Epitome Rerum Romanorum

Dedere etiam se volebant, si toleranda viris imperarentur. Sed cum Scipio veram vellet et sine exceptione victoriam, eo necessitatum conpulsi primum ut destinata morte in proelium ruerent, cum se prius epulis quasi inferiis implevissent carnis semicrudae et caeliae; [*]()sic vocant indigenam ex frumento potionem.

Intellectum ab imperatore consilium, itaque non est permissa pugna morituris. Cum fossa atque lorica quattuorque castris circumdatos fames premeret, a duce orantes proelium, ut tamquam viros occideret, ubi non impetrabant, placuit eruptio.

Sic conserta manu plurimi occisi, et cum urgueret fames, aliquantisper inde vixerunt. [*]()Novissime consilium fugae sedit; sed hoc quoque ruptis equorum cingulis [*]()uxores ademere, summo scelere per amorem.

Itaque deplorato exitu in ultimam rabiem furoremque conversi, postremo Rhoecogene duce se, suos, patriam ferro veneno, subiecto igne undique pere-

gerunt. Macte [*]()fortissimam et meo iudicio beatissimam in ipsis malis civitatem. Adseruit cum fide socios, populum orbis terrarum viribus fultum tam parva manu aetate tam longa sustinuit. Novissime [*](caeliae NL: praellae B.) [*](vixerunt: vicerunt B. ) [*](cingulis: singuli B. ) [*](esse post macte add. codd. del. Aldus. )

Unus enim vir Numantinus non fuit qui in catenis duceretur; praeda, ut de pauper-rimis, nulla: arma ipsi cremaverunt. Triumphus fuit tantum [*]()de nomine,

Hactenus populus Romanus pulcher, egregius, pius, sanctus atque magnificus; reliqua saeculi, ut grandia aeque, ita vel magis turbida et foeda, crescentibus cum ipsa magnitudine imperii vitiis;

adeo ut, si quis hanc tertiam eius aetatem transmarinam, quam ducentorum annorum fecimus, dividat, centum hos priores, quibus Africam, Macedoniam, Siciliam, [*]()Hispaniam domuit, aureos,

sicut poetae canunt, iure meritoque fateatur, centum sequentes ferreos plane et cruentos et si quid immanius; quippe qui Iugurthinis, Cimbricis, Mithridaticis, Parthicis, piraticis bellis, Gallicis atque Germanicis, quibus caelum ipsum gloria ascendit, Gracchanas Drusianasque caedes, ad hoc servilia bella miscuerint et, ne quid turpitudini desit,

gladiatoria. Denique in se ipse conversus Marianis atque Sullanis,[*]()novissime Pompei et Caesaris manibus, quasi per rabiem et furorem—nefas!—semet ipse laceravit.

Quae etsi [*]()iuncta inter se sunt omnia atque confusa, tamen quo melius appareant, [*](tantum: tantus B. ) [*](Siciliam om. B: Syriam Iahnius. ) [*](Sullanis: Sillanis B. ) [*](quae etsi L. Voss: quasi B: quaesi N. )

Victa ad occasum Hispania populus Romanus ad orientem pacem agebat, nec pacem modo, sed inusitata et incognita quadam felicitate relictae regiis hereditatibus opes et tota insemel regna veniebant.

Attalus rex Pergamenorum, regis Eumenis filius, socii quondam commilitonisque nostri, testamentum reliquit: Populus Romanus bonorum meorum heres esto. In bonis regiis haec fuerunt. Adita igitur hereditate provinciam populus Romanus non quidem bello nec armis,

sed,

quod aequius, testamenti iure retinebat. Sed hanc difficile dictu est utrum facilius amiserit populus Romanus an recuperaverit. Aristonicus, regii sanguinis ferox iuvenis, urbis regibus parere consuetas partim facile sollicitat, paucas resistentis, Myndon, [*]()Samon, Colophona vi recepit; Crassi quoque praetoris cecidit [*]()exercitum ipsumque cepit. [*](referentur Halmius: perferentur codd.) [*](Myndon: myndam B.) [*](cecidit Rehd.: caede codd. )

Sed ille memor et familiae et Romani nominis custodem [*]()barbarum virgula excaecat et in exitium sui, quod volebat, ita concitat.

Mox a Perperna domitus et captus et per deditionem in vinculis habitus.

Aquilius Asiatici belli reliquias confecit, mixtis—nefas—veneno fontibus ad deditionem quarundam urbium, Quae res ut maturam, ita infamem fecit victoriam, quippe cum contra fas deum moresque maiorum medicaminibus inpuris in id tempus sacrosancta Romana arma violasset.