De Baptismo

Iam enim, ne uidear humanis argumentis id agere, quoniam quaestionis huius obscuritas prioribus ecclesiae temporibus ante schisma Donati magnos uiros et magna caritate praeditos patres episcopos ita inter se conpulit salua pace disceptare adque fluctuare, ut diu conciliorum in suis quibusque regionibus diuersa statuta nutauerint, donec plenario totius, orbis concilio quod saluberrime sentiebatur etiam remotis dubitationibus firmaretur, ex euangelio profero certa documenta, quibus domino adiuuante demonstro quam recte placuerit et uere secundum deum, ut hoc in quoquam schismatico uel haeretico ecclesiastica medicina curaret in quo uulnere separabatur, illud autem quod sanum maneret agnitum potius adprobaretur quam inprobatum uulneraretur. certe dominus in euangelio dicit: qui non est mecum aduersum me est, et qui mecum non colligit spargit. tamen cum ad eum discipuli rettulissent uidisse se quendam in eius nomine pellentem daemonia et prohibuisse, quia cum illis eum non sequebatur, nolite, inquit, prohibere. qui contra uos non est pro uobis est. non potest enim quisquam in meo nomine facere aliquid et male loqui de me. si nihil in illo corrigendum erat, securus sit ergo quisquis extra communionem ecclesiae constitutus colligit in Christi nomine dissociatus a societate christiana; adque ita falsum erit illud: qui non est mecum aduersus me est, et qui mecum non colligit spargit. si autem, quod discipuli domini per ignorantiam facere uoluerunt, id in eo corrigendum [*]( 1 cf. Matth. 12, 30 15 uerba dominus in euangelio-p. 170, 13 non diuimt = Eug. capp. 197-208 16 Matth. 12, 30 20 Marc. 9, 38-39 ) [*]( 3 id om. N. 7 flectuare Nml 8 notauerint L 13 in] et in J 14 sonum Nml 16 aduersus N 18 retullissent Nml retulissent XNm2°v 19 doemonia L eum om. Lml 23 illum N ergo sit Vv 24 christo Ymlwc 25 christiana societate v 26 aduersum $Gv 27 non colligit mecum Gv 28 fa.cere L )

Neque enim et Corneli gentilis hominis orationes non sunt exauditae aut elemosynae non sunt acceptae; immo et angelum ad se mitti et missum meruit intueri, per quem posset utique sine hominis alicuius accessu cuncta necessaria discere. sed quoniam quidquid boni in orationibus et elemosynis habebat prodesse illi non poterat, nisi per uinculum christianae societatis et pacis incorporaretur ecclesiae, iubetur mittere ad Petrum et per illum discit Christum, per illum etiam baptizatus christiano populo consortio quoque communionis adiungitur, cui sola bonorum operum similitudine iungebatur. perniciose quippe contemneret bonum quod nondum habebat, superbiens ex illo quod habebat. sic etiam qui se ipsos a societate ceterorum separantes caritate uiolata unitatis uinculum rumpunt, si nihil faciunt eorum quae in illa societate acceperunt, in omnibus [*]( 15 cf. Act. cap. 10 ) [*]( 1 dixit dominus v cur—prohibuit om. J 2 prohibere NmlG uerbura L 4 sanitas L 5 operabantur Eug. 6 aduersum pu Eug. cod. V 11 in om. MNv 12 ubi si non Jm2 ut] et Nfiv Eug. 15 cornelii codd. praeter Kml 16 elemosinae non sunt s. l. m2 N 17 angelum ex euangelium N intuere Lml 18 possit N 20 poterant Lml 21 ecclesia Eug. codd. VM 22 dicit Nm1 26 etiam] enim Nml a om. Jkfjx?. )

Si quis adducatur ad medicum in aliqua necessaria parte corporis graui uulnere sauciatus, si dixerit medicus: \'moritur inde nisi curetur\', non opinor illi qui eum adduxerunt ita desipiunt, ut consideratis adque numeratis ceteris membris eius sanis respondeant medico et dicant: \'ergone ista sana tot membra non ualent ad eius uitam, et unum illud uulneratum ualet ad mortem?) non utique hoc dicunt, sed curandum offerunt. nec ideo tamen quia curandum offerunt medicum rogant, ut etiam illa quae sana sunt curet, sed illi uni loco medicinam instanter adhibeat, unde mors etiam saluis ceteris inminet et nisi sanetur adueniet. quid ergo prodest homini uel sana fides uel sanum fortasse solum fidei sacramentum, ubi letali uulnere schismatis perempta est sanitas caritatis, per cuius solius [*]( 11 cf. Ex. 32 12 cf. Num. 16 13 I Cor. 13, 2 ) [*]( 2 accipit L 5 ex] et ex L 7 sanus] sanatus L 9 illos FJUg, cod. V sanant om. N 10 a om. M\\jl? idolatriae LMNml\\xc, Eug. 11 schismates Nml idolatras LMNpq Eug. 12 interimit L 13 inquit om. Nml omnem, inquit Vv 14 autem] uero v 17 curaretur $pr. opinor ut Eug. 18 desipiant Nm2 Eug. 19 dicat Nml 20 illud unum v 23 uno Np.m1 24 instanter] ministranter N athibeat K sanis v 26 loetali ex laetali J loetalis M 27 peremta JKq, )

Uideant quam multa et quam magna nihil prosint, si unum quiddam defuerit, et uideant quid sit ipsum unum, nec me in hoc audiant, sed apostolum: si linguis hominum, inquit, loquar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus sum aeramentum sonans et cymbalum tinniens.et si habuero prophetiam et sciero omnia sacramenta et omnem scientiam et si habuero omnem fidem ut montes transferam, caritatem autem non habeam, nihil sum. quid ergo eis prodest, si et linguam in sacris mysteriis habeant angelicam et prcphetiam quemadmodum Caipbas et Saul, ut aliquando prophetent, quos fuisse damnabiles sancta scriptura testatur, si sacramenta non tantum sciant sed et habeant, sicut habuit Simon magus, si fidem, sicut daemonia confessa sunt Christum — neque enim , non credebant cum dicerent: quid nobis et tibi est, fili [*]( 15 I Cor. 13, 1-2 23 cf. Ioh. 11, 51 cf. I Reg. 10, 10. 18, 10 25 cf. Act. 8, 13 27 Marc. 1, 24 ) [*]( 1 peremtionem JKç 3 ecclesiae suae Nfiv Eug. codd. praeter A 4 putant Lml 5 putent ideo v 6 uulneratum esse Lml 7 san.itate N 8 quidquid] quia v 10 quid] qui in Lm2 11 dicunt Nm1 15 apostolus Lm1 inquit, hominum Vv 16 inquit s. l. Z inquid Nml 17 et] aut P Gv 20 montem N 23 quemammodum MNml cai**fas N caifas Mp.ç 25 magos Nmlqml 26 demohia quae Lm2 27 est om. Lynl, cf. Cresc. I 29, 34 )

Sed uidentur sibi argutissime quaerere, utrum generet filios baptismus Christi in parte Donati an non generet, ut si concesserimus quod generet suam esse adseuerent ecclesiam matrem quae filios potuit de Christi baptismate generare, et quia unam oportet esse ecclesiam, ex hoc iam nostram non esse ecclesiam criminentur. si autem dixerimus \'non generat\', (cur ergo\', inquiunt, Caput uos non renascuntur per baptismum qui transeunt a nobis ad uos, cum aput nos fuerint baptizati, si nondum nati sunt?\'

Quasi uero ex hoc generat unde separata est et non ex hoc unde coniuncta est. separata est enim a uinculo caritatis et pacis, sed iuncta est in uno baptismate. itaque una est ecclesia quae sola catholica nominatur, et quidquid suum habet in communionibus diuersorum a sua unitate separatis, per hoc quod suum in eis habet ipsa utique generat, non illae. neque enim separatio earum generat sed quod secum de ista tenuerunt; quodsi et hoc dimittant, omnino non generant. haec itaque in omnibus generat cuius sacramenta retinentur, unde possit tale aliquid ubicumque generari, quamuis non omnes quos generat ad eius pertineant unitatem, quae usque in finem perseuerantes saluabit. neque enim hi solum ad eam non pertinent qui separationis aperto sacrilegio manifesti sunt, sed etiam illi qui in [*]( 1. 4 cf. I Cor. 13, 3 5 cf. Eph. 4, 2-3 ) [*]( 1 ipsi etiam v 2 catholica* K 12 consenserimus w Eug, 16 inquiunt] aiunt v 19 generet Mm2v 21 est una v 23 sua unitate] suauitate Jml 24 illa (a in ras.) J 30 saluauit $pr. soli MVv )

Quaerunt etiam utrum peccata dimittantur per baptismum in parte Donati, ut si dixerimus dimitti respondeant: ergo est illic spiritus sanctus, quia cum insufflante domino datus esset discipulis, tunc secutus est et ait: baptizate gentes in nomine patris et filii et spiritus sancti. si cui dimiseritis peccata dimittentur ei, si cui tenueritis tenebuntur. et si ita est\', inquiunt, \'communio nostra est ecclesia Christi; non enim praeter ecclesiam dimissionem peccatorum spiritus sanctus operatur. et si nostra communio est ecclesia Christi, non est ecclesia Christi uestra communio. una est enim, quaecumque illa sit de qua dictum est: una est columba mea, una est matri suae, nec [*](5 cf. I Cor. 10, 11 7 Gen. 21, 10 11 cf. Gen. 30, 3 14 Mal. 1, 2-3. cf. Gen. 25, 24 20 Matth. 28, 19 22 Ioh. 20, 23 \'28 Cant. 6, 8 ) [*]( 5 apostulus Nm1 gesta esse J 8 isa.ac N 10 regenerati Eug. 11 natia sed Mv nati sed Vmla 12 neclegunt <; 13 filio esau filio Km1 16 utero] uiro N 19 insuflante JK 21 fili Kml Eug. cod. A 22 dimittuntur G Eug. cod. A 28 matris LNm1 )

His ita resistimus secundum scripturas eos interrogantes, ut quod a nobis quaerunt sibi ipsi respondeant. quaero enim ut dicant, utrum dimittantur peccata ubi caritas non est. peccata enim tenebrae animarum sunt. audimus quippe lohannem dicentem: qui odit fratrem suum, in tenebris est usque adhuc. nulli autem schismata facerent, si fraterno odio non excaecarentur. si ergo dicimus non ibi dimitti peccata, quomodo renascitur qui aput eos baptizatur? quid est enim renasci per baptismum nisi a uetustate renouari? quomodo autem renouatur a uetustate cui peccata praeterita non dimittuntur? quodsi renatus non est, nec Christum induit, ex quo conficitur ut denuo baptizandus uideatur, quia dicit apostolus: quotquot enim in Christo baptizati estis Christum induistis; quem ille si non induit, nec in Christo baptizatus habendus est. porro quia in Christo dicimus baptizatum, fatemur eum Christum induisse, et si hoc fatemur, regeneratum fatemur. quod si ita est, et peccata dimissa sunt. quomodo ergo dicit Iohannes: qui odit fratrem suum, in tenebris manet usque adhuc, si iam facta est remissio peccatorum? an non est in schismate odium fraternum? quis hoc dixerit, cum et origo et pertinacia schismatis nulla sit alia nisi odium fratris?

Hanc illi quaestionem soluere sibi uidentur, cum dicunt: (non est ergo in schismate remissio peccatorum et ideo nec [*]( 10. 23 I Ioh. 2, 11 18 Gal. 3, 27 ) [*]( 1 quod JmlKNmlq 9 audiuimus LN 11 null*a J nulla Km2L autem om. L schiamate Nm1 16 renouatus Vm2 18 quotquod JmlVml quodquod N 19 induit] duit Lm1 baptizandus $pr. 26 pertinantia Lm1 ) [*]( LI. August. o. Don. I. ) [*]( 11 )

Quid, si ad ipsum baptismum fictus accessit, dimissa sunt ei peccata an non sunt dimissa? eligant quod uolunt; utrumlibet elegerint, sufficit nobis. si dimissa dixerint, quomodo ergo sanctus spiritus disciplinae effugiet fictum, si in isto ficto remissionem operatus est peccatorum? si dixerint non esse dimissa, quaero, si postea fictionem suam corde concusso et uero dolore fateretur, denuo baptizandus iudicaretur? quod si dementissimum est dicere, fateantur uero baptismo Christi baptizari posse hominem et tamen cor eius in malitia uel sacrilegio perseuerans peccatorum abolitionem non sinere fieri, adque ita intellegant in communionibus ab ecclesia separatis posse homines baptizari, ubi Christi baptismus eadem sacramenti celebratione datur et sumitur, qui tamen tunc prosit ad remissionem peccatorum, cum quisque reconciliatus unitati sacrilegio dissensionis exuitur, quo eius peccata tenebantur et dimitti non sinebantur. sicut enim in illo qui fictus accesserat fit ut non denuo baptizetur, sed ipsa pia correctione et ueraci confessione purgetur, quod non posset sine baptismo, sed ut [*]( 7 cf. Act. 8, 21 13 Sap. 1, 5 ) [*]( 1 generatio Nml baptismum-2 esse om. J baptismus Vv 2 christi baptismum esse Lml christi om. Nml 3 magnus NmlVmlp.r; 4 auctoritate sanctae scripturae Lm1 6 di*missa N 7 sortem N 9 esse om.. Eug. 10 sij nisi Jml finctus JKLmlNG 11 di*missa N 12 sufficiat Mp.r; Eug. 13 spiritus sanctus w Eug. codd. AP sp. sanctae Eug. cod. Y in om. L 14 missionem Nml 16 s. baptizandus del. iudicandus L 19 sacrilegium Nml perseuerante N 23 quisque] quis v 26 uera P 27 possit Lml potest r; sed om. v )

Si autem dixerint in illo qui fictus accessit per sanctam uim tanti sacramenti dimissa quidem illi esse peccata in ipso temporis puncto, sed per fictionem ipsius redisse continuo, ut spiritus sanctus et adfuerit baptizato ut peccata recederent et perseuerantiam fictionis fugerit ut redirent, ut et illud uerum sit: quotquot in Christo baptizati estis Christum induistis et illud: sanctus enim spiritus disciplinae effugiet fictum, id est ut et induat eum Christo sanctitas baptismi et exuat eum Christo pernicies fictionis, sicut fit, cum quisque a tenebris per lucem transit ad tenebras — oculi quidem eius in tenebras perpetuo diriguntur, sed non potest eum lux nisi perfundere transeuntem —, si hoc ergo dixerint, hoc etiam in eis intellegant fieri qui extra ecclesiae communionem sed tamen baptismate ecclesiae baptizantur. quod ubicumque fuerit sanctum est per se ipsum et ideo non est eorum qui se separant sed eius unde se separant, ualet tamen et aput eos hactenus, ut per eius lucem transeant ad dissensionis suae tenebras, continuo redeuntibus peccatis quae [*](16 Gal. 3, 27 17 Sap. 1, 5 ) [*]( 4 inimicos L **heresi N 5 quod {3 P1\', sacrilegio L 6 et om. L 7 ipsa] add. ei v 8 eis N 11 dixerit Lm1 12 peccata esse Lm1 13 perfcctionem JNm1 ipsius] eius Mv 14 pecca L 15 finctionis JKLmlG 16 quotquod JmlNVml 17 spiritus enim sanctus v 19 et] ut J 22 eum om. Ppf. v si] Qui Mps 23 intellegat L 26 pr. se om. Kml 27 et om. β Eug. actenus codd. praeter JKm2 ) [*](11* )

Nam redire dimissa peccata, ubi fraterna caritas non est, apertissime dominus in euangelio docet de illo seruo, quem cum inuenisset debitorem decem milium talentorum deprecanti omnia dimisit, ille autem conseruum suum qui ei debebat centum denarios cum miseratus non fuisset, iussit eum dominus reddere quae ei dimiserat. tempus ergo quo accipitur indulgentia per baptismum tamquam tempus est reddendae rationis, ut omnia debita quae inuenta fuerint dimittantur. non tamen ille seruus postea dedit conseruo suo mutuam pecuniam, quam cum ille non posset reddere non eius misertus est, sed iam ei debebat conseruus eius, cum ipse rationem domino suo reddens tanti numeri debito solueretur, nec dimiserat conseruo suo quod ei debebat et sic accesserat, ut ei dominus dimitteret. hoc indicant uerba conserui dicentis: patientiam habe in me et reddam tibi. alioquin diceret: (iam mihi hoc dimiseras; cur iterum repetis?\' hoc et ipsius domini uerba manifestius aperiunt. ait enim: egressusus autem seruus ille inuenit unum de conseruis suis qui debebat ei centum denarios. non dixit: ccui debitum iam centum denariorum dimiserat\'; si enim dimiserat, non ei debebat. quia ergo dixit: debebat ei, manifestum est quod non dimiserat. et melius quidem fuerat adque hoc potius congruebat tanto debitori reddituro rationem et expectanti misericordiam domini sui, ut prior ipse conseruo dimitteret quod ei debebatur et sic ad rationem reddendam, ubi misericordia domini imploranda erat, accederet. nec tamen illud quod nondum conseruo dimiserat impediuit domino eius, quominus in [*]( 4 cf. Matth. 18, 23-34 17 Matth. 18, 26 19 Matth. 18, 28 ) [*]( 2 redeunde te Nml 4 in euangelio om. v 8 ei quae Kml 16 dimitteret dominus Km2N$v dicentes Nml 17 et omnia (s. l.) red- dam N 18 et] est del. J 19 egressus est J 21 iam debitum v 22 si enim dimiserat om. Kml 26 ipse om. V 27 misericordiam Nml 29 seruo Nm1 dominum Mv )

Nam plerumque fit ut homo habeat inimicum quem iniquissime oderit, quamquam etiam iniquos inimicos diligere iubeamur et orare pro eis. subito autem periculo mortis incipit perturbari et poscit baptismum, quem tanta festinatione accipit, ut necessariam interrogationem paucorum uerborum uix periculi tempus admittat, quanto minus sermonem longissimum, ut illud odium corde pellatur, etiamsi baptizanti sit cognitum. certe ista non solum aput nos sed etiam aput illos euenire non cessant. quid ergo dicimus? dimittuntur peccata huic homini an non dimittuntur? prorsus quod uolunt eligant. si enim dimittuntur, continuo redeunt; euangelium loquitur, ueritas clamat. siue ergo dimittantur siue non dimittantur, necessaria est postea medicina. nec tamen si uixerit adque id corrigendum esse didicerit adque correxerit, denuo baptizatur siue aput illos siue aput nos. sic et illa, quae schismatici uel haeretici non aliter habent nec aliter agunt quam uera ecclesia, cum ad nos ueniunt non emendamus, sed potius [*]( 13 cf. Luc. 6, 27 ) [*]( 1 quae] quia L 2 capud Lmh; 6 aesternus N 8 reus esse continuo v 10 momentarum J demissa J 11 haec saepe v ista om. $pr. contingunt ista N 13 quemquam Nm1 iniquos] inicos V (del. m2), om. Eug. 17 amittat Nm1 18 etiam ipsi si v baptizant Nm1 20 euenere Nml 26 siue apud nos siue apud illos L 27 hae j tici N )

Frustra ergo nobis dicunt: \'si baptismum nostrum acceptatis, quid minus habemus, ut nobis de uestra communione consulendum putetis?\' respondemus enim: non baptismum uestrum acceptamus, quia non est baptismus ille schismaticorum uel haereticorum sed dei et ecclesiae, ubicumque fuerit inuentum et quocumque translatum. uestrum autem non est nisi quod praue sentitis et sacrilege agitis et impie separamini. nam si. cetera omnia uera uel habeatis uel sentiatis et in eadem tamen separatione duretis aduersus uinculum fraternae pacis, aduersus unitatem omnium fratrum qui toto terrarum orbe sicut promissi sunt ita exhibiti, quorum omnium causas . et corda nullo modo umquam nosse ac discutere potuistis ut merito damnaretis, qui non possunt propterea rei esse, quia iudicibus ecclesiasticis potius quam litigatoribus crediderunt, hoc solum minus habetis, quod minus habet qui caritatem non habet. iam quid opus est ut nos retexamus? uos ipsi in apostolo inspicite, quantum sit quod minus habetis. quid autem interest, qui caritatem non habet utrum foras auolet aliquo uento temptationis ablatus an intus de messe dominica non [*]( 23 cf. I Cor. 13, 2 ) [*]( 3 quam! chismatici Nml 6 salutem] sanitatem v 7 adortamur N 8 sed-habebant mg. K illud om. J incipiunt quod non habebant Nml 10 ut] quod Eug. codd. VM 13 inuentus et translatus v, cf. index \'baptisma\' 16 etera L uera 8. l. L uel sentiatis uel habeatis v 17 pacis fraternae Eug. codd. YM 18 quo Lml orbe terrarum Mv 19 ita] add. et Lm2 20 ac] aut w 22 eccleasticis L 23 qui] quia Lml. 27 uentu L temtationis K ablutus Jml oblatus Kml )

Ecclesia quippe omnes per baptismum parit siue aput se id est ex utero suo, siue extra se de semine uiri sui. sed et Esau de uxore natus propter fraternam discordiam sepa. ratus est a populo dei, et Aser per uxoris quidem potestatem, sed ex ancilla natus propter fraternam concordiam terram promissionis accepit. unde et Ismaheli ut separaretur a populo dei non obfuit mater ancilla, sed obfuit fraterna discordia et non profuit potestas uxoris cuius magis filius erat, quia per ipsius iura coniugalia et in ancilla seminatus erat et ex ancilla susceptus, sicut aput istos ecclesiae iure quod est in baptismo nascuntur quicumque nascuntur, sed si concordent cum fratribus, per unitatem pacis ad terram uenient promissionis, non de materno utero rursus eiciendi sed in paterno semine cognoscendi, si autem in discordia perseuerent, ad Ismahelis funiculum pertinebunt. prior autem fuit Ismahel et postea Isaac, et prior Esau, posterior autem Iacob, non quia prior peperit haeresis quam ecclesia aut ipsa ecclesia prius carnales uel animales et postea spiritales, sed quia in ipsa sorte mortalitatis nostrae ex quo de Adam nascimur non est prius quod spiritale sed quod animale, postea spiritale. ex ipso autem animali sensu, quia homo animalis non percipit quae sunt spiritus dei, omnes dissensiones et schismata generantur. in quo sensu perseuerantes apostolus dioit ad uetus testamentum pertinere id est ad terrenorum promissorum [*]( 6 cf. Gen. 25, 23 7 cf. Gen. 30, 13 9 cf. Gen. 16, 11. 17, 20 22 I Cor. 15, 46 24 I Cor. 2, 14 26 cf. Gal. 4, 24 ) [*]( 5 semini Nm1 post sui add. v: siue de se siue de ancilla 9 repromissionis J et (ex promissionem) N hismaheli V separetur Nm1 12 in 8. Z. J, om. Eug. cod. V 14 concordant p 15 ueniunt fivEug. promisaionibua Jml repro Nml (missionis add. m2 in mg.) 16 agnoscendi v 17 in om. $pr. hismahelis F? 18 pertinebant L hiemahel Fg et om. v 19 autem om. Nml quia 8. Z. L 20 ecclesia ipsa v )

Quocumque ergo tempore tales homines esse coeperint in hac uita, ut iam diuinis pro saeculorum distributione sacramentis inbuti adhuc tamen carnaliter sapiant et carnalia de deo siue in hac uita siue post hanc uitam sperent adque desiderent, animales sunt. ecclesia uero quod est populus dei etiam in istius uitae peregrinatione antiqua res est, in aliis hominibus habens animalem portionem, in aliis autem spiritalem. ad animales pertinet uetus testamentum, ad spiritales nouum. sed primis temporibus utrumque occultum fuit ab Adam usque ad Moysen. a Moyse autem manifestatum est uetus et in eo ipso occultabatur nouum, quia occulte significabatur. postea uero quam in carne dominus uenit reuelatum est nouum. ueteris autem sacramenta cessarunt, sed concupiscentiae tales non cessauerunt. in illis enim sunt quos apostolus iam per sacramentum noui testamenti natos adhuc tamen dicit animales non posse percipere quae sunt spiritus dei. sicut enim in sacramentis ueteris testamenti uiuebant quidam spiritales ad nouum scilicet testamentum quod tunc occultabatur occulte pertinentes, sic et nunc in sacramento noui testamenti quod iam reuelatum est plerique uiuunt animales. qui proficere si nolunt ad percipienda quae sunt spiritus dei, quo eos hortatur sermo apostolicus, ad uetus testamentum pertinebunt. si autem proficiunt, et antequam capiant ipso profectu et accessu ad nouum pertinent. et si priusquam spiritales fiant ex hac uita rapiuntur, custoditi per sacramenti sanctitatem in terra uiuentium conputantur, ubi est spes nostra et portio dominus. nec inuenio quid uerius intellegatur in eo quod scriptum est: inperfectum meum uiderunt oculi tui, quandoquidemsequitur:et in libro tuo omnes scribentur. [*](1 I Cor. 2, 14 14 cf. I Ioh. 4, 2 16 cf. I Cor. 2, 14 27 cf. Ps. 141, 6 29 Ps. 138, 16 ) [*]( 4 ut om. P sacramenti J 12 manifestum LmlMNVml 15 concupiscentia $pr. 16 apostulus N 17 natus NVmlq, om. J 19 uidebant Vml\\Mlq 22 uolunt M 24 profecto N 25 si om. N 26 hanc Lml rapiantur v 27 spes est Lml 28 intellegas Nml )

Quae autem peperit Abel et Enoch et Noe et Abraham, ipsa peperit et Moysen et prophetas tempore posteriores ante domini aduentum, et quae istos, ipsa et apostolos et martyres nostros et omnes bonos christianos. omnes enim diuersis quidem temporibus nati apparuerunt, sed societate unius populi continentur et eiusdem ciuitatis ciues labores huius peregrinationis experti sunt et quidam eorum nunc experiuntur et usque in finem ceteri experientur. item quae peperit Cain et Cham et Ismahelem et Esau, eadem ipsa peperit et Dathan et alios in eodem populo similes, et quae istos, eadem ipsa et Iudam pseudoapostolum et Simonem magum et ceteros usque ad haec tempora pseudochristianos in affectione animali pertinaciter obduratos, siue in unitate permixti sint siue aperta praecisione dissentiant. sed cum tales ab spiritalibus euangelizantur et sacramentis inbuuntur, tamquam per se ipsam Rebecca eos parit sicut Esau; cum autem per illos qui non caste adnuntiant euangelium tales in dei populo generantur, Sarra quidem sed per Agar. item boni spiritales quando euangelizantibus uel baptizantibus carnalibus generantur, Lia quidem uel Rachel iure coniugali eos sed per ancillarem uterum parit; cum uero per spiritales in euangelio generantur boni fideles, qui uel euadunt in spiritalis aetatis adfectum uel eo tendere non desistunt uel ideo non faciunt quia non possunt, sicut ex utero Sarrae Isaac uel Rebeccae Iacob in nouam uitam et nouum testamentum nascuntur.

Itaque siue intus uersari uideantur siue aperte foris sint, quod caro est caro est; siue in area in sua [*]( 17 cf. Phil. 1, 17 ) [*]( 2 pr. et om. pv 3 aduentum domini v ipsa (a in ras.) J 4 nostros et ad Mmlpq 5 diuersos Lml quidam Vp.ç 8 experiantur Dimlp.s experiuntur Vm2 9 hismahelem Vz 11 speudoapostolum L 12 speudochristianos L psaudochristianos Nml 13 obdoratos Nml 14 a v 18 sara Lm2MVv 20 ancillarum LNv Eug. 22 fidelis Nml spiritales Nml 24 sarae LMv iacop Lml 26 aperto 27 sunt Nml area (rea in ras. m2) L in alt. om. β sterelitate LmlN )

De baptismi ergo quaestione iam quantum arbitror satis disserui. et quia hoc manifestissimum schisma est quod Donatistarum nomine nuncupatur, restat ut hoc de baptismo pie credamus quod uniuersa ecclesia a sacrilegio schismatis remota custodit. in qua tamen si aliud alii et aliud alii adhuc de ista quaestione salua pace sentirent, donec uniuersali concilio unum aliquid eliquatum sincerumque placuisset, humanae infirmitatis errorem cooperiret caritas unitatis, sicut scriptum est: quia caritas cooperit multitudinem peccatorum. qua enim absente cetera inaniter habentur, eadem praesente quaedam uenialiter non habentur.

Extant beati martyris Cypriani in eius litteris magna documenta, ut ad illum iam ueniam de cuius sibi auctoritate isti carnaliter blandiuntur, cum eius caritate spiritaliter perimantur. [*]( 3 cf. Eph. 5, 27 12 Gen. 15, 10 22 I Petr. 4, 8 25] § 28 (omiasis uerbis 171, 9 et non solum—172, 6 tinniens) = Eug. c. 209 ) [*]( 1 perseuerent Vv 2 tollitur Jml tolluntuv N tollantur Vv 3 ruga est] rugine Lml 4 congregatione Nmlfipr. 5 tales Nna1 6 foris VGmlvEug. 9 probantur quam si v 12 habraae L 15 manifestissime Lml 16 donastitarum Nml 17 pip L sagrilegio Nml 20 deliquatum M placuisset...... N 21 quooperiret fipr. et caritas J 22 operit M[i 25 magna om. Eug. codd. praeter P 26 ista Nml )