Institutio Oratoria

sed hoc autem exemplum et superius aliam quoque efficiunt figuram, quae, quia coniunctionibus caret, dissolutio vocatur, apta, cum quid instantius dicimus; nam et singula inculcantur et quasi plura fiunt. ideoque utimur hac figura non in singulis modo verbis, sed sententiis etiam, ut Cicero dicit contra contionem Metelli: qui indicabantur, eos vocari, custodiri, ad senatum adduci iussi; in senatum sunt introducti, et totus hic locus talis est. hoc genus et βραχυλογίαν vocant, quae potest esse copulata dissolutio. contrarium illud [*]( illud, Halm : ut, AG. ) est schema, quod coniunctionibus abundat. illud ἀσύνδετον, hoc πολυσύνδετον dicitur.

sed hoc est vel iisdem saepius repetitis, ut

1. tectumque laremque
2. armaque Amyclaeumque canem Cressamque pharetram;

arma virumque — multum ille et terris — multa quoque.

adverbia quoque et pronomina variantur, hic illum vidi iuvenem, — bis senos cui nostra dies, — hic mihi responsum primus dedit ille petenti. sed utrumque horum acervatio est, [*]( eat, Spalding : et, MSS. ) tantum iuncta aut dissoluta.

omnibus scriptores sua nomina dederunt, sed varia et ut cuique fingenti placuit. fons quidem unus, quia acriora facit et instantiora quae dicimus et vim quandam prae se ferentia velut saepius erumpentis adfectus. gradatio , quae dicitur κλῖμαξ apertiorem habet artem et magis adfectatam ideoque esse rarior debet.

est autem ipsa quoque adiectionis; repetit enim quae dicta sunt et, priusquam ad aliud descendat, in prioribus resistit. eius exemplum ex Graeco notissimo transferatur: non enim dixi quidem sed non [*](Omitted by MSS.) scripsi, nec scripsi quidem [*](Omitted by MSS.) sed non obii legationem, nec [*](Omitted by MSS.) obii quidem legationem [*](Omitted by MSS.) sed non persuasi Thebanis.

sint tamen tradita et Latina: Africano virtutem industria, virtus gloriam, gloria aemulos comparavit. et Calvi: non ergo magis pecuniarum

invenitur apud poetas quoque, ut apud Homerum de sceptro, quod a Iove ad Agamemnonem usque deducit, et apud nostrum etiam tragicum:

1. Iove propagatus est, ut perhibent, Tantalus,
2. ex Tantalo ortus Pelops, ex Pelope autem satus
3. Atreus , qui nostrum porro propagat genus.

at quae per detractionem fiunt figurae, brevitatis novitatisque maxime gratiam petunt; quarum una est ea, quam libro proximo in figuras ex συνεκδοχῇ distuli, cum subtractum verbum aliquod satis ex ceteris intelligitur: ut Caelius in Antonium, stupere gaudio Graecus: simul enim auditur coepit. Cicero ad Brutum: sermo nullus scilicet nisi de te; quid enim potius? tum Flavius, Cras, inquit, tabellarii, et ego ibidem has inter cenam exaravi.

cui similia sunt illa meo quidem iudicio, in quibus verba decenter pudoris gratia subtrahuntur:

1. nouimus et qui te, transversa tuentibus hircis,
2. sed quo, sed faciles Nymphae risere, sacello.

nam illa quid taceat incertum est aut certe longiore sermone explicandum, hic unum verbum et manifestum quidem desideratur; quod si aposiopesis est, nihil non, in quo deest aliquid, idem appellabitur. ego ne [*]( ego ne, Spalding : nego, AG. ) illud quidem aposiopesin semper voco,

in quo res quaecunque relinquitur intelligenda, ut ea quae in epistolis Cicero: data Lupercalibus, quo die Antonius Caesari; non enim obticuit sed [*]( sed added by Halm. ) lusit, quia nihil aliud intelligi poterat quam hoc, diadema imposuit.

altera est per detractionem figura, de qua modo dictum, cui coniunctiones eximuntur. tertia , quae dicitur ἐπεζευγμένον in qua unum ad verbum plures sententiae referuntur, quarum unaquaeque desideraret illud, si sola poneretur. id accidit aut praeposito verbo, ad quod reliqua respiciant: vicit pudorem libido, timorem audacia, rationem amentia; aut illato, quo plura cluduntur: neque enim is es, Catilina, ut te aut pudor unquam a turpitudine aut metus a periculo aut ratio a furore revocaverit.

medium quoque potest esse, quod et prioribus et sequentibus sufficiat. iungit autem et diversos sexus, ut cum marem feminamque filios

sed haec adeo sunt vulgaria, ut sibi artem figurarum adserere non possint. illud plane figura est, qua diversa sermonis forma coniungitur:

1. sociis tunc, arma capessant,
2. edico , et dira bellum cum genie gerendum.

1. tam deest avaro, quod habet, quam quod non habet.

cui dant nomen παραδιαστολήν qua similia discernuntur: [*]( qua similia discernuntur, Regius : quia simili discernunt, AG. ) cum te pro astuto sapientem appelles, pro confidente, fortem, pro illiberali diligentem. quod totum pendet ex finitione, ideoque an figura sit dubito. cui contraria est ea, qua fit ex vicino transitus ad diversa ut similia: brevis esse laboro, obscurus fio, et quae sequuntur.

tertium est genus figurarum, quod aut similitudine aliqua vocum aut paribus aut contrariis convertit in se aures et animos excitat. hinc est παρονομασία, quae dicitur adnominatio. ea non uno modo fieri solet: ex vicinia (quadam praedicti nominis ducta casibus declinat, ut Domitius Afer pro Cloatilla, mulier omnium rerum imperita, in omnibus rebus infelix;

et cum verbo idem verbum plus significans subiungitur: quando homo hostis, homo. quibus exemplis sum in aliud usus, sed in uno ἔμφασις est [*](ἔμφασις estet, E. Wöffin: CPACIC est, A: fassis, falsis, fallis, other MSS. ) geminatio. παρονομασίᾳ contrarium est, quod eodem verbo quasi falsum arguitur: Quae lex privatis hominibus esse lex non uidebatur.

cui confinis est ἀντανάκλασις eiusdem verbi contraria significatio. cum Proculeius> quereretur de filio, quod is mortem suam expectaret, et ille dixisset, se vero non exspectare: Immo, inquit, rogo exspectes. non ex eodem sed ex vicino diversum [*]( vicino diversum, sch ütz: diverso vicinum, MSS. ) accipitur, cum supplicio adficiendum dicas, quem supplicatione dignum iudicaris.

aliter quoque voces aut eaedem diversa in significatione ponuntur aut productione tantum vel correptione mutatae;