Contra Epistulam Parmeniani
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VII, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 51). Petschenig, Michael, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1908.
Quod contra legem esse diuinam, inquit, nullus qui legem ueneratur ignorat. adhuc ista uerba communiter dici possunt. potest enim et alius dicere: (quod secundum legem esse diuinam nullus qui legem ueneratur ignorat.\' sed opus est probare, non dicere. attendamus ergo quemadmodum probet quid enim prodest, inquit, innocentiam custodisse, si cum reis mixtus es et obnoxius? sane, si ita est, non innocentiam custodisse non prodest, sed innocentia custodita non est. mixtus enim reis et obnoxius nisi per conscientiae maculatam consensionem nullus recte dici potest. qui uero implet quod scriptum est: iusto nihil placet iniquum, ubilibet eum uersari quaelibet necessitas cogat, misceri iniquitatibus non potest. uel quomodo, inquit, incorruptus poteris permanere qui corruptis sociaris? ita plane, si sociatur, id est si mali aliquid cum eis committit aut committentibus fauet; si autem neutrum facit, nullo modo sociatur. porro si addat tertium, ut non sit in uindicando piger, sed uel corripiat iustus in misericordia et arguat uel etiam, si eam personam gerit et ratio conseruandae pacis admittit, et coram omnibus peccantes arguat, ut ceteri timeant, remoueat etiam uel ab aliquo gradu honoris uel ab ipsa communione sacramentorum, et haec omnia cum dilectione corrigendi, non cum odio persequendi faciat, plenissimum officium non solum castissimae innocentiae, sed etiam diligentissimae seueritatis impleuit. ubi autem cetera impediuntur, illa [*]( 4 epist. Parm. 9 epist. Parm. 14 Prou. 12, 21 16 epist. Parm. 20 cf. Ps. 140, 5 ) [*]( 2 hanc om. a tertiam tamen EGv 5 ignorat ante qui tr. M 7 esse om. MF 10 ea scripsi est DMPa obnoxiis PmlFHf non post est om. Ma 12 obnoxiis MPmla concupiscentiae M 16 qui] si p 21 gerat M 22 ammittit DP et om. a 24 omnia] communia D 25 persequenti P faciat om. Hi 26 etiam om. EFGHI )
Sed tamen uideamus unde iste doceat quod affirmat. cum scriptum sit, inquit: modicum fermenti totam massam corrumpit. dixit hoc Parmenianus atque abiit nec ei nunc ostendi potest in parte Donati non solum modicum fermenti, sed multum ueneni ex illis ouis aspidum ruptis et praeualidis iam serpentibus pro Primiano damnatis et ad Primianum iterum reuocatis. sed correcti sunt, inquit. deo gratias. si uerum est, non inuideo. atque utinam perfecte id fiat. si enim a Maximianistis redire ad partem Donati nonnullus correctionis est gradus, quanto uerior perfectiorque correctio est ab ipsa parte Donati ad unitatem catholicam remeare! et Tychonius quidem multa dixit, (per) quae illis temporibus et, sicut interior nouerat, quam non modico sed multo fermento suo totam suam massam nollent fateri corruptam, qui totum orbem terrarum peccatis Afrorum fermentatum esse criminarentur. sed ego istos miror, si adhuc eis placet haec apostolica uerba sic intellegere, ita eos Optatum Gildonianum uelle defendere, ut nec modicum fermenti eum fuisse concedant. quodsi uel hoc concedunt, quam magnam putant esse massam suam, ut non potuerit tota corrumpi? aut si in eis solis eorrupta est quibus placebat Optatus, experti discant intellegere quod legunt, quia in his est massa tota, ad quos pertinet quod dicitur totum siue bonum siue malum. ad eos autem pertinet qui consentiunt; ad eos autem qui non consentiunt omnino non pertinet, et ideo disciplina ecclesiastica corrigendum est, ne ad multos persuadendo perueniat. quod ubi fieri permittit ratio pacis et non fit, ipsa neglegentia culpam trahit et in periculo consentiendi est per desidiam corrigendi. [*]( 4 epist. Parm. I Cor. 5, 6 7 cf. Esai. 59, 5 et supra II 3, 7 9 epist. Parm. 25 cf. II Cor. 5, 10 ) [*]( 4 fermentum Ma 8 parmiano Pml 10 id perfecte y 12 quando F 14 tichonius a per addidi 16 suo om. Ma 18 apostoJica DMPv epistolae cet. 20 ut om. P 22 solisJ add. tota j3 23 placet p 24 in his est] inest FGf, om. H tota massa a 25 autem om. M$30 corrigenda F ) [*]( LI. August. c. Don. I. ) [*]( 7 )
Ex qua regula et illud intellegendum quod consequenter opponit dicens esse scriptum: sit uobis legitimum aeternum in progenies uestras diuidere in medio sanctorum et inreligiosorum et in medio mundorum et immundorum. tanto enim quisque melius hoc facit, quanto magis in ecclesia proficit. cum enim creuisset herba et fructum fecisset, tunc apparuerunt zizania. et quamuis inter utrumque iam serui patris familias cognitione diuiderent atque distinguerent, iubentur ea tamen sinere crescere et hoc usque ad messem. sed haec hactenus. ea enim quae restant aliquanto diligentius ab alio exordio consideranda atque tractanda sunt.
Cum omnis pia ratio et modus ecclesiasticae disciplinae unitatem spiritus in uinculo pacis maxime debeat intueri, quod apostolus sufferendo inuicem praecepit custodiri et quo non custodito medicina uindictae non tantum superflua, sed etiam perniciosa et propterea iam nec medicina esse conuincitur, illi filii mali, qui non odio iniquitatum alienarum, sed studio contentionum suarum infirmas plebes iactantia sui nominis inretitas uel totas trahere uel certe diuidere affectant, superbia tumidi, peruicacia uaesani, calumniis insidiosi, seditionibus turbulenti, ne luce ueritatis carere ostendantur, umbram rigidae seueritatis obtendunt et, quae scripturis sanctis salua dilectionis sinceritate et custodita pacis unitate ad corrigenda fraterna uitia mordaciore curatione fieri praecepta sunt, ad [*]( 2 epist. Parm. Leu. 10, 9-10 6 Matth. 13, 26 9 cf. Matth. 13, 30 15 cf. Eph. 4, 3 16 cf. Eph. 4, 2 ) [*]( 1 est quod DmSMPa, cf. p. 101, 15 sequenter EFGHl 7 et zizania EG 9 tamen ea Hr et hoc om. M 11 aliquando F 12 sunt] add. Explicit liber secundus (.II\' DMP \'II\' contra parmenianum H) DMPFHI, om. EG, deinde add. Incipit (liber add. DMG) tertius (.III\' DMPG) DMPFGHI, om. E, denique deo gratias add. D 16 praecipit Dm2Ma custodire Ev 21 tratrahere Dml 22 uaesani sic DP 24 in scripturis a 25 unita M 26 mordaciori MEFGHv )
Interim uideamus, ne forte non frustra non dixerit apostolus: \'auferte malos a congregatione uestra\', sed: auferte malum a uobis ipsis, quia et, cum quisque impeditur ab ecclesiae congregatione malos homines separare, si a se ipso auferat malum, non eis corde miscetur atque ita spiritaliter non solum coniungitur bonis, sed etiam separatur a malis. sicut enim in illo loco ad Timotheum cum dixisset: neque communicaueris peccatis alienis, tamquam ille diceret fieri posse, ut aliquos malos ab ecclesiae congregatione separare non posset et ideo tolerare cogeretur, tamquam consilium dans, quemadmodum peccatis eorum non communicaret, te ipsum, inquit, castum custodi - non enim malis nisi malus misceri potest, bonus autem nullo modo, quamuis in una cum eis congregatione uersetur —, ita et hic ad Corinthios cum dixisset: quo enim mihi de his qui foris sunt iudicare? nonne de his qui intus sunt uos iudicatis?, ne forte turbarentur aliqua malorum numerositate sic permixta frumentis, ut sine illorum uexatione colligi separarique non posset, auferte, inquit, malum ex uobis ipsis, ut, si forte non possent auferre malos a congregatione sua, auferendo malum ex se ipsis, id est non cum eis peccando nec eis ad peccandum consentiendo aut fauendo, integerrimi inter eos et incorruptissimi uersarentur, quia per malum suum malis quisque consentit, si autem [*]( 2 epist. Parm. I Cor. 5, 13 11. 15 1 Tim. 5, 22 19 I Cor. 5, 12, ) [*]( 2 a] ex (H) Hmly 5 iteram F dixit M 6 contagione F 7 a] ex y et om. a 8 a} ex v 11 sieut] sic a loco om. F tymotheum D 13 separari M 14 posait DMFGS 16 inquit om. P non enim] nam x nisi om. f 17 bonis P cum eis in una 3 21 permixtin FGf 22 possint M poasent a 23 uobis om. I ipsis om. EFGH ) [*]( V )
Quid uultis, inquit? in uirga ueniam ad uos an in caritate spiritus mansuetudinis? iam hic apparet eum de uindicta loqui, ad cuius significationem uirgam nominauit. numquid tamen et uirga sine caritate est, quia ita contexuit: in uirga ueniam ad uos an in caritate? sed quod sequitur \'spiritus mansuetudinis\' ammonet intellegi, quia et uirga caritatem habet. sed aliud est caritas seueritatis, aliud caritas mansuetudinis. una quidem caritas est, sed diuersa in diuersis operatur. omnino, inquit, auditur in uobis fornicatio, et [*]( 11 cf. Matth. 13, 29 14 cf. Rom. 14, 5 19 I Cor. 4, 21 27 I Cor. 5, 1 ) [*]( 2 contemserit D ecclesiae dei p 4 corrigere p gerit personam a, cf. p. 96, 21 7 ad(am- MH)monet MEFHI 10 athibita Dml 11 praecipit Y 12 et zizania PI 13 a se ipso malum 7 met om. a nec] non a 14 quid FGj 15 est] sit Gy 16 quicquid codd. praeter PI coegerit F 17 apparet F 18 tractemus a 20 spiritus] et spiritu MPa in spiritu Hm2 21 loqui de uindicta a 24 et spiritu M spiritu Hr admonet F 27 in uobis (έν δμίν)] inter uos p )
Petri ceciderunt, siue per paenitentiam, quoniam Satanae traditus erat, interimeret in se sceleratam carnis concupiscentiam, quia ipse item dicit: mortificate membra quae sunt super [*]( 3 I Cor. 5, 2 6 I Cor. 12, 26 17 I Cor. 5, 3-5 25 cf. Act. 5, 5. 10 28 Col. 3, 5 ) [*]( 1 inter gentes M 6 si om. P 8 pr. ut] in F 9 illum-tolleret DP hoc opus tolleret M tolleret hoc opus a 11 simul om. FHv 15 ita agendum est Gf uindictta Dml 17 sicut (wç) om. a 21 Iesu Christi Y huiusmodi x 22 Iesu om. Ma 23 aiebat M 24 etiam om. p 25 ananias Dm2MPa 26 quoniam] qua F 28 membra uestra MPa )
Sed etsi de aliquo alio in secunda ad Corinthios epistula locutus est apostolus, et ibi tamen significauit, quanta caritate in quemquam debeat ecclesiastica uindicta procedere. hoc est illud, quod isti non intellegentes inter calumnias suas solent habere praecipuum: emendabit me iustus in misericordia et arguet me; oleum autem peccatoris non impinguabit caput meum. quia uero isti non in misericordia emendare nouerunt, et Caeciliani innocentiam saeuis suspicionibus insectati sunt et Optati Gildoniani potentiam oleo fallacis adulationis unxerunt. nam si propter uinculum pacis iniquitatem Optati gementes lugentesque tolerarent, non utique pacem ueram atque catholicam in orbis terrarum sancta unitate dirrumperent aut certe a maioribus suis nefaria caecitate dirruptam ita dolerent, ut saltem aput se experti, quam multos malos pro pace Donati ferre cogantur, impacatas illorum calumnias pace suae correctionis extinguerent.
Sed ad illius primae ad Corinthios epistulae consequentia redeamus. cum dixisset apostolus: tradere huiusmodi Satanae in interitum carnis, ut spiritus saluus sit in die domini Iesu, etiam atque etiam commendans humilitate lugentium hoc debere fieri, non superbia saeuientium, continuo subicit: non bona gloriatio uestra uel per exprobrationem pronuntiationis: bona gloriatio uestra. sic enim nonnulli et maxime Latini codices habent, cum eadem in utroque sententia teneatur. non enim metuendum est, ne quis intellegat [*]( 7 epist. Parm. Ps. 140, 5 20 I Cor. 5, 5 24. 25 I Cor. 5, 6 ) [*]( 3 de om. Dml alio aliquo MEFI 5 quemquem G quemque v 8 impinguet p 9 quia] supra hanc uocem script. At Dm3 10 uoluerunt F suspectionibus Fml 11 fallacis oleo Ma 14 ueram] christianam Ma orbis MPF orbe (-em HI) Dji sanctamque unitatem (3 15 dirumperent Dm2PEFI disrumperent MGHv moioribus D . 16 diruptam PEFI dirutam G disruptam Hv saltim F 18 pacem Dml 19 Sed et ad v consequentiam MF sequentia EGI 24 subiecit Ma )
Sed ne perniciose relinquantur et quasi dissimulanter neglegantur aliena peccata, quod est non minoris crudelitatis quam illud superbiae, sequitur et dicit: scripsi uobis in epistula non commisceri fornicariis, non utique fornicariis huius mundi aut auaris aut raptoribus aut idolis seruientibus. alioquin debueratis de hoc mundo exire; id est si a peccatoribus huius mundi qui praeter ecclesiam sunt uos cohibetis, debueratis de hoc mundo exire. opus enim uestrum in hoc mundo illud est, ut peccatores Christo ad salutem lucremini; quod fieri non poterit, si eorum conloquia conuictumque fugiatis. nunc autem, inquit, scripsi uobis non commisceri. si quis frater nominetur aut fornicator aut idolis seruiens aut auarus aut maledicus aut ebriosus aut rapax, cum eiusmodi ne quidem cibum simul sumere. quo enim mihi de his qui foris sunt iudicare? nonne de his qui intus sunt uos iudicatis? de his autem qui foris sunt deus iudicabit. auferte malum ex uobis ipsis. [*]( 11 I Cor. 5, 9-10 19 I Cor. 5, 11-13 ) [*]( 1 azimis codd. 3 gaudere quisque M 4 esse non MPmlEFGv non conspexerit esse HI et ueritas est MPa 5 quod P 6 labsorum Dml labsu Dml 7 peccato suo M pro] a H, om. DMPmlF 8 humilianit Dm2MPa 10 non est GT 11 et sequitur et F 12 utique (jiavttDi;) om. FHf 14 exisse My 15 id est—mundo exire om. Ma ecclesia D 19 inquid D 20 nominatur M nominatur inter (et est inter EI) uos a 22 hebriosus F nec Mm2a. cibum quidem j 23 simul om. M )
Ecce quemadmodum ad hanc sententiam uenit apostolus, cuius ultimam particulam ponendam credidit Parmenianus dicens esse scriptum: auferte malum ex uobis ipsis. quod utique, inquit, si bonis et integris non noceret, non iuberetur auferri. quae autem superius dicta sunt unde ad hoc uentum est praetermisit, quibus utique ad id quod persuadere cupiebat, separationem a malis fieri corporaliter oportere, poterat adiuuari dicente apostolo: cum eiusmodi ne quidem cibum simul sumere. cur ergo non commemorauit quod eius intentionem maxime adiuuare posse uidebatur? cum enim uehementer instet, ut a male uiuentibus corporalem separationem faciendam esse persuadeat, cur non adhibeat apostoli testimonium dicentis: si quis frater nominatur aut fornicator aut idolis seruiens aut auarus aut maledicus (aut ebriosus) aut rapax, cum eiusmodi ne quidem cibum simul sumere, nisi quia uidit, si hoc diceret, posse sibi responderi: \'itane uos, etiamsi fornicatores et idolis seruientes aut non habetis aut eos ignoratis, nullum auarum aut maledicum aut ebriosum aut rapacem inter uos uidetis et nostis? cur ergo cum talibus contra praeceptum apostoli non solum cibum mensae uestrae sumitis, sed etiam cenam mensae dominicae communicatis?\' hoc ergo Parmenianus, quantum arbitror, euitare conatus est ne sibi responderetur, ut id non poneret quod pro eius causa ualidissime sonare uideretur. nam hoc epistulae apostolicae capitulum si eum fugisset et ei non occurrisset, non ex eius ultima parte poneret: auferte malum ex uobis ipsis.
Sed nunc, quia hoc diximus, fortasse isti audebunt negare habere inter se auaros aut maledicos aut ebriosos aut rapaces, [*](3 epist. Parm. cf. p. 99, 2 8. 13 I Cor. 5, 11 26 I Cor. 5, 13 ) [*]( 3 ex] a F 4 inquit utique v inquid D, om. EI 8 huiusmodi β ne quidem] nec Ma sumere simul M 9 non commemorauit ergo P 12 adhibet a testimonium apostoli MPa, cf. p. 24, 29 13 nominatur et est EI pr. aut om. a 14 aut ebriosus v, om. codd. 15 ne quidemj nec a ciuum D 17 etialtlsi] etiam MFGHv et Em2I, om. Em1 habentes Pm1 18 nullumne EGI 20 ciuum D 21 cenam om. F 23 pro om. M 26 ex] a F 27 audebant Pml 28 haberi y )
An forte parua sunt ista crimina et parui aestimanda ? solent enim isti etiam hoc dicere, pensantes ea non in statera aequa diuinarum scripturarum, sed in statera dolosa consuetudinum suarum. quidquid enim sceleris et iniquitatis inebriat multitudinem, amittit examinis ueritatem. sed ideo sunt tamquam sincerissimum speculum proposita hominibus oracula caelestium paginarum, ut ibi quisque uideat quodlibet peccatum quantum sit, quod forte magnum est et ex male uiuentium caeco more contemnitur. potuitne grauius diuinis eloquiis accusari auaritia, quam ut idolatriae demonstraretur aequalis et eius nomine appellaretur dicente apostolo: et auaritia quae est idolorum seruitus? potuitne maiore poena digna iudicari, quam ut inter illa crimina poneretur. quibus obsessi regnum dei non possidebunt? aperiant oculos cordis, ne frustra pateant. oculi corporis, et legant praedicatorem liberum ueritatis in eadem ipsa ad Corinthios prima epistula scribentem: nolite errare. neque fornicatores neque idolis seruientes neque adulteri neque molles neque masculorum concubitores neque fures neque auari neque ebriosi neque maledici neque rapaces regnum dei possidebunt. [*](1 I Coi. 5, 11 19 Col. 3, 5 24 I Cor. 6, 9-10 ) [*]( 2 nominatur et est EI aut auarus aut idolis seruiens j 4 nec cibum quidem F nec cibum p simul cibum M 7 fenus a 8 domini om. p, cf. p. 111, 5 9 existimanda PFGH 12 quicquid codd. praeter PF 13 admittit F 16 et om. GH ex om. Fr 20 maiori p 21 intra M 22 aperiantur oculi a 24 prima ad corinthios EHv prima epistola ad corinthios GI 25 fornicator F fornicarii Hy, cf. De bapt. IIII19, 26 )
Sed ecce non ego urgeo quemquam eorum sic intellegere; ipsi explicent, quemadmodum esse potuerit illa tunc ecclesia gloriosa sine macula et ruga, ubi esurientibus in ecclesia fratribus habere largiter argentum uolebant, ubi fundos insidiosis fraudibus rapiebant, ubi usuris multiplicantibus faenus augebant, ubi tantis erant iniquitatibus inuoluti, ut per illas regnum dei non possiderent. quodsi gloriosa ecclesia sine macula et ruga in eis solis computabatur, qui maerebant et gemebant illas iniquitates quae fiebant in medio eorum, unde etiam secundum sancti Ezechielis prophetiam tales proprio signo. signari meruerunt, ut a uastatione et perditione iniquorum tutissimi euaderent, desinant calumniari bonis non operantibus mala per morbidam cupiditatem, sed tolerantibus propter pacificam caritatem, quibus dictum est: beati pacifici, quoniam ipsi filii dei uocabuntur. nam propterea spiritus sanctus per memoratum Ezechielem prophetam tali uerbo designauit [*](5 cf. I Cor. 5, 11 14 cf. Eph. 5, 27 15 cf. Cypr. de lapsis c. 6 22 cf. Ezecb. 9, 4 sqq. 26 Matth. 5, 9 ) [*]( 4 sed et Hv 5 domini om. H 6 quidem om. p cibum quidem F\' ciuum Drtil 9 moribusque] et moribus M 11 latentium M 13 ego non f illorum EGHv, om. I 17 foenus D fenus FGHv 18 inuoluti iniquitatibus y 19 non om. M 20 et pr.) aut FIv 22 iezechielis DPG ihezechielis H 27 ipsi om. a proptera D 28 iezechielem DMPH ezechiel EI )
Si uero iam tunc non erat ecclesia, quia Cyprianus et quicumque cum eo auaros illos rapacesque nouerant quales ipsi non erant, quamuis eos grauissimis gemitibus et praeclarissimis uocibus accusarent, unam tamen cum eis Ñltrantes ecclesiam et in una congregatione paria sacramenta tractantes per huiusmodi communicationem paris sortis effecti sunt, quia non obtemperauerunt apostolo iubenti cum huiusmodi nec cibum quidem simul sumere et: auferte malum ex uobis ipsis, quid adhuc laboramus? quid se ipsi iactant quod habeant aliquam ecclesiam, si iam illis temporibus esse destitit? dicant unde natus est Maiorinus aut Donatus, ut per eos nasceretur Parmenianus atque Primianus. quid enim eis prodest, quod auaros et rapaces, cum quibus cibum sumi uetat apostolus, modo se uel non habere in congregatione sua uel incognitos sibi esse mentiuntur, quandoquidem fuerunt tales in illa unitatis ecclesia, unde se isti exortos esse sic iactant, ut eam in sua sola societate id est in communione Donati remansisse persuadere conentur? si enim dicunt per talium communionem perire ecclesiam, cur eam non dicunt iam Cypriani perisse temporibus? ac sic et se ipsos unde extiterint non inuenientes desinant dicere aput se ecclesiam remansisse, quam totam [*]( 3 Ezech. 9, 4 13 cf. I Cor. 5, 11 14 I Cor. 5, 13 21 cf. epist. Parm. ) [*]( 1 boni] mali M 3 gement MPmlF 4 inquid D 5 in illos Dml 8 cum om. F 11 tractantes om. F 12 communionem FGf paaris Drnl habentes paris F 13 optemp. M iubenti ut-Bumerent f 15 se ipsi] sibi M 17 nascerentur M 18 enim om. GHv 19 sumit Dml 22 isti exortos se v esse om. a sic] tunc sic EGHI 26 se] per se Ma extiterunt Pml 27 desinunt D dicere desinant f )
Sed dicet aliquis: \'quomodo ergo praecipienti apostolo poterimus oboedire qui ait: cum eiusmodi nec quidem cibum simul sumere? si enim solam cordis separationem ab eis faciendam esse praeciperet, non diceret: scripsi uobis in epistula non commisceri fornicariis, non utique fornicariis huius mundi, id est eis qui christiani non essent, de quibus postea dicit: quo enim mihi de his qui foris sunt iudicare? nonne de his qui intus sunt uos iudicatis? de his autem qui foris sunt deus iudicabit. cum ergo de tali separatione praecipiat, quae non fit ab eis malis qui christiani non sunt, sed ab eis qui christiani sunt, cordis autem separatio ab omnibus malis facienda est ac per hoc et ab eis malis qui non sunt christiani oportet nos corde separari, [*](4 I Cor. 5, 13 17 I Cor. 5, 11 19 I Cor. 5, 9-10 22 I Cor. 5, 12-13 ) [*]( 4 ex] a F 6 disputauimus M 7 illo tempore f) 8 recentissima eres erant Dml (corr. m2) recentissima hae(he-)resis erat MPa, cf. Cresc. III 45, 49 rebus tam recentibus firmiori F 10 connectitur MEFv alios] eos v 12 sanctae ecclesiae 1 13 sequar Dml hoc p 16 dicit EFGHI ergo om. Ma 17 ait] uetat 1 18 simul om. M 20 non utique fornicariis om. M 26 corde F 27 hominibus F ) [*]( LI. August. c. Don. I. ) [*]( 8 )
In hac uelut angustia quaestionis non aliquid nouum aut insolitum dicam, sed id quod sanitas obseruat ecclesiae, ut, cum quisque fratrum id est christianorum intus in ecclesiae societate constitutorum in aliquo tali peccato fuerit deprehensus, ut anathemate dignus habeatur, fiat hoc ubi periculum schismatis nullum est atque id cum ea dilectione, de qua ipse alibi praecipit dicens: ut non inimicum eum existimetis, [*]( 4 I Cor. 10, 27 7 I Cor. 5, 11 11 cf. I Cor. 5, 13 12 I Cor. 5, 11 25 II Thees. 3, 15 ) [*]( 1 id om. Hv per apostolum iuberi I 2 quibuslibet Gv 4 loco dicit a 5 uos] uero M 7 inquit om. Ma cibum quidem GI simul om. a 8 itaque cibum sumere om. a 9 cum eis om. GHv in (om. I) Christum crediderunt I in om. M aput quos om. Ma 10 quodj quae a 12 nominatur aut] n. et est MEI pr. aut om. p 14 sumere cibum Hf ante tempus] tempore F 15 uoluerimus Em2GHI 18 sumpturi Dm3 sumemus H sumere cet. v quod] quidem Eml, om. I quod quidem Gv prohibet apostolus EmlFIv 20 id om. a obseruet MmlF 24 ipse om. F 25 inimicum non Ma )
Ad hoc enim et ipse apostolus ait: si quis frater nominatur. in eo quippe quod ait \'si quis\' nihil aliud uidetur significare uoluisse, nisi eum posse tali modo salubriter corrigi qui inter dissimiles peccat, id est inter eos quos peccatorum similium pestilentia non corrumpit. in eo uero quod ait [*]( 5 Mattb. 13, 30 6 Matth. 13, 29 25 I Cor. 5, 11 ) [*]( 1 enim estis EGI fit om. j3 5 zizaniam M, item Im. 7 6 fortis Dml 8 ut addidi 9 omni modo M certa stabilitate certa p 10 cuiuscunque F cuiusque p 14 confirma.tio EI 15 frumentorum laesione F 17 anathematizatur codd. praeter D(v) 19 quisquam cum eo v 20 coercitione Dm2Iv coerti(-ci- GH)one EFGH 22 anathematizatum codd. praeter D(v). ) [*]( 8* )
Misericorditer igitur corripiat homo quod potest, quod autem non potest patienter ferat et cum dilectione gemat aut lugeat, donec aut ille desuper emendet et corrigat aut usque ad messem differat eradicare zizania et paleam uentilare. ut tamen securi de salute sua bonae spei christiani inter desperatos, quos corripere non ualent, in unitate uersentur, auferant malum a se ipsis, id est ut in ipsis non inueniatur quod eis in moribus displicet aliorum. cum enim dixisset apostolus: quid enim mihi de his qui foris sunt iudicare? nonne de his qui intus sunt uos iudicatis? de his autem qui foris sunt deus iudicabit, tamquam illi responderent: \'quid agimus, cum ita improborum multitudine premimur, ut iudicium nostrum in aliquam cohercitionem non possimus exerere?\', auferte, inquit, malum ex uobis ipsis, id est: \'si non potestis auferre malos ex medio uestrum, ipsum malum auferte ex uobis ipsis.\' quodsi quisquam uelit sic intellegere quod dictum est: auferte malum ex uobis ipsis, ut per correptionem separationis de congregatione fratrum malus quisque auferendus sit, studio tamen sanandi, non odio perimendi esse faciendum nemo dubitauerit. et quis adhibendus sit modus temporaque seruanda, ne pax ecclesiae uioletur, in qua maxime tritico parcendum est, ne simul cum zizaniis eradicetur, quod in praesentia uisum [*]( 1 Pe. 88, 31-34 14 I Cor. 5, 12-13 19. 22 I Cor. 5, 13 ) [*]( 1 monuerit p et] ac Cypr. 2 derelinquerint P filii eius om. Cypr. 3 iustitias a prophanauerint MFGH 5 facinora] iniquitates a misericordiam-eis om. Cypr. 8 cum om. v aut] atque a 10 zizaniani M 12 ualeant Pml 13 a] ex G in moribus aliorum eis displicet y 14 quid] quo Fv 15 iis utroque loco v 19 aliqua co(coh-)ercitione a cohertionem MP possumus F exercere a 20 inquid Dml 25 pereundi F 28 quod] om. Dml qua P in praesenti Dm2 )
Nam hoc ipsum quod ait apostolus: cum eiusmodi nec quidem cibum simul sumere quam multi boni christiani faciunt de his quorum familiarius curam gerunt, ut, a quorum consortio potuerint separare quos tali correptione posse corrigi sentiunt uel quos omnino corrigi posse desperant, ne alios conloquiorum malorum contagione corrumpant, non dubitent facere. facit autem hoc bene, id est humili caritate ac benigna seueritate, qui sic praeest fratribus suis, ut eorum seruum se esse meminerit, sicut sese habet ipsius domini et praeceptum et exemplum. tunc enim fit et sine tyfo elationis in hominem et cum luctu deprecationis ad deum. sed non, quam facile de gradu clericorum quisque ab episcopo uel de numero pauperum quos pascit ecclesia uel de ipsa congregatione laicorum siue ab episcopo siue a clerico uel quocumque praeposito cui est potestas eximitur, ita ut cum eiusmodi a ceteris, quibus hoc praecipi potest, nec cibus sumatur, tam facile malorum multitudo in quolibet ordine ecclesiae potest a bonorum commixtione secludi et expelli. nam et in domibus suis quique boni fideles ita disciplinam suorum moderantur et regunt, ut ibi quoque obtemperent apostolo praecipienti cum eiusmodi nec quidem cibum simul sumere, cum et de filiis suis et de domesticis hoc faciunt uel fieri iubent., cum eos [*]( 5 I Cor. 5, 11 10 cf. I Cor. 15, 33 13 cf. Matth. 20, 26-28 24 I Cor. 5, 11, ) [*]( 1 et pacifice om. a 3 dirumpit (-pat I) PEFGI disrumpit Hv 6 quidem om. a cibum quidem MP sumere cibum simul F 7 faciunt om. Hv iis v quorum] de (in ras. E, del. F, om. I) quibus a ut] et G, om. H 8 consortio se Ma separari Dm2 10 dubitant GHv 11 ac Dv et cet. 12 suis om. R 13 habent a 14 fit et] fiet F fit (3 tipo MFH typo EGI 16 non] num P, OtM. Ma 18 clero Ma 19 potestas est F 21 non potest Ma 24 optemperent M 25 quidem om. a simul om. EFGH 26 domesticis Dm2Pm2 dome facis Dml domo pacis MPmla )
Sed iam cetera quae Parmenianus posuit testimonia uideamus. inter omnia, quibus eorum sacrilegus tumor apparet, . nullo se loco magis aperuit quam in eo, quod ausus est etiam illud ex Hieremia propheta ponere, unde persuaderet hominibus caecis communionem Donatistarum non solum ecclesiam ueram esse, sed etiam talem iam hoc tempore, qualis post ultimam uentilationem ecclesia sancta futura est. cui sacrilegae praesumptioni et nefandae elationi quid addi possit ignoro. et multis quidem locis sermonum suorum nihil aliud praesumere intelleguntur, sed aliquando uerecundantur, cum eos urgere ueritas coeperit, quando interrogantur uel utrum non habeant uel utrum non sint ipsi peccatores. uerumtamen in hoc prophetico testimonio inpiam uanitatem suam et nimiam peruersitatem apertissime prodiderunt. cum enim Hieremias sanctus uellet ostendere bonis et malis, etiamsi ad tempus sit congregationis una societas, longe tamen esse disparia momenta morum finemque meritorum, quid paleis, inquit, ad triticum? Parmenianus autem cum uellet Tychonium refellere dicentem malos a bonis in unitate interim pro pace tolerandos et in fine ultimi diuini iudicii separandos, posuit hoc Hieremiae testimonium, quo peruersus atque errans peruersos et errantes ad turbulentissimas et sceleratissimas seditiones inflammet, ut, quisquis inflata mente carnis suae uidetur sibi aliquid esse cum nihil sit, se ac sui similes tamquam grana purgatissima existimans ad ecclesiae congregationem, in qua necesse est ut hi qui ad uitam aeternam pertinent eos qui ad ignem aeternum [*](3 cf. epist. Parm. 17 Hier. 23, 28 23 cf. Gal. 6, 3 ) [*]( 4 ex Hieremia propheta] hieremiae (Ieremiae v) prophetae MPa, cf. p. 49, 4. 73, 23 5 caecis] ceteris FGH, (ante hominibus tr.) y 6 hoc iam F tempore hoc M 7 praesumtioni DG 9 aliud quam Fv 10 sed om. EGI aliquando tamen EmlGIv aliquando uero Em2 ueritas (uita EGI) urgere (urguere F) MPa 11 uel om. f 13 et suam GHv 15 etsi F 16 disparia esse Gj 17 inquid D 18 tichonium FG. thiconium H 19 et-separandos om. M 20 finem P diuini om. a ieremiae D iheremiae EH 21 peruersus adque (sic) errans add. Dm2, om. Dml et] atque M 24 similes sui Fy 26 hii MH ii v )