Naturalis Historia

Verum ad decus imperii Romani, non solum ad viri unius, pertinet victoriarum[*](uictoriarum D. -riā F2v. -ria r. -rias P (et dist.). de structura cfr. vol. III p. 495 ad XX 43) Pompei Magni titulos omnes triumphosque hoc in loco nuncupari, aequato[*](aequan- to F1. ac qu- a) non modo Alexandri Magni rerum fulgore, sed etiam Herculis prope ac Liberi patris.[*]((15) Vell. II 30, 2. Gran. Licin. XXXVI init. Eutrop. 5, 9. Val M. VIII 15, 8. cfr. Pl. III 18.) igitur Sicilia recuperata, unde primum Sullanus[*](silanus FRa. Syll- va.Brot.) in rei publicae causa exoriens auspicatus est, Africa vero tota subacta et in dicionem[*](di- tione F. deditionē ava.Ven.) redacta Magnique nomine in spolium inde capto, eques Romanus, id quod antea nemo, curru triumphali revectus et statim ad solis occasum transgressus[*](trans- gressis F1R), excitatis in Pyrenaeo tropaeis[*](tropheis F2. -phaeis va. Brot.), oppida DCCCLXXVI ab Alpibus ad fines Hispaniae ulterioris in dicionem redacta victoriae suae adscripsit et[*](est et R(?)va.D) maiore animo Sertorium tacuit, belloque civili, quod omnia externa conciebat [*](conciebant F1Ra. concutiebat dTzva.G), extincto iterum triumphales currus eques R[*](Romam (H)J). induxit, totiens[*](toties F2va.S. -ius F1Ra) imperator[*](imperator////te F1. -orum etiā a) ante quam miles.[*]((23. 24) cfr. Pl. XVI 10.) postea ad tota maria et deinde solis ortus missus hos retulit patriae titulos more sacris[*](mo- res acres F2 (sed corr. rursus detersa)) certaminibus vincentium — neque enim ipsi coronantur

CN - OMPEIVS MAGNVS IMPERATOR BELLO XXX ANNORVM CONFECTO FVSIS FVGATIS OCCISIS IN DEDITIONEM[*](dedicationem F1. declina- a) ACCEPTIS HOMINVM CENTIENS[*](uicies semel centenis (del. centiens) G) VICIENS SEMEL LXXXIII[*](LXXVIII RSJ) DEPRESSIS AVT CAPTIS NAVIBVS DCCCXLVI[*](DCCCXLVI v. cfr. § 93. DCCXLVI F2Ea. -LIII F1R1. -LN???ID. -LVII R2) OPPIDIS CASTELLIS MDXXXVIII[*](C. LXXXVIII (CL in ras.) F2) IN FIDEM RECEPTIS TERRIS A MAEOTIS[*](maeoti z. -tis lacu va. S) AD RVBRVM MARE SVBACTIS VOTVM MERITO MINERVAE.

[*]((15) Plut. Pomp. 45. Appian. Mithr. 116.—) Hoc est breviarium eius ab oriente. triumphi vero, quem duxit a. d. III kal. Oct. M. Pisone M. Messala[*](ad Fava. H me//sala F. mens- a. messalē R2. mens- R1) cos., praefatio haec[*](hoc F1a) fuit:

CVM ORAM MARITIMAM PRAEDONIBVS LIBERASSET ET[*](et om.a(Dal.2errore)) IMPERIVM MARIS POPVLO ROMANO RESTITVISSET EX ASIA PONTO ARMENIA PAPHLAGONIA CAPPADOCIA CILICIA SYRIA SCYTHIS IVDAEIS ALBANIS[*](Albanis om.F1d1a) HIBERIA INSVLA CRETA BASTERNIS[*](Baster- nis v. -tenis R. bastrenis (bos- F2) r D. cfr. IV 100. 81. (Strabo II 118 init. al.)) ET SVPER HAEC DE REGE[*](regibus va.S) MITHRIDATE ATQVE TIGRANE TRIVMPHAVIT.

[*]((20) Flor. III 5, 31. — § 100: Sol. 1,113. 114.) Summa summarum in illa gloria fuit (ut ipse in contione dixit, cum de rebus suis disseret) Asiam ultimam provinciarum accepisse[*](excepisse az) eandemque mediam patriae reddidisse. si quis e contrario simili modo velit percensere Caesaris res, qui maior illo apparuit, totum profecto terrarum orbem enumeret, quod infinitum esse conveniet.

[*]((6) ib. 113. Plut. Cato mai. 15. Aur. Vict. v. ill. 47, 7. —) Ceteris virtutum generibus varie et multi[*](multi om.F1Ra) fuere praestantes. Cato primus Porciae[*](porcie o. portiae F2ava. G. -tio R. poratiae F1) gentis tres summas

[*]((12) Varro ap. Val.M. III 2, 24. Gell. II 11. Sol. 1, 102. 103. (Amm. Marc. XXV 3, 13. Dion Hal. X 36. XI 25. Liv. III 43.) — (14) Fest. p. 190, 31. cfr. Pl. XXII 9.— (19) Fest. ib. cfr. Pl. XVI 14.) Fortitudo in quo maxime[*](maximae F. -ma vet. Dal.) exstiterit[*](constiterit a.an enituerit? cfr. § 123 init.) inmensae quaestionis est, utique si poetica recipiatur fabulositas. Q[*](Q. R(?) v. que a. -quae (qua F2) DF1E). Ennius T[*](titus Fa) . Caecilium[*](Aelium Bergk coll. Liv. XLI 1, 7. Enn. ap. Macrob. VI 3,3) Teucrum[*](Dentrem H Brot.S) fratremque eius praecipue miratus propter eos sextum decimum adiecit annalem. L. Siccius[*](Sicinius Sol. va. G) Dentatus, qui tribunus plebei[*](plebeie o. -bis ava.S) fuit Sp. Tarpeio A.[*](A. Sol. v om. ll) Aternio[*](aternio (-no R) ll.J. Aterio Sol.H. Ae- ternio G. Thermo v) cos. haud multo post exactos reges, vel numerosissima suffragia habet centiens viciens proeliatus, octiens ex provocatione victor, quadraginta quinque cicatricibus adverso corpore insignis, nulla in tergo.[*]((1) Liv. III 31, 6. Dion. Hal. X 49. —) idem spolia cepit XXXIIII[*](XXXIII ava. H) , donatus hastis puris duodeviginti, phaleris[*](faleris F. ua- a) viginti quinque[*](/////quibus F1. quib; a) , torquibus tribus[*](tribus om.F1a) et octoginta, armillis CLX, coronis XXVI[*](XXXVI F2E2v a. Bas.), in iis[*](in is D. cfr. Fest. om.av. in rJ. i. e. O Rossbach) civicis XIIII, aureis octo, muralibus[*](mura- bilibus F1. mira- a), tribus, obsidionali una[*](uno F1a), fisco aeris, X[*](XX az. ingenti R) captivis et viginti simul bubus[*](simul bubus G. milibus E('?)zv. simi- r), imperatores novem ipsius maxime opera triumphantes secutus , praeterea (quod optimum in operibus eius reor) uno

[*](cfr. Val. M. III 6, 1. — (5) Liv. VI 20, 7 sq. —) Haut minora forent[*](forest Manlii vaD) Capitolini decora, ni perdidisset illa exitu vitae. ante decem et septem[*](decem et septem aD. decem (-ces FR1) septem r. deci- mum septimum (annum) G. XVII J. XXII v) annos bina ceperat spolia . primus omnium eques muralem[*](muralem ll. Brot.(D). om. et ante sex pos. v(S) acceperat coronam, sex civicas, XXXVII dona, XXIII cicatrices adverso corpore exceperat [*](C. U e Liv. VI 20, 8), P. Servilium[*](sergilium R2) magistrum equitum servaverat, ipse vulneratus umerum, femur[*](ac femur va.S) . super omnia Capitolium summamque rem[*](summam qua rē F1. -maque (-qua d) re ad) in eo solus a Gallis servaverat, si non regno suo servasset.

[*]((14–22) Sol. 1, 104. 105.) Verum in his sunt quidem[*](quidam a. (an uirtutis quidem?)) virtutis opera magna, sed maiora fortunae. M. Sergio, ut equidem arbitror, nemo quemquam hominum iure praetulerit, licet pronepos Catilina gratiam nomini deroget. secundo stipendio dextram manum perdidit; stipendiis duobus ter et viciens vulneratus est, ob id neutra manu, neutro pede satis utilis, uno tantum salvus[*](saluus Welzh. -uo D. seruū F1. -ruo rv.-ruato O Bossbach), plurimis postea stipendiis[*](uno (sc. stipendio) ll. v. cfr. Welzh. p. 20 n. 1. animo D. (utili) sumpto Müller em. I p. 16. trunco O Rossbach) debilis miles. bis ab Hannibale captus — neque enim cum quolibet hoste res fuit[*](ras (r//s F1) fuit F1R1. adfuit a. reftitit R2) —, bis vinculorum[*](uisu inculorem F1. uisum (uis in d) oculorum ad) eius profugus, in viginti mensibus nullo non die in catenis aut compedibus custoditus. sinistra manu sola quater pugnavit, uno die[*](uno die ego. om. ll.v. cfr. Sol., qui tamen Plinii verba videtur male distinxisse) duobus equis insidente eo suffossis. dextram sibi ferream fecit eaque religata proeliatus

Ingeniorum gloriae quis possit agere dilectum[*](dilectum Fo. delict- a. de- lect- r (?) v) per tot disciplinarum genera et tantam rerum operumque varietatem, nisi forte Homero vate Graeco nullum felicius extitisse convenit, sive[*](sibi (bis) F1) operis forma[*](forma Strack. fortuna ll. v) sive materie[*](materiae Fa. -ria va.S(J)) aestimetur? [*]((16) Plut. Alex. 26. cfr. Pl. XIII 3. —) itaque Alexander Magnus — etenim insignibus iudiciis optime citraque invidiam tam superba censura peragetur— inter spolia Darii[*](darei F) Persarum regis unguentornc scrinio capto, quod erat[*](erato DF1. erat de EaoD. an erat caelato?) auro, margaritis gemmisque pretiosum[*](pretios/// F1. p???ciosis a), varios eius usus amicis demonstrantibus, quando taedebat unguenti bellatorem et militia sordidum: immo Hercule, inquit, librorum Homeri custodiae detur, ut pretiosissimum[*](p???cio- sissimū F2o.- -mi F1a) humani animi opus quam maxime diviti opere[*](operi F2) servaretur. [*]((23) Val. M. V 6 ext. 5. Plut. Alex. 7. Ael. VH III 17.)[*]((2) cfr. Plut. ser. num. vind. 17, 560e. — Sol. 1,117 —119. —)idem[*](idem FEv(U). item roH) Pindari vatis[*](uatis//// F. -tis tum a. -tis ut d) familiae penatibusque iussit parci, cum Thebas raperet, Aristotelis philosophi patriam suam credidit[*](caperet F2va. S(J) suam credidit (-debat o) zo. condidit ll. v. cfr. Rūck Rob. I p. 254. (suam post patriam semel omisso credidit mutatum est in condidit))

[*](Sol. 1, 123. — (12) Plut. vit. orat. 838a. — (13) Cic. de or. III 213. Val. M. VIII 10 ext. 1. Quintil. XI 3, 6. 7. Plut. vit. orat. 840d. —) Platoni sapientiae antistiti Dionysius tyrannus, alias saevitiae superbiaeque natus, vittatam[*](uitatā F1a) navem misit obviam, ipse quadrigis albis[*](albis F2E2oSol.v. agradis DF1(R?). agadis E1a) egredientem[*](egredientes F1a) in litore excepit. viginti talentis unam orationem Isocrates vendidit. Aeschines Atheniensis summus orator, cum accusationem, qua fuerat usus, Rhodüs[*](rodis a. -di o. Rhodi v a.H) legisset, legit et[*](et (//// F) legit et (ex a) FRa) defensionem Demosthenis, qua[*](qui a) in illud pulsus[*](depulsus E2ova.H) fuerat exilium, mirantibusque tum magis fuisse miraturos dixit, si ipsum orantem audivissent, calamitate [*](calamitati R2. -tatus F1. om.oz) testis[*](restens F1. res a.ad testis F2in marg. add. Testi- moniū fuit hui' mo(di) Quid si ipsā bestiā audiretis sua uerba frementē? cfr. n. luc. p. 78) ingens factus[*](facta a) inimici. [*]((18) Paus. I 23, 9.) Thucydiden[*](thucididen F1a. tuchi- F2) imperatorem Athenienses in exilium egere, rerum[*](reum a) conditorem revocavere[*](reuocare F1a), eloquentiam mirati cuius virtutem damnaverant[*](damnauerat F1Ra). magnum et Menandro in comico socco testimonium regum Aegypti et Macedoniae contigit[*](con- ingit F1R2a. -gis R1) classe et per legatos[*](pef legator a. pef lagor F1) petito[*](petite a), maius ex ipso, regiae fortunae praelata litterarum conscientia.

Perhibuere et Romani proceres etiam exteris[*](exterris F. -rnis dT) testimonia.

[*](Cic. p. Arch,. 22. Liv. XXXVIII 56, 4. Val. M. VIII 14, 1. Sol. 1, 122. Hieron. chron. ol. 135, 1. — (17) Donat. vit. Verg. 51. —) Sed et nostrorum gloriam percenseamus. prior Africanus Q. Ennii statuam sepulcro suo inponi iussit clarumque illud nomen, immo vero spolium ex tertia orbis parte raptum[*](rap- tum ll.ov. an captum? cfr. § 96), in cinere supremo cum poetae[*](po&itu (poetria a) legi F1a) titulo legi. Divus Augustus carmina[*](impertasse F1. -ritasse F2a) Vergili cremari contra testamenti eius verecundiam vetuit, maiusque ita vati testimonium contigit[*](contingit a) quam si ipse sua probavisset. [*](cfr. Pl. XXXV 10.)[*]((2) cfr. Fest. p. 162, 2 sq. —) M. Varronis[*](uarro F1R) in bibliotheca[*](byblioteca a), quae prima in orbe ab Asinio[*](in ora basin//// (-nio d) F1d. minor basinio a. in urbe ab Asinio Sabell.) Pollione[*](pollion F. -ini a) ex[*](ex om.F1a. de va. G) manubiis publicata Romae est, unius[*](reus F1a) viventis posita imago est, haut minore, ut equidem[*](et qui- dem a. ///qui- F1) reor, gloria, principe oratore et cive ex illa ingeniorum

[*](Cic. Tusc. I 18. Nonius II p. 92 M. Plut. Cato mai. 1. — Plato apol. 5 ext. Val. M. III 4 ext. 1. Sol. 1,123.) Reliquis animi bonis praestitere ceteros mortales:

rursus mortales[*](mortales om.o) oraculorum societatem dedere[*](dederunt do) Chiloni Lacedaemonio tria[*](tria E2ov(D). om. rS) praecepta eius Delphis consecrando aureis litteris, quae sunt haec: nosse se quemque, et nihil nimium cupere, comitemque aeris alieni atque litis esse miseriam. quin et funus eius, cum victore filio Olympiae expirasset gaudio, tota Graecia prosecuta est.

Divinitas et quaedam caelitum societas nobilissima ex feminis in Sibylla fuit, ex viris in Melampode apud Graecos, apud Romanos in Marcio[*](martio Faova.G).

[*](Liv. XXIX 14, 8. XXXV 34, 4. Sol. 1, 115. — Val. M. VIII 15, 3. VII 5, 2. Aug. CD I 30 init. — (18) Val. M. VIII 15,12. Liv. XXIX 14, 12. Suet. Tib. 2. Sol. 1, 126. —) Vir optimus semel a condito aevo iudicatus est Scipio Nasica ab[*](ab ego. ad F2oz. arv) iurato senatu, idem in toga candida bis repulsa notatus a populo. in summa ei[*](sua ei (om. in) R2 patriū F mo F1) in patria mori non licuit, non Hercule magis quam extra vincula illi sapientissimo [*](sapientissima F1. om.a) ab Apolline iudicato Socrati.

Pudicissima femina semel matronarum sententia iudicata est Sulpicia Paterculi filia, uxor Fulvi Flacci, electa ex centum praeceptis quae simulacrum Veneris ex Sibyllinis libris dedicaret, iterum religionis experimento Claudia inducta Romam deum matre[*](dm??? patrem a).

[*](Val. M. V 4, 7. Fest. p. 209, 28. Sol. 1, 124. 125.) Pietatis exempla infinita quidem toto orbe extitere, sed Romae unum, cui comparari cuncta non possint [*](possint FdTv (D). PossR. -ssunt aoz. queant G). humilis in plebe et ideo ignobilis puerpera, supplicii

[*]((19) cfr. Beros. fr. 25 Mū.) Variarum artium scientia[*](scientia et o. ruentio F1. inuencione a) innumerabiles enituere , quos tamen attingi par sit florem hominum libantibus: astrologia Berosus[*](astr///// F1. astriga Rda berrosus F1. berio- ad), cui ob[*](ob d2ov. ob id ll) divinas praedictiones[*](praedicationes F2) Athenienses publice in gymnasio[*](cymnasio F1. gigna- o) statuam inaurata[*](inauratā a) lingua statuere; grammatica Apollodorus[*](grammatica— p. 43, 1 habuere Esv. gramm- Apollodorus R2o.om. r. cfr. index), cui Amphictyones Graeciae honorem

[*](Cic. Verr. IV 131. Val. M. VIII 7, 7. (Liv. XXV 31, 9.) — (18) cfr. Pl. XXXVI 95. — (19) Val. M. VIII 12 ext. 2. Strabo IX 395. Cic. de or. I 62. Vitr. VII praef. 12. — Vitr. IX 9, 2. X 12, 4.)[*]((2) cfr. Pl. V 62. — (3) Cic. ad fam. V 12, 7. Hor. ep. II 1, 239. Pl. XXXV 85. XXXVII 8. —) Grande et Archimedi[*](arcimedice (-ci a)F1R1a (om. geometri)) geometricae ac[*](hac F2. a F1) machinalis scientiae[*](sciendae F1R) testimonium M. Marcelli contigit interdicto[*](interdicto v. -ctu ll), cum Syracusae caperentur, ne violaretur unus, nisi fefellisset imperium militaris inprudentia. laudatus est et Chersiphron[*](Chersiphron (P)G2H e Strab. XIV 640. cresi- R2a. -pron R1. chr/////on F1. chrisip- pon F2s. Chresiphon vel Ctesi- v. cfr. XXXVI 95) Gnosius aede Ephesi Dianae admirabili fabricata, Philon

Aristidis Thebani pictoris unam tabulam centum talentis rex Attalus licitus est, octoginta emit duas Caesar dictator, Mediam et[*](mediom& F1. -diaci met a. meta R2. Medeam et Verc.) Aiacem Timomachi[*](Aiacem Timomachi v. aiacentim (-thi F1. ua centi a) mom- F1R1a. adiacent imom- F2. iacent monom- R2) , in templo Veneris Genetricis[*](genitricis ava. H) dicaturus. Candaules[*](candaules R(?)v. -lus DdEsa. caudalus F) rex Bularchi[*](Bularchi v. bol- Fa. ol- R) picturam Magnetum exitii, haut mediocris spati[*](pati FR1a. pate (aut patio) R2. pari v. spatii pari (Budaeus) C. cfr. XXXV 55. (XXXIII 48. XXXVI 129. XXIX 54. XII 117)), rependit auro. Rhodum non incendit rex Demetrius expugnator cognominatus, ne tabulam Protogenis cremaret a parte ea[*](par ea F1. parte a) muri locatam. Praxiteles marmore nobilitatus est Cnidiaque[*](Cni- diaque S. gnid- F2R2v (D). gignendiaque FIR1. -di eque a) Venere[*](uerano F1R1a) praecipue vesano amore cuiusdam iuvenis insigni et[*](insigni et v. -nis et ll. -ni sed et (coni.S) JD) Nicomedis aestimatione[*](existimatione a) regis grandi[*](grandis F1Ra)Cnidiorum[*](gnidiorum ll.va.S) aere alieno permutare eam conati. Phidiae Iuppiter Olympius[*](olympiis a. -p///s F1) cotidie testimonium perhibet[*](perhimet F1. (an perhibet, olim et? cfr. XXXIII 154)), Mentori Capitolinus et Diana Ephesia[*](ephesia R2Esv. -si F2dR1. /////si F1. phaesi a. epaesi D), quibus fuere[*](fieri F1a) consecrata artis eius vasa[*](uara F1a).

[*]((3) Suet. gramm. 3. —) Pretium hominis[*](humanis F1a) in servitio geniti[*](genit/// F1. -tū Ra) maximum ad hanc[*](an hunc?) diem, quod equidem conpererim[*](con- pererit F. -perit a), fuit grammaticae artis, Daphnin Attio[*](Daphnin Attio D mus. Rhen. XVIIIp. 236. daphni natio F2ESS. -ne Gnatio H(U). dapninatio DR. dam- nina- F1. dampna- ad. Daphnidis Cn. v) Pisaurense vendente et M. Scauro principe civitatis III[*](III H.IIIll. HS Brot. III M v (item infra))DCC[*](DCCC R) licente. excessere hoc in nostro aevo , nec modice, histriones[*](histriones F2Esv. -oni R1. -omis F1. -onis rJD) , sed hi[*](sed hi ego. fed F2Esv. reddi r. reditus J. -tu D) libertatem suam mercati, [*]((6) cfr. Cic. p. Rose. corn. 23. —)quippe cum iam apud maiores Roscius histrio II D annua meritasse prodatur, nisi si[*](si om.FH Brot.) quis in hoc loco desiderat Armeniaci belli paulo ante propter Tiridaten gesti dispensatorem, quem Nero III |CXXX| manumisit. sed hoc pretium belli, non hominis, fuit tam Hercules[*](hercule/// Fva. S) quam libidinis, non formae[*](fortunae B), Paezontem[*](pezontem Fa. p???zo- R) e spadonibus Seiani[*](reiani FRda. Seiano va. G(Brot.)) III |D???| mercante[*](mercato F1. -cante aB (Brot.))Clutorio[*](Clutorio C Keil mus. Rhen. XVI p. 293. cfr. Tac. ann. III 49. C. Lut- H e Dione LVII 20. sut- ll.v. Lut- S. Suetonio U) Prisco. quam quidem iniuriam lucri fecit ille mercatus in luctu civitatis, quoniam arguere nulli vacabat.

[*]((15. 19) cfr. Sol. 1, 127.) Gentium in toto orbe praestantissima una omnium [*](omni va. H) virtute haud dubie Romana extitit. felicitas cui praecipua fuerit homini, non est humani iudicii, cum prosperitatem ipsam alius alio modo et suopte[*](suapte o) ingenio quisque determinet[*](terminet ova.S) . si verum[*](uere F1) facere iudicium volumus ac repudiata omni[*](omnif F1. om- nia a) fortunae ambitione decernere[*](dernere F1. decernimus a), nemo mortalium est felix. abunde[*](habunde ao (passim)) agitur[*](igitur va.H) atque indulgenter a[*](aom.ova.S) fortuna deciditur[*](deciditur ll.ozv(S). -dit G) cum eo, qui iure dici non infelix potest. quippe ut alia

[*](Plato Alcib. I 18,123e. — (20} Val. M. VIII 15 ext. 4. Paus. V 6, 7. 8. Ael. VH X 1. — (21) Sol. 1, 116.) Una feminarum in omni aevo Lampido Lacedaemonia reperitur[*](reperi- tur F2oG(D). referitur F1R. refertur av(S)), quae regis filia, regis uxor, regis mater fuerit[*](fuit va.H) , una Berenice[*](berenice F2zv(H). uere- r. om.ocfr. Val. Phere- B e Paus.), quae filia, soror, mater Olympionicarum ; una familia[*](familia F2ov. filia r) Curionum, in qua tres continua serie oratores

[*]((7) Dio XLVII 11, 4. —) Cetera exempla fortunae variantis innumera sunt. etenim quae facit[*](faciunt a. fecit va. H) magna gaudia nisi ex malis aut quae mala inmensa nisi ex ingentibus gaudiis?

servavit proscriptum a Sulla[*](sylla Fva.Brot. silla Ra (passim)) M. Fidustium senatorem annis XXXVI, sed iterum proscriptura[*](proscriptura (coni. S)J. -ptus ll.v(U)). superstes Sullae vixit, sed usque ad Antonium, constatque nulla alia de causa ab eo proscriptu m quam quia[*](proscriptum (-tus F2) quam quia F2v. om. r) proscriptus fuisset. [*](Vell. II 65, 3. Val. M. VI 9, 9. Gell. XV 4. Plut. Ant. 33 sq. Dio XLIII 51, 4. 5. XLIX 21, 3. Masur. fr. 25 Huschke. Cic. ad fam. X 18, 3. —) triumphare P. Ventidium de Parthis voluit quidem solum, sed eundem in triumpho Asculano Cn. Pompei duxit puerum, quamquam Masurius[*](marursus F1R1. M. rursus a. marsus R2) auctor est bis in triumpho ductum, Cicero mulionem castrensis[*](castrensem va.S) furnariae[*](furnariae (Turn,) S. fufin- DF. fufin- adT. fufifurie R. fufferranium Es. fuffran- z. fuffarran- v) fuisse, plurimi iuventam[*](inuentam Ra) inopem in caliga militari tolerasse. [*](Dio XLVIII 32, 2. cfr. Pl. V 36. — (19) Liv. VIII 38, 1.) fuit et Balbus Cornelius maior consul, sed accusatus atque de iure virgarum in eum iudice[*](iu- dice ego. -cē ll.v. -cum B) in consilium misso[*](consilium misso ego. -lio (-liū F2B. exil- v) missus ll. v. de structura cfr. VIII 137. (Müller stil. p. 37, 6)), primus externorum atque etiam in oceano[*](in oceano om.F1R1a) genitorum usus illo honore, quem maiores[*](maiore////atio F1. -re sta- tio ad) Latio quoque negaverint[*](negauerint FRadTS. -runt v(D)). est et L. Fulvius[*](f////uius F1) inter insignia exempla, Tusculanorum rebellantium consul, eodemque honore, cum transisset[*](p. r. FaD), exornatus confestim a populo Romano, qui solus eodem anno, quo[*](quo v. qui ll) fuerat hostis, Romae triumphavit ex iis

[*]((16) cfr. Pl. VIII 16. XVIII 17.) Q[*](Q/// F. Que R1. Quē ad. Qud R2). Metellus in ea oratione, quam habuit supremis[*](supremi F1Ra) laudibus patris sui L[*](L. om.F1a. Lucii o). Metelli pontificis, bis consulis, dictatoris , magistri equitum, XVviri agris dandis, qui plurimos[*](plurimos P coll. VIII 16. primus ll.ov) elephantos ex primo Punico bello duxit in triumpho, scriptum reliquit decem maximas res optimasque, in quibus quaerendis sapientes[*](sapientis F1Ra) aetatem exigerent, consummasse eum: voluisse[*](ualuisse o) enim primarium bellatorem esse, optimum oratorem, fortissimum imperatorem, auspicio[*](auspitio F. hosp- a) suo maximas res geri, maximo honore uti, summa sapientia esse, summum senatorem haberi[*](habere ao), pecuniam magnam bono modo invenire, multos liberos relinquere et clarissimum in civitate esse; haec contigisse

[*](Cic. Tusc. I 85. (Pl. supra § 59.) Vell. I 11, 6. 7. Val. M. VII 1, 1. Plut. fort. Rom. 4, 318c. Aur. Vict. v. ill. 61. — —) Huius quoque Q. Metelli, qui illa de patre dixit[*](dixerat va.S(J)), filius inter rara[*](interra F1Ra) felicitatis humanae exempla numeratur: nam praeter honores amplissimos cognomenque Macedonici[*](Macedonici aD. -niae F2. -nie E2.-nia r (praem. e G). -niae av) a quattuor filiis inlatus[*](in- latis F1R) rogo, uno praetorio[*](praetorio (P)H e Val. -orie R1. -one DF1. -ore rv(D)), tribus consularibus, duobus triumphalibus, uno censorio, quae singula quoque paucis contigere . [*](Liv. per. LIX. Cic. or. de domo 123.) in ipso tamen flore dignationis suae ab C. Atinio[*](ab (a a) catineo F1a. -tinio F3va. H. -tieno F2 (cfr. § 122)) Labeone, cui cognomen fuit Macerioni[*](Macerioni R(?)v. -onis (acace- a) r), tribuno plebis[*](pleb/// F1. an plebei? cfr. § 101), quem e senatu censor eiecerat, revertens e campo meridiano tempore vacuo foro et Capitolio ad Tarpeium raptus, ut praecipitaretur, convolante quidem tam[*](an tum?) numerosa illa cohorte, quae patrem eum appellabat, sed, ut necesse erat in subito, tarde et tamquam in exequias, cum resistendi sacroque sanctum repellendi ius non esset, virtutis suae opera et censurae periturus, aegre tribuno, qui intercederet[*](intercideret F1Ra referto F1. -ert a.cfr. § 133), reperto a limine ipso mortis revocatus alieno beneficio postea vixit, bonis inde etiam[*](etiam inde a. et inde etiam R)

[*](Sol. 1, 48. 49. cfr. Sen. brev. vit. 4. Tac. A I 10.) In Divo quoque Augusto, quem universa mortalitas in hac censura nuncupet[*](nuncupet R2d2TS. -pit DF1R1d1. -pat Eav. non cupit F2), si diligenter aestimentur