Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*](Sol. 26, 2. 27, 1. MCap. VI 669. Mela I 33. 34. Sol. 27, 7. 5. 8.) A Tusca Zeugitana regio et quae proprie vo- 23 cetur Africa est. tria promunturia, Candidum, mox Apollinis adversum[*](aduersus DF1a) Sardiniae, Mercuri adversum Siciliae, in altum procurrentia duos[*](duo AS. sed cfr. II 188) efficiunt sinus, Hipponiensem[*](hipponiensum Da. -nensem Eva.J) proximum ab oppido quod Hipponem Dirutum[*](dilutum coni.B. Diarrutum. Zarytum H) vocant, Diarrhytum Graecis[*](a graecis Epva.S) dictum propter aquarum rigua[*](irrigua AF2a3pv. inr- E2S.cfr. §6 et vol.IV p. 499 ad XVIII 29). cui finitimum Theudalis inmune oppidum, longius a litore. [*]((18) MCap. VI 670. Sol. 27, 6.)dein promunturium Apollinis et in altero sinu Vtica civium Romanorum, Catonis morte nobilis, flumen Bagrada, locus Castra Cornelia, colonia Carthago[*]([cartha]go - cartha[ginis] om.A) Magnae[*](magnae DREv. -na a. -na et F2in ras.) in vestigiis Carthaginis , colonia[*](colonia Ev. -nia et r) Maxula[*](maxula AEaG(S). -xila r. -xulla v(L)), oppida Carpi, Missua[*](missua D2coll. messua (MCap.) et CIL VIIIp. 129. misua AE2a2v. -su r) et liberum Clypea[*](clyppea a. chy- phea A. clibea R. clupea pv) in promunturio Mercuri, item libera Curubis, Neapolis [*](neapolis EB. -li A. -linis a. ne apollinis rv). mox Africae ipsius alia distinctio. Libyphoenices vocantur qui Byzacium[*](byzacium DB. biz- A. -atium F2R. -antium (byz- a) rv) incolunt[*](colunt DFRa1). ita appellatur regio CCL p[*](p. AdG(D). p. r. pass. per ov(H)). circuitu[*](circuitu dG(D). -tu ita A. -tum raov(H)), fertilitatis eximiae, cum centesima fruge agricolis

faenus reddente terra.[*](MCap. l. l. (cfr. Sol. 27, 6). Dic. 3, 2. Div. 25. Dim. 26.) hic oppida libera Leptis, Hadrumetum , Ruspina, Thapsus. inde Thenae[*](thenae a3Be MCap. -ne f. -nco R1. then R2. thaena F. thena r v (J). cfr. CIL VIII p. 10), Aves[*](aues ll.v (J). om. Verc.), Macomades , Tacape, Sabrata, contingens Syrtim Minorem, ad quam Numidiae et Africae ab Ampsaga[*](am- saga DFRa.cfr. §21) longitude DLXXX, latitudo, qua cognitum est, CC. ea pars, quam Africam appellavimus, dividitur in duas provincias, veterem et[*](et Aov(J). ac rS) novam , discretas fossa[*](fossas DFRa) inter Africanum sequentem[*](sequente AF) et reges Thenas[*](thaenas usque F. tenasque R1. thenam usque J) usque perducta[*](producta Eop), quod oppidum a[*](a AoR(?)v. om.r) Carthagine abest CCXVI[*](CCXVII a3va.H).

[*](MCap. VI 671. Sol. 27, 3. Polyb. XXXIV 15, 8 Hultsch. Agathem. III 8 (GGm II p. 473). Mela I 35. Sol. 27, 38. —) Tertius sinus dividitur in geminos, duarum Syrtium vadoso ac reciproco mari diros[*](dorsos F2. disros op. disyros a. disrhoos va.G) . ad[*](ad F2E(?) opv. ???F1 a r) proximnam, quae minor est, a Carthagine CCC Polybius tradit, ipsam centum milium passuum aditu, trecentorum ambitu.et terra autem siderum observatione ad eam per deserta .... harenis perque serpentes iter est. excipiunt[*](lac. ego indicavi; exciderunt operta vel operientibus uestigia: cfr. § 38 et VI 166) saltus repleti ferarum multitudine et introrsus elephantorum solitudines, mox deserta vasta[*](uasta F2Epv. -tae F1R. -te r) ultraque[*](utraque FR1a. -aeque R2) Garamantes, ab Augilis[*](augylis E(?) va.J(itemi infra)) dierum XII itinere distantes.[*](MCap. 1. 1. Sol. 27, 41. 40. Mela I 37. Agathem. l. l.) super illos fuere gens Psylli[*](psyllis DR. p???iF1. psillis a), super quos lacus Lycomedis[*](???comedis F1. hisc- R. isc- D. -odemis a), desertis circumdatus. Augilae ipsi medio fere spatio locantur[*](uocantur DF1Ra), ab Aethiopia, quae[*](qua U 93) ad occidentem vergit, et a regione, quae inter[*](inter p.om. ll.v. cfr. IV 60) duas Syrtis interiacet , pari utrimque intervallo, sed litore inter duas Syrtis

CCL. ibi civitas Oeensis, Cinyps[*](cynyps DF. -nips ava.) fluvius ac regio, oppida Neapolis, Taphra[*](taphra Ev(D). -phsa F2inras. tafra R2. tha- Da. tra- R1J1. Graphara SeScylace 110. Gaphara MGGm Ip. 86. 462. Ptol.p. 628b), Habrotonum[*](abrotonum EaB. -nium R), Leptis altera, quae cognominatur Magna. inde[*](inde F2E(?)MCap.v. om.r) Syrtis Maior, circuitu DCXXV[*](DCXXV E2MCap.C. CXXV rv), aditu autem CCCXII,[*](uncos ego posui. cfr. § 32. (aliter VI 77)) [inde] accolit gens Cisippadum[*](cisipadum dva. S. cis pa- a).[*](Sol. 27, 43. Mela I 36. Callim. fr. 398 B. Sol. 27, 7. Mela I 37. MCap. VI 671 extr.) in intimo sinu fuit ora Lotophagon, quos quidam Machroas[*](Machroas (M Ptp. 638a)D2. alach- (-ohas R. -croas a) ll.v) dixere, ad Philaenorum aras; ex harena sunt hae[*](hee dp. eae va.D). ab iis non procul a continente palus vasta amnem Tritonem nomenque ab eo accipit, Pallantias[*](pallantias v. -teas (-tehas R) ll) appellata[*](appellata apva.G) Callimacho et citra Minorem Syrtim esse dicta, multis[*](a multis pE3va.S) vero inter duas Syrtis. promunturium, quod Maiorem cludit[*](claudit p. includit E3v), Borion[*](borion E3B e Sol. byr- Ea. bur- rv) appellatur. ultra Cyrenaica provincia[*](prouincia R (?)v. promunturia (vel -nctoria) prouincia r).

Ad hunc finem Africa a fluvio Ampsaga populos DXVI[*](DXIII R. DXXVI D. XXVI va. H) habet, qui Romano pareant[*](parent Epva.S) imperio, in his colonias sex, praeter iam[*](iam supra E(?)va.J) dictas Vthinam, Thuburbi[*](thuburbi FaD1. tub- rS. -bin a3v.cfr. CIL VIII p. 106. 148). oppida civium [*](22) Romanorum XV[*](XII R), ex quibus in mediterraneo dicenda Absuritanum[*](absuritanum ll.v(J). assu- B(S). azu- G), [*](24) Abutucense, Aboriense[*](aboriense Ea3Bas. -nte (abb-F1) rv), Canopicum[*](cano- phicum FRva.C. -obicum J(item infra 372,5)), Chiniavense[*](chiniauense DF. cinia- R. chima- EaD. -anense pv. cimauense TJ. chilma- B e Ptol. IV 3,9. cilma- S), Simithuense[*](simittuense EB. simitu- F2. rhim- v. simi???en??? F1. -ttemse D. -tiemse R. -thimse a), Thunusidense[*](thunusidiense F2va.B. chu- F1. thumis- a. tusimid- R2. tumid- R1), Thuburnicense[*](thubur- nicense DFRaD. tub- EB. -rbiense v), Thinidrumense[*](thinidrumense E2D tyni- B. thibi- E1a. tibi- r. tybi- v),

Tibigense, Vcitana[*](uchitana F2) duo, Maius et Minus, Vagense. oppidum Latinum unum Vzalitanum. oppidum stipendiarium unum Castris Corneliis.[*]((12) Sol. 27, 5. 30, 1.) oppida libera XXX, ex quibus dicenda intus Achollitanum[*](acchollitanum R. adcho- E. adco- a. acolit- va. S), Accaritanum[*](accaritanum DFdaD. agga- RS. accha- E. acha- p v), Avittense[*](auittense (B) D2. cfr. Ptol. IV 3,8. CIL VIII p. 100.148. -inense ll.v), Abziritanum [*](Abdiritanum Ptol.IV 3,9), Canopitanum, Melizitanum[*](Melzitanum va.S), Materense[*](mate- rense ll. H. mathar- p. madaur- B. marer- v), Salaphitanum , Tusdritanum, Thisicense[*](v), Tunisense[*](tunisense (t in ras.) F2v (D). thuni- dE2. thimi- p.cfr. Ptol. IV 3,9. thuniense RE1a. -icense D. tun- G), Theudense[*](theudense E3B. theod- REaD2. thaeod- F. stheod- Dd. scheod- p. schoed- v), Tagesense[*](tage- sense DF2EJ. -gensense F1. -gense a. -gestense E3G. -gastense S cum B. -gasense v. cfr. CIL VIIp. 508), Tigiense[*](tigiense ego coll. CIL VIII p. 21. ???ig???ense F1. sigense rv(J). tig- B(D2), Vlusubburitanum[*](ulusubbu- ritanum DFdaD. -uburitanum REv (iterat ubur- R). -ubritanum Dal.), Vagense aliud, ... ense[*](siense DF1REaJ. sige- F2v (D1). uise- H (D2). uige- E3G cum B1. zige- B2. (an Vzitense e CIL VIIIp. 17 vel Ziquense ex Augustini ep. 78, 4? Vagense aliud Sigense in unum coniungit OCuntz)), Zamense[*](zamense E3B(D). zia- (zya- F) ll.J. zianie- v). ex reliquo numero non civitates tantum, sed plerique[*](plerique F1dREapS. -raeque (D?)F2a3v(D)) etiam nationes iure dici possunt, ut Nattabutes[*](nattabutes ego. -udes D2. nattha- R. natra- a. natha- D. nata rv. cfr. Ptol.IV 3,6. CIL VIIIp. 484), Capsitani, Musulami[*](musulami (B)S. -ani F2inras.Ev. musinsulami r. misulani G. cfr. Ptol.l.l.), Sabarbares[*](sabarbates R. -babares F. Saburbures Ptol.l.l. Sub- CIL VIII n. 8270. 10335), Massyli[*](massili FRaL), Nicives[*](niciues ll.v(D). nisi- B e Ptol. l.l.), Vamacures [*](uacures DF1E1a1. (cfr. Maccurae Ptol. IV 2,5 et Astacures ib. 3,6)), Cinithi[*](cinithi DdRS.cfr. Ptol. IV 3,6. orn- a. ci??? F1. cithini F2. eth- E2in ras.pv), Musuni[*](musuni ll.S.cfr. Ptol.l.l. -ssini p v. misuni B. Mucuni (Sieglin) D2ePtol. IV 2, 5), Marchubi[*](marchubi E2D. -bii E3v. -ui F2. macchui E1d. machui r. (cfr. Malchubii Ptol. IV 2, 5 et Machyni ib. 3,6)) et tota Gaetulia ad flumen Nigrim[*](nigrym F2. -gym F1. -grū Ea), qui Africam ab Aethiopia dirimit.

[*](MCap. VI 672. Sol. 27, 45. Mela I 39. 40. Sol. 27, 44. 54.) Cyrenaica, eadem Pentapolitana regio, inlustratur Hammonis oraculo, quod a[*](a om.a) Cyrenis abest CCCC p., fonte Solis, urbibus maxime quinque, Berenice, Arsinoe, Ptolemaide, Apollonia ipsaque[*](que del. G) Cyrene. Berenice in Syrtis extimo cornu est, quondam vocata Hesperidum supra dic- [*](3) tarum, vagantibus Graeciae fabulis. nec procul ante oppidum fluvius Lethon[*](lethon av. loeton E. leton rJ), lucus[*](lucus Ev. locus r) sacer, ubi[*](ubi FREa. ubi hesperidum E3(D?) v) horti memorantur. abest ab[*](a va. S) Lepti[*](lepti E3v. leti d. lecci r)CCCLXXV[*](CCCLXV a. -XXVI R. -XXXV va.H arsinae R).[*](MCap. VI 672. — (10) Sol. 27, 2. cfr. Mela I 37. (Plin. IV 60). Strabo XVII p. 837. Agathem. V 24 (GGm II p. 485).— (14) Sol. 27, 3.) ab ea Arsinoe, Teuchira[*](teuchira D EBas. theucira F. theutra a. tecira R1. tuelcira R2. tauchera B e Scylace 108) vocitata , XLIII et deinde Ptolemais[*](polemais R. ptolom- E2aD2. pholom- E1), antiquo nomine Barce, XXII. mox XL[*](XL REH. a. l. Da.CC.LF2inras.v) promunturium Phycuus[*](phycuus (phic- R. -uis a) ll.D) per Creticum mare excurrit, distans CCCL p. a Taenaro Laconicae promunturio , a[*](a E(?)v) Creta[*](crete R CCXXV Brot. sed cfr. IV 60) vero ipsa CXXV. post id Cyrene, ab maria XI[*](XVI a) passuum, a Phycunte[*](ab S errore pychunte a. pichuntae F. -cunte R) Apolloniam[*](apollonia DR)XXIIII, ad Cherronesum LXXXVIII[*](LXXX.II. X FaT. LXXXX R), unde[*](inde ad MGGm I p. 446b) Catabathmum CCXVI[*](CCXVI E3v. CCVI ll. cfr. MGGm.l.l.).[*](MCap. VI 672 med.) accolunt Marmaridae, a Paraetoni ferme regione ad Syrtim Maiorem usque porrecti. post eos Acrauceles[*](acrauceles D R E av(J). -aceles F1. -avciles F2. ararauceles B e Ptol. IV 4, 6) ac iam in ora Syrtis Nasamones, quos antea Mesammones Grai[*](graeci R E(?) va.S) appellavere ab argumento loci, medios inter harenas sitos. Cyrenaicus ager XV[*](XII M Pt p. 671a) p. latitudine a litore[*](litori DF1Ra) et[*](et om.R(?)) arhoribus[*](arbori- bus E2d2v. -re F2. -ri r) fertilis

habetur, intus eodem[*](eosdem D a) spatio frugibus tantum, mox XXX latitudine et CCL longitudine lasere[*](lasere C. -ri v. lasari ll. J. cfr. XVI 259,sed contra XXXVI 1204 (B)) modo.[*]((3) Sol. 28,1. — (7) Sol. l.l. cfr. Plin. VI 147. XXXI 18.) post Nasamonas Asbytae[*](asbytae Ptol. IV 4,6. arb- F. hasb- v(D). -bitae RBas.(J). haspite Ea. asbystae D(B)H) et Macae[*](mace Ea) vivunt[*](uiuunt E2v. uiuont D(?)S. uin???t R1. ui R2. ui non (noni F2) F. ni n??? E1a); ultra eos Amantes[*](amantes RSol.S. manantes F1d1. amamantes F2. manentes E2ad2. mon- E1. amanien-a3. hammanien- v. Atlantes (Sieglin ex Herod. IV 184) D2. cfr. §44.) XI dierum itinere a Syrtibus Maioribus[*](XII FfJ maioribus F2E2ov. om.r) ad occidentem et ipsi versus[*](quaquauersus E2va.J(D2)) harenis circumdati, puteos tamen haut difficile[*](diffi- ciles FEaova. S) binum ferme[*](fere F1Raova. G) cubitorum altitudine[*](post altitudi (-dine F. -dini a) inDFREatraiecta leguntur dri de quo diximus (II 187)-quam anticlides (IV 67) [altitudi]nem DRa) inveniunt[*](inuentunt DF1. -tum Ra) ibi restagnantibus [*](restagnantibus F2oE(?)v. restant- r) Mauretaniae aquis. domos[*](domos F2E2ov. -mus rS) sale[*](salem DF1Ra) montibus suis[*](suis om.o) exciso ceu lapide construunt. ab iis[*](is a. his rv) ad[*](ad F2E2v.om.r) Trogodytas hiberni [*](IIII va.H)occasus plaga dierum septem iter, cum quibus commercium gemmae tantum, quam carhunculum vocamus, ex Aethiopia invectae. intervenit ad solitudines Africae super[*](supra EG) Minorem Syrtim[*](syrtim F2in ras.E2v. -tas r) dictas[*](dictā ??? F2) versa Phazania[*](phazania (-na F2)), ubi gentem Phazaniorum [*](26) urbesque[*](urbesque F2in ras.E2v. paganiorum urbes ubi (aubi Da) gentem phazania (-zani Dd. -zini E1a) r) Alelen et Cillibam[*](cyllybam F1. cvllvb- F2. cillab- va.S) subegimus, item Cidamum[*](cydamum E(?)C) e regione Sabratae. ab iis mons longo spatio in occasum ab ortu tendit, Ater[*](ater Ed2v. aeter D. -tae F. ac ter a.eter Rd1) nostris dictus a[*](a del.Dal.) natura, adusto similis aut solis repercussu[*](repercussa DFRa) accenso[*](accensu Fda. -sus coni. Dal.).[*]((1. 2) Sol. 29, 1. — (3-8) Sol. 29, 7. cfr. Plin. VII 136.) ultra eum deserta, Mathelgae[*](mathelge E2. -telge ov. mox thelgae (thelie a. helge E1) r(D). mox talgae fS) oppidum Garamantum itemque Debris[*](debris DE2B e Sol. 29,1. dedris ro. detris v)
adfuso fonte a medio die[*](media die o) ad mediam noctem aquis ferventibus totidemque horis ad medium diem rigentibus, clarissimumque[*](clarissimumque oppidum E3va.S(D2)) Garama[*](garama F2E1(?)G. car- DF1Ra. garadana o. -dama E2. -mum v), caput Garamantum, omnia armis Romanis superata et a Cornelio Balbo triumphata, unius[*](uni coni. B. uni huic H) omnium curru externo[*](externo curru E (?) G cum B) et Quiritium iure donato; quippe Gadibus genito civitas Romana cum maiore Balbo[*](balbo maiore E(?)v7) patruo[*](patruo om.R) data est. et hoc mirum, supra dicta oppida ab eo capta auctores nostros prodidisse, ipsum in triumpho praeter Cidamum[*](cidamum DRav. cyd- rC) et Garamam[*](caramum DFRa. cfr. supra) omnium aliarum gentium urbiumque nomina ac simulacra duxisse, quae iere[*](ire DFRa. fuere va. G) hoc ordine: Tabudium[*](tabidium Eva.S) oppidum, Niteris[*](nitiebres E1. nici- R2. niteris natio del.F2) natio, Miglis[*](miglis R2J2. milgis F2D1. niglis E2D2. om.E1. nis glis (-glir R) r. nisdi va. B) Gemella[*](gemella F1R2Ev(D). -mela DR1. -lema a. -male d. bubeium oppida F2. (Nigligemela B [S]. Ne- glig- G)) oppidum, Bubeium[*](bubeium E2 (suprascr.) v. nuptium r) natio vel oppidum, Enipi natio, Thuben[*](thuben Ev. tu- r) oppidum, mons nomine Niger, Nitibrum, Rapsa[*](rapsa oppidu DFEa) oppida, Viscera[*](discera R (?)va.D) natio, Decri[*](detri dv. debris E2C.cfr. § 36) oppidum, flumen Nathabur, Thapsagum oppidum, Tamiagi[*](damiagi F. taminagi R1. tamyaci R2. namiagi E2. nannagi va.D) natio, Boin oppidum, Pege oppidum, flumen Dasibari[*](desibari R), mox oppida continua Baracum, Buluba[*](buluba Rv. -lba DFa. -lla E1. -lluba E2D2. cfr. M Pt p. 659b), Alasit[*](halasit DFa. alasi Eva.S(D2)), Galsa[*](galsa F2E2D. balsa El (?)v. galia rS), Balla[*](balla ll.S. galla v), Maxalla[*](maxilla E1. il a. -xala C. mazalla E2D2), Cizania[*](cizaniam DR. -ama J. zizaniam a. -zama v), mons Gyri[*](giri in R. gyrim F1a. gir- Dd. gar- o), in quo gemmas nasci titulus praecessit[*](praecessit ll.Bas. prodidit ozv).[*](Sol. 29, 5. 6. —(376, 5) cfr. Sol. 27, 3.— Mela 1 40. — cfr. Dim. 27.) ad Garamantas iter inexplicabile adhuc fuit, latronibus gentis eius puteos -
qui sunt non alte fodiendi, si locorum notitia adsit — harenis operientibus. proxumo bello, quod cum Oeensibus [*](ocensibus Ra) gessere initiis Vespasiani Imperatoris, conpendium viae quadridui[*](quatriduo ova.G) deprehensum est. hoc iter vocatur Praeter Caput Saxi. finis Cyrenaicus Catabathmos[*](athabatmos ll) appellatur, oppidum et vallis repente convexa. ad eum terminum Cyre- [*](decies ll -ies centena va.J) naica Africa a Syrti Minore X???.LX[*](LX milia ll.va. D. LX minus M Pt p. 664b) in longitudinem[*](longitudinem ll .v(J). -ne dC) patet,[*](patet in lati- tudinem (-ne F2R2v) F2R2E2J. om.r) in latitudinem, qua cognitum est, DCCCCX.[*](DCCCCX D2e VI 209. DCCC???E2v. DCCCX rD1. CCCC M Pt. l.l.)

[*](M.Cap. VI 672.)[*](Eratosth. fr. p. 307 Berger.) Quae[*](ea quae E2ova.H) sequitur regio Mareotis Libya appellatur , Aegypto contermina. tenent Marmarides[*](marmarides (amarm- DF) ll.v(D). -dae L. (cfr. § 33. Paus.17,2)), Adyrmachidae [*](adirmacidae DRa. irm- F), dein[*](deinde DFRaS)[*](a om.F1. e Da) Mareotae. mensura a Catabathmo[*](cathbathmo DFa. chathmo R) Paraetonium[*](ad paraetonium E2va.S(D2))LXXXVI[*](CXXXVI MGGm I p. 435). in eo tractu intus[*](intus om.E1. inter R2inras. uicus B e Strab. XVII p. 799 (κώμη)) Apis interest, nobilis reli- [*](LXII.D DFaD1. LXIIMCap. v(H). XII-D B e Strab. l.l.) gione Aegypti locus. ab eo Paraetonium LXII.D, inde Alexandriam CC[*](C va.H). latitude CLXVIIII est. Eratosthenes a Cyrenis Alexandriam terrestri itinere DXXV prodit. [*](Agrippa fr. 26 Riese. Polyb. III 39, 3. Eratosth. fr. p. 157 Berger. Agathem. III 10 (GGm II p. 474).)Agrippa totius Africae a mari Atlantico cum inferiore Aegypto |XXX|[*](XXX???).XXXX[*](XXXXGeMCap.)[*](XXX???)[*](.L J2 XXX???)[*](D1. LXXXll.LXXXVv)longitudinem, Polybius et Eratosthenes , diligentissimi existimati, ab oceano ad Carthaginem magnam |XI|[*](LXVI F2. XVIva.H), ab ea Canopum, Nili proximum ostium, |XVI|[*](XV EH).LXXXVIII[*](LXXXVIIIMCap.D2. cfr. Strabo I p.64. XXVIII ll. H. XXIX v) fecerunt, Isidorus a Tingi Canopum

|XXXVI|[*](XXXVI).XCVII[*](XCVII ego coll. Agathem.XXXV. XCVIIIIll.v.)[*](XXXVII)[*](. XCVIII D2ME p. 11), Artemidorus XL M minus quam Isidorus.