Res Gestae

Et cum ita graves sint et cultores virtutum, (ut putant) si undelibet equos aut aurigas quendam didicerint nuntiasse, ita imminent eidem et[*](ita sollerter imminent eidem et, Her., uelociter imminent, uident, Val.; italos terhiminent uident, V.) percunctantur, ut Tyndaridas fratres eorum suspexere maiores, cum priscis illis victoriis indicatis gaudio cuncta complessent.

Horum domus otiosi quidam garruli frequentant, variis assentandi figmentis, ad singula ulterioris[*](ulterioris, Haupt; altioris, G; uiterieris, V.) fortunae verba plaudentes, parasitorum in comoediis facetias[*](facetias, Val.; adsentationes facetas, Haupt; cemoediis (lac. 8 letters) etas, V.) affectando. Ut enim illi sufflant milites

Poscuntur etiam in conviviis aliquotiens trutinae, ut appositi pisces et volucres ponderentur, et glires, quorum saepius replicata,[*](replicata, Val.; delicata, G; saepius (lac. 2 letters) licata, V.) non sine taedio praesentium, ut inusitata, laudatur assidue, maxime cum haec eadem numerantes, notarii triginta prope assistant, cum thecis et pugillaribus tabulis, ut deesse solus magister ludi litterarii videretur.

Quidam detestantes ut venena doctrinas, Iuvenalem et Marium Maximum curatiore studio legunt, nulla volumina praeter haec in profundo otio contrectantes, quam ob causam non iudicioli est nostri.

Cum multa et varia pro amplitudine gloriarum et generum lectitare deberent, audientes destinatum poenae Socratem, coniectumque in carcerem, rogasse

Ita autem pauci sunt inter eos severi vindices delictorum ut, si aquam calidam tardius attulerit servus, trecentis affligi verberibus iubeatur: si hominem sponte occiderit propria, instantibus plurimis, ut damnetur ut reus,[*](ut reus, Clark; iremus, V, deleted by Novák; iratus, Kiess.) dominus hactenus exclamabit:[*](exclamabit, Clark, c.c.; exclamet, Val., C. F. W. M., Kiessling; exclamat, V.) Quid faciat male factis famosus[*](male factis famosus, Novák; ma (lac. 8 letters) mosus, V.) et nequam? et siquid aliud eius modi[*](siquis aliud eiusmodi, Val. (si quid, Clark); siquis (lac. 15 letters) di, V.) deinceps ausus fuerit, corrigetur.[*](corrigetur, Val.; curetur, Pet.; cortu (lac. 11 letters) tis, V.)

Civilitatis[*](ciuilitatis, G; for V see note 5.) autem hoc apud eos est nunc summum,[*](summum, added by Eyssen.; uel maximum, Novák; G omits; (lac. 8 letters) m, V.) quod expedit peregrino fratrem[*](fratrem, Val.; fratres iure, G; frure, V.) interficere cuiuslibet, quam cum rogatus sit[*](quamquam rogatus (lac. 5 letters), V; quam cum rogatur, Val.; quam cum rogatus sit, Eyssen.) ad convivium excusare: defectum enim patrimonii se opimi[*](opimi, Her. (cf. xxix. 1, 43); oppido, Lind.; G omits; oppidi, V.) perpeti senator existimat, si is defuerit quem aliquotiens libratis sententiis, invitaverit semel.

Pars eorum si agros visuri processerunt longius, aut alienis laboribus venaturi, Alexandri Magni itinera se putant aequiperasse, vel Caesaris: aut si a lacu Averni lembis invecti sunt pictis

Dein cum a Silvani lavacro vel Mamaeae aquis ventitant sospitalibus, ut quisquam eorum egressus, tenuissimis se terserit linteis, solutis[*](solutis, Lipsius; politas, Pet.; solitis, V.) pressoriis, vestes luce nitentes ambigua diligenter explorat, quae una portantur sufficientes ad induendos homines undecim: tandemque electis aliquot involutus, receptis anulis quos (ne violentur humoribus) famulo tradidit,[*](tradidit, Clark, c.c.; tradiderat, G; tradeat, V.) digitis ut metatis abit.[*](ut metatis abit (abiit, Clark), G; et metatis ne id ue id (ne id V3) V.)

Enim vero siqui vetus in commilitio[*](si quiconmilitio, Her. (also Horum de numero); siquibus in mil (lac. 7 letters), V; enim. fallendo, G omits.) principis recens digressus fuerit in otium ut aevi provecti, ille[*](fuerit prouecti, Her.; ille and coetu mirionum scripsi (mirio suggested by Warmington) (lac. 14 letters) rit m (lac. 7 letters) aeut prouectibus, V.) tali praesente coetu --- mirionum --- cantilenae[*](cantilenae, scripsi; silentiis, Eyssen.; lenii, V.) praesul existimatur: ceteri taciturni audiunt dicta --- solus[*](taciturni audiant dicta solus, Val.; tacitur (lac. 6 letters) dicta solias, V.) pater familias textui[*](textui narrans, Her.; tectus, Val.; tectu (lac. 2 letters) rant, V.)

Quidam ex his (licet rari) aleatorum vocabulum declinantes, ideoque se cupientes appellari potius[*](potius, addidi, c.c.) tesserarios[*](tesserarios, G; tablistas, Her.; appellarit (lac. 9 letters) s, V.) : inter quos tantum differt, quantum inter fures atque[*](atque, Novák, c.c.; esst et, Her.; et, V) latrones. Hoc tamen fatendum est, quod cum omnes amicitiae Romae tepescant, aleariae solae, quasi gloriosis quaesitae sudoribus, sociales sunt et affectus nimii[*](adfectus nimii, Her.; adfectu nimio, G; adfecti nimis, V.) firmitate plena conexae: unde quidam ex his gregibus inveniuntur ita concordes, ut Quintilios esse existimes fratres. Ideoque videre licet ignobilem artis tesserariae callentem arcana, ut Catonem Porcium ob repulsam praeturae, nec suspectam antea nec speratam, incedere gravitate composita maestiorem, quod[*](Frag. M begins here; see Clark's ed. for numerous variants; also cf. Robinson (see Preface).) ei in maiore convivio vel consessu proconsularis quidam est antelatus.

Subsident aliqui copiosos[*](copiosos, Gruter ex cod. Fauchetii; curio sos, MV.) homines senes aut iuvenes, orbos vel caelibes, aut etiam uxores habentes seu[*](seu, Momm.; siue, T; sine liberis, W2HN2; se, MV.) liberos (nec enim hoc titulo discrimen aliquod observatur), ad voluntates condendas allicientes eos

Alius cum dignitate (licet mediocri), cervice tumida gradiens, notos antea obliquato contuetur aspectu, ut post captas Syracusas existimes reverti[*](reuerti, Novák; reuerti M. (Marcellum), G; reuertimus marcellum, MV.) Marcellum.

Multi apud eos negantes esse superas potestates in caelo, nec in publicum[*](publicum, C. F. W. M.; publico, MV.) prodeunt nec prandent nec lavari arbitrantur se cautius posse, antequam ephemeride scrupulose sciscitata didicerint, ubi sit verbi gratia signum Mercurii, vel quotam Cancri sideris partem polum discurrens obtineat luna.

Alius si creditorem suum flagitare molestius adverterit debitum, ad aurigam confugit, audentem omnia praelicenter, eumque ut veneficum curat urgeri: unde non nisi reddita cautione, dispendioque afflictus gravi discedit. Et additur huic,

Parte alia uxor, ut proverbium loquitur vetus, eamdem incudem diu noctuque tundendo, maritum testari compellit, hocque idem ut faciat uxor, urget maritus instanter: et periti iuris altrinsecus assciscuntur, unus in cubiculo alter eius aemulus in triclinio, repugnantia tractaturi: eisdemque subseruntur genitalium fatorum[*](fatorum interpretes, Her.; extorum interpretes, G; extoruith (lac. 4 letters, M, of 7, V) terpraeter, MV.) interpretes controversi, hinc praefecturas profusius largientes, et sepulturas divitum matronarum; inde ad exsequias virorum iam[*](iam, added by Novák; iam iam, Val.; insignium, Clark; fama, MV.) adventantes necessaria parari oportere iubentes[*](iubentes, Gardt.; inuentes, MV.) : et testatur[*](testatur ancilla, Her.; testatura (lac. 4 letters, M; 11, V) ancillas, MV.) ancilla suapte natura pallidior, spiritu[*](pallidior, spiritu, Her.; pallidi (lac. at end of line, M) aspirati, MV.) pridie consumpto defuncta --- um Roma atque,[*](atque, Her. (lac. 9 letters, M; 15, V) um romaque, M V.) ut Tullius ait: Nec in rebus humanis quicquam bonum[*](bonum, G (M in margin); bos (lac. 2 letters at end of line, M; no lac. in V) nouunt, MV.) norunt nisi quod fructuosum sit: amicos tamquam pecudes eos potissimum diligunt, ex quibus se sperant maximum fructum esse capturos.

Cumque mutuum illi quid petunt, soccatos ut[*](soccatus ut, C. F. W. M.; soccos et, MV.) Miconas videbis et Lachetas: cum adiguntur ut

Nunc ad otiosam plebem veniamus et desidem. In qua nitent, ut nominibus cultis, quidam calceorum expertes, ut Messores[*](Messores, Her.; cimessores, MV.) Statarii Semicupae et Serapini, et cum Gluturino et Trulla, et Lucanicus cum [*](Porclaca, rest. by Nissen; Pordaca, mss. (porclaca, V, M, Robinson).) et Salsula, similesque innumeri.

Hi omne quod vivunt, vino et tesseris impendunt et lustris, et voluptatibus et spectaculis: eisque templum et habitaculum et contio et cupitorum spes omnis Circus est maximus: et videre licet per fora et compita et plateas et conventicula, circulos multos collectos in se controversis iurgiis ferri, aliis aliud (ut fit) defendentibus.

Inter quos hi qui ad satietatem vixerunt, potiores auctoritate longaeva, per canos[*](cans, Val.; ianos, V.) et rugas[*](rugas, Val.; Eponam, Gardt.; rogant, V.) clamitant saepe, rem publicam stare non posse, si futura concertatione, quem quisque vindicat, carceribus non exsiluerit princeps, et inominalibus[*](inominalibus, Harmon; funal ibus, Val.; prin (lac. 13 letters) nominabilis, MV (l from s, V).) equis, parum cohaerenter circumflexerit metam.