Contra Epistulam Parmeniani
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VII, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 51). Petschenig, Michael, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1908.
Quapropter zizania uel paleam catholicae segetis nobiscum copiosissime accusent, sed nobiscum ferre patientissime non recusent. qui enim noluit ante tempus eradicare zizania et a frumentorum permixtione separare, sinite, inquit, utraque crescere usque ad messem. et cum inuolucrum eiusdem similitudinis quaerentibus discipulis explicaret, non ait:\'ager est Africa\', sed ait: ager autem eat hie mundus. per totum ergo mundum seges ista seminata est, per totum [*]( 17 cf. Matth. 13, 23 23 Matth. 13, 30 26 Matth. 13, 38 ) [*]( 2 est facta MP 3 amminiculis sic DMPmlFGH 5 supplex (suplex D) imperatoris DP supplicatio imperatori fieret (f. i. M) Ma 8 aedificauerunt (3 12 instantes M 15 ut] quod GT 17 siue sexagenario siue tricenario om. M 20 zizaniam M 22 qui enim noluit] qui noluit (nolunt M) enim MP noluit enim dominus a 23 zizaniam M permixtione] permaxime M inquid D 24 inuolutum F (mg. uel inuolucrum), MEI 26 autem (se) om. (3 est autem M )
Quae tandem uis nisi caecitas et uanitas animi cogit homines clausis ut dicitur oculis tamquam in alterum iacere, quod in eum qui iecit continuo redeat eumque ictu reciproco [*]( 5 Matth. 13, 39 . 11 Matth. 13, 30 16 Prou. 14, 28 ) [*]( 1 usque om. P 2 mesor a, cf. Roensch, It.\'ł p. 435 5 est autem MPj 7 nee-nee] uel—uel Ma 9 esse] etiam EI, om. FGH 10 sententias Pml 13 tantummodo om. p 14 diminuta codd. praeter Dm2P, v 16 diminutione Ma 19 interpretata EI attende M 20 dominus donat f 21 aperire. Amen DMP Explicit liber primus (•I- DPH). Incipit (liber add. DMPG) secundus (II- DPH) D, M (om. E. 1. pr.), PGHI nulla subscriptio in E, de F nihil adnotatum 24 hominem y .25 iecit] iaceat Meum qui M )
Exclament itaque quantum possunt: uae his qui dicunt quod nequam est bonum et quod bonum est nequam. respondemus: \'hoc uerum est\' et addimus aliud: uae his qui perdiderunt sustinentiam, dum ponunt lucem tenebras et tenebras lucem. quid enim lucidius promissis dei, qui temporibus nostris exhibuit quod ante annorum milia praenuntiauit, in semine Abrahae, quod est Christus, benedictionem omnes gentes habituras, et quid tenebrosius praesumptionibus hominum, qui propter temere obiecta et numquam probata [*]( 6 epist. Parm. Esai. 5, 20 10 cf. Ps. 132, 1 18 epist. Parm. Esai. 5, 20 20 Eccli. 2, 16 24 cf. Gen. 22, 18 ) [*]( 3 aduersum Pa 4 esae post conuincat tr. p 5 quod DMPFH quando cet. v 9 dulce quod amaram p inamarum M 11 habitare MPEFI habitare fratres GHv, cf. Petil. II 104, 239 14 tollcre EFv qui eij quodsi FGIv uere F 15 paleam Pml propterea MEGHI trico Dm1 dominico tritico p 16 hunc om. (3 18 quantum] quod Iv si EG, om. H 20 respondemus breuiter v 21 perdiderint FH 23 pronuntiauit EFGHI 25 praesumtionibus D promissionibus Pml )
Accipientes itaque peruerso corde scripturas non eas faciunt obesse nobis, sed sibi, quando ad hoc putant esse [*]( 7 epist. Parm. Esai. 5, 20 ) [*]( 2 quod] quae FHv, om. M 4 praesumtionem D 6 et om. a aduersum 1 aduersus nos post clamant tr. M 8 et alt. om. 01 9 eum] cum a totam affricam H totum orbem OJ tenebras esse M 10 non] nunc M, om. f 11 displicebant Pml 14 quod MFv 16 coleret Dm1 tolleret Pm1 17 quibus DMPmlH quos eet. v 18 etiamsi DMPF si cet. v (etiam [et EI] ante cognitos add. EGHI, post cognitos v) Caisse] esse M 19 si onl. M 20 tenebras post potest tr. Hv 21 si om. MmlF )
Obiciunt iterum simile aliquid solita caecitate. de uobis, inquiunt, dicit scriptura: qui iudicat iustum in- [*]( 1 epist. Parm. Esai. 5, 20 5 Eccli. 2, 16 10 Pa. 9, 21 21 Esai. 5, 20 26 epist. Parm. 27 Prou. 17, 15 ) [*]( 2 ne] non quo M quo a 3 se non a ad usque p intelli(-e-P)gant MPa 6 perdiderint FH 8 committitur M hi] hii P in eos Ma. 9 in uno Ff 11 benedicetur DMPGml benedicitur cet. v 12 et om. MPa 13 inuenientur EmlGI per-partem M parte donati Gf 14 tolerare debuerunt FGy 18 saluo pacis uinculo pr. om. M 19 inprobat (in 8. I. m2) D 20 quo] quod a 24 est alt. om. M 26 «terum D )
Certe arbitror quod neminem istorum offendere debeo, si Donato deum praeposuero. quantumlibet enim ament Donatum, plus timent deum; postremo, quantum ipsi ament Donatum, nos nouimus quia solus deus uerax est, omnis autem homo mendax. Christus ergo, qui super omnia deus est benedictus in saecula et qui uerissime de se ipso dixit: ego sum ueritas, cum serui eius ab eo quaererent, utrum uellet eos ire et colligere zizania, sinite, inquit, utraque crescere usque ad messem, Donatus autem dicit zizania quidem creuisse, frumenta uero esse deminuta. eligant isti cui credant. Christus id est ueritas dicit: ager est hic mundus, Donatus autem dicit agrum dei solam Africam remansisse. eligant cui credant. Christus id est ueritas dicit: in tempore messis dicam messoribus: colligite primum zizania et exponit dicens: messis est finis saeculi, Donatus autem dicit per praecisionem partis suae ante messem a frumentis zizania separata. eligant cui credant. Christus id est ueritas dicit: messores angeli sunt, Donatus autem dicit se atque collegas suos hoc fecisse ante messem quod ille dixit angelos in messe facturos. eligant cui credant. certe christianos se dicunt: Christum eis Donatumque proponimus. si uerba dant Christo, cor autem Donato, considerent qui sint. ego parco, non inuehor, non exaggero, dolorem meum melius premo quam promo. si autem dicunt se Christo dare cor suum, Christo ergo credant dicenti quod per totum mundum et filii regni crescant et filii maligni, non Donato dicenti quod per mundum filii maligni tantummodo creuerint, filii autem boni usque ad solam Africam deminuti sint. quodsi [*]( 4 Roro. 3, 4 5 Rom. 9, 5 7 Ioh. 14, 6 8 Matth. 13, 30 11 Matth. 13, 38 14 Matth. 13, 30 15. 18 Matth. 13, 39 26 cf. Matth. 13, 38 ) [*]( 3 quantumlibet v 7 uia et ueritas EFI uia et (om. v) ueritas et uita GHv 10 esse om. M diminuta Ma 12 in sola africa Ma 16 per om. Mtnl partis] patris D 17 separari Ma 18 sunt angeli FHf 22 praeponimus F qui (quid EGl) sint considerent MPa 27 per totum mundum EGv creuerunt EFGv 28 diminuti Ma sunt MFGHIv quodsi] qui si M )
Iam illud quo pertinet quod idem Parmenianus ex propheta Esaia nobis obiciendum putauit: numquid non ualet manus domini saluos facere aut grauauit aurem ne exaudiat? sed delicta uestra distingunt inter medium uestrum et dei, et propter peccata uestra auertit faciem a uobis ne misereatur. manus enim uestrae sanguine coinquinatae sunt et digiti uestri in peccatis; labia autem uestra locuta sunt iniquitatem et lingua uestra iniustitiam meditatur. nemo loquitur iusta nec est iudicium uerum. confidunt in uanis et locuntur inania, quia parturiunt dolorem et pariunt iniquitatem. oua asp idum eruperunt et telam araneae texunt, et qui erat de ouis illis manducaturus conterens inuenit olidum et in ipso basiliscum. tela eorum non erit ad uestiendum neque se operient de operibus suis. opera enim illorum opera iniquitatis, pedes autem eorum ad nequitiam currunt ueloces ad effundendum sanguinem, et cogitationes eorum cogitationes insipientium. contritio et miseria in uiis eorum, et uiam pacis non cognouerunt? quos isto loco scriptura describit, ubicumque fuerint etiam inter bonos non obsunt bonis, sicut non obest palea frumentis, donec ueniat dominus areae ferens uentilabrum in manu sua et mundet aream suam, [*]( 5 epiat. Parm. Esai. 59, 1-8 27 cf. Mattb. 3, 12 ) [*]( 2 habent M 8 mendaciter om. p iactant M quia] quod MFGj approbant M 5 profeta D 6 adgrauauit M 7 ne] ut H ut non v distingunt sic DMPGl 12 meditantur Dm1 18 nec] non a 14 locantur sic DMPEFG inania (xeva) DP inania uel uana M uana FGHv mala EI 16 ruperunt Dm2EmlHmlI, cf. p. 51, 10. 14. U3 telas M areneae F texuerunt MmlPmlEGI 18 ergo eorum MEm2FGHv 21 illorum M 28 miseria] infelicitas EI 25 etiam] et EI, om. GHv 26 uenia Dml 27 et] nt a ) [*]( LT. AuguBt. c. Don. I. ) [*]( 4 )
Quid ergo de hoc prophetico capitulo ponunt quod in ipsos retorqueri non possit nisi forte de ouis aspidum, quorum multum meminerat dictator ille sententiae plenarii concilii trecentorum decem, cum ex uniuersis prouinciis Africae conuenerunt? hoc certe nunc si uiueret Parmenianus non diceret nec ex propheta Esaia poneret aduersus nos: oua aspidum eruperunt. respiceret enim adiunctum collegio suo Felicianum Mustitanum et Praetextatum Assuritanum, quos ex numero damnatorum quasi bono pacis, non tamen Christi sed Donati, uelut integros denuo receperunt, qui et erant oua aspidum et eruperant. sic enim eos describunt trecenti decem plenarii concilii ore ueridico, sicut eorum gesta etiam proconsularibus gestis allegata testantur. haec enim certe concilii eorum uerba sunt: licetenimuiperei seminis noxios partus uenenati uteri alueus diu texerit et concepti sceleris uda coagula in aspidum membra tardo se calore uaporauerint, tamen conceptum uirus euanescenti umbraculo celari non potuit. nam etsi sero publicum facinus et parricidium suum feta scelerum uota pepererunt. haec oua aspidum iam eruperant iamque horribilia et male olentia cum uenenosis fetibus erant ab eorum communione proiecta, sed erat intus Optatus basiliscus, qui nutu quodam regali, quo inter serpentes excellere dicitur, [*](9 epist. Parm. Esai. 59, 5 14. 17 Sententia concilii Bagaiensis, cf. De bapt. II 12, 17 ) [*]( 1 solertia DMP 2 tam] tamen a quam] quos Fi 4 prophetico] proprio M in ipsis DMP 6 multum DP multo M ante multum H multo ante cet. v illae P illius v, ut legitur Cresc. III 19, 22 7 cum ex] qui cum a 8 nunc om. Ma 9 Isaia propheta v aduersum p 11 asuritanum M 15 gesta om. a 16 enim om. Gf certe om. M 18 aluus v 19 uda] uta D ut MPEGHI, om. F coaugula Pml 20 conceptus P euanescenti D (ti in ras. ml), P euanescente Ma, cf. Cresc. IIII 2, 2 21 celare F 23 iam om. [3 24 faetibus DM 26 quondam MF ) [*](4* )
Et illud quod scriptum est: secundum principem populi sic et ministri ipsius, et qualis rector est ciuitatis tales et inhabitantes, si intellegerent quo [*]( 14 Esai. 59, 7 25 epiat. Parm. Eccli. 10, 2 ) [*]( 1 proiectas f] 3 receperunt M damnauer (sic) Dml 4 non obsunt Christi Iv tamen] enim M pace] parte M 5 in om. M 6 quicquid codd. praeter PF 7 non solum corporaliter post circumcellionum tr. M 9 quid M possent EFI possunt MGHv 10 carnem mortalem post uulnerat tr. M 11 uulnere] uulneratam Ma 12 perimit] occidit a 18 multis om. Ma 19 in unum y 26 est rector MEFGI 27 et om. Hv inhabitantes in ea M )
Nam ipsi respiciant et recordentur quam multos inter se similes habeant, quorum par malitia est, sed impar notitia, et aliquando ueniant ad ueram sententiam istorum uerborum et intellegant unum populi principem dominum nostrum Iesum Christum, cuius ministri sunt boni, et ipsum rectorem ciuitatis illius Hierusalem, quae est mater nostra aeterna in caelis. cuius rectoris dignitati congruunt habitantes non ad aequalitatem, sed pro modo suo, quia dictum est- eis sancti eritis, quoniam *\' et ego sanctus sum, secundum-quandam scilicet imaginis similitudinem, in quam transformamur de gloria in gloriam tamquam a domini spiritu munere illius, qui nos facit conformes imaginis filii sui. est et alterius mali populi diabolus princeps et rector eius ciuitatis, quae mystice Babylonia dicitur, quoniam principes et rectores tenebrarum harum id est peccatorum ipsum et angelos eius apostolus Paulus appellat, et illius ministri similes eius sunt, quia transfigurant se in [*](16 cf. Gal. 4, 26 18 Leu. 11, 45 20 II Cor. 3, 18 22 cf. Rom. 8, 29 .23 cf. Apoc. 17, 5 24 cf. Eph. 6, 12 26 cf. II Cor. 11, 14-15 ) [*]( 3 fuit et f et fuit G fuit DPFH cetera plebs fuit -M 4 factam Dm1 5 etiam illa quae] et (etiam G) illi qui ea EGI et illi qui etiam ea v 6 uestro om. p 7 communicatis Pm1 8 declamaret EI 10 eum se EI 12 habent M 16 ierusalem DFf hirusalem M, per compend. GH in caelis aeterna p 17 dignitatis Vml 18 quoniam et] quia M 20 in qua HI 24 quoniam] quem a principem Ma rectorem MGHIv 25 et pr. om. M apostolus Paulus appellat] appellat apostolus M apellat P 26 eius Dv eis G ei cet. qui M )
Quid igitur iam ualet ad causam quod isti nobis obiciunt, quia per Esaiam dicit dominus de malis sacrificatoribus: facinerosus qui sacrificat mihi uitulum quasi qui canem occidat, et qui ponit similaginem quasi sanguinem porcinum, et qui o offert thus in memoria quasi blasphemus? haec omnia multo congruentius de illis dicuntur, qui contra ecclesiam dei toto sicut promissa est orbe diffusam altare sui schismatis erexerunt; quod eos sacrilegium omnes inuoluit, et quilibet ubilibet offert sacrificium tali corde uel factis, ut haec audire mereatur, perniciem sibi infert, non illis bonis qui secundum prophetam Ezechielem gemunt et maerent peccata et iniquitates quae fiunt in medio eorum, quamuis non se inde corporaliter separent; unicuique enim tribuit dominus secundum cor suum. nam si primis temporibus non obfuerunt mali sacerdotes uel collegis bonis, sicut fuit Zacharias, uel popularibus bonis, sicut fuit Nathanahel in quo dolus non erat, quanto magis nihil obest in unitate christiana episcopus malus uel coepiscopis bonis [*](9 epist. Parm. Esai. 66, 3 18 cf. Ezech. 9, 4 20 cf. Ps. 19, 5 22 cf. Luc. 1, 5 23 cf. Ioh. 1, 47 ) [*](, 8 per-sacriifcatoribus) de malis sacrif. dom. per esaiam (ysaiam I Isaiam v) prophetam (om. v) dicit 1 x9 facinorosus codd. praeter Dml 10 ponit om. a 11 quasi qui Dm2 tus F in memoria (-am F) quasi blasphemus] quasi qui benedicat uitulo (idolo I) EI 14 orbe post toto tr. M 16 haec ut EGHv 17 post bonis add. v: qui accipiunt ab eis sacramenta eadem prophetam om. M 18 iezechielem DMPGH ezechihelem F et iniquitates om. a 20 deus EI deus tribuit v 22 zacharias fuit M bonis alt. om. a fuit alt. om. M 23 natanahel Dm1 nathanael MPp obesse potest M 24 bonis om. MPEFI )
Sacrificia, inquit, impiorum execratio est domino; etenim inique o fferunt illa. iam supra responsum est quia non est iniquus Christus, qui pro nobis se ipsum obtulit et noster in caelo mediator est, quo suam ecclesiam gubernante bonis mali non oberunt qui uel ignorantur uel pro pace tolerantur, donec ipse ueniat ac separet praemissis messoribus a messe zizania et uentilabro paleas a frumentis. quamquam isti, quod saepe dicendum est, falsa crimina obiecerint, quae si etiam uera essent bonorum caritati pro unitate in unitate omnia toleranti nihil nocerent, si ea forte etiam cognita iudicibus ecclesiasticis persuadere non possent. sacrificia ergo impiorum eis ipsis oberunt qui offerunt impie. nam unum atque idem sacrificium propter nomen dei, quod ibi inuocatur et semper est sanctum, tale cuique fit, quali corde ad accipiendum accesserit; qui enim manducat et bibit indigne,. iudicium sibi manducat et bibit. non ait \'aliis*, sed [*]( 1 cf. Hebr. 7, 17 2 cf. Hebr. 6, 20 cf. Rom. 8, 34 3 Rom. 4, 25 6 Eccli. 34, 23 12 epist. Parm. Prou. 21, 27 15 cf. I Tim. 2, 5 17 cf. Matth. 13, 30 18 cf. Matth. 3, 12 20 cf. I Cor. 13, 7 26 I Cor. 11, 29 ) [*]( 1 bonis om. GHv in aeternum om. Hv 2 melchisedech MFHj 5 ergo oin. 0- 8 obitiunt M 11 retineret a 13 iniqui M illa] ea M 15 optulit MF 17 hac P promissis Pml 20 si uera etiam PF etiam si uera GHv etiam om. EI uera om. M 21 in unitate om. M forte ea M 22 persuaderi a 24 domini a ibi om. p 25 sanctum est 1 et tale a 26 acceserit Dwl 27 non ait-alt. bibit om. EGH )
In Exodo. inquit, scriptum est: sacerdotes autem qui accedunt ad dominum deum sanctificentur, ne forte derelinquat eos dominus, et iterum: et cum accedunt ministri ad altare sancti, non adducant in se delictum, ne moriantur, et illud in Leuitico: homo qui habuerit maculam et uitium non accedat offerre dona deo. bene quod de ueteribus libris testimonia ista proponunt. dicant ergo mihi, cui sancto secundum salutem spiritalem obfuerit uel in sacerdotibus uel inter populum constituto malus aut maculatus sacerdos. ubi erat Moyses et Aaron, ibi murmuratores sacrilegi, quos deus semper a facie sua perdere minabatur; ubi erat Caiphas et ceteri tales, ibi Zacharias, ibi Simeon et ceteri boni; ubi Saul, ibi Dauid; ubi Hieremias, ubi Esaias, ubi Danihel, ubi Ezechiel, ibi sacerdotes mali et populi mali; sed sarcinam suam unusquisque portabat.
Omitto dicere quam scelerata superbia dicatur neminem esse inter collegas suos uel se ipsum non esse cum aliqua [*]( 4 cf. Rom. 8, 17 8 epist. Parm. Ex. 19, 22 10 Ez. 30, 20-21 12 Leu. 22, 21 23 cf. epist. Pann. ) [*]( 1 quid Dml manducat digne v 2 qui] quod DmlM 3 tam pr. PHv, om. cet. et filios et GI tam alt. om. M 4 potentiBBimum Emll patentissimum Hv 6 arguere et F tolerare] tollerarent M 7 parte] pace Gv 8 autem om. Ff 10 et alt. om. Fy ministri ad altare accedunt f 11 sancti om. Ma 13 dona offerre MPFf 14 quod] quidem v ista testimonia v 16 offuerit MP in populo M 18 et sacrilegi F a facie sua semper MPct 19 symeon DMEGHI 20 et] ibi Pml hieremias P iheremias E ieremias cet. v 21 daniel MPGHIv iezechiel DMEGH 23 dicant p 24 ipsos p non esse om. v -, )
Qui autem rectissime sapiunt, intellegunt quemlibet hominum, quamuis iam pro consortio societatis humanae non absurde dici possit iustissime uiuere, non posse tamen esse sine aliquo uitio, quamdiu caro concupiscit aduersus spiritum, spiritus autem aduersus carnem, et: qui [*]( 4 Leu. 22, 21 10 Hier. 9, 1 19 cf. I Cor. 5, 11. 6, 9-10 21 cf. Eph. 5, 5 25 Gal. 5, 17 26 I Ioh. 3, 9 - ) [*]( _2 coeperimus ante agere tr. M respondebunt Gf 3 sitpostf uitium tr. Hv, -om. MPEFGI 4 uitium aut maculam M 5 dona offerre MPFHi deo offerre dona G et] aut M habuit et uitium a 9 domino nostro codd. praeter DMP 12 exprimetur Fi 13 aliquid F, om. GlIv 14 et om. a 15 respondendum Pm1 16 dona offerre FHf deo offerre dona G ceteri post manibus tr. M 17 optulerat MPEH 18 ceteris collegis suis Gi pius M 19 adiunxerit apostolus (om. Paulus) p adiunxerat M 21 comparat P 22 quamlibet P 26 post carnem in D haec leguntur e margine archetypi inlata: Utrumque ab apostolo iohanne dictum est, eadem in mg. Pm2 )
In euangelio, inquit, scriptum est: deus peccatores non audiet; sed si quis dominum coluerit et uoluntatem eius fecerit, illum audiet. et hic absoluta responsio est. si enim duo simul orent, unus peccator et alter qui dominum colit et uoluntatem eius facit, nimirum illum audit, illum non audit. quid sibi ergo uult hoc testimonium uel quomodo pro se arbitrantur esse proferendum, cum his uerbis maxime securi fiant inter malos boni nec ulla causa corporalis separationis existat, ut nefario schismate homines etiam a bonis per spiritalem discordiam separentur, quandoquidem possunt et mali inter bonos non exaudiri propter infidelitatem suam et boni inter malos exaudiri propter fidem suam? deus enim qui cordis inspector est non errat, ut alium pro alio uel exaudiat uel repellat. an propterea dicunt haec, ut intellegatur episcopus malus non exaudiri, cum pro populo rogat? quod etsi ita esset, non ideo tamen populus, si bonus atque fidelis est, sollicitus esse debet. securos enim illos facit illa scriptura quae ait: fratres, haec scribo uobis, ut non peccetis; et si quis peccauerit, aduocatum [*](2 cf. I Macb. 4, 42 6 epiet. Parm. Iob. 9, 31 18 Prou. 24, 12 23 I lob. 2, 1-2 ) [*](2 ullo om. GHv 4 fornicante anima scripsi fornicantem animam codd. v celant E eis (i. e. sectatoribus suis) scripsi ei codd. v cf. p. 58, 7 adnlteros mentis suae uni legitimo uiro coaequare non dubitant audent se Fv 6 peccatorem MH, cf. p. 63, 5 7 audit MPa deum a colit p 8 facit a illum] hunc y audit Ma haec p 10 deum a 11 et ante illum add. 7 ergo sibi v 12 pro se om. F 14 separationis corporalis M 15 spiritalem] talem Ma 16 non exaudiri— malos om. a propter-ezandiri om. M 20 hoc Mm2 p malus episcopus v 22 deberet p 23 illa om. GHv)
Homines enim omnes christiani inuicem se commendant orationibus suis. pro quo autem nullus interpellat, sed ipse pro omnibus, hic unus uerusque mediator est, cuius typus quoniam praefigurabatur in sacerdote ueteris testamenti, nullus et illic inuenitur orasse pro sacerdote. Paulus autem apostolus, quamquam sub capite praecipuum membrum, sed tamen quia [*]( 9 cf. Rom. 8, 34 14 cf. epist. Parm. 17 cf. Hier. 2, 13 19 cf. Eph. 4, 3 20. 23 cf. I Tim. 2, 5 26 cf. Eph. 4, 15. Rom. 12, 5 ) [*]( 1 ad] aput Gm1 apud MPEGm21 2 quam] hoc quam G1 3 sit] est et 8. script. sit F 4 dixit Ma scribo M\\i, c/. lin. 11 5 itaque p ut] et 1 6 habetis me M aput G apud EI Iesum Christum iustum om. M est om. FH 8 propitiatione FG1 11 diceretur] diceret Gf etiam om. a ita etiam M 13 apud EI et ego 1 parmeniano Pml 14 episcopum post loco tr. M 16 apostolum christi MPa 17 isti om. a fumusam Fml, add. aquam Ff 20 sunt Pm1 24 ueteri Dm1 25 et om. MPa )
Quid quod etiam inuenitur in scripturis Balaam propheta non de populo Israhel sed alienigena conductus ab inimico, ut populo dei malediceret, conuersus a domino ad benedicendum, cuius uerba omnia bene inprecantis audimus et legimus, et cum aliud haberet in uoto, uerba tamen precantis et bona [*]( ,2 cf. Hebr. 6, 19. 9, 3. 12. 24 7 cf. I Cor. 12, 25-26 12 I Ioh. 2, 2 15 I Tim. 2, 5 16 cf. Gal. 3, 28 17 cf. Eph. 4, 3 22 cf. Num. 24 ) [*]( 2 ueli] templi uela M redditam] firmam EGI 5 etiam] et a ipsa M 6 ut] sed rogat ut Gj 9 cumpatiuntur D 11 ascendet DP ascende H ascendit MEFG ascendat Iv 15 constaret ratio 7 16 et pr.] est M 17 spiritus om. FH 19 quos MF 20 reliquimus Em2GHv 21 maiori Ma 22 Quid quod] Quod quid (ex qui) P Quid quod etiam] Cum etiam certum (cert. et. MEHI) sit quia peccatores (-rem H) deus audit, quod quidem (secundum quod EGI) Ma. balaham P 23 ihl D 24 benedicendum est Ma )
Obiciunt etiam quod dictum est in psalmis: peccatori autem dicit deus: ut quid exponis iustificationes meas et assumis testamentum meum per os tuum? tu autem odisti disciplinam et abiecisti sermones. [*]( 5 lob. 9, 31 10 cf. lob. 9, 17 11 cf. Luc. 18, 10-14 22 epist. Parm. Ps. 49, 16-18. 20 ) [*]( 1 non mirum] nimirum M 2 sic scripsi si DMPEFGI, om. Hv pro populo] propulo Dml 3 exaudiantur EHI 5 peccatores FGy, cf. De bapt. V 20, 28. VII 26, 50 6 quia MPa deum oc colit p, cf. p. 60 7 7 facit H eiaudit Ma 10 profetam ex profectam D recognitum M 11 suppliciter om. p 12 Phar. et pufalicanus a fariseus M peccatorem] pnblicanum Gf 13 fariseum DP 14 sua om. MFH 17 itaque] utique FHv 18 omnem] hominem M 19 non omnem] hominem M 21 dictum est] dicitur MPa psalmo FBi 22 dixit Pa ut quid exponis iustificationes] quare tu enarras iustitias P 24 autem] uero β proiecisti Pp )
Atque utinam uellent in his uerbis, quae de psalmo meminerunt, se tamquam in speculo intueri, quomodo proiciant sermones dei retro qui populis pronuntiant pacem et non amant pacem, quomodo oderint disciplinam qui damnare audent orbem inauditum et, quia pro merito, immo longe minus merito pro tanti furoris audacia secundum diuinae misericordiae disciplinam temporales molestias patiuntur, non peccata sua puniri confitentur, sed merita coronari gloriantur. eos sane cum fure concurrisse non dico, quia fure peior est raptor, quod esse undique conclamabatur Optatus. an cum moechis [*]( 5 I Tim. 1, 7 7 Ps. 49, 16 13 Matth. 23, 2-3 17. 19 cf. Ps. 49, 17 24. 25 cf. Ps. 49, 18 ) [*]( 1 retrorsum EGHI currebus codd. praeter D 2 cum adulteris portionem EGHI post ponebus G1 ex Uulgata addunt: os tuum abundauit (hab. I) malitia et lingua (linga G) tua concinnabat dolos 3 tuum] cum DmlPml ei detrahebus F loquebaris (3, cf. Cresc. II 29, 37 610cuntur sic DMPEG 9 sciat sibi nihil GHv sibi sciat nichil EI 10 dei om. Ma faciat 1 11 quae FGHv 12 dominus imperat om. a docet in euangelio y 13 cathedra M super (in I) cathedram GHIv 17 quomodo non JFCY proiciunt EmlFGHIv 18 retrorsum EGI 19 quomodo non EmlGv odiunt Emll oderunt FGHv 23 gloriantur coronari M 24 furore M cucurrisse EFGHI 25 esse] est Pml clamabatur EGHI annon r )