De Natura et Origine Animae
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VIII, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 60). Urba, Karl; Zycha, Joseph; editors. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1913.
Illud plane quis ferat, quod in secundo libro, cum quaestionem difficillimam soluere conaretur de originali peccato, quatenus ad corpus animamque pertineat, si anima non de parentibus trahitur, sed a deo noua insufflatur, hanc ergo tam molestam et tam profundam enitens enodare quaestionem: merito, inquit, per carnem priscam reparat habitudinem, quam uisa fuerat paulisper amisisse per carnem, ut per eam incipiat renasci, per quam meruerat inquinari. cernis nempe hominem ausum suscipere quod uires eius excedit in tam immane praecipitium decidisse, ut diceret inquinari animam meruisse per carnem, cum dicere nullo modo possit, unde hoc meritum traxerit ante carnem. si enim a carne incipit meritum habere peccati, dicat, si potest, unde ante peccatum suum carne meruerit inquinari. nam hoc meritum, quo in carnem peceatricem missa est, ut inquinaretur ex illa, profecto aut ex semet ipsa habuit aut — quod a uero multo amplius abhorret — ex deo. ex carne quippe meritum non potuit habere ante carnem, quo merito inquinanda mitteretur in carnem. si ergo a semet ipsa hoc meritum habuit, quomodo habuit, quae ante carnem nihil mali fecit? si autem hoc meritum ex deo dicitur habuisse, quis hoc audiat, quis ferat, quis dici inpune permittat? non enim hoc loco quaeritur, quid meruerit, ut iudicaretur danmanda post carnem. sed quid meruerit ante carnem ita damnari, ut inquinanda mitteretur in carnem. explicet hoc, si potest, qui est ausus dicere inquinari animam meruisse per carnem. [*]( 12 Vine. Victor ) [*](2 quanta-potius DmZ in mg. 5 cum om. M 7 quod] cu M 9 qua- tinus EFm2 11 nitens Ebd 12 priscam—carnem om. G 13 āmisse M 14 que ABC 15 susciperat A eius om. E 1G animam inquinari R ama M 18 enim] au E 20 meruerat E meruit M quod D carne peccatrice ABCEFG 21 exemetip.aa M 22 a otn.A BCGbd aborret M 24 mittetur B si∗M 26 malefecit ABCFm1G 28 quod G 29 pr. carne.11 iuquinandā. Dm1M ) [*]( 20* )
Item alio loco, cum eandem, qua se ipse inplicuerat, uelut explicandam proponeret quaestionem, tamquam ex persona aduersariorum ait: cur, inquiunt, deus animam tam iniusta animaduersione multauit, ut in corpus eam peccati relegare uoluerit, cum consortio carnis peccatrix esse incipit, quae peccatrix esse non potuit? in huius quaestionis tamquam scopuloso gurgite debuit utique cauere naufragium nec eo se committere, unde se non erueret transeundo, sed forte redeundo, id est paenitendo. nam de praescientia dei se nititur liberare, sed frustra. praescientia quippe dei eos quos sanaturus est peccatores praenoscit, non facit. nam si eas animas liberat a peccato, quas innocentes et mundas inplicuit ipse peccato, uulnus sanat quod intulit nobis, non quod inuenit in nobis. auertat autem deus et omnino absit, ut dicamus, quando lauacro regenerationis deus mundat animas paruulorum, tunc eum mala sua corrigere, quae illis ipse fecit, cum eas nullum habentes peccatum peccatrici carni, cuius originali peccato contaminarentur, ammiscuit. quas tamen iste accusans dicit inquinari meruisse per carnem nec potest dicere, unde tantum mali meruerint ante carnem.
Hanc ergo quaestionem frustra se putans de praescientia dei posse dissoluere adhuc sese inuoluit et dicit: anima si peccatrix esse meruit, quae peccatrix esse non potuit, tamen neque in peccato remansit, quia in Christo praefigurata in peccato esse non debuit, sicut esse non potuit. quid est quod dicit \'peccatrix esse non potuit\' uel \'in peccato esse non potuit\' nisi, credo, si non ueniret in carnem? neque enim potuit originali peccato esse peccatrix aut quoquo modo in originali peccato esse nisi per carnem, si de parente non trahitur. uidemus ergo [*]( 3 Vine. Victor 14 cf. Eph. 5, 26. Tit. 3, 5 21 Vinc. Victor ) [*]( 1 eadem M implicueritF 3 ait] aut A BCFG quur (saeptus) ABCM 4 eam om. E peccatis M religare codd. prael. D 5 incepit D 6 scopoloso AFml scopolosaC 7 fin. szom.D 8 eruet ABCFGb 9 praesentiaJI se nititur] sentitur BCDEFmlGM 10 quipe A 11 quasi ignocentes M 12 ipse] esse E peccati A (i rad. litt. o), i in ras. F 15 corrigere post illis pon.G 16 habente M peccatu F (u ex oru ral) carnis C carni*G 17 peccatu Mml amiscuit C adm. E 1sipseC 19 malum b meruerit M meruerunt F 20 questione M 21 se ABCEFGbd 23 praefiguratamC peccatiG 24 init. non om.M potueritF 26 carne M potuii] add.s.l.m2 alifer F 27 quomodo ACFM )
Sed quid dicit, cui hoc quod praelocutus est contigit? namque, ut istam quaestionem sibi proponeret, ait: alia substruuntur obprobria querulis murmurationibus oblatrantum et excussi quasi quodam turbine identidem inter immania saxa conlidimur — hoc si ego de illo dicerem forsitan succenseret; uerba sunt eius—: quibus praemissis proposuit quaestionem, in qua ipsa saxa, quibus conlisus naufragauit, ostenderet. ad hoc enim perductus est et tam horrendis cautibus inlatus, inpulsus, infixus, ut eruere sc nisi emendando quod dixit omnino non possit non ualens ostendere, quo merito anima sit facta peccatrix, quam dicere non timuit ante omne suum peccatum meruisse fieri peccatricem. quis tam immane supplicium meretur sine peccato, ut in aliena iniquitate conceptus, antequam exeat de uisceribus matris, iam non sit sine peccato? de hac autem poena paruulorum animas, qui regenerantur in Christo, nullis eorum praecedentibus meritis gratuita liberat gratia; alioquin gratia iam non est gratia. proinde iste homo ualde intellegens, cui displicet in tanta profunditate etsi non docta, tamen cauta nostra cunetatio. dicat, si potest, in hanc poenam quo peruenerit anima merito, de qua poena liberat gratia sine merito; dicat, ut quod dixit [*]( 9 Vinc. Victor 23 Rom. 11,6 ) [*]( 1 sed-pcccato in ras. m2M 2 meruit (\' 5 libcrauerit d 8 quid] qui U quod om.F 9 namque—alia om.F sibi quaestionem E sibi om. G praeponeret BEM et ait E subtrauntur A subtrahuntur (in mg. struutur C, EFm1b 10 quaerulis AB oblatraatium DFGMbd 11 idemtidem ABC deutidem D ide idē G 12 dicere.1I succenseret C (s s. c ml) suscenseretD censeret.l/ 13 promissis E 15 orrendis D lSfiereC 19 peccatū alieno A 20 inquitate C iam—animas om.O 21 ae AM 22 quę E regeneratur G 23 gratiam G alioquin-est gratia E in mj. ml 24 nihil ualde E 23 ta incauta E 26 p̄uonerit M 27 dixit] dicit b )
De illis autem paruulis qui morte praeueniuntur, priusquam baptizentur in Christo, cum respondere uoluissct, ausus est \'cis promittere non solum paradisum, uerum etiam regnum caelorum\' non inueniens, qua exiret, ne deum animas innocentes dicere cogeretur aeterna morte damnare, quas nullo merito praecedente peccati carni inserit peccatrici. sed utcumque sentiens quid mali dixerit sine ulla Christi gratia redimi animas paruulorum in aeternam uitam regnumque caelorum et in eis posse solui originale peccatum sine Christi baptismo, in quo fit remissio peccatorum, uidens ergo, in quam se profunditatem naufragosi gurgitis iecerit: sane, inquit, pro eis oblationes assi- [*]( 6 cf. Rom. 4, 4 7 cf. Rom. 11,6 9 cf. II Par. 19, 7. Rom. 9, 14 21Vinc. Victor 24 cf. Rom. 8,3 27 cf. Marc. 1, 4 2!) Vinc. Victor ) [*]( 1 uolvierit Eb exigeremus Eb 2 meruit EGJI 3 an EG qued D 4 inde A 6 gratis] gratuita gratia b liberet C 8 uenit bis pon. G quo] quod M 10 impeiora.M 11 moliretur CEGb dicit b meruit ABCEFGbd 12 et] quod b 13 inde uenit M dicere M 14 praedistinatLs C (e s. pr. i ml) 15 alienos M inhaere A 16 quod om. A 18 dixisset M 19 prae I untur M 24 praecedentis C (e s. i ml) carnis ABCG 25 qud (d s. exp. i) F maledixerit F animas redimi BG 21 originali A baptismo Christirf qua A BCG 28 se om. E 29 naufrago si C )
Vnde et latro ille non ante crucem domini sectator, sed in cruce confessor, de quo nonnumquam praeiudicium captatur siue temptatur contra baptismatis sacramentum, a Cypriano sancto inter martyres computatur, qui suo sanguine baptizantur, quod plerisque non baptizatis feruente persecutione prouenit. tanto namque pondere appensum est tantumque ualuit apud eum, qui haec nouit appendere, quod confessus est dominum crucifixum, quantum si fuisset pro domino crucifixus. tunc enim fides eius de ligno floruit, quando discipulorum marcuit, nisi, cuius mortis terrore marcuerat, eius resurrectione reuiresceret. illi enim desperauerunt de moriente, ille sperauit in commoriente; refugerunt illi auctorem uitae, rogauit ille consortem poenae; doluerunt illi tamquam hominis mortem, credidit ille regnaturum esse post mortem; deseruerunt illi sponsorem salutis, honorauit ille socium crucis. inuenta est in eo mensura martyris, qui tunc in Christum credidit, quando defecerunt qui futuri erant martyres. et hoc quidem oculis domini clarum fuit, qui non baptizato tamquam niartj-rii sanguine abluto tantam felicitatem statim contulit. sed etiam nostrum quis non consideret, quanta [*]( 3 cf. Luc. 22,19 cf. I Cor. 6, 15. Eph. 5, 30 4 Ioh.3,5 6Matth. 10,39 10 cf. Luc. 23, 42 12 cf. Cypriani EpLst 73 (CSEL III p. 2 pag. 796) cf. Retract. I 25 II 44 (CSEL XXXVI 125. 153). De baptismo IV 22, 29(CSEL LI 257) 21 cf. Matth. 26, 56 27 cf. Luc. 23, 43 ) [*]( 1 offerendas M 2 nlsi] unde C 3 nisi-Christi E in mg. m1 his E 4 nisi qui M 5 fuerat A spiritu sancto b 6 in om. b 8 menbrum A 10 cru crucS M 11 piudicio C 12 cipnanoG 13 computantur CEG in suo E 14 feruente D (er s. eras. lilt.) praeueniente M persequutione AC 19 eius] cuius E reuiseresceret C reuiuesceret D reuiuisceret E, b in mj. 21 consorte M 23 sponsore A (e ex u corr. xtid.), alt. 0 ex u, re in ras. E 28 qui A )
De fratre autem sanctae Perpetuae Dinocrate nec scriptura ipsa canonica est nec illa sic scripsit uel quicumque illud scripsit, ut illum puerum, qui septennis mortuus fuit, sine baptismo diceret fuisse defunctum, pro quo illa imminente martyrio creditur exaudita, ut a poenis transferretur ad requiem. nam illius aetatis pueri et mentiri et uerum loqui et confiteri et negare iam possunt. et ideo cum baptizantur, iam et symbolum reddunt et ipsi pro se ad interrogata respondent. quis igitur scit, utrum puer ille post baptismum persecutionis tem-\' pore a patre impio per idololatriam fuerit alienatus a Christo, propter quod in damnationem mortuus ierit nec inde nisi pro Christo moriturae sororis precibus donatus exierit? [*]( 12 cf. Aug. De hacresibus cap. 88 (XLII 48 M) 30 cf. Rom. 5,16 ) [*](1 uiuentem C 2 hunc A 3 inquit C(exp.m1) 6 nquoniam C 8 praesciebatur E 12 haeresis ACE 13 quod M 15 con cufiteamnr A 18 est C peoto A 19 innectant M eum] enim M 21 sic om. M 22 fucrit A est E fuerat d 23 qua M 24 transferetur BCFmlM 26 iam et] etiam E simbulum A simbolum BCGM 28 sit D 29 idolatriam D 30 mortis BCFO,b in lexhi inde nisi pro] indenis in C )
Sed etiamsi hoc isti concedatur, quod salua fide catholica et ecclesiastica regula nulla ratione conceditur. ut pro non baptizatis cuiuslibet aetatis hominibus offeratur sacrificium corporis et sanguinis Christi, tamquam per huiusmodi pietatem suorum ad regnum caelorum quo perueniant adiuuentur, quid responsurus est de tot milibus infantum, qui nascuntur ex impiis nec in manus piorum aliqua uel diuina uel humana miseratione perueniunt et de ista uita in illa tenerrima aetate sine lauacro regenerationis abscedunt? dicat, si potest, unde istae animae sic peccatrices fieri meruerunt, ut a peccato saltem nec postea liberentur. si enim quaeram, quare damnari mereantur, si non baptizantur, recte mihi respondetur: \'propter originale peccatum\'; item si quaeram, unde traxerint originale peccatum. iste respondebit: \'I\'X carne utique peccatrice\'. si ergo quaeram, unde damnari meruerint in peccatricem carnem, quae nihil mali fecerant ante carnem — hic inueniat quid respondeat , et sic damnari ad alienorum peccatorum subeunda contagia, ut nec baptisma regeneret male generatos nee sacrificia expient inquinatos —ibi enim et de talibus hii paruuli nati sunt siue adhuc usque nascuntur, ut, eis nullo tali possit adiutorio subueniri —, hic certe omnis argumentatio deficit. non enim quaerimus, unde animae damnari meruerint post carnis consortium peccatricis, sed qua. rimus, unde animae damnari meruerint ad subeundum carnis consortium peccatricis nullum peccatum habentes ante carnis consortium peccatricis. non est, ut dicatur: \'nihil eis offuit alieni peccati paulisper communicata contagio, quibus in dei praescientia fuerat parata redemptio\'. de\' his enim nunc loquimur, quibus ante baptismum de corpore exeuntibus redemptio nulla succurrit. non est, ut dicatur: \'eas, quas baptisma non abluit, sacrificia pro eis crebra mundabunt, quod praesciens [*]( 25 Vinc. Vietor 29 Vinc. Victor 30 cf. pag. 310. 29 sq. ) [*](1 ista C 2 concedatur M 5 pietatc A perueniunt F 6 infantium B 7 manibus DG 9 iste C 10 metuerint A saltim AEFml 12 responditnr 14 sensum uerborum si ergo ... deficit, quae usque adhuc sine se wu edebantur, recta interpunctione Engdbrecht ex\'ricauit 15 peccatricem carne F qui b 17 subcunde.M 19 hii ACE hi*B 20 subueni G certejergoC 21 defecit A 22 sed—peccatricis otn. DG 25 peccatrici A peccatriris.M (iris s. 1.) ei M 26 comunio. Ita M 27 nunc om. A )
Inueniat ergo, si potest, iste quid dicat, cum ab illo quaeritur, quid meruerit anima sine ullo peccato uel originali uel proprio sic ad subeundum alienum peccatum originale damnari, ut non ab illo ualeat liberari, et uideat quid eligat c duobus, utrum dicat etiam eas animas morientium paruulorum, quae hinc sine lauacro regenerationis abscedunt et pro quibus nullum sacrificium corporis dominici offertur, a nexu peccati originalis absolui, cum apostolus doceat ex uno ire omnes in condemnationem, quibus utique non subucnit gratia, ut per unum eruantur in redemptionem, an dicat animas non habentes ullum uel proprium uel originale peccatum et omni modo innocentes, simplices, puras a iusto deo, cum eas ipse non liberandas carni inserit peccatrici, aeterna damnatione puniri.
Ego nihil istorum duorum dicendum esse confirmo nec illud tertium alibi peccasse animas ante carnem, ut damnari mererentur in carnem — apostolus quippe apertissime definiuit nondum in carne natos nihil egisse boni seu mali; unde constat paruulos, ut remissione indigeant peccatorum. non nisi originale contraxisse peccatum — nec illud quartum eas animas [*]( 1 cf. pag. 310, 13-15 6 Vine. Victor cf. II Mach. 12,43 14 cf. Tit. 3, 5 16 cf. Rom. 5,16 23 cf. De peccat. mer. I 22, 31 et Fulgcntii De uerit. praed. III 22, 35 (LXV 669M) 25 cf. Rom. 9,11 ) [*](1 sine] ne D nec M ullu E exitio exexcitoF 3 nauitas 4 potueritd inueniri M (ni s. I.) quae de A G macabeorum A cumcmorauit A commemoraui M facta] peccat*7\'\',<wt.<< 7 profuisse. ut si M 11 proprios hic M ad om. E 12 non om. A illa A 15 offeritur A 16 condepnatione/1 17 quibus] tibus A 19 pr. uel om. M 20 ipse eas E carne DFM 21 inseretE 22 duorum istorum E iustorum C 23 peccassetA 24carne»B carne OM 25 seu] ucl E constet E 26 pa remissione M indigeant om. BG 27 traxisse B contradixisse C peccato A a uoce nec inc. cap. XII b )
Hoc itaque medium, ex quo anima missa est in carnem, quo usque solueretur a carne, quoniam paruuli anima est nee liberi arbitrii gessit aetatem, non inuenit unde damnaretur non percepto baptismo nisi originale peccatum. cx hoc peccato iuste damnari animam non negamus, quia peccato supplicium lex iusta constituit; sed ad hoc peccatum subeundum cur damnata sit quaerimus, si non ex illa una trahitur, quae in generis humani primo patre peccauit. quamobrem si deus non damnat innocentes nec facit nocentes, quos perspicit innocentes, et si animas non liberat siue ab originalibus siue a propriis peccatis nisi in ecclesia Christi baptismus Christi et si animae ante carnem nullum habuerunt omnino peccatum et si peccata antequam committantur et multo magis quae numquam commissa sunt damnari iusta lege non possunt, nihil horum quattuor iste dicat et, si potest, explicet, paruulorum animae, quae sine baptismo exeuntes in damnationem mittuntur, quo merito in carnem peccatricem, quae nihil peccanerunt, missae sunt, ut illic inucnirent peccatum, propter quod merito damnarentur. porro si quattuor ista deuitans, quae sana doctrina condemnat, id est si non audens dicere uel sine ullo peccato exsistentes a di\'o fieri animas peccatrices aut sine Christi sacramento in eis solui originale peccatum aut eas alicubi peccasse, [*]( 28 cf. pag. 314. 23 ) [*]( 1 beatificato E peccarentur B peccarentur C (n s.l.) 3 enim-quomodo om.E praesciG 9 arbritrii A gessi A gtatc M 12 sed. e C 14 humanis JI 16 origenalibus G 17 baptismu M pcr baptismu D (per s.l.m2) 18 abuerunt/1 19 et om.A 20i ixtaC legem D nihilorum AMml 21 quatuor AE iste dicit. Et sqq. b sic M 22 exuntcs A damnatione M 23 carnc F peccatrice F peccauerant KM 24 **ut G inueniret D et peccatum .11 25 in quatluorC diuitans M 26 audeas AFG audeat Bb audias C audans n illo D 27 existentes BCEFGM 28 ante in erp. in G )
Hic forte dicat sententiam suam diuina auctoritate defendi, quoniam sanctarum scripturarum testimoniis probare se existimat \'animas a deo non ex propagine fieri, sed nouas singulis insufflari\'. probet, si potest, et fatebor me didicisse ab illo quod magna intentione quaerebam. sed quaerat, aliane fortassis inueniat; nam hoc istis testimoniis, quae iam posuit. non probauit. omnia quippe quae hic adhibuit ad aliquid certa sunt; ad hoc uero, quod de animae origine quaeritur. demonstrantur ambigua. certum est enim deum dedisse hominibus flatum et spiritum dicente propheta: sic dicit d ominus, qui fecit caelum et fundauit terram et quae sunt inea, qui dat flatum populo super eam et spiritum calcantibus cam. hoc testimonium iste in eam sententiam uult accipi, quam defendit, ut, quod ait, \'dat flatum populo\', non ex propagine facere animas populo, sed nouas insufflare credatur. audeat ergo dicere non ipsum nobis dedisse carnem, quia de parentibus origo carnis adtracta est, et, ulli ait apostolus de frumenti grano: deus [*]( 13 Vinc. Victor 20 Esai. 42, 5 24 Vinc. Victor 28 I Cor. 15, 38 ) [*]( 1 aut] at A ut E oa ex eis JI 2 nolens F (corr. ex nobis) nobis BCG nobis non audens d 3 dixerint C 4 dānarentur A regenerationis sacra- mento BG 6 damnabile 1f incurrit Eb 7 tenet] te M teneat b animae origine ABCEFGbd originale A 9nec∗∗∗cogantnr M 11 auctoritate A 12 defendit C 13 exestimat AC 14 fateor E 15 se A 17 probabit E ad aliqllid om. A 18 carta D (e s. a) aliena M 19 demonstratur E ambiguuA\' (u jin. ex a) 20 sic] hoc 6 21 caelum] illum E 2 t nul A ut s. exp. et M 25 ex om. Gml animas facere EG 26 populi BG 28 actraeta M et ubi (s. I. add. est quod) DF )
Vnde etiam scit, utrum \'repetitio sententiae sit: qui dat flatum populo super eam et spiritum calcantibus eam\', ut de una re utrumque dictum intellegatur et non animam uel spiritum quo natura uiuit humana, sed spiritum sanctum significare uoluerit? si enim flatu non posset significari spiritus sanctus, non dominus post resurrectionem insufflasset discipulis et dixisset: accipite spiritum sanctum, neque scriptum esset in Actibus apostolorum: factus est subito de caelo sonus, quasiferretur flatus uehemens, et uisae sunt illis linguae diuisae sicut ignis, qui et insedit super unumquemque eorum, et inpleti sunt omnes spiritu sancto. quid si hoc propheta praenuntiauit dicens: quidat flatum populo super eam et tamquam exponens quid dixerit flatum repetiuit atque ait: et spiritum calcantibus eam ? tunc enim euidentissime factum est, quando inpleti sunt omnes spiritu sancto. aut si nondum dicendus est populus centum uiginti homines, qui tunc in loco uno aderant, certe quando simul quattuor uel quinque milia crediderunt et baptizati acceperunt spiritum sanctum, quis dubitauerit simul populum accepisse spiritum sanctum et multitudinem quae ambulabat in terra, id est homines calcantes terram? nam ille qui datur ad naturam hominis pertinens, siue ex propagine detur siue nouus insuffletur — quorum nihil affirmandum esse dico, donec alterutrum sine ulla dubitatione clarescat —, non datur calcantibus terram, sed adhuc materno utero inclusis. dedit ergo flatum populo super terram et spiritum calcantibus [*]( 6 Vinc. Victor Esai. 42,5 12 loh. 20, 22 13 Act. 2,2—4 18 Esai. 42,5 25 cf. Act. 4, 31 ) [*](1 si ex se Cm2 2 nascit C herbaABCEG exeminc M 3 sit M 8 ut ex un Cm2 10 flatu C flato E 11 possit E dominus posl resurr. pon. E 13 esset] est G esse M 14 sonus] solus A feretur C 16 insedat M 22 dicęndū B 25 baptizati sunt E 27 alt. terra A in terram M )
Quod autem graecus dicit πνοἡν hoc latini uarie interpretati sunt: aliquando \'flatum\', aliquando \'spiritum\', aliquando \'inspirationem\'. nam hoc uerbum habent codices graeci in isto prophetico testimonio, de quo nunc agimus. ubi dictum est: qui dat flatum populo super eam, hoc est πνοἡν ipsum uerbum est et ubi homo animatus est: et insufflauit deus in faciem eius flatum uitae. sed ipsum uerbum est et in psalmo, ubi canitur: omnis spiritus laudet dominum; ipsum est et in libro Iob, ubi scriptum est: aspiratio autem omnipotentis est, quae docet. [*]( 8 Ps. 2, 4. 10 Ps. 2, 8 21 Esai. 42, 5 22 Geii. 2, 7 24 Ps. 150, G 26 Iob 32, 9 ) [*](1 simul multi E cred.] add. simul.ABCEFGbd 3 ante suo add. sed d tfpore A tepe .1/ disoeudo A disre*dendo E (dis in ras.) discendendo F ac AM succe∗dendo E 5 ut] et M loco scae script. E GsententioG repetini M est alius Cd 7 aliud est subsannare E 8 sententiae C 10 subsannauit D dobotibi M (s. t uirg. erasa, bi s. I.) 12 tuam om. F 14 imunerabiles C 15 inuenies M loquutiones ABC locutionis M auertat A aduertit b 16 legitur A leget E 17 gregus C grecus FGJI dixit b PNOEN ABCDF pnoen GM //NEYMA E (in mj. pneuma), b ho A interpretati sunt uarie E 19 espirationem D aspiratione M habet C greci BF 21 PNOEN ABCDF 7/NOIIN E (in mg. pnoen) pnocn GM 24 et om. M 25 et otn. DGM 26 asspiratio D )
Sunt etiam, qui haec uerba prophetica sic intellegant. ut quod ait : dedit flatum populos cam, id est super terram, non nisi animam uelint accipi flatum; quod uero adiunxit: et spiritum calcantibus eam, spiritum sanctum significatum arbitrantur, illo scilicet ordine, quo et apostolus dicit: non primum quod spiritale est, sed quod animae, postea spiritale. nam ex hac prophetica sententia etiam elegans ille sensus exsculpitur, quod ita dixerit \'calcantibus eam\', ut uellet intellegi \'contemnentibus eam\'. qui enim accipiunt spiritum sanctum, amore caelestium terrena contemnunt. hae omnes sententiae non sunt contra fidem, siue utrumque, id est et flatum et spiritum qui pertinet ad humanam naturam. quisque intellegat siue utrumque dictum accipiat de spiritu sancto siue flatum ad animam, spiritum uero ad spiritum sanctum referat. sed si anima et spiritus hominis et hic intellegendus est, sicut non dubitandum est quod eum deus det, ita quaerendum est adhuc unde det, utrum ex propagine, sicut ipse quidem dat, sed tamen ex propagine dat corporis membra, an uero nouum neque propagatum singulis insufflando distribuat; quod non ambigua, sicut iste facit, sed aliqua certissima uolumus diuinorum eloquiorum auctoritate defendi.