seruauit sed animo et uoluntate uiolauit, tamen, quantum ad ipsum adtinet sacramentum, et cum contemptore et repudiatore suo integrum inuiolatumque permansit. nonne Sodomitae ethnici erant, id est gentiles? peiores ergo erant Iudaei quibus dominus dicit: tolerabilius erit Sodomis in die iudicii quam uobis et quibus propheta dicit: iustificastis Sodoipam, id est (in conparatione uestra Sodoma iusta facta est.\' numquid tamen ideo sacramenta diuina, quae aput Iudaeos erant, talia erant [*]( 6 Matth. 18, 17 16 uerba potest ergo fieri-po 341, 10 nolimus agnoscere = Eug. c. 216 24 Matth. 11, 24 25 Ezech. 16, 51 ) [*]( 1 fili Kml 2 impositionem KVp.ç inpositioni Nml secundum Nml 3 pollitationem L 4 fieri] add. censeo v 5 ethinicos Jml 6 sine quae Nml 7 ethnicos et buplicanus L 10 si om. J 11 nam] add. et v 15 alt. si s. L L 16 utque L 19 eum] ipsum Mv 21 contemptatore M contemtore fis repidiatore N 25 iustificatis L 26 iustificata £ p Eug. ) [*]( 22* )

340
quales ipsi erant, quae dominus quoque ipse suscepit et ad ea celebranda leprosos quos mundauerat misit et ea Zacchariae ministranti angelus adstitit eumque in templo sacrificantem exauditum esse nuntiauit? haec eadem sacramenta et in bonis hominibus illius temporis erant et in malis peioribus quam sunt ethnici, quandoquidem in malitia Sodomitis praelati sunt, et tamen illa sacramenta erant in utrisque integra adque diuina.

Nam et ipsi gentiles si quid diuinum et rectum in doctrinis suis habere potuerunt, non inprobauerunt sancti nostri, quamuis illi per suas superstitiones et idolatriam et superbiam ceterosque perditos mores detestandi essent et, nisi corrigerentur, diuino iudicio puniendi. nam et Paulus apostolus . aput Athenienses, cum de deo quaedam diceret, perhibuit testimonium, quod quidam eorum tale aliquid dixerint, quod utique, si ad Christum uenirent, agnosceretur in eis, non inprobaretur, et sanctus Cyprianus talibus aduersus eosdem ethnicos utitur testibus. nam cum de magis loqueretur, quorum tamen, inquit, praecipuus Ostanes et formam ueri dei negat conspici posse et angelos ueros sedi eius dicit adsistere. in quod et Plato pari ratione consentit et unum deum seruans ceteros angelos uel daemonas dicit. Hermes quoque Trimegistus unum deum loquitur et eum inconprehensibilem adque [*]( 2 cf. Luc. 17, 14 3 cf. Luc. 1, 11-13 13 cf. Act. 17, 28 18 Cypr. Quod idola dii non sint cap. 6. ) [*]( 1 ipse quoque v 2 leprosus JmlLVml zachariae LMNVf\'- 3 adstetit Nml asstitit Nm2 adsistit Fjjiq 6 pr. sint Mv Sodomitis in malitia v 7 saramenta L 10 popuerunt Jml inpropauerunt L 11 nostri] uiri Lml idololatriam v (non JK) 12 perditorum Vml esset Lml 13 corrigentur j3 apostulus L 15 dixerunt Nml 16 probaretur JLml 19 inquid Vq praecipuus] precibus Lml sostenes JKm2L Hostanes v dei ueri N 20 dicit sedi eius Eug., 21 adsitStere (i eras.) L quo Nm2$v Cypr. Eug., cf. index s.. u. consentio consentit] consistit J 22 daemones LMm2Vqm2 23 trimegistis Lml Trismegistus v )

341
inaestimabilem confitetur. si ergo isti uenissent ad percipiendam christianam salutem, non eis utique diceretur: <hoc malum habetis\' uel \'falsum habetis,\' sed plane merito diceretur: hoc uobis quamuis integrum et uerum nihil tamen prodesset, nisi ad Christi gratiam ueniretis.\' si ergo in ipsis ethnicis potest aliquid diuinum inueniri recteque adprobari, quamuis eis salus adhuc a Christo praestanda sit, non oportet nos ita moueri, etiamsi peiores sint haeretici, ut quod in eis malum ipsorum est uelimus corrigere et quod in eis bonum Christi est nolimus agnoscere. sed iam ceteras huius concilii sententias pertractandas ab alio suscipiemus exordio.

LIBER SEPTIMUS.

Non simus molesti legentibus, si eadem uarie ac saepe disserimus. quamquam enim ecclesia sancta catholica in omnibus gentibus aduersus ea, quae in ista quaestione de baptismo, utrum et aput haereticos uel schismaticos idem possit esse qui est in catholica, nonnullam caliginem offundunt, priscae consuetudinis et concilii plenarii auctoritate munita sit, tamen, quia non contemnendis uiris et maxime Cypriano in ipsa unitate aliquando aliter uisum est, eius uti aduersum nos auctoritate conantur qui longe ab eius caritate remoti sunt. propterea cogimur ex opportunitate tractandi et considerandi omnia, quae . in eius concilio de hac re litterisque conperimus, hanc eandem quaestionem aliquanto diutius tamquam in manibus uersare et [*]( 1 inaestimalem L inextimabilem p.ç isti om. JKL 2 praecipiendam J percipiendum FJJLJ saluti Nml utique eis v 3 planem L 5 prodesse J 6 adprobare Nml 8 sunt LNmlv 10 est Christi (iv Eug. etiam Nml conciliis Jml 11 ab om. N exordio (exordium p pr.) amen codd. contuli add. K EXPLICIT (EXPLICAT J) LIBER SEXTUS (VI- KMVç) INCIPIT LIBER SEPTIMUS (VH- DEO GRATIAS K) codd. 14 disseremus Nml catholica sancta v 16 uel] et v 18 plenarii concilii Kv plenari Nml (plenarium concilium passim, at p. 199, 14 concilio suo plenario, p. 305, 26 conciliis uniuersalibus) 20 eius] cuius Vv 22 oportunitate LMNVpml 23 comperimus K$ eadem L\' )

342
ostendere, quam uerius uniuersitati ecclesiae catholicae placuerit, ut haeretici uel schismatici, qui iam Christi baptismum illic unde ueniunt acceperunt, in catholicam communionem cum illo admittantur ab errore suo correcti, in caritate radicati adque fundati, ut, quod adtinet ad baptismi sacramentum, non adsit quod deerat, sed prosit quod inerat. et beatus quidem Cyprianus, iam corpore quod corrumpitur non adgrauante animam nec deprimente terrena inhabitatione sensum multa cogitantem, serenius perspicit ueritatem, quam meruit adipisci per caritatem. adiuuet itaque nos orationibus suis in istius carnis mortalitate tamquam in caliginosa nube laborantes, ut donante domino bona eius quantum possumus imitemur. si quid autem aliter sensit et quibusdam fratribus collegisque persuasit, quod nunc eo quem dilexit reuelante iam cernit, nos longe inpares meritis suis ecclesiae tamen catholicae auctoritatem, cuius ipse egregium et carissimum membrum est, pro nostra infirmitate sectantes aduersus haereticos uel schismaticos enodemus, quos praecisos ab unitate quam tenuit et arescentes a caritate qua uiguit et elapsos ab humilitate qua stetit tanto amplius inprobat adque condemnat, quanto magis eos nouit ad insidiandum perscrutari uelle quod scripsit et ad pacificandum imitari nolle quod fecit; sicut illi, qui se christianos Nazarenos uocant et more Iudaico carnalia praeputia circumcidunt, nati haeretici ex illo errore, in quem Petrus deuians a Paulo reuocatus est, in hoc adhuc usque persistunt. sicut ergo illi Petro in primatu apostolorum [*]( 1 uerba uerius uniuersitati-p. 343, 5 unitatis obponunt = Eug. c. 217 7 cf. Sap. 9, 15 25 cf. Gal. 2, 11 ) [*]( 1 placuit Eug. 2 schismati J 4 admittuntur JKL ammittuntur N 7 Cyprianus quidem v 9 serenus L 10 itaque nos ex itque m2L 11 mortalitatem Vpqml calliginosa p. 12 quantum possumus, bona eius v 16 clarissimum v 17 menbrum N 18 praechsos J praecisus Nml pretiosos Mmlpmhml a bonitate JKm2L 19 quam] tamquam Mmlp.çml - a om. N alapsos J elabsos K 20 contemnat L 21 nouit eos v 22 scriptum sit JN scribit L 23 *more M 25 deuiens (i pr. in hoc om. v )
343
martyrii gloria coronato in sua peruersitate praecisi ab ecclesia remanserunt, sic isti Cypriano per abundantiam caritatis in sortem sanctorum passionis claritate suscepto se ipsos exsules unitatis agnoscunt et contra unitatis patriam pro suis calumniis ciuem unitatis obponunt. iam itaque ceteras illius concilii sententias eadem ratione uideamus.

Marcus a Mactari dixit: Mirandum non est, si haeretici hostes adque inpugnatores ueritatis rem sibi uindicant potestatis et dignationis alienae. illud mirandum est quod quidam nostri praeuarica tores ueritatis haereticis suffragantur et christian is aduersantur. propterea decreuimus haereticos baptizandos esse.

Huic respondemus: Immo magis mirandum est et magna laude praedicandum, quod tantum isti dilexerint unitatem, ut, quos praeuaricatores ueritatis arbitrabantur, cum eis in unitate perseuerantes ab eis pollui non timerent. nam cum iste dixisset: illud mirandum est quod quidam nostri praeuaricatores ueritatis haereticis suffragantur et christianis aduersantur, uidebatur esse dicturus: \'propterea decernimus eis non esse communicandum.\' non hoc dixit, sed ait: propterea decernimus haereticos baptizandos esse, seruans quod pacificus Cyprianus ante praestruxerat dicens: neminem iudicantes aut a iure communionis aliquem si diuersum senserit amouentes. cum ergo Donatistae nobis calumniantur et nos dicunt traditores, si quis existat uel Iudaeus uel paganus, qui lecto isto concilio et nos et ipsos secundum eorum regulas unitatis appellet praeuaricatores, uelim scire ad hoc tam graue crimen refutandum adque diluendum quomodo nobis agenda sit causa communis. [*]( 7. 17. 20 Cypr. sentent. episc. 38 22 Cypr. sentent. episc. praef. 1 perseueritate Nml 2 abuntiam L habundantiam NQ 3 sorte S Eug. passione caritatis MJJ. claritate Vm2v caritate cet. et Eug. codd., cf. p. 243, 5 martyrii claritate exules LNV 5 obponunt (B s. l.) K 7 mattari N Macthari Cypr. 8 rem sibi-lin, 10 ueritatis om. J sibi rem v 9 est om. N 11 decernimus w 12 esse om. p 15 praedicatores ppr. 17 ueritates Jml 18 sufferantur Nml 22 praestrucgerat Lml 26 alt. et om. N ueritatis Kv )

344
isti eos dicunt traditores quos neque illo tempore conuincere potuerunt neque nunc possunt ostendere, et in eodem crimine ipsi esse potius ostenduntur. sed quid ad nos? de istis certe praeuaricatoribus quid dicemus? si enim nos quamuis falso propterea dicimur traditores, quia traditoribus nos in eadem communione successisse criminantur, praeuaricatoribus illis omnes successimus, quia nondum se ab unitate diuiserat pars Donati beati Cypriani temporibus. post passionem quippe eius quadraginta et quod excurrit annis peractis traditio codicum facta est, unde coeperunt appellari traditores. si ergo nos propterea traditores, quia ex traditoribus, sicut opinantur uel confingunt, exorti sumus, ab illis praeuaricatoribus utrique originem ducimus. non est enim quod dicatur non eis communicasse istos, quando suos illos uocant, quod concilium loquitur, quod ipsi maxime proferunt. quidam nostri, inquit, praeuaricatores ueritatis haereticis suffragantur. accedit et testimonium Cypriani satis demonstrantis, quod in eorum communione permanserit, dicendo: neminem iudicantes aut a iure communionis aliquem si diuersum senserit amouentes. ipsi enim erant qui diuersum sentiebant, quos iste praeuaricatores uocat, quia scilicet haereticis suffragabantur sine baptismo eos in ecclesiam recipiendo. eam quoque fuisse consuetudinem, ut sic reciperentur, et ipse Cyprianus multis locis et aliquot episcopi in hoc concilio manifestant. unde apparet, si haeretici non habent baptismum, ecclesiam Christi temporum illorum praeuaricatoribus fuisse plenam, qui eis suffragantes sic eos recipiebant. agatur ergo causa communis aduersus crimen [*]( 9 cf. p. 262, 12 s15 Cypr. sentent. episc. 38 18 Cypr. sentent. episc. praef.\' ) [*]( 1 illo] ullo v 6 communionem Vp. 7 succe*simus Nml ab unitate se c 9 XLta L quot Nm2 peractas Lml 10 si—traditores mg. K, sed om. nos desunt haec uerba in L, sed occurrunt p. 345, 13; om. J propterea nos v 14 quod] quando Kml 15 inquid V 18 a om. LNml 20 quos] quod Jml iste] ipse M 22 ecclesia Mfju; 23 aliqui ex aliquod N aliquod ex alia quod V 25 tempore Nm2 26 praeuaricatolbus L 27 causae Jml )
345
praeuaricationis quod negare non possunt, et ibi agetur nostra aduersus crimen traditionis quod conuincere non potuerunt. sed sic agamus quasi conuicerint. quod utrique responderimus eis qui nobis obiciunt maiorum nostrorum praeuaricationem, hoc nos istis respondebimus qui nobis obiciunt maiorum nostrorum traditionem. si enim per maiorum nostrorum traditionem, unde se isti diuiserunt, nos mortui sumus, ita per maiorum praeuaricationem, qui et nostri et ipsorum parentes fuerunt, et nos et ipsi mortui sumus. sed quia uiuere se dicunt, credunt, quod ad eos non pertineat illa praeuaricatio; ergo nec ad nos illa traditio. et illa quidem praeuaricatio secundum ipsos certa est; secundum nos autem nec anterior praeuaricatio uera est, quia et haereticos dicimus posse habere baptismum Christi, nec posterior traditio, quia in ea causa sunt ipsi superati. non habent ergo isti cur a nobis nefario scelere schismatis separentur, quia nostri maiores si traditores non fuerunt, sicut nos dicimus, non est quod ad nos omnino pertineat; si autem traditores fuerunt, sicut ipsi dicunt, sic ad nos non pertinet quemadmodum nec ad nos nec ad ipsos illi praeuaricatores. ac per hoc quoniam ex maiorum nostrorum iniquitate nullum est crimen nostrum, ex proprio schismate certum est crimen illorum.

Satius a Sicilibba dixit: Si haereticis in baptismo sito peccata donantur, sine causa ad ecclesiam ueniunt. nam cum in dic indicii peccata sint quae puniuntur, nihil est quod timere possint haeretici de indicio Christi, si sunt remissionem peccatorum consecuti. [*]( 23 Cypr. sentent. episc. 39 )[*]( 1 agatur Mm2 2 poterunt LmlN 3 conuincerent Lrnl conuincerint Lm2MmlNV\\i. 4 praeuaricationem-lt. 6 pro nostrorum om. N 5 hoc-lin. 6 pr. traditionem om. Lml 6 si] sic M sicut v 9 se uiuere v 10 preual\'iltio L 13 uera ex uestra L post est add. L s. l.: Si ergo nos propterea traditores, cf. ad pag. 344, 10 15 ergo habent L 19 pr. nos s. l. m2L pertinent JL pertineat \\trnl quemammodum M,... 23 Sattius Cypr. 26 peccatorum remissionem Vv. )

346

Et haec poterat etiam nostra esse sententia; uiderit autem auctor eius quo animo dicta sit. uerbis tamen ita modificata \' est, ut non me pigeat eo animo consentire adque suscribere, quo et ego sentio baptismum quidem Christi haereticos posse habere, sed remissionem peccatorum non habere. non autem ait: \'si haeretici baptizant aut baptizantur,\' sed: si haereticis, inquit, in baptismo suo peccata donantur, sine causa ad ecclesiam ueniunt. namque pro haereticis ponamus illos, quos in ecclesia nouerat Cyprianus saeculo uerbis solis et non factis renuntiantes: totidem uerbis possumus hanc sententiam etiam nos uerissime dicere: \'si fallaciter conuersis in baptismo suo peccata donantur, sine causa ad ueram conuersionem postea perducuntur. nam cum in die iudicii peccata sint quae puniuntur, nihil est quod timere possint qui saeculo uerbis solis et non factis renuntiarunt de iudicio Christi, si sunt remissionem peccatorum consecuti.\' sed ista ratiocinatio tali conexione perficitur, ut adiungamus dicentes: \'debent autem timere Christi iudicium et ueraci corde aliquando conuerti; quod cum fecerint, non eos utique necesse est iterum baptizari.\' potuerunt igitur accipere baptismum et remissionem non accipere peccatorum aut remissis peccatis continuo rursus onerari. sic ergo et haeretici.

Uictor a Gor dixit: Cum peccata non nisi in ecclesiae baptismo remittantur, qui haereticum sine baptismo ad communicationem admittit utrumque contra rationem facit: nec haereticos purgat et christianos inquinat.

Huic respondemus ecclesiae baptismum esse et aput [*]( 6 Cypr. sentent. episc. 39 23 Cypr. sentent. episc. 40. ) [*]( 3 subscribere LNfyv 5 sed om. N 6 herecis Jml 7 inquid NmlV 8 ueniant Jml nam tmlv si pro Nm2v 9 et om. N 10 titidem Jml 12 conuersationem N 13 in 8. I. L 15 renuntiauerunt Lml 17 perficit Nml 21 remissis] remissio J onerare Nml 24 ecclesia Nml ad communicationem sine baptismo Cypr., cf. p. 347, 3 et 20 25 communionem JVml 26 haereticus et christianus MmlWs )

347
haereticos, quamuis ipsi non sint in ecclesia, sicut aquam paradisi in terra Aegypti, quamuis ipsa non sit in paradiso. non itaque haereticos sine baptismo ad communionem admittimus et, quia correcti a sua peruersitate ueniunt, non eorum peccata, sed Christi sacramenta suscipimus, de remissione autem peccatorum quod superius hoc et hic dicimus. illud sane quod in ultimo posuit dicens: utrumque contra rationem facit: nec haereticos mundat et christianos inquinat, respuit primitus ac maxime ipse Cyprianus cum sibi consentientibus collegis suis. neque enim inquinari se credidit, quando talibus propter uinculum pacis communicandum esse decreuit dicens: neminem iudicantes aut a iure communionis aliquem si diuersum senserit amouentes. aut si inquinant haeretici ad communionem si non baptizantur admissi, inquinata est tota ecclesia per illam consuetudinem quae totiens hic commemoratur. et sicut isti nos appellant traditores propter maiores nostros, in quibus nihil tale quando obiecerunt probare potuerunt, si hoc fit quisque quod est ille cui communicauerit, omnes tunc haeretici facti sunt. quod si quisquis dicit insanit, falsum est quod iste ait: qui haereticum ad communionem sine baptismo admittit, nec haereticos purgat et christianos inquinat. aut si hoc uerum est, non sine baptismo admittebantur, sed habebant Christi baptismum quamuis aput haereticos datum et acceptum, qui secundum illam consuetudinem de qua isti confitentur sic admittebantur; ac per hoc recte etiam nunc sic admittuntur.

Aurelius ab Utica dixit: Cum dicat apostolus non communicandum peccatis alienis, quid aliud quam peccatis[*]( 7. 20 Cypr. sentent. episc. 40 12 Cypr. sentent. episc. praef. 27 Cypr. sentent. episc. 41 cf. I Tim. 5, 22 )[*]( 1 aqua M 2 sint Lml 3 itaque ex utique L 4 correpti J 8 mundat] purgat v Cypr. christianus N 9 Cyprianus ipse v 10 suis om. L inquinare p 12 meminem L commotionis Nml 14 si Jm2Nm2v sicut cet. 16 nos isti v 18 communicauerint L 20 est bis Kml liereti**cum N sine baptismo ad communionem v 23 baptismum Christi v 24 adceptum p.m2 25 continentur Jml 28 comnicandum L )

348
alicnis communicat qui haereticis sine ecclesiae baptismo communicat? et ideo censeo baptizandos esse haereticos, ut accipiant remissam peccatorum et sic illis communicetur.

Communicauit ergo et Cyprianus et isti omnes peccatis alienis, quia cum talibus in communione manserunt, quando neminem qui diuersum sensit a iure communionis amouerunt. ubi est ergo ecclesia? deinde ut de haereticis taceam, cum uerba huius sententiae etiam de aliis peccatoribus dici possint, quales in ecclesia secum Cyprianus uidebat gemebat arguebat ferebat, ubi est ecclesia quae secundum haec uerba iam tunc perisse existimatur contagione peccatorum? si autem, sicut se habet firmissima ueritas, ecclesia permansit et permanet, non nisi in consensione intellegenda est communio peccatorum quam uetat apostolus. baptizentur autem iterum haeretici ut accipiant remissionem peccatorum, si baptizantur iterum peruersi et inuidi, qui cum saeculo uerbis et non factis renuntiarent baptismum quidem accipere potuerunt, sed remissionem peccatorum non optinuerunt dicente domino: si non dimiseritis, neque pater uester dimittet uobis.

Iambus a Germaniciana dixit: Qui haereticorum baptismum probant nostrum inprobant, ut extra ecclesiam non dicam lotos, sed sordidatos ne(fent in ecclesia baptizari oportere.

Huic respondetur neminem nostrum baptismum haereticorum probare, sed Christi quamuis in haereticis uelut paleis exterioribus, sicut in aliis iniquis uelut paleis interioribus. nam \' si extra ecclesiam qui baptizantur non lauantur sed [*]( 14 cf. I Tim. 5, 22 18 Matth. 6, 15 20 Cypr. sentent. episc. 42 ) [*]( 1 sine baptismo ecclesiae haereticis v baptismo ecclesiae q 3 remissa Vp.ç remissionem Cypr. 4 Respondetur: Communicauit v cummunicauit Kml communicat Vml pr. et om. p» 5 quia] qua Vv 7 uti KmlNfiv 11 exaestimabatur (ba adras.) V 13 in om. fimJs 15 re-_ missam KmlMNv remissa "Vp.ç 18 pr. non 8. 1. K 19 remittet N 20 Iabus Nml a om. Nml 22 sordidatus Nml neglegent J 25 uelut] uel R pr. 26 exteriobus L interioribus $pr. uelud c; interiobus L 27 labuntur Vmlpz )

349
sordidantur, profecto extra petram in qua aedificatur ecclesia qui baptizantur non lauantur sed sordidantur. omnes autem extra eandem petram sunt qui audiunt uerba Christi et non faciunt. aut si baptismo quidem lauantur, sed iniquitatibus suis a quibus in melius mutari noluerunt sordidi remanent, sic et haeretici.

Lucianus a Rucuma dixit: Scriptum est: et uidit deus lucem quia bona est, et diuisit inter lucem et tenebras. si potest luci et tenebris conuenire, potest nobis et haereticis aliquid esse commune, propterea censeo haereticos baptixandos esse.

Huic respondetur: Si potest luci et tenebris conuenire, potest iustis et iniustis aliquid esse commune. censeat ergo illos iniustos denuo baptizari quos in ipsa ecclesia Cyprianus arguebat; aut si non sunt iniusti qui saeculo uerbis et non factis renuntiant, dicat qui potest.

Pelagianus a Luperciana dixit: Scriptum est: aut deus deus est aut Bal deus. ita et nunc aut ecclesia ecclesia est aut haeresis ecclesia. porro si haeresis ecclesia non est, quomodo esse aput haereticos baptisma ecclesiae potest?

Huic ita possumus respondere: Aut paradisus paradisus aut Aegyptus paradisus. porro si Aegyptus paradisus non est, quomodo esse in Aegypto aqua paradisi potest? sed dicetur nobis: \'etiam illuc exeundo peruenit\'; sic ergo ad haereticos baptismus. item dicimus: \'aut petra ecclesia aut harena ecclesia. porro quia harena non est ecclesia, quomodo aput eos qui [*](7 Cypr. sentent. episc. 43 Gen. 1, 4 17 Cypr. sentent. episc. 44 18 III Reg. 18, 21 26 cf. Matth. 7, 26 ) [*]( 1 profectos Jml 3 eadem Kml 4 lauantur quidem v ualantur Nml sed] add. in v 5 mutare N sic et] sicut J 7 rucuma N 10 hereticus Lml 18 pr. aut] aut enim Cypr. pr. deus] dominus v bahal Np Baal v Cypr. deus] add. est Nv Cypr. 19 ecclesiae porro p.mls ecclesia est. porro Mv Cypr. 22 aut] est aut N est porro N porro si aegyptus paradisus s. I. K 23 in egypto esse g sed] add. et V dicitur Nm2Vml 25 petra ecclesia est Nv herena Lml arena pv 26 quia om. q harena om. $pr. arena Mm2 non est arena v )

350
super harenam aedificant audiendo Christi uerba et non faciendo esse baptismus potest? et tamen est; sic ergo et aput haereticos.\'

Iader a Midila dixit: Scimus non esse nisi unum baptismum in ecclesia catholica, et ideo non debemus admittere haereticum, nisi baptixatus aput nos fuerit, ne se putet extra ecclesiam catholicam baptixatum esse.

Huic respondetur, quia hoc si de iniquis illis qui extra petram sunt diceretur, falso utique diceretur; sic ergo et de haereticis.