De Cain et Abel

Ambrose, Saint, Bishop of Milan

Ambrose. Sanctii Ambrosii Opera, Pars Prima (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 32.1). Schenkl, Karl, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1896.

Nunc consideremus qua causa dixerit deus: omnis qui [*]( E ) occiderit Cain septies uindictam exsoluet et qua ratione signum super eum ponitur, ne occidatur parricida, cum prospectum non fuerit, ne innocens occideretur. octauus est homo, habet rationabile, quo praestet ceteris, habet et quinque corporis sensus, habet etiam uocem, habet et generandi gratiam. haec septem nisi illo rationabili regantur, [*]( F ) subiecta morti sunt. et ideo stultus in his habet omne periculum sui. qui ergo rationabile illud amiserit frustra de istorum sibi usu septem carnalium munerum blandietur. dissoluuntur haec omnia, nisi habenis quibusdam rationis adstricta sint. mors itaque rationis mortem operatur inrationabilium passionum. sed illud melius quod septimus numerus quietis et remissionis est. ergo qui alii non pepercerit peccatori et munus ei remissionis peccatorum inuiderit ipse sibi spem remissionis eripiet, et erit in eo pari mensura uindicta de gratia.

quod autem signum posuit super Cain, ne quis eum occideret, reflectere uoluit errantem et beneficio suo inuitare ad [*]( 222 A ) correctionem; ipsis enim nos facilius committere solemus, quorum habemus gratiam. nec tamen magna concedit, sed in eo ipso inprudentiam insipientis ulciscitur, qui cum esset perpetuis suppliciis obnoxius, non remitti sibi poenam poposcit, sed uitam corporis huius obsecrandam putauit, in qua plus aerumnae est quam uoluptatis. mors enim una est in secessione animae et corporis et in fine istius uitae, quae simul ut uenit, omnes corporis dolores auferre, non augere consueuit. [*]( B: ) metus uero, qui hanc uitam uiuentibus frequenter ingruunt, maestitiae, dolores, gemitus diuersique cruciatus, grauitatum [*]( 6 Philo Quod det. pot. ins. 46 (223, 18; I 296, 6 C.) 15 Gen. 2, 2 19 Gen. 4, 15 Philo Quaest. I 76 ) [*]( 7 praestat (t alt. s. u.) M, fort. recte 9 aubiectam M et (m eras.) S 10 mortis 8 16 pepercerit Mon. 14399 pepercit cet. 22 nec tamen ... inprudentiam om. M )

407

et aegritudinum uulnera plurimas mortes generi humano inferunt, ut ista mors remedium uideatur esse, non poena; non enim peremptoria est, per quam non adimitur uita, sed ad meliora transfertur. nam si nocentes moriuntur, qui gradum a peccatis reuocare noluerint, uel inuiti tamen finem non naturae, sed culpae adipiscuntur, ne plura delinquant quibus [*]( C ) uita faenus est delictorum.

si autem bonae spei compotes sunt, migrare magis quam deficere credendi sunt. inseritur hoc loco dogma de incorruptione animae, quod ipsa uera et beata uita sit, quam unusquisque bene conscius uiuit multo purius ac beatius. cum huius carnis anima nostra deposuerit inuolucrum et quodam carcere isto fuerit absoluta corporeo, in illum superiorem reuolans locum, unde nostris [*]( D ) infusa uisceribus conpassione corporis huius ingemuit, donec commissi gubernaculi munus impleret, ut carnis huius inrationabiles motus rationabili ductu regeret et coherceret. inde est quod postea prophetae in captiuitatem cum ludaeorum populo transierunt, ne reliqua plebis sanctorum destituta praesidio consilioque uiduata grauiorem subiret aerumnam, sed magis frequentibus oraculis conmonita prophetarum ad dominum deum suum pio rediret adfectu nec aduersis captiuitatis [*]( E ) adtrita prorueret in perfidiae peccatum salutisque perpetuae remedium desperaret.

redarguuntur itaque hoc loco qui unicam hanc uitam putent esse quae sit in hoc saeculo, <quo> omnia plena lapsus, plena maeroris sunt, et redarguuntur simplici serie gestorum. ecce enim iustus innocens pius propter gratiam deuotionis odia fratris incurrens inmaturus adhuc aeui sublatus est parricidio, et iniquus sceleratus inpius, [*]( F ) etiam fraterna caede pollutus longaeuam duxit aetatem, duxit uxorem, posteritatem reliquit. urbes condidit et hoc meruit permissione diuina. nonne in his aperte uox dei clamat? [*]( 12 Cic. de rep. VI 14 21 Thren. 3, -39 29 Gen. 4, 17 ) [*]( 2 esse uideatur B 10 uiuet SAA\'P\' 12 isto eras. S, om. MAA\' 16 coherceret (c alt. s. u.) SPP\' cohereret Y 20 profetarum M 23 redarguuntur V sed arguuntur cet. 24 putent SAA\' putant cet. quo addidi 30 reliquit posteritatem B )

408

erratis qui putatis hic esse omnem uiuendi gratiam. non intellegitis, non aduertitis senectutem hanc miseriarum esse ueteranam processionemque aetatis aerumnarum stipendia et Scyllaeo quodam usu circumsonari nos cotidianis naufragiis, tundi fluctibus, in scopulosis habitaculis degere et in his delectari sicut illud non tam aeternum animal quam inmortale malum? ergo et isti Cain longaeuitas indulta uindicta est, eo quod uixit in metu et prolixum spatium multo cucurrit et infructuoso labore, qua poena nihil grauius quam ut quis ipse sibi maiorum [*]( •2-23 A ) causa poenarum sit. uide igitur quam perpetua uita iustorum et nulla sit inproborum. iusti sanguis clamat et mortui, uita autem peccatoris absconditur.

tertium est quoniam cum parricidium esset admissum, hoc est scelerum principatus, ubi peccatum obrepsit, statim et lex diuinae mansuetudinis prorogari debuit, ne si continuo uindicatum esset in reum, homines quoque in iudicando nullam patientiam [*]( B ) moderationemque seruarent, sed statim reos supplicio darent. diuinae autem sententiae prouidentia huiusmodi est, ut magnanimitatem et patientiam doceret iudices, ne quis praepropere raperetur studio uindictae et ipsa deliberationis inmaturitate puniret innoxium aut poenam acerbaret ingrati nec tamen penitus indultum esse pateretur in eo qui nullam paenitentiam sceleris induisset. reppulit enim eum a facie sua et a parentibus [*]( 224 i ) abdicatum separatae habitationis quodam relegauit exilio, eo quod ab humana mansuetudine transisset ad saeuitiam bestiarum. uerum tamen non homicidio uoluit homicidam uindicari, qui mauult peccatoris correctionem quam mortem. unde [*]( 3 Philo Quod det. pot. ins. 48 (224, 44; I 298,4 C.); cf. Odyss. XII118 23 Gen. 4, 16 27 Ezecli. 33, 11 ) [*]( 1 intellegetis M 2 aduertetis M hanc senectutem V 3 scylleo P seilleo cet. 21 aceruaret PV ingrati AA\' et rn3 SM\' inrati MP et ml SM\' irati BP\', om. V 27 mauult SAA\'M\'I* V et (magis unIt 8. u. m2) P magis uult MB in uerbo mortem desinit V (ita f. 115°), in quo folium ultimum excidisse uidetur, atque Mon. 2549, qui add. EXPLICIT LIBER SECUNDUS DE CAIN ET ABEL, et Monac. 14399, qui add. EXPLICIT DE CAIN ET ABEL LIBER SECUNDUS )

409

in Lamech septuagies septies uindicatur, quia grauior culpa eius est qui nec post damnationem se correxit alterius. Cain impetu quodam inprouido ante peccauerat, Lamech utique quod in altero reprehensum aduerterat cauere debuerat. suo [*]( B ) sententia iudici debebatur, ne quis passim reum putaret esse feriendum. et ut ad mysterium uenias, non debuit interimere eum qui usque ad naturalem terminum mortis suae agendae habebat spatium paenitentiae. excusare posset quod se redemisset uel sera actione paenitentiae, nisi eum praematura poena rapuisset. [*]( 1 Gen. 4, 24 Philo Quaest. I 77 ) [*]( 3 peccauerit S (corr. m3) M 5 esse feriendam putaret B 7 in uerbo naturalem desinit M (in f. 180°) j excidit folium 10 rapuisset. amen. EXPLICIT DE CAIN ET ABEL LIBER SECUNDUS SA et A\' (qui add. BEATI AMBROSII FELICITER DEO GRAS. AMHN) et P\' (qui om. LIBER SECUNDUS) rapuisset. amen. AMBROSII EPI MEDIO- LANENSIS DE CAIN ET ABEL LIBER SECUNDUS FELICITER EX- PLICIT. LAUS DEO M\' EXPLICIT P. in B non est subscriptio )

410

411