Noctes Atticae

Gellius, Aulus

Gellius, Aulus. The Attic Nights of Aulus Gellius. Rolfe, John C., editor. Cambridge, Mass.; London: Harvard University Press; William Heinemann, 1927 (printing).

Omnis autem disputationis eius, quam subtiliter quidem, sed explicat, summa haec est: dimidiatum est quasi dismediatum et in partis duas pares divisum,

dimidiatum ergo nisi ipsum quod divisum est dici haut convenit;

dimidium vero est, non quod ipsum est, sed quae ex dimidiato pars altera est.

Cum igitur partem dimidiam libri legisse volumus dicere aut partem dimidiam fabulae audisse, si dimidiam fabulam aut dimidium librum dicimus, peccamus; totum enim ipsum quod dimidiatum atque divisum est dimidium dicis.

Itaque Lucilius eadem secutus:

  1. Uno oculo (inquit) pedibusque duobus dimidiatus Ut porcus,
et alio loco:
  1. Quidni? et scruta quidem ut vendat scrutarius laudat,
  2. Praefractam strigilem, soleam inprobus dimidiatam.

Iam in vicesimo manifestius dimidiam horam dicere studiose fugit, sed pro dimidia dimidium ponit in hisce versibus:

  1. Tempestate sua atque eodem uno tempore, et horae
  2. Dimidio et tribus confectis dumtaxat—eandem
  3. Ad quartam.
Nam cum obvium proximumque esset dicere:

dimidia et tribus confectis, vigilate atque attente verbum non probum vitavit.

Per quod satis apparet ne horam quidem dimidiam recte dici, sed vel dimidiatam horam vel dimidiam partem horae.

Propterea Plautus quoque in Bacchidibus dimidium auri dicit, non aurum ;

item in Aulularia dimidium obsoni, non dimidiatum obsonium, in hoc versu:

  1. Ei ádeo obsoni hic [*](hinc, codd. Plauti.) iússit dimidiúm dari;
in autem dimidiatum diem,

non dimidium in versu:

  1. Diés quidem iam ad úmbilicum dímidiatus mórtuust.

M. etiam Cato in libro quem De Agricultura conscripsit: Semen cupressi serito crebrum, ita uti linum seri solet. Eo cribro terram incernito, dimidiatum digitum. Iam id bene tabula aut pedibus aut manibus complanato.

Dimidiatum, inquit, digitum, non dimidium. Nam digiti quidem dimidium, digitum autem ipsum dimidiatum dici oportet.

Item M. Cato de Carthaginiensibus ita scripsit: Homines defoderunt in terram dimidiatos ignemque circumposuerunt, ita interfecerunt.

Neque quisquam omnium qui probe locuti sunt his verbis sequius quam dixi usus est.

Extare in litteris perque hominum memorias traditum, quod repente multis mortem attulit gaudium ingens insperatum, interclusa anima et vim magni novique motus non sustinente.

cognito repente insperato gaudio expirasse animam refert Aristoteles philosophus Polycritam, nobilem feminam Naxo insula.

Philippides quoque, comoediarum poeta haut ignobilis, aetate iam edita cum in certamine poetarum praeter spem vicisset et laetissime gauderet, inter illud gaudium repente mortuus est.

De Rodio etiam Diagora celebrata historia est. Is Diagoras tris filios adulescentes habuit, unum pugilem, alterum pancratiasten, tertium luctatorem.

Eos omnis vidit vincere coronarique Olympiae eodem die et, cum ibi eum tres adulescentes amplexi coronis suis in caput patris positis saviarentur, cum populus gratulabundus flores undique in eum iaceret, ibidem in stadio inspectante populo in osculis atque in manibus filiorum animam efflavit.

Praeterea in nostris annalibus scriptum legimus, qua tempestate apud Cannas exercitus populi Romani caesus est, anum matrem, nuntio de morte filii allato, luctu atque maerore affectam esse; sed is nuntius non verus fuit, utque [*](utque, Petschenig; atque, MSS.) is adulescens non diu post ex ea pugna in urbem redit, anus repente filio viso copia atque turba et quasi ruina incidentis inopinati gaudii oppressa exanimataque est.