Contra Cresconium

Sed quid hinc opus est diutius loqui, cum Felicianus hodie sedeat inter episcopos uestros, qui cum ab eis disiunctus esset et Maximiano in catena sacrilegii cohaereret, [*]( 4. 11 Petil. I 1, 2 12 cf. epist. Cresc. et II 17, 21 ) [*]( 3 nunc sola v nnc W 5 ait sancte YBv attenditur WXYZ 6 quid] qui Wml latet XZ forte v 8 ineuitalem WYmJ 9 non] con W 10 quem] quod R 11 attenditur WXYZ 12 abluad R falsus WXmlYml falsus cuius Ym2R 13 posse] add. dici! Ym2R atendi W attendi XYZ 18 relegiosa W 19 scelerate R 20 sed] se W hac W 22 qua Ym2 23 mirifa XmJB ea WYml te Ym2R 24 fit YZ ) [*]( 33* )

Quid ad ista respondes? si non baptizat a uestra communione separatus, lego baptizasse cum Maximiano ad consortium criminis tractos. si non baptizat qui peccat in deum, lego baptizasse catena sacrilegii colligatos. si conscientia sancte [*]( 3. 16 Sententia concilii Bagaiensis 6 Ps. 13, 3 ) [*]( 1 nemo-rebaptizauit om. R quaero] quae uero W 2 petiliafi R et] ei WXmlYBv 4 contempnat R 5 criminos WYml sacrilegi B 7 os] hos B 8 cui scripsi qui codd. v 9 aquam] aliquam WXralYml ore rebaptizauit (bapt. Rv): horum aliquem non Ym2Rv rescindistis Zml 10 quia] qua W 11 lingua W adque 22 12 eat] est aqua v 13 quaeso WYR 18 adsuritanum XZ 20 feculantia Xml feculentia Xm2R 21 hore R ueredico Ym2R 22 respondis WXmlYml baptizat] baptizataa Yml baptizatos Ym2R 23 seperatus YmlZ Reperatis Ym2 separastis R 24 in om. W 25 colligatos sacrilegii XZ colligitos Winl consientia W )

Frustra igitur ore maledico conscientiam nostram tamquam publicatam atque damnatam crimine turificationis traditionis persecutionis accusare uoluisti, ut ex hoc uelut probares nos baptismum dare non posse, cum et falsa iactetis et, quomodo se illud habeat, certe Maximianensium sacrilegii [*](12 cf. I Petro 3, 21 21 cf. epist. Creac. et II 22, 27 ) [*]( 1 attenditur WXYZ moribus codd. 2 consientia W conscienitentia Y 3 eius fama Z 6 uestram autem Ztnl ullo] illo WXmlYml 7 sacrilega-baptizauit om. R contracte W 11 accipientis ipsius v 12 dei] de WYmlR 14 baccillauerit WYml bacillauerit Xml uacillauerit cet. v 15 sed tu-Praeterlatus in sacri om. R 17 baptizarant Xm2Z baptizauerunt R 18 existimasti Ym2R in om. WXmlYml schismate Ym2Rv sacrilegio (alt. i a. 1. WY, sed in Y eras.) WYZ sacrilego XYm2Rv 19 uiolandam Yml indignissimis] indignissimus WXmlYml 23 probares uelut Zml 25 quomodocumque v crimine sacrilegii XZ )

Dicis in lege scriptum esse: oleum peccatoris nolo ungat caput meum. quod neque ita scriptum est nec sicut putas intellegendum. sed numquid non est oleum peccatoris oleum sacrilegorum Praetextati et Feliciani? dicis item scriptum esse: qui bapti?atur a mortuo quid ei prodest lauatio eius? quod nec diligenter adtendis nec ex ipsa circumstantia lectionis quid sit intellegis. uerumtamen intende, quid personet disertissima illa Bagaitana sententia: optata quidem, inquit, pacis et concordiae est iuncta germanitas, sicut scriptum est: \'iustitia et pax osculatae sunt inuicem\'. sed ueridica unda in asperos scopulos nonnullorum naufraga proiecta sunt membra, Aegyptiorum admodum exemplo pereuntium funeribus plena sunt litora, quibus in ipsa morte maior est poena. quod post extortam aquis ultricibus animam nec ipsam inueniunt sepulturam. isti ergo non solum mortui, uerum etiam, quod est grauius, insepulti quomodo baptizare potuerunt? quomodo profuit lauatio eis qui ab his mortuis baptizati sunt, quos in eodem lauacro susceptos denuo non lauistis, si, ut putas, illud intellegendum est? nam quod in epistula mea, cui [*]( .6 epist. Cresc. et Ps. 140, 5. cf. II 23, 28 10 epist. Cresc. et Eccli. 31, 30. cf. II 24, 29 13 Sententia concilii Bagaiensis 15 Ps. 84, 11 25 cf. Petil. I 9, 10\' ) [*]( a timuiati YR 3 acerime W 4 persecutio WYml persecutos Ym2R 5 conditia W 6 dictis X dicitis Z esse scripsi (c/. p. 519, 4) est Wml et Wm2, om. cet. v 7 nollo W unguat XY uungat Ji capud R ista WYmlZml 8 sicutj sic Xml 11 attendis WX rz ex] et Wm1 13 qui W personaet W personaret Xml sonaet Yml sonet Ym2Rv dissertissima X uagiaitana W uagaitana eet. 14 inquid R iniuncta WXmlYml inuicta Xm2Z 16 ueredica Ym2 17 naufragia lVXml YmJR aegiptiorum W 19 littora Zv 23 eius WXml YR 24 denoo R sicut Y sicut-est del. Ym2, om. R )

Dicis, cum obicitur qua nobis licentia ius baptismatis uindicemus, quod non de merito actuum, non de uitae innocentia tractemus, sed cuicumque licere dicamus et quasi praeiudicatis criminibus rei, dum et peccatoribus inesse baptizandi facultatem uolumus ostendere, nos aperte peccasse fateamur. quasi propter merita nostra contra deum nobis loquendum sit, ut quam iusti sumus tam iustum baptismum esse faciamus, cum et nulli hominum de sua iustitia praesumendum sit et hinc maxime baptismum Christi probemus esse, non hominum, quia non fit uarius humanorum uarietate meritorum. unde uberius disputarem, nisi a uobis dato conpendio magis uterer. suscepto enim baptismo neque destructo, quem Maximianenses [*](1 cf. epist. Cresc. et II 24. 29. 27, 33 4 Ps. 140, o 16 cf. epist. Cresc. et II 30, 38 ) [*]( 1 cultorum W 2 instans W 4 oleum (eum in ras.) >\' oleum autem XZ uoguat X Y uungat R capilli R 6 sacrilegii catena v pertrahit IFXmi pertrahi a Xm2Ym2BZv 10 teBtimonium Xml 11 luggestionel sugges WYmJ 12 fugientes WYRml fugiente Rm2 14 reis] rei WYml 16 dicitis XZ baptismati WXml baptiemi YRv, cf. II 30, 38 18 praeiudicastis WYR praeindicati XZ 23 alt. et] ex WXmlYR 24 hic Wml 25 fit] sit exhinc Wml sit Wm2 )

Miror autem, quomodo etiam tibi persuadere potuerunt, ut in tua disputatione mentionem faceres Cypriani, cuius litteris etiam ipsis, quas eius esse dicitis, de baptismo destruendo, qui apud haereticos uel schismaticos datur, tota causa uestra subuertitur. sed hoc aduersus Maximianenses uel alios, qui baptismum siue apud uos siue apud nos datum non suscipiunt, agere debemus; uos autem iam causam istam mira facilitate finistis, iam baptismum in sacrilego schismate Maximiani datum cum Praetextato et Feliciano in eorum populis suscepistis, iam contra Cypriani quas dicitis litteras et quibuscumque aliis hoc uisum est sine ulla dubitatione fecistis. nam quod dicis orientales ideo (a) uestrorum communione discretos, quia postea nobiscum sentiendo iudicium suum quod habuerunt de baptismo rescindere maluerunt, si hoc a quibus paucis orientalibus factum est, quod quidem interest utrum possit ostendi, profecto suum iudicium correxerunt. et uos suscepto baptismo, qui datus est in schismate Maximiani, antiquam uestram sententiam rescidistis; tamen uobiscum estis et cum orientalibus esse non uultis. [*]( 9 cf. epist. Cresc. et II 31, 39 19 cf. epist. Cresc. et III 3, 3 ) [*]( 1 aegiptia W quicquid XYRZ 2 bagaieneis TF!R(c) bagaienses YInJ concilii v 3 grandi R grandiloco Z indicastis XmfJZ, cf. p. 525, 10 6 institus Xml 8 persuaderi XmSYmSRZv 9 potuerint Xml potuerit Xm2Ym2Zv potuit R dispensatione R 11 qui] quia WYml 13 apud nos siue apud uos v 16 cum] con R 19 a inserui 20 nobis consentiendo Rv, cf. De bapt. I 1, 2 (uol. I p. 147, 1) 21 ab aliquibus Ym2Rv 23 ostendit WXmlYmlR 25 rescindistis WXYZ cum] eum W )

Sed uidelicet inuenisse tibi uideris ubi tuam eloquentiam dilatares, cum ad id, quod ego in epistula mea posui: siue a fideli siue a perfido dispensatore sacramentum baptismi quisque percipiat, spes ei omnis in Christo sit, exclamas et dicis: o praeclarum sacerdotis imperium, o laudabilia boni patris pi\'aecepta iustitiae! nihil, inquit, inter fidelem perfidumque discernas, idem tibi pius atque impius uideatur, nihil prodest bonis moribus uiuere, quia quidquid iusto licet potest et iniustus implere. quid hoc praecepto dici iniquius potest: purificet alium macu- (losus, abluat sordidus, emundet inmundus, det infidelis fidem, criminosus faciat innocentem? haec certe uerba tua sunt, quibus sententiam meam reprehendis, cum hoc ego omnino non consenserim neque scripserim, quia et inter fidelem perfidumque plurimum distat non ad sacramentum, si hoc uterque habet, sed ad meritum, quia hoc alter ad salutem habet, alter ad poenam, nec quidquid iusto licet potest et iniustus implere, quia etsi potest iniustus baptizare, non tamen potest in regnum caelorum iniustus intrare, nec purificat uel abluit uel emundat nec innocentem facit quemquam qui ei ministrat baptismum, sed dantis dei gratia et percipientis bona conscientia. sed tu aspice, utrum nihil inter Primianum Felicianumque distaret, cum Primianus inter trecentos decem sederet. a quibus ille dicebatur quod uenenum aspidum esset sub labiis eius et ueloces haberet pedes ad effundendum sanguinem et contribulatio et infelicitas in uiis eius et uiam pacis ignoraret nec esset timor dei ante oculos eius, utrum tunc non esset [*]( 2 eloquentiam dilataresJ cf. Cic. Brut. 90, 309 3 Petit. I 6, 7 5 epist. Cresc. cf. III 4. 4. 5, 5 24 cf. Ps. 13, 3 ) [*]( 5 et clamas W 9 quicquid Xm2YRZ 10 hoc (om. WYmi) praecepto] profecto XZ, cf. III 5, 5 iniquus W 11 emundat WYtnl 13 meam] tuam R ago WXmlYml 14 scribserim V quia] qui R quoniam v 17 quicquid XYRZ 20 ei ministrat] eministrat Xrnl 21 dei otn. XZ, cf. p. 517, 12 22 distarem R ■ 24 sub] sed W 26 non ignoraret WYml non cognosceret Ym2R non agnosceret v nec] non R )

Et adhuc pugnatis aduersus ueritatem nec conceditis, ut Christus semper det fidem, Christus sit origo christiani, in Christo radicem christianus infigat, Christus christiani sit caput. quibus uerbis meis in illa epistula contra Petilianum positis tua uerba subiungis et dicis: hoc et nos suademus, hoc uolumus, sed quaerimus per quem hoc melius fiat, nec adtendis hoc non suadere Petilianum, cui tunc respondi et cuius epistulam aduersus responsionem meam defendere atque affirmare conaris. ille quippe aperte dixit: conscientia sancte dantis adtenditur quae abluat accipientis. nam qui fidem a perfido sumpserit non fidem percipit sed reatum. dic mihi, quem locum Christo reliquerit ad abluendam conscientiam baptizati aut a quo fidem percipiat baptizatus, quando conscientiam dantis dicit attendi quae abluat accipientis, et non fidem percipere sed reatum, qui fidem sumit a perfido. tu quidem cedere uideris tanto ponderi ueritatis et dicis hoc te suadere et hoc uelle, ut Christus det fidem atque ad ineundam uitam nouam Christus abluat christianum, quaeris autem per quem melius fiat, quod sine ministro fieri non oportet. Petilianus tamen non dixit: conscientia ministrantis adtenditur, per quam Christus abluat [*]( 7 cf. Peti!. I 5, 6 10 epist. Cresc. cf. III 5, 6—7, 7 14 Petil. I 1, 2. 2, 3 20 cf. epist. Cresc. ) [*]( 1 feculentia XYJRZ 2 solabiis W 3 non incriminosus W cum Primiano nunc v 4 et] ut Z, om. YmlR 5 tunc W 6 aduersus] contra XZ ueritatis WYml 8 cbristiani] christianis WX YmlJR 9 capud JB 11 melius hoc Zml attendis WXYZ (passim tt) 14 dixit aperte YmlRv 16 percepit WYml quem] que Xsnl 17 abluendum (ex abluendam?) Wv abluandam R 18 dicis WXmlYSv 19 accipientis om. WYRv 20 cedere] Bceleris Wml scelere Wm2Yml subcumbere R(v) 21 alt. et] ex W 22 det] de WYmlR fide W adque R 24 fieri] fieret W )

Proinde hoc loco non Petiliano, cuius uerba non defendisti, sed tibi respondeo, qui pro tua sententia nescio quid aliud, non quod ille, dixisti. tu enim, sicut scribis, hoc uis, hoc suades, ut non, sicut ille dixit, conscientia sancte dantis abluat accipientem uel accipienti det fidem neque ut ipsa sit origo et radix caputque credentis, sed per ipsam Christus abluat, per ipsam Christus det fidem, per ipsam Christus sit origo christiani, per ipsam in Christo radicem christianus infigat, per ipsam Christus christiani sit caput. ideo enim quaeris, per quem melius fiat quod a Christo fieri concedis, ubi et tu, quantum uideo, non negas hoc fieri posse etiam per ministrum malum, sed dicis melius posse per bonum. quid est enim aliud quod dicis: hoc et nos suademus, hoc uolumus, sed quaerimus per quem ?melius fiat? ac per hoc abluit Christus et per maculosam non sancte dantis, sed melius per mundam sancte dantis conscientiam, dat fidem Christus et per ministrum malum, sed melius per bonum, fit Christus [*]( 5 Petil. I 4, 5 13 cf. epist. Cresc. 23 epist. Cresc. cf. ad pag. 522, 10 ) [*]( 1 aut per-conscientia om. W 2 uoluitj inquit Ym2 inquid R abluit WY 3 per om. HT per christum Ym2R a perfido XZ, cf. II 25, 30 extr. 5 a om. R 6 adiuncxit WY 7 capud B 8 attendis TVXYmlB per quem Z 10 capudque R baptizatis TVXmlrR 14 nis] iubes R ille om. WYRv 15 det] dei WXmlYR 16 capudque R per om. JJr 19 infigat christianus XZ 23 suades WYml 26 conscientia W. )

Parua itaque inter nos in hac re aut fortasse nulla dissensio est. nam et ego dico melius per bonum ministrum quam per malum dispensari sacramenta diuina, uerum hoc propter ipsum ministrum melius est, ut eis rebus, quas ministrat, uita et moribus congruat, non propter illum, qui, etiamsi incurrerit in ministrum malum dispensantem ueritatem, securitatem accipit a domino suo monente ac dicente: quae dicunt facite, quae autem faciunt facere nolite. dicunt enim et non faciunt. addo etiam ad hoc esse melius, ut ille cui ministratur ministri boni probitatem ac sanctitatem diligendo facilius imitetur, sed non ideo ueriora et sanctiora sunt quae ministrantur, quia per meliorem ministrantur. illa namque per se ipsa uera et sancta sunt propter deum uerum et sanctum cuius sunt, et ideo fieri potest, ut accedens ad societatem populi dei alium inueniat a quo facile baptizetur, alium eligat quem salubriter imitetur. certus est enim sanctum esse sacramentum Christi, etiamsi per minus sanctum uel non sanctum hominem ministratum est, se autem eiusdem ipsius sacramenti sanctitate puniri, si indigne acceperit, si male usus fuerit, si non ei conuenienter et congrue uixerit.

Nam quaero abs te: si forte, quem Primianus in uestra communione baptizauit, pessime uiuat, quem uero Felicianus in Maximiani schismate baptizauit, optime uiuat, cuinam eorum patere existimas regnum dei, utrum ei, quem baptizauit [*]( 12 Matth. 28, 3 ) [*]( 3 probrum (alt. r del.) in ras. ex bonum W bonum cet. 4 esse caput v 10 etiamsi] etiam JVYR 15 cui] cum Tf 16 sanctitiora WYtnl 17 meliorae ir 19 accidens JVYml 20 baptizatur WXmlYml 21 elegat R quam Yml 24 accepit R 25 congrua WYml 28 obtime uiuit R )

Uerumtamen ista tractamus, ne propter malos dispensatores non tamen suorum, sed dominicorum sacramentorum, quos necesse est usque ad tempus uentilationis areae dominicae commisceri, deseratur ipsa unitas frumentorum. schisma autem facere ab unitate Christi aut esse in schismate profecto [*]( 14 epist. Cresc. ) [*]( 1 quem acripsi qui codd. v 2 baiaiense R relegiosum W, item lin. 5 4 uestram communionem WXmlYR 8 paptismus W 11 et illos Xml 12 baptizauerunt Sv 13 distructione WXmlY retpetitione Wml 18 urgueo R ammoneo XYmlR te potiua Z 19 fiat] fit ad NOx 21 capudque R 28 in schismate esse v )

Quaeris forte ut hoc probem. quid aliud tibi dicam nisi quod hoc opere institui? Bagaiense decretum lege, Felicianum et Praetextatum intuere. schismatici dederunt, (schismatici acceperunt); utrique a uobis recepti et collecti sunt, nec illi degradati nec illi rebaptizati. iam certe non quaeris, utrum fiat melius per iustum ministrum an per int iustum, quoniam non ideo est baptismus melior quem dedit Primianus secundum uos iustus, quam ille quem dedit Felicianus iniustus. certe iam intellegere cogeris, quomodo apostolus dixerit: neque qui plantat est aliquid neque qui rigat, sed qui incrementum dat deus, teque frustra dixisse recolis: sicut qui plantat et rigat non nisi colonus diligens et fidelis inquiritur, sic etiam in sacramento baptismatis non nisi iustissimus operarius adprobatur. ecce nec diligens nec fidelis nec iustissimus, sed potius salutis suae neglegens et infidelis et iniustissimus Felicianus fuit, quando Maximiano sociatus et, sicut trecenti et decem uestri unius ore disertissimo personant, in catena sacrilegii constitutus baptismum, quem non ausi estis rescindere, ministrauit.

Certe ad hanc causam cernis non pertinere testimonium, quod ex propheta posuisti: dabo uobis pastores secundum [*]( 18 I Cor. 8, 7 20 epist. Cresc. cf. III 8, 8 29 epist. Cresc. et Hier. 3. 15. cf. III 8, 8 ) [*]( 8 schismaticus fixerit aut bia WY 4 sit christus Z uel] et v capad R 5 sic Wml 6 perseuerarit v 11 pteztatum «t felicianum Zml 12 schismatici acceperunt addidi 16 iustum WTml 17 cogerit WYml 19 deus om. R 24 fidelis et iustissimus WXmlYml 26 dissertisaimo WX disertissime R personat Tf constitustus Wml 27 baptismus WYml )