Res Gestae

Illud quoque itidem parum ferendum, quod municipalium ordinum coetibus, patiebatur iniuste quosdam annecti vel peregrinos, vel ab his consortiis privilegiis aut origine longe discretos.

Figura tali[*](tali, Lind., Bent.; lis utque, V (ta- added by m. 1)) situque[*](situque, Lind., Bent.; utique, BG; for V see note 4.) membrorum. Mediocris erat staturae, capillis tamquam pexis et mollibus, hirsuta barba in acutum desinente vestitus, venustate oculorum micantium flagrans, qui mentis eius argutias[*](argutias, Lind.; angustias, V.) indicabant, superciliis decoris, et naso rectissimo, ore paulo maiore, labro inferiore demisso, opima et incurva cervice, umeris vastis et latis, ab ipso capite usque unguium summitates,

Et quoniam eum obtrectatores novos bellorum tumultus, ad perniciem rei communis, insimulant concitasse, sciant docente veritate perspicue, non Iulianum, sed Constantinum ardores Parthicos succendisse, cum Metrodori mendaciis avidius acquiescit, ut dudum rettulimus plene.

Unde caesi[*](unde caesi, Val.; vindictae siti, BG (si, B); vindictae si, V.) ad internecionem[*](ad internecionem, Val.; ad indignationem, V.) exercitus nostri, capti militares aliquotiens numeri, urbes excisae, rapta munimenta vel diruta, provinciae gravibus impensis exhaustae, et ad effectum tendentibus minis, cuncta petebantur a Persis, ad usque Bithynos et litora Propontidis.

At in Galliis barbarico tumore[*]( barbarico, Clark; tumore, Her.; vervorum tenore, V.) gliscente, diffusis per nostra Germanis, iamque Alpibus ad vastandam Italiam perrumpendis nihil (multa et nefanda perpessis hominibus), praeter lacrimas supererat et terrores, ubi et praeteritorum recordatio erat acerba, et expectatio tristior impendentium. Quae omnia iuvenis iste, ad occiduam plagam specie Caesaris missus, regesque pro

Itaque ut[*]( itaque ut (ut added by AG); utque, vulgo.) Orientem pari studio recrearet, adortus est Persas, triumphum exinde relaturus, et cognomentum, si consiliis eius et factis illustribus decreta caelestia congruissent.

Et cum sciamus adeo experimenta[*](adeo experimenta, V, restored by Pet.; experimento ades, tr. by BG.) quosdam ridere[*](ridere, Myer Spir.; ruere V2G; respuere, Pet.; reuere V; ruere, V2.) improvidos, ut bella interdum victi, et naufragi repetant maria, et ad difficultates redeant quibus succubuere saepissime, sunt qui reprehendant paria repetisse principem ubique victorem.

Nec fuit post haec lamentis aut fletibus locus. Corpore enim curato pro copia rerum et temporis, ut[*](ut, added by NG; V omits.) ubi ipse olim statuerat, conderetur, principio lucis secutae, quae erat quintum Kalendas Iulias, hostibus ex omni latere circumfusis, collecti duces exercitus, advocatisque legionum principiis et turmarum, super creando principe consultabant.

Discissique[*](discissique, Lind.; discessisque, V.) studiis turbulentis, Arintheus et

Quae dum ambiguntur, nulla variante sententia, itum est voluntate omnium in Salutium, eoque causante morbos et senectutem, honoratior aliquis miles, advertens destinatius reluctantem, Et quid[*](et quid, V, restored by Pet.; ecquid, Kiessling.) ageretis, ait si id bellum vobis curandum, commisisset absens (ut saepe factum est) imperator? Nonne posthabitis ceteris, militem instantibus aerumnis eriperetis? Id nunc agite et si Mesopotamiam videre licuerit, utriusque exercitus consociata suffragia legitimum principem declarabunt.

Inter has exiguas ad tantam rem moras, nondum pensatis sententiis, tumultuantibus paucis (ut in rebus extremis saepe est factum), Iovianus eligitur imperator, domesticorum ordinis primus, paternis meritis mediocriter commendabilis. Erat enim Varroniani, notissimi comitis, filius, haut dudum post depositum militiae munus ad tranquilliora vitae digressi.

Et confestim indumentis circumdatus principalibus, subitoque productus e tabernaculo, per agmina iam discurrebat, proficisci parantia.

Et quoniam acies ad usque lapidem quartum porrigebatur, antesignani clamare quosdam

Quod si gravis quidam aequitatis spectator, in ultimo rerum spiritu factum criminatur improvide, nauticos idem iustius incusabit, si amisso[*](si amisso, Pet.; amisso (originally samisso), V.) perito navigandi magistro, saevientibus flabris et mari, clavos regendae navis cuilibet periculi socio commiserunt.

His ita caeco quodam iudicio fortunae peractis, Iovianorum signifer quos Varronianus rexerat dudum, cum novo dissidens principe, etiam tum privato, ut patris eius obtrectator molestus,[*](molestus, Haupt; immoderatus, EG; mobeatus, V.) periculum ex inimico metuens iam communia supergresso, discessit ad Persas, ac[*](ad Persas, EBG; ac added by G; at persae, V.) data dicendi copia quae sciret, docet Saporem iam propinquantem, exstincto quem verebatur, turbine concitato calonum, ad umbram imperii Iovianum adhuc protectorem adscitum, inertem quendam et mollem. Hoc ille audito, quod semper trepidis votis optaverat[*](optaverat, added by E, expetebat by G; no lac. in V.) et inopina prosperitate elatus, multitudine ex regio equitatu

Quae dum ultro citroque ordinantur, hostiis pro Ioviano caesis,[*](caesis, added by Corn.; V omits.) extisque inspectis, pronuntiatum est eum omnia perditurum, si intra vallum remansisset (ut cogitabat), superiorem vero fore profectum.

Proinde egredi iam coeptantes, adoriuntur nos elephantis praeviis Persae, ad quorum [*](faetorem, Giinther; fremitum, EBG; fraetum, V.) inaccessum terribilemque,[*](-que, tr. by Her., Clark; inaccessumque, V (inaccessum, restored by Her.; accessumque, E2; incessumque, PB).) equis inter initia turbatis et viris, Ioviani et Herculiani, occisis beluis paucis, cataphractis equitibus acriter resistebant.[*](resistebant, Clark; restiterunt, EBGV3, from resisterunt (-ant?), V2.)

Dein legiones Ioviorum atque Victorum, laborantibus suis ferentes auxilium, elephantos duo straverunt cum hostium plebe non parva, et in laevo proelio viri periere fortissimi, Iulianus et Macrobius et Maximus, legionum tribuni, quae primas exercitus obtinebant.

Hisque sepultis, ut rerum angustiae permiserunt, prope confinia noctis, cum ad castellum Sumere nomine, citis passibus tenderemus, iacens Anatolii corpus est agnitum quod

Secuto deinde die, pro captu locorum, reperta est in valle lata planities, in qua[*](lata planities, in qua, added by Novák.) castra ponuntur, velut murali ambitu circumclausa, praeter unum exitum eundemque patentem, undique in modum mucronum praeacutis sudibus fixis.