Noctes Atticae

Gellius, Aulus

Gellius, Aulus. The Attic Nights of Aulus Gellius. Rolfe, John C., editor. Cambridge, Mass.; London: Harvard University Press; William Heinemann, 1927 (printing).

ELEGANTIA orationis Sallustii verborumque fingendi et novandi studium cum multa prorsus invidia fuit, multique non mediocri ingenio viri conati sunt reprehendere pleraque et obtrectare. In quibus plura inscite aut maligne vellicant. Nonnulla tamen videri possunt non indigna reprehensione; quale illud in Catilinae Historia repertum est, quod habeat speciem, quasi parum adtente dictum. Verba Sallustii haec sunt:

Ac mihi quidem, tametsi hautquaquam par gloria sequitur scriptorem et auctorem rerum, tamen inprimis arduum videtur res gestas scribere; primum, quod facta dictis exaequanda sunt; dein, quia plerique quae delicta reprehenderis [*](reprehenderis, Sall.; deprehenderis, ω.) malivolentia et invidia dicta putant. Ubi de magna virtute atque gloria bonorum memores, quae sibi quisque facilia factu putat, aequo animo accipit; supra ea, [*](supra ea, Sall.; supra, ω.) veluti ficta, pro falsis ducit

Proposuit, inquiunt, dicturum causas quamobrem videatur esse arduum, res gestas scribere; atque ibi cum primam causam dixerit, dein non alteram causam, [*](dixerit causam added by Hertz, who reads primum causam aliquam dixerit causam.) sed querellas dicit.

Non enim causa videri debet cur historiae opus arduum sit, quod hi qui legunt

aut inique interpretantur quae scripta sunt aut vera esse non credunt.

Obnoxiam quippe et obiectam falsis existimationibus rem dicendam aiunt quam arduam ; quia quod est arduum sui operis difficultate est arduum, non opinionis alienae erroribus.

Haec illi malivoli reprehensores dicunt. Sed arduum Sallustius non pro difficili tantum, sed pro eo quoque ponit quod Graeci χαλεπὸν appellant, quod est cum difficile, tum molestum quoque et incommodum et intractabile. Quorum verborum significatio a sententia Sallustii supra scripta non abhorret.

De vocabulis quibusdam a Varrone et Nigidio contra cotidiani sermonis consuetudinem declinatis; atque inibi id genus quaedam cum exemplis veterum relata.

M. VARRONEM et P. Nigidium, viros Romani generis doctissimos, comperimus non aliter elocutos esse et scripsisse quam senatuis et domuis et fluctuis, qui est patrius casus ab eo quod est senatus, domus fluctus ; [*]((et) fluctus and domui, added in ς.) huic senatui, domui [*]((et) fluctus and domui, added in ς) fluctui ceteraque is consimilia pariter dixisse.

Terentii quoque comici versus in libris veteribus itidem scriptus est:

  1. Eius ánuis causa, opínor, quae est emórtua. [*](erat mortua, Ter.)

Hanc eorum auctoritatem quidam e veteribus grammaticis ratione etiam firmare voluerunt, quod omnis

dativus singularis i littera finitus, si non similis est genetivi singularis, s littera addita genetivum singularem facit, ut patri patris, duci ducis, caedi caedis.

Cum igitur inquiunt in casu dandi huic senatui dicamus, genetivus ex eo singularis senatuis est, non senatus.

Set [*](sed, ς; et, ω..) non omnes concedunt in casu dativo senatui magis dicendum quam senatu.

Sicuti Lucilius in eodem casu victu et anu dicit, non victui nec anui, in hisce versibus:

  1. Quod sumptum atque epulas victu praeponis honesto
et alio in loco:
  1. Anu noceo (inquit).

Vergilius quoque in casu dandi aspectu dicit, non aspectui

  1. Teque aspectu ne subtrahe nostro
et in Georgicis:
  1. Quod nec concubitu indulgent.

C. etiam Caesar, gravis auctor linguae Latinae, in Anticatone, unius, inquit, arrogantiae, superbiae dominatuque. Item In Dolabellam actionis l. lib. I.: Isti, quorum in aedibus fanisque posita et honori erant et ornatu.

In libris quoque analogicis omnia istiusmodi sine i littera dicenda censet.