Noctes Atticae

Pluria qui dicat et compluria et compluriens non barbare dicere, sed Latine.

PLURIA forte quis dixit sermocinans vir adprime doctus, meus amicus, non hercle studio se [*](se, added by Hertz.) ferens ostentandi neque quo plura non dicendum putaret.

Est enim doctrina homo seria et ad vitae officia devincta ac nihil de verbis laborante.

Sed, opinor, assidua veterum scriptorum tractatione inoleverat linguae illius vox quam in libris saepe offenderat.

Aderat, cum ille hoc dicit, reprehensor audaculus verborum, qui perpauca eademque a volgo protrita legerat habebatque nonnullas disciplinae grammaticae inauditiunculas, partim rudes inchoatasque, partim non probas, easque quasi pulverem ob oculos, cum adortus quemque fuerat, adspergebat.

Sicut tunc amico nostro Barbare, inquit, dixisti pluria;

Ibi ille amicus ridens, Amabo te, inquit, vir bone, quia nunc mihi a magis seriis rebus otium est, velim doceas nos cur pluria sive compluria, nihil enim differt, non Latine sed barbare dixerint M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. Aelius, P. Nigidius, M. Varro, quos subscriptores approbatoresque huius verbi habemus praeter poetarum oratorumque veterum multam copiam.

Atque ille nimis arroganter Tibi, inquit, habeas auctoritates istas, ex Faunorum et Aboriginum saeculo repetitas, atque huic rationi respondeas.

Nullum enim vocabulum neutrum comparativum numero plurativo, recto casu, ante extremum a habet i litteram, sicuti meliora, maiora, graviora. Proinde igitur plura, non pluria, dici convenit, ne contra formam perpetuam in comparativo i littera sit ante extremum a.

Tum ille amicus noster, cum hominem confidentem pluribus verbis non dignum existimaret, Sinni, inquit, Capitonis, doctissimi viri, epistulae sunt uno in libro multae positae, opinor, in templo Pacis.

Prima epistula scripta est ad Pacuvium Labeonem, cui titulus praescriptus est Pluria, non plura dici debere.

In ea epistula rationes grammaticas posuit per quas docet pluria Latinum esse, plura barbarum. Ad Capitonem igitur te dimittimus.

Ex eo id quoque simul disces, si modo assequi poteris quod in ea epistula scriptum est,

pluria sive plura absolutum esse et simplex, non, ut tibi videtur, comparativum.

Huius opinionis Sinnianae id quoque

Ab eo autem quod est compluria adverbium est factum compluriens.

Id quoniam minus usitatum est, versum Plauti subscripsi ex comoedia quae Persa inscribitur:

1. Quid metuis?–Metuo hércle vero; sénsi ego [*](ego iatn, Plaut.)
2. Complúriens.

Item M. Cato in IV. Originum eodem in loco ter hoc verbum posuit: Compluriens eorum milites mercennarii inter se multi alteri alteros in castris [*](in castris, Nonius, ii, p. 124. 13, Lindsay; omitted by ω.) occidere, compluriens multi simul ad hostis transfugere, compluriens in imperatorem impetum facere.