Confessiones

At animas sitientes tibi et apparentes tibi alio fine distinctas a societate maris occulto et dulci fonte irrigas, ut et terra det fructum suum: et dat fructum suum et te iubente, domino deo suo, germinat anima nostra opere misericordiae secundum genus, diligens proximum in subsidiis necessitatum carnalium, habens in se semen secundum similitudinem, quoniam ex nostra infirmitate conpatimur ad subueniendum indigentibus similiter opitulantes, quemadmodum nobis uellemus opem ferri, si eodem modo indigeremus, non tantum in facilibus tamquam in herba seminali, sed etiam in protectione adiutorii forti robore, sicut lignum fructiferum, id est beneficium ad eripiendum eum, qui iniuriam patitur, de manu potentis et praebendo protectionis umbraculum ualido robore iusti indicii. [*]( 8] Gen. 1, 9. 4] Ps. 94, 5. 7] cf. Iob 38,10 sq. 11] cf. Ps. 62, 2. 13] Gen. 1, 12. ) [*]( 1 innumerabilia S 3 congregatione CGMO1 un5 (a ex u corr.) V, una CGM apparet (re am. 2) M arida (a alt. ex u corr.) V 4 mare SWl: et mare cet. et edd. 5 firmauerunt B 6 uoluptatum 0 7 coerces C, co*erces H, quoherces P 8 progredi* (t ras.) G sinantur aquae SV: sina utq; W, sinantur atque cet. et edd. se] seculo (corr. m. 2) 0 u comminatur (u add. m. 2) G 9 facis om. M, fecisti W 11 ad GSVW scitieutes W 12 alt. et om. M 13 et dat-suum om. BPQb 14 germinet B opere S: opera cet. et edd. misericordiae] m. suae M 17 ex] et V infirmitate] similitudine G 19 uelemus CW 20 seminalis W. * e seminalia V 21 aiutori V forte pI V fructifera C 22 benificium Q, beneficum CGHOWmo 23 prauendo V )

Ita, domine, ita, oro te, oriatur, sicuti facis, sicuti das hilaritatem et facultatem, oriatur de terra ueritas et iustitia de caelo respiciat, et fiant in firmamento luminaria. frangamus esurienti panem nostrum et egenum sine tecto inducamus in domum nostram, nudum uestiamus et domesticos seminis nostri non despiciamus. quibus in terra natis fructibus uide, quia bonum est, et erumpat temporana lux nostra, et de ista inferiore fruge actionis in delicias contemplationis uerbum uitae superius obtinentes appareamus sicut luminaria in mundo cohaerentes firmamento scripturae tuae. ibi enim nobiscum disputas, ut diuidamus inter intellegibilia et sensibilia tamquam inter diem et noctem uel inter animas alias intellegibilibus, alias sensibilibus deditas, ut iam non tu solus in abdito diiudicationis tuae, sicut antequam fieret firmamentum, diuidas inter lucem et tenebras, sed etiam spiritales tui in eodem firmamento positi atque distincti manifestata per orbem gratia tua luceant super terram et diuidant inter diem et noctem et significent tempora, quia uetera transierunt, ecce facta sunt noua, et quia propior est nostra salus, quam cum credidimus, et quia nox praecessit, dies autem adpropinquauit et quia benedicis coronam anni tui, mittens operarios in messem tuam, in qua seminanda alii [*]( 2] Ps. 84, 12. 3] Gen. 1, 14. 4] Es. 58, 7 sq. 10] Philipp. 2,15. 17] Gen. 1, 14. 19] II Cor. 5, 17. 20] Rom. 13, 11 sq. 22] Ps. 64, 12. Matth. 9, 38. 23] Io. 4, 38. ) [*]( 2 *ilaritatem (h ras.) C ueritas om. V 6 dispiciamus W 7 bouum S temporanea BCGHMQ* edd. 8 inferiori GHQ edd., inferiora P actiones W dilicias W 10 luminaria (a alt. ex o corr.) 0 choherentes M firmamentum PQ 11 scribturae CS di*uidamus (a ex o ? corr.) 0 12 intellegibia B inter add. S1 s. l. 13 debitas M non 14 non iam V, iam DOD(non add. m. 2) 0 abscondito W 16 spiritales iti (e ex i corr.) M firmamentū W posuis G 18 inter] in B 19 ecce] et ecce W 20 proprior CGIOSW, prior H 21 adpropinquabit MW 22 bene dices \'BPQb coronam (o alt. ex a corr.) V operarios] benignitatis operarios o ex mss. Oxon. 23 seminandi M )

priis temporibus bona caelestia das super terram, quoniam quidem alii datur per spiritum sermo sapientiae tamquam luminare maius propter eos, qui perspicuae ueritatis luce delectantur tamquam in principio diei, alii autem sermo scientiae secundum eundem spiritum tamquam luminare minus, alii fides, alii donatio curationum, alii operationes uirtutum, alii prophetia, alii diiudicatio spirituum, alteri genera linguarum, et haec omnia tamquam stellae. omnia enim haec operatur unus atque idem spiritus, diuidens propria unicuique prout uult et faciens apparere sidera in manifestatione ad utilitatem. sermo autem scientiae, qua continentur omnia sacramenta, quae uariantur temporibus tamquam luna, et ceterae notitiae donorum, quae deinceps tamquam stellae conmemorata sunt, quantum differunt ab illo candore sapientiae, quo gaudet praedictus dies, tantum in principio noctis sunt. his enim sunt necessaria, quibus ille prudentissimus seruus tuus non potuit loqui quasi spiritalibus, sed quasi carnalibus, ille, qui sapientiam loquitur inter perfectos. animalis autem homo tamquam paruulus [*]( 1] cf. Matth. 18, 39. 2] cf. Ps. 55, 12. Ps. 101, 28. 6] I Cor. 12, 7—11. 7] Gen. 1, 16. 22] I Cor. 3, 1. 23] I Cor. 2, 6 et 14. ) [*]( 0 1 etiam] autem H 2 das uota] desuota H optandi 01 benedices BPQ anno V 3 anni tui (om. in) HV qui om. HO1 deficient H 4 conscilio W 5 cele | celestia M 7 qui] quippe V perspicue S 9 spiritum] dmfi śprñ W 10 curationum] c. et cetera (om. alii-stellae) Q 11 uirtutem W prophetatio M iudicatio CV1 12 spitu eras.) V i altera GO 18 stillae W onnia P enim om. 0 15 sydera B manifestatione V 16 continetur W 18 cetera BPQW notitia BPQ, enotitiae W stillae W 19 commemoratae C 20 tantum] tamquam H a I principia BCG1 PQ*VWo, principipio (a a m. 2) Q . nocti (s add. m.2) C )

Sed prius lauamini, mundi estote, auferte nequitiam ab animis uestris atque a conspectu oculorum meorum, ut appareat arida. discite bonum facere, iudicate pupillo et iustificate uiduam, ut germinet terra herbam pabuli et lignum fructiferum, et uenite, disputemus, dicit dominus, ut fiant luminaria in firmamento caeli, ut luceant super terram. quaerebat diues ille a magistro bono, quid faceret, ut uitam aeternam consequeretur: dicat ei magister bonus, quem putabat hominem et nihil amplius — bonus est autem, quia deus est — dicat ei, ut, si uult uenire ad uitam, seruet mandata, separet a se amaritudinem malitiae atque nequitiae, non occidat, non moechetur, non furetur, non falsum testimonium dicat, ut appareat arida et germinet honorem matris et patris et dilectionem proximi. feci, inquit, haec omnia. unde ergo tantae spinae, si terra fructifera est? uade, extirpa siluosa dumeta auaritiae, uende quae possides et implere frugibus dando pauperibus et habebis thesaurum in caelis et [*]( 1] cf. I Cor. 8, 1 sq. 6] cf. Gen. 1, 14. 8] Es. 1, 16-18. 13] Gen. 1,14 sq. 15] Matth. 19, 16-22. ) [*]( 1 putator W1 3 luce lunae] lucernae 0, luce lucernae G stillarumque W contemptus V 4 noster] meus H 5 continentia H 6 alt. in add. Fs s. Z. 8 esto V nequi**iam (a ras.) P 10 discite (sci in ras. llł. 2) B facere add. P* 8. 1. 11 et om. GM 12 pabuli ex U pariui corr. P, papuli M 13 et P 14 ut S: et cet. et edd. 15 ut « add. Ps s. 1. 18 siparet HI, sepaiat M 19 mechaetur P 20 non furetur—testimonium add. B* in ras. ut in ras. V 21 patris et matris BPQV edd. 22 fecit M 23 extyrpa P, extirpo C1 24 dumeta ex •e dureta corr. H, dum et VW unde (e add. m. 2) H fructibus H )

Yos autem, genus electum in firmamento mundi, qui dimisistis omnia, ut sequeremini dominum, ite post eum et confundite fortia, ite post eum, speciosi pedes, et lucete in firmamento, ut caeli enarrent gloriam eius diuidentes inter lucem perfectorum, sed nondum sicut angelorum, et tenebras paruulorum, sed non desperatorum: lucete super omnem terram, et dies sole candens eructet diei uerbum sapientiae et nox, luna lucens, annuntiet nocti uerbum scientiae. luna et stellae nocti lucent, sed nox non obscurat eas, quoniam ipsae inluminant eam pro modulo eius. ecce enim tamquam deo dicente: fiant luminaria in firmamento caeli, factus est subito de caelo sonus, quasi ferretur flatus uehemens, et uisae sunt linguae diuisae quasi ignis, qui et insedit super unumquemque illorum, et facta sunt luminaria in firmamento caeli uerbum uitae [*]( 2] I Cor. 2, 6. 4] Matth. 6, 21. 7] Matth. 13, 7. 8] I Petr. % 9. 9] cf. Marc. 10, 28 et Matth. 19, 27. 10] I Cor. 1, 27. Es. 52, 7. 11] Ps. 18, 2 sq. 19] Act. 2, 2 sq. 22] I Io. 1, 1. ) [*]( 1 uis] quis H esse add. W* s. l. 2 loquimur V sapientia M . mento c quid] qui P 3 flrma (mento add. m. 2) P 4 illi (c m. 2) C 5 tesaurus V, thesaur(us) P* in ras. 6 sterelis W 7 offocauerunt BCHOQWmo, effocauerunt P 8 in firmamento S: infirma cet. et edd. 9 sequerimini Pet-post eum om. HW 11 narrent C, enarraent P 12 perfectorem S 13 despectorum CHMmo 14 terram omnem G cadens B 15 luna-scientiae add. F2 in mg. lucens] candens G annuntiat V 16 nocti lucent-po 374, 25 terram om. Q; m. 3 in mg. add.: luna et stellae et cetera sequentia usq. materia simul 17 inluminet M modulo (ulo in ras.) V 19 sonus de caelo V ferretur flatus] decurrens sps C, decurrens sps uehemaps ferretur flatus H 20 diuisae (ui in litura) S 22 lumina M )

Concipiat et mare et pariat opera uestra, et producant aquae reptilia animarum uiuarum. separantes enim pretiosum a uili facti estis os dei, per quod diceret: producant aquae non animam uiuam, quam terra producet, sed reptilia animarum uiuarum et uolatilia uolantia super terram. repserunt enim sacramenta tua, deus, per opera sanctorum tuorum inter medios fluctus temptationum saeculi ad imbuendas gentes nomine tuo in baptismo tuo. et inter haec facta sunt magnalia mirabilia tamquam coeti grandes et uoces nuntiorum tuorum uolantes super terram iuxta firmamentum libri tui praeposito illo sibi ad auctoritatem, sub quo uolitarent, quocumque irent. neque enim sunt loquellae neque sermones, quorum non audiantur uoces eorum, quando in omnem terram exiit sonus eorum et in fines orbis terrae uerba eorum, quoniam tu, domine, benedicendo multiplicasti haec.

Numquid mentior aut mixtione misceo neque distinguo lucidas cognitiones harum rerum in firmamento caeli et opera [*]( 1] Matth. 5,14 sq. 5] Gen. 1,20. 7] Ier. 15,19. 16J Ps. 18,4sq. ) [*]( 1 ubique (ti m. 2) G pr. ignis W, o ignes V alt. ignis W 2 estis (e ex i corr.) P momodio W exaltatus (a pr. ex u corr.) H 3 exal- It tauit H 6] uiuarum] uiuarum et uolatilia uolantia super terram V sperantes W 7 quod] quos BCGHPo dicerent GM, dicere*t V li 8 producit BCGHMP edd. 9 uolatia (li a m. 2) P 10 sanctorum tuorum] seruorum tuorum W, seruorum sanctorum tuorum Pb, seruorum tuorum sanctorum B 11 fructus M 12 inbuendum C nomine] in nomine BCHPWo, nomini MVb 13 mirabilia magnalia G, magna mirabilia BCWb caete grandia CMb, caete grandia caeli grandes H 88 14 uolitantes BCGHMedd., uolitant P firmamentu* W 15 ad auctoritatem] adhuc caritate C 16 loquelae BCHMVW, loquaelae G 17 neque add. WI 8. I. 18 terra* V fine V 19 orbis (s ex t corr.) P 21 mixtionem CVW distiugo P 22 cogitationes BCMPV, cogitationes cogitationes H )

Et pulchra sunt omnia faciente te, et ecce tu inenarrabiliter pulchrior, qui fecisti omnia. a quo si non esset lapsus Adam, non diffunderetur ex utero eius salsugo maris, genus humanum profunde curiosum et procellose tumidum et instabiliter fluuidum, atque ita non opus esset, ut in aquis multis corporaliter et sensibiliter operarentur dispensatores tui mystica facta et dicta. sic enim mihi nunc occurrerunt reptilia et uolatilia, quibus imbuti et initiati homines corporalibus sacramentis subditi non ultra proficerent, nisi spiritaliter uiuesceret anima gradu alio et post initii uerbum in consummationem respiceret.

Ac per hoc in uerbo tuo non maris profunditas, sed ab aquarum amaritudine terra discreta eicit non reptilia [*]( 1 quorum B 3 cogitationum V lumine HM earumdem S a 4 carnales 0 uariae] uariae sunt 0, ariae (u add. m. 2) H et om. 0 5 ex] et W multiplicatur M\' b m 6 gognitione G 7 res una] residua Ml multimodis M monitionis W 8 uerbo -10 sed in om. S 10 ipse P 11 iste S eieierunt M, eicerunt W languor ex longor T corr. P 12 producerent HO1 13 tu ona. C 15 salsQgo (T a m. 2) C 16 curiosum] uicio curiosum (uicio in ras.) C, *** curiosum B et procellose tumidum otn. S, et procellosG & humidum V, et procellosethumidum W, et procellosae t. P 17 fluidum BCHPedd. multis om. B 19 nunc mihi Mm 20 corporalibus-proficerent om. H 21 uiuisceret M 22 initi W consumationem VW 23 respiceret] respiceret uiuesceret anima V 24 ac om. V, hac HlW 25 terra] nec terra G eiecit GGHMmo )

Operentur ergo iam in terra ministri tui, non sicut in aquis infideiitatis annuntiando et loquendo per miracula et sacramenta et uoces mysticas, ubi intenta fit ignorantia mater admirationis in timore occultorum signorum — talis enim est introitus ad fidem filiis Adam oblitis tui, dum se abscondunt * a facie tua et fiunt abyssus — sed operentur etiam sicut in arida discreta a gurgitibus abyssi et sint forma fidelibus uiuendo coram eis et excitando ad imitationem. sic enim non tantum ad audiendum sed etiam ad faciendum audiunt: quaerite deum, et uiuet anima uestra, ut producat terra animam uiuentem. nolite conformari huic saeculo, continete uos ab eo. euitando uiuit anima, quae appetendo moritur. continete uos ab immani feritate superbiae, ab inerti uoluptate luxuriae et a fallaci nomine scientiae, ut sint bestiae mansuetae et pecora edomita et innoxii serpentes. motus enim animae sunt isti in allegoria: sed fastus elationis et delectatio libidinis et uenenum curiositatis motus sunt animae mortuae, quia non ita moritur, ut omni motu careat, quoniam [*]( 2] cf. II Cor. 5, 15. I Tim. 5, 6. 9] cf. Gen. 3, 8. 11] cf. I Thess. 1, 7. 13] Ps. 68, 33. 15] Rom. 12, 2. 18] cf. I Tim. 6, 20. 22] cf. Ier. 2, 13. ) [*]( 1 iam nisi BCHMPbm amore (0 ex a corr.) W 3 cordes CIS • 5 ministerii M sicuti M 6 loqndo B 7 mystycas B attenta CH fit] sit GMVW edd. ignorantia - admirationis repet. m. rec. in mg. V 9 oblitus MW, obliti V abscondunt se b m 10 fiunt] fugiunt M 11 sunt M 12 exitando V 13 audiendum] a. uerbum BPb 14 deum] dominum CGMW edd. uiuit BPW 15 confirmari HIV 16 euitaudo] et uitando CHW uiuit-appetendo om. W te uiuet H 17 contine (te m. 2) V 18 luxuriae (u alt. ex 0 corr.) P t 19 pecora (a ex e corr.) domita W, peccora edomita BHlMV innoxi (i add. m. rec.) V 20 factus HMV 1 elationes W 22 mortuae] moriturae BPb omnium C careat motu G, motu careant C )

Verbum autem, deus, fons uitae aeternae est et non praeterit: ideoque in uerbo tuo cohibetur ille discessus, dum dicitur nobis: nolite conformari huic saeculo, ut producat terra in fonte uitae animam uiuentem, in uerbo tu.o per euangelistas tuos animam continentem imitando imitatores Christi tui. hoc est enim secundum genus, quoniam aemulatio uiri ab amico est: estote, inquit, sicut ego, quia et ego sicut uos. ita erunt in anima uiua bestiae bonae in mansuetudine actionis. mandasti enim dicens: in mansuetudine opera tua perfice et ab omni homine diligeris. et pecora bona neque si manducauerint, abundantia, neque si non manducauerint, egentia, et serpentes boni non perniciosi ad nocendum, sed astuti ad cauendum et tantum explorantes temporalem naturam, quantum sufficit, ut per ea, quae facta sunt, intellecta conspiciatur aeternitas. seruiunt enim rationi haec animalia, cum a progressu mortifero cohibita uiuunt et bona sunt.

Ecce enim, domine deus noster, creator noster, cum cohibitae fuerint affectiones ab amore saeculi, quibuS\' moriebamur male uiuendo, et coeperit esse anima uiuens bene [*]( 2] cf. Rom. 12, 2. 3] cf. Io. 4, 14. 7] cf. I Cor. 11,1. 9] Gal. 4, 12. 11] Eccli. 3,19. 13] I Cor. 8, 8. 15] cf. Matth. 10, 16. 16] Rom. 1, 20. ) [*]( i de 1 descendo (corr. m. rec.) V ita om. P 2 confirmatur V 3 deus S: tuum deus BCGHMOPW* edd., tuus deus VW1 4 ille] ille qui V 5 confirmari HI V 6 terra] terra animam GM fonte V, fontae P 7 continente F inuitando H 9 ego] et ego C quia] quoniam BP 10 erant M pro in om. M animam uiuam CHV • 11 mansuetudine (dine in ras.) G actionis] actionis agnitionis H 12 dirigeris C 13 peccora BHlV manducauerunt C habundantia GW neque] neque si non manducauerunt abundantia neque M 14 pernetiosi B, pernitiosi HP 15 adstuti P, asstuti B cauendum] nocendum H tamen H expoliantes M 16 naturam temporalem V 17 conspiciantur S seruiuit M 18 a om. G 19 cohibita (i pr. ex a corr.) 0 20 diis ds V 21 quohibitae P 22 coepit V ) [*]( XXXIII. Anr. Aagmtini conff. (Aug. 1, 1). ) [*]( 24 )

Quod autem iudicat omnia, hoc est, quod habet potestatem piscium maris et uolatilium caeli et omnium pecorum et ferarum et omnis terrae et omnium repentium, quae repunt super terram. hoc enim agit per mentis intellectum, per quem percipit quae sunt spiritus dei. alioquin homo in honore positus non intellexit; conparatus est iumentis insensatis et similis factus est eis. ergo in ecclesia tua, deus noster, secundum gratiam tuam, quam dedisti ei, quoniam tuum sumus figmentum creati in operibus bonis, non solum qui spiritaliter praesunt sed etiam hi qui spiritaliter subduntur eis qui praesunt — masculum et feminam fecisti hominem hoc modo in gratia tua spiritali, ubi secundum sexum corporis non est masculus et femina, quia nec Iudaeus neque Graecus neque seruus neque liber — spiritales ergo, siue qui praesunt siue qui obtemperant, spiritaliter iudicant, non de cognitionibus spiritalibus, quae lucent in firmamento — non enim oportet de tam sublimi auctoritate iudicare — neque de ipso libro tuo, etiamsi quid ibi non lucet, quoniam summittimtfs ei nostrum intellectum certumque habemus etiam quod clausum est aspectibus nostris, recte ueraciterque dictum esse — sic enim homo, [*]( 2] Col. 3,10. 3] I Cor. 2, 15. 9] I Cor. 2, 14. 10] Ps. 48, 13. 13] Eph. 2, 10. 15] Gen. 1, 27. 18] Gal. 3, 28. 20] cf. I Cor. 2, 15. ) [*]( 2 in] ad H agnitionem BPVbm, imagine H 3 aeffectus C 4 quae] qm W iudicanda] iocunda V 5 iudicat om. M 6 peccorum B V 7 repentium add. VS s. 1. quae in ras. V 8 egit C 9 aliov qui GWm 10 comparatis C 11 insipientibus CV illis BP edd. ergo] credo W 14 sed] quam (am m. 2 in ras.) H 15 hii CGVW, ii m masculum S: masculum enim cet. et edd. 18 nec] neque Bbm 21 de tam] datam M 22 neque] neque enim CHo ipso] se ipso M de 23 summitimus P 24 aspectibus (de add. m. 3) M 25 sic] si V ) [*]( 24* )

Ideoque homo, quem fecisti ad imaginem tuam, non aecepit potestatem luminarium caeli neque ipsius occulti caeli neque diei et noctis, quae ante caeli constitutionem uocasti, neque congregationis aquarum, quod est mare, sed accepit potestatem piscium maris et uolatilium caeli et omnium pecorum et omnis terrae et omnium repentium, quae repunt super terram. iudicat enim et approbat, quod recte, improbat autem, quod perperam inuenerit, siue in ea sollemnitate sacramentorum, quibus initiantur quos peruestigat in aquis multis misericordia tua, siue in ea, qua ille piscis exhibetur, quem leuatum de profundo terra pia comedit, siue in uerborum signis uocibusque subiectis auctoritati libri tui tamquam sub [*]( 1] Col. 3, 10. 2] Iac. 4, 11. 6] Matth. 7, 20. 9] I Cor. 5,12. ) [*]( 1 iam] etiam BOV agnitionem BPVbm 3 distinetionS V, dit stintione W 6 operibus apparueruut nobis M ex] et P eos om. B 9 populis add. m. 2 in ras. B tamquam BPb ei] et 0 10 his] s debet istis W, iis m rori (s add. m. 2) W ignoranti (debet add. m. 3) M 11 dulcedine HP, dulcitudiuem V im perpetua MV, in perpetua eras.) 0 13 tuam om. V 14 occulta V 15 uocasti om. V 16 est mare] estimare W 18 serpentium G rep*tant W 19 iudicant W rectae P, . fodictnda e recte. (add. m. 3 s. I.) M 20 perpera V ea om. C sollemnitate] solemnitate BICHP, solemnitate sanctorum V 21 quos] quod G 22 ea qua] ea quae G, aqua W exibetur VW 23 quam W co*medit (m ras.) H, commedit M siue] sicut S 24 auctoritate BHPS )

Sed quid est hoc et quale mysterium est? ecce benedicis homines, o domine, ut crescant et multiplicentur et impleant terram. nihilne nobis ex hoc innuis, ut intellegamus aliquid, cur non ita benedixeris lucem, quam uocasti diem, nec firmamentum caeli nec luminaria nec sidera nec terram nec mare? dicerem te, deus noster, qui nos ad imaginem tuam creasti, dicerem te hoc donum benedictionis homini proprie uoluisse largiri, nisi hoc modo benedixisses pisces et coetos, ut crescerent et multiplicarentur et implerent aquas maris, [*]( 16] cf. Gen. 1, 28. 23] cf. Gen. 1, 22. ) [*]( b. 1 uolantibus B 3 lignis V populus add. G9 s. l. qui (b. add. m. 2) P 4 uocibus om. W renuntiandis C 5 carnis] cenis V quae ~* BCPb 6 opus sit] possit W in trepere C et 1 add. m. rec.) V ita ex in corr. P 7 origenem Cx 8 etiam add. B in ras. 9 autėm m ne ovi. V perpera inuerit (m et ne add. m. 2) H 10 elimosinis P, elemosinis GHSVW uiua] tua M 11 mansuefactis (mansue eras.) V nae affectationibus 0 12 piis] quis S iis m q* H, q. P per sensum] perpensus (s alt. in m corr.) P 15 quale eras.) V 16 bene dices M 17 intelligam M 18 non om. H1 19 sydera B terra C add. m. rec.) V 20 te] de te M qui-dicerem te] om. V 21 propriae P 22 uoluisset M largire Ml modo om. W pisces] et pisces CHo coetos] cecos M, cetos C add. m. rec.) V 23 ut-(p. 374, 1) uolatilia om. G )

Quid igitur dicam, lumen meum, ueritas? quia uacat hoc, quia inaniter ita dictum est? nequaquam, pater pietatis, absit, ut hoc dicat seruus uerbi tui. et si ego non intellego, quid hoc eloquio significes, utantur eo melius meliores, id est intellegentiores quam ego sum, unicuique quantum sapere dedisti. placeat autem et confessio mea coram oculis tuis, qua tibi confiteor credere me, domine, non incassum te ita locutum, neque silebo, quod mihi lectionis huius occasio suggerit. uerum est enim nec uideo, quid inpediat ita me sentire dicta figurata librorum tuorum. noui enim multipliciter significari per corpus, quod uno modo mente intellegitur, et multipliciter mente intellegi, quod uno modo per corpus significatur. ecce simplex dilectio dei et proximi, quam multiplicibus sacramentis et innumerabilibus linguis et in unaquaque lingua innumerabilibus locutionum modis corporaliter enuntiatur! ita crescunt et multiplicantur fetus aquarum. adtende iterum quisquis haec legis: ecce quod uno modo scriptura offert et uox personat: in principio deus fecit caelum et terram, nonne multipliciter intellegitur, non errorum fallacia, sed [*]( 25] Gen. 1, 1. ) [*]( 1 multiplicentur C 2 genere C 3 repperirem mss. 4 frutetis C bo, fructis V peccoribus M 5 bestiis ex uestis corr. m. rec. V n pr. et] uec C 7 augeatur V1 8 uocat V 12 sum (u m. 2) V dedisti] dedisti deus meus BCG2HMP edd. 13 qua W 14 locutum] locutum esse BCPbm 15 suggerat W 16 quod P 21 linguis om. W in om. M unaqueque W, unaqua*que G innumerabilis V 23 cret scent W iterum om. W1 24 scribtura Soffer (t add. m. 1) S, effert nio 25 fecit deus HW edd. )

Itaque si naturas ipsas rerum non allegorice, sed proprie cogitemus, ad omnia, quae de seminibus gignuntur, conuenit uerbum: crescite et multiplicamini; si autem figurate posita ista tractemus — quod potius arbitror intendisse scripturam, quae utique non superuacue solis aquatilium et hominum fetibus istam benedictionem adtribuit — inuenimus quidem multitudines et in creaturis spiritalibus atque corporalibus tamquam in caelo et terra et in animis iustis et iniquis tamquam in luce et tenebris et in sanctis auctoribus, per quos lex ministrata est, tamquam in firmamento, quod solidatum est inter aquam et aquam, et in societate amaricantium populorum tamquam in mari et in studio piarum animarum tamquam in arida et in operibus misericordiae secundum praesentem uitam tamquam in herbis seminalibus et lignis fructiferis et in spiritalibus donis manifestatis ad utilitatem sicut in luminaribus caeli et in affectibus formatis ad temperantiam tamquam in anima uiua: in his omnibus nanciscimur multitudines et ubertates et incrementa; sed quod ita crescat et multiplicetur, ut una res multis modis enuntietur et una enuntiatio multis modis intellegatur, non inuenimus nisi in signis corporaliter editis et rebus intellegibiliter excogitatis. signa corporaliter edita generationes aquarum propter necessarias causas carnalis profunditatis, res autem intellegibiliter excogitatas generationes humanas propter rationis fecunditatem intelleximus. et ideo credidimus utrique horum generi dictum [*]( pli \'a c 1 multicantur (pli add. m.2) P 3 ipsius H rerum om. W allegorie V 4 hominibus S 5 si] nisi (ni in ras.) V 6 tractamus BCHPV 7 solis (o ex a corr.) V 9 quidem] eiii V atque corporalibus spiritalibus V 10 terra] in terra BCGMPQVW edd. alt. et om. C alt. in om. HO et iniquis om. V 11 quod W 13 inter aquam] in terra quam V in om. H 14 animarum piarum CGHMedd. 15 miseridiae V 16 lignis] in lignis V, lignis et W 18 illuminaribus (om. in) V affectionibus BCGMPQo 19 animam uiuam CHM nansciscimur B, nascimur 0, nanciscimur in (in expunxit m. rec.) V 26 rationis (is ex es corr.) G 27 intellegimus BOPQWedd. credidimus (di del. m. 2) G, credimus edd. eorum CHVo )

Yolo etiam dicere, domine deus meus, quod me consequens tua scriptura conmonet7 et dicam nec uerebor. uera enim dicam te mihi inspirante, quod ex eis uerbis noluisti ut dicerem. neque enim alio praeter te inspirante credo me uerum dicere, cum tu sis ueritas, omnis autem homo mendax. et ideo qui loquitur mendacium, de suo loquitur. ergo ut uerum loquar, de tuo loquor. ecce dedisti nobis in escam omne faenum satiuum seminans semen, quod est super omnem terram, et omne lignum, quod habet in se fructum seminis satiui. nec nobis solis sed et omnibus auibus caeli et bestiis terrae atque serpentibus; piscibus autem et coetis magnis non dedisti haec. dicebamus enim eis terrae fructibus significari et in allegoria figurari opera misericordiae, quae huius uitae necessitatibus exhibentur ex terra fructifera. talis terra erat pius Onesiforus, cuius domui dedisti misericordiam, quia frequenter Paulum [*]( 13] Io. 14, 6. Ps. 115, 11 et Rom. 3, 4. 14] Io. 8, 44. 16] Gen. 1, 29. 24] II Tim. 1, 16. ) [*]( \' n 1 hac (n a m. 2) H 2 benedictionem HV potestatem et facultatem n BCbm, potestatem ac facultatem PQo, hac potestatem facultatem H 3 intellectu M 4 modis om. P obscuro C 5 aq. (uae tn. 1) B 6 uariis] a uariis BGPQbm significationibus BCGHMOPQVWedd. factibus M 7 implentur M areditas W 10 scribtura CS dicat 0 uera mss.: uerum edd. 11 dicante (om. te) W1 12 me om. PQV 15 tua C loquor] loquar HWmo 16 esca CV 17 omnem add. Ws. I. alt. omne Mx 18 fructrum M et om. V 19 repentibus CH 20 coetibus M 21 eos CH terra fructibus V, fructibus terrae Gbm in om. M figurari] significari V 22 exibentur W, exibetur V 23 ex] i et W pius M 24 quia] qui 0 )

Pascuntur autem his escis qui laetantur eis, nec illi laetantur eis, quorum deus uenter. neque enim et in illis, qui praebent ista, ea, quae dant, fructus est, sed quo animo dant. itaque ille, qui deo seruiebat, non suo uentri, uideo plane, unde gaudeat, uideo et congratulor ei ualde. acceperat enim a Filippensibus quae per Epafroditum miserant; sed tamen unde gaudeat, uideo. unde autem gaudet, inde pascitur, quia in ueritate loquens: gauisus sum, inquit, magnifice in domino, quia tandem aliquando repullulastis sapere pro me, in quo sapiebatis; taedium autem habuistis. isti ergo diuturno taedio marcuerant et quasi [*]( 2] II Cor. 11, 9. 5] II Tim. 4,16. 12] Ps. 18,5. 15] Phil. 3,19. 17] Rom. 16, 18. 21] Phil. 4, 10-13. ) [*]( 2 et fratres om. V qui quod] quicquid M 3 supleuerunt OSV inachedonia CG 6 me derelinquerunt 01 V, inde reliquerunt (ofn. me) W 8 eis debetur GOSV, debetur eis M eis tamquam hominibus debentur (om. pr. debentur) W 9 debetur GMOSV eis autem BCGHMOPQ VWo praeuentibus W 10 se] sed C itae V debetur GMOSV 13 exiuit Wmo 14 quae BM 15 le*tantur (t? ras.) B deus om. W uenter] uenter est BPQ edd. et om. P in oni. MV 16 ista ea eorO quae] iste aque V est M 17 dent VW itaque] itaque dent W qui deo] quidS W uideo plane uideo H 19 philippensibus BGHMOPQ V W ephafroditum 0, apaphroditum M miserat W1 21 magnifice om. V, magnificente (e add. m. 2) 0 22 in om. MO qui V repullulasti plW, reppullastis 0 23 quo] quo et BPQ edd. 24 exaruerunt BP )

Vnde ergo gaudes, 0 Paule magne? unde gaudes, unde pasceris, homo renouate in agnitionem dei secundum imaginem eius, qui creauit te, et anima uiua tanta continentia et lingua uolatilis loquens mysteria? talibus quippe animantibus ista esca debetur. quid est, quod te pascit? laetitia. quod sequitur audiam: uerum tamen, inquit, bene fecistis communicantes tribulationi meae. hinc gaudet, hinc pascitur, quia illi bene fecerunt, non quia eius angustia relaxata est, qui dicit tibi: in tribulatione dilatasti mihi, quia et abundare et penuriam pati nouit in te, qui confortas eum. scitis enim, inquit, etiam uos, Filippenses, quoniam in principio euangelii, cum ex Macedonia sum profectus, nulla mihi ecclesia conmunicauit in ratione dati et accepti nisi uos soli, quia et [*]( 9] Col. 8, 10. 11] cf. I Cor. 14, 2. 18] Phil. 4, 14-16. 16] Ps. 4, 2. ) [*]( i 1 repulularunt V, repullularunt (ularunt tn. 2 in ras.) 0 3 dedici (ci in ras.) V 5 (et 6) habundare BGMPVW alt. in om. W omni] omnibus CMW, omnia GH edd. 6 satiari BCGHMiOPQVWeàd., penurlam satiare M1 paenuriam P, pneuma (penuriam add. 111. 3) M 8 pr. \'unde om. BPQb ergo] ergo in omnibus BPQbm bis gaudis W 9 agnitione GHMOW secundum om. W 10 uiua M tante continentie H 11 loquens om. V 12 ista aesca M, esca ista bm Lquod] quo H 13 audiamus BCHPQedd., audimus M 14 facitis M communicantis W ■ i 15 pacistur (corr. m. 2) G ille M, illis W 16 qui] quid V 17 *abun- Bti dare (h ras.) P, habundare GMVW confortatus (corr.m.2) M 18 etiam] et BCPQ edd. philippenses BGHMOPQW, philipenses V 20 s*ū (u ras.) V ecclesia mihi GM 21 quia] qui BP quia-(p. 379,1) misistis bis scriptum, sed semel eras. M tessalonicen V, thesalonicam Mpr. )