Naturalis Historia

[*](Isid. XVI 20, 12. Diosc. V 84.) Metalla aeris multis modis instruunt[*](incidunt R.) medicinam [*](medicina VR. -camen a.), utpote cum ulcera omnia ibi[*](ubi V.) ocissime sanentur, maxime tamen prosunt[*](prodest R(?)hv. a. S.) cadmea[*](catmeaB1. cadmia B2hv. a. S (ut semper). cfr. § 2.). fit sine dubio haec et in argenti fornacibus, candidior ac minus ponderosa, sed nequaquam comparanda aerariae. plura autem genera sunt. namque ut ipse lapis, ex quo fit[*](fit VR.) aes[*](aes dIsid. v(J). es a. res ll. S. cfr. § 2. 110. 117.), cadmea[*](cadmea S. -mia ll.v(D).) vocatur, fusuris necessarius, medicinae inutilis[*](utilis BS coll. § 104. om.a.sed cfr. Diosc.), sic rursus in fornacibus existit alia[*](alia quae BvaJ. -iamque Rdhv. et Isid. aliaque aliam Mülleremend. V 14.), quae originis suae[*](originis suae nomen ego. nominis sui originem ll. Isid. v (mutatis inter se nominibus: cfr. XXXI 102. XXXV104. [XXXVI 56]. XXXXVII 71. 84. 149. XX 251. XXII 17. [XXI 45]. XXIV 15. 18. XVII 227. XII 9).) nomen recipit. [*](Diosc. V 84. (cfr. Plin. XXXVII 151 init.).)fit autem egesta flammis atque flatu tenuissima parte materiae et camaris[*](cammarif B1. -mmerif B2 camaribus a. -meris hv. a. S (ut semper).) lateribusque[*](lateribufque BaS. -usue rv.) fornacium[*](fornatiū R (item infra). -acum hv. a. S. cfr. § 102. 128. 144. 167.) pro quantitate levitatis adplicata. tenuissima est in ipso fornacium ore[*](more VR.)

Et aes ipsum uritur ad omnia eadem, praeterque[*](praeterquae B1. -quam v. a. G.) albugines oculorum et cicatrices, ulcera quoque oculorum cum lacte sanat; itaque[*](itaque BS. itemque Vh. atque d. idque R(?)v.) Aegyptii[*](aegyptia B.) collyrii[*](collyrii B2hv. -yri (-iri R) rS. -yrio d.) id[*](id om.dv. a. S.) modo terunt in coticulis[*](Diosc.87.). facit et[*](et om.BS.) vomitiones e melle sumptum. uritur autem Cyprium in fictilibus crudis cum sulpuris pari pondere , vasorum[*](uasorum ego. cfr. Diosc. uaso VRa. uafe BdThv(S). del. C(J). (an dense?).) circumlito spiramento, in caminis, donec vasa ipsa percoquantur. quidam et salem addunt, aliqui alumen pro sulpure, alii nihil, sed aceto tantum[*](tantum Bdv. -tum teritur r.) aspergunt. ustum teritur in[*](in ego. om. ll. v. cfr. § 104 bis. 111. 168. XXXIII 93. 103. 104. XXXV 43. XXXVI 177; aliter XXXIII 123.) mortario Thebaico, aqua pluvia[*](pluuiae B2. cfr. § 104.) lavatur iterumque adiecta largiore teritur et, dum considat, relinquitur

[*](Diosc. V 87. 88. eupor. I 41. (Isid. XVI 20, 13). 89.) Et scoria aeris simili modo lavatur, minore[*](minore R(?)G. -or rv(D). cfr. XXV 93.) effectu quam ipsum aes. sed et aeris flos medicinae utilis[*](utilis dav. -le r.) est. fit aere[*](acere B1. aceto re B2.) fuso et in alias fornaces[*](furnacef B.) tralato; ibi flatu[*](flato R.) crebriore excutiuntur veluti[*](ueluti BaJ. -ut Rdv. -ud Vh.) milii[*](milii v. -li aS. milli B1. melli B2. similli V. -ili R.) squamae, quas vocant florem[*](florem—8 uocant om.av.a.B.); cadunt autem, cum panes aeris aqua refrigerantur, rubentque similiter squamae[*](fquamae (-ma h) aerif BhS. quam ex aeris r. ex eis fit B.) aeris, quam vocant lepida, et sic adulteratur flos, ut squama[*](quama R. spuma H.) veneat[*](ueneat v. -neant B. -niat r.) pro[*](pro—10 aeris (haec B) Bav(S). om. rH.) eo. est autem squama aeris decussa[*](de- cursa R.de mendo cfr. XXXII 13.) vi clavis, in quos panes[*](pane R.) aerei[*](aeret VR.) feruminantur [*](feri minantur B2.),[*](dist. ego.) in Cypri[*](cypriis v.a. H.) maxime officinis. omnis[*](omnis ego. -ia ll.v. an summa? cfr. § 144. XXXI 90.) differentia haec[*](hoc BJ. (saltem in hoc).) est, quod squama excutitur ictu[*](ictu BaJ. -tus VR. -tibus dhv.) isdem[*](isdem (iisd- v) aD. idem ll.) panibus, flos cadit sponte.[*](cfr. Celsus VI 6, 5.) squamae est alterum genus suptilius, ex summa scilicet lanugine[*](languine B1.) decussum, quod vocant stomoma.

Atque[*](pavcif B2.) haec omnia medici—quod pace eorum dixisse liceat—ignorant. parent[*](parent U 751. par& BS. pars maior et rv(J). pars maior paret D. (saltem paret maior pars: cfr. § 6. X 201. XVII 185. XVIII 120. 237. 58. XXV 7. XXX 99).) nominibus[*](nomina v.a. G(H).): in tantum a conficiendis medicaminibus[*](medicaminibus d(?)G. add. iif (ortum ex uf) B1D. his r; praem. iis (his C) v.a.G(S).) absunt[*](apfunt B.), quod esse proprium medicinae solebat[*](folebant BV1. ). nunc quotiens incidere[*](incide in B1. -derit B2.) in libellos, componere

[*](Diosc. V 88. 89. eupor. I 64. 86. 85. 190. Scribon. 50. 51. 133.) Et[*](et om.a[B2U].) squama autem et flos uruntur in patinis fictilibus aut aereis, dein lavantur ut supra ad eosdem[*](eosdemque h.) usus[*](ufuuf B1D. us VR.); squama[*](squama ego. que VR.om.rv. de mendo cfr. v.12. 13 et § 107. XXXVI 162.)[*](106) et amplius narium[*](narium ll.v(S). ad na- C.) carnosa vitia, item[*](idem R.) sedis[*](fedat B2D. sed cfr. Diosc.), et gravitates aurium per fistulam in eas[*](in af B1. in aef B2.) flatu inpulsa[*](inpulsa hv. -su VR. -so d. -fum BaD.) et uvas oris[*](ulcera oris v.a.H.) farina admota tollit et[*](et ex R(?)v.a.S.) tonsillas cum melle. fit ex candido[*](candida B1.) aere squama lounge[*](ęref quam alonge B1. ęrea longe quam B2.) Cypria inefficacior. nec non urina pueri prius macerant clavos panesque quidam excussuri[*](excuffuri B2J. -ffurif B1. -ssum d. -ssu Oh. -ssus a. -ssas V. -ssam R(?)v.) squamam [*](fquamam BRv. -ma V2dh. quama V1. quam O. qua a.), teruntque[*](teruntque BVdS. atterunt quae O. aterunt R. terunt hv. macerant quam a.) et aqua[*](aquam B1.) pluvia[*](pluuia B1v. -iae B2 (cfr. §104). -iali r.) lavant. dant et hydropicis [*](hydro- pifcif B1.)[*](duabus ll. v.) eam[*](eam om.Vdhv.a.G.) drachmis[*](drachmis om.VRdh.) II in mulsi hemina et inlinunt cum polline.

[*](Vitruv. VII 12, 1. Th. de lap. 57. Isid. XVI 20, 14.)[*](Diosc.V 91. (92).) Aeruginis quoque magnus usus est[*](eft BaS. sed rv.). pluribus fit ea modis. namque et lapidi, ex quo[*](quo om.Vav.a.C.) coquitur aes, deraditur , et aere candido perforato atque in cadis suspenso super acetum[*](aceto B.) acre[*](acre BRdTaS. aere VO. -reo hv.) opturatumque[*](obturatis C.) operculo. multo probatior est[*](pro- batior est (ē/// B2) fi B28. -or efti B1. lore si dTa. -ores VR. -ore quam si hv.), si hoc idem squamis fiat. quidam vasa ipsa candidi aeris fictilibus condunt in acetum[*](aceto hv.a.S.) raduntque decumo [*](decimo B2VRv.a.S.) die. alii vinaceis contegunt totidemque[*](totidem (a?)v.a.G.) post dies radunt, alii delimatam aeris scobem[*](fcrobem B.) aceto spargunt versantque spathis[*](fpathiif B. -tis V1dv.a.C. -ties V2. spaciis ah.) saepius die, donec absumatur[*](abfumat B2.). eandem scobem[*](eadem scobe (-bae V) VR.) alii terere in mortariis aereis ex aceto malunt. ocissime[*](ocissime–p. 204, 7 desinat om.a.) vero contingit coronariorum[*](coronariorum B1RTH. cona- Vd. cv??? ęra- B2. coronarium (-rum Dal.)aeruginem v.) recisamentis in acetum id additis. adulterant marmore trito maxime Rhodiam aeruginem, alii pumice[*](punice V.) aut cummi[*](gummi B2Rv.a.S.). praecipue autem fallit atramento sutorio[*](futolario B1. fub tal- B2.) adulterata; cetera enim dente deprehenduntur stridentia[*](stridenda R.) in frendendo. experimentum in vatillo[*](in uatillo VdS. in bat- Rhv. (cfr. XXXIII 127). ut in illo B. ut uratur in uatillo Müller emend. V 15. sed cfr. § 163. XXXVI 147.) ferreo[*](an feruenti?), nam quae sincera est[*](est hv. sunt (ortum ex st) ll.dOS(D). del. J.), suum colorem retinet[*](retinet (det- 0) hOv(J). -nent:ll.dS(D).), quae mixta[*](mixtam O.) atramento, rubescit[*](rubescunt d.). deprehenditur[*](deprehendentur B (item v. 18. 19).) et papyro galla prius macerato, nigrescit enim statim aerugine inlita. deprehenditur et visu maligne virens.[*](Diosc.V 92 extr.—ib.med.) sed sive sinceram sive[*](sinceram siue om.B.) adulteram[*](adulteram ll.v(S). -atam d(?)hG. cfr. XXXIII 114.) aptissimum est elui[*](elui BS. eius VRdThv. del. G.) siccatamque[*](siccatam dThv.a.S.) in patina

[*](Diosc. V 92 init.) Est[*](est om.B.) et alterum genus aeruginis, quam vocant scoleca[*](fcoleca BaH. -ciam v. coleca O. -eaca VR.), in Cyprio[*](an in Cyprio mortario Cyprio aere? cfr. Diosc. et XXXIII 93.) aere trito[*](trito BS. hic tr- VdaOh. hoc tr- v. intr- R (an recte? cfr. Diose. et XXX 77. 81. XXIV 7).) alumine et sale aut nitro pari pondere cum aceto albo quam acerrimo[*](acerrime V.). non fit hoc nisi aestuosissimis[*](aetiuofiffimif BD. cfr. II 126. XVI 137. XVII 187. XVIII 268. 295. 329. XXIII 104; de mendo XVII 139. XVIII 33. 83.) diebus circa canis ortum. teritur autemdone viride[*](putride V.) fiat contrahatque se vermiculorum specie,[*](duae ll.v.) unde et nomen. quod vitiatum[*](uitiatum ego. uitium ll.v. locus nondum sanatus; cfr. Diose. et U 753. Müller emend. V 16.) ut emendetur, II partes quam[*](quam ll.v(J). quae hC. cfr. XXXV 16.) fuere[*](fiere VR.) aceti miscentur[*](post miiscentur lac. indicavit J cum Dal.) urinae[*](urinae Müller emend. V 16. -na ll.v.) pueri inpubis. idem autem[*](pubis idem autem in om.B.) in medicamentis et santerna[*](santernam a. -ter B.) efficit, qua diximus aurum feruminari. usus[*](ususque d(?)v.a.S.) utriusque qui aeruginis.[*](33,93) scolex[*](fcolex BS. -le a. -lea r. -lecia v.) fit et per se derasus[*](derasa (rasa v. a. G) ab hv.a.S.) aerario[*](erano R.) lapidi[*](lapi R. -ide dhv.a.S.), de quo nunc dicemus.

[*](cfr. Plin. supra § 2.)[*](Diosc. V 115. (cfr. Celsus V 7).) Chalcitim[*](chalcitim Bav(S). -tin dhH. calcitim V. -tio R.) vocant[*](uocant BS. -nt la- pidem rv.), ex quo et[*](et (del. H)ipsum dhv.a.S.) ipso aes coquitur. distat a cadmea, quod illa super terrain ex subdialibus[*](fubdialibuf Bv. subsid- r.) petris caeditur, haec ex obrutis, item[*](idem Vdh.) quod[*](quo h.) chalcitis friat[*](fricat a. frangat B2.) se[*](fe Bdv. si r. sed a.) statim, mollis nature, ut videatur lanugo concreta. est et alia distinctio, quod chalcitis tria genera continent, aeris et misyos[*](myfiof BVv.a.C.) et soreos[*](sorecis R. -rios (-ryos C) v.a.S.), de quibus singulis dicemus suis locis. [*](120 121) habet autem aeris venas oblongas. probatur mellei coloris, gracili venarum discursu, friabilis[*](friauilis V. fricabi- Ra. fragi- B2.) nec lapidosa. putant et

[*](Diosc. V 118. (116). cfr. eupor. I 71. 73. 77.) Sori[*](psori a. sory R(?)C. cfr. v.1.) Aegyptium maxime laudatur, multum superato Cyprio[*](cyprium Vh. principum R.) Hispaniensique et Africo, quamquam[*](que om. v.a.S.) oculorum curationi quidam utilius putent[*](puterit R. -tant v.a.S.) Cyprium; sed in quacumque natione[*](trituque av.a. S.) optimum cui maximum virus[*](uirus in G.) olfactu[*](olfactum B1h.), tritumque[*](tritumque —17 olfactum om.VRh.) pinguiter nigrescens et spongiosum. stomacho res contraria in tantum, ut quibusdam olfactum[*](olfactū BS.- -tu dav.) modo vomitiones moveat. et Aegyptium quidem tale[*](talem B1. -le est man. Dal. an recte?), alterius nationis[*](nationif Bhv. -ne r.) contritum splendescit ut[*](ut BH. at h. et rv.) misy[*](misi R.) et[*](e teste R. este V. est v.a.H.) est lapidosius. prodest autem et dentium dolori, si[*](fi Bav. om.r.) contineatur[*](colluatur hv.a. G.) atque colluat, et

[*](Diosc.V 116. Pl. iun. 14, 1.) Misy aliqui tradiderunt fieri exusto lapide in scrobibus[*](sorori- bus V1. sori- V2R.), flore eius luteo miscente[*](miscentesque (om. se) R.) se ligni pineae favillae . re vera autem e[*](e Bdhv. et r.) supra dicto fit lapide, concretum natura discretumque vi[*](ui BS. ut r. et v.), optimum in Cypriorum[*](optimum in cypriorum om.B.)[*](an cypri (cfr. § 103. 107), ut causa omittendi apparent?) officinis[*](offi- cialif B.), cuius notae sunt friati[*](friati av. -atri B. -at V. fiati R.) aureae[*](auritae B. laureae V(a?).) scintillae et, cum teratur, harenosa natura sine[*](fine (fin B1J) ll. siue hv(D). cfr. § 171. 118.) terra[*](terrae a. terrea Lugd.(D). torreatur J non apte coll. Diosc. et § 119.), chalcitidi[*](chalcidi B. -citidis B.) similis[*](simis R.). hoc admiscent qui aurum purgant. utilitas eius infusi cum rosaceo auribus purulentis et in lana[*](& in lana BaG. et lana VdThv. om.R.cfr. notae ad XXVIII 73 et- 248.) inpositi capitis ulceribus. extenuat et scabritias oculorum inveteratas, praecipue utile tonsillis contraque anginas[*](anguinas VRh.) et suppurata[*](fupporata B.).[*](Marc. 8, 199. Diosc. eupor. I 189. 196.) ratio ut XVI drachmae in hemina[*](emina a. heminam (hae- V) VRd.) aceti coquantur addito melle, donee lentescat. sic ad supra dicta utile est. quotiens opus sit molliri[*](mollirium eius VR.) vim eius, mel adspergitur. erodit[*](erodit —21 enim om.a.) et callum fistularum ex aceto foventium[*](fuentium B1. flue- B2. (cfr. §103 et XXXII 121).) et collyriis[*](collyrif B1.) additur[*](additum B. -tus h.), sistit et sanguinem ulceraque quae serpant quaeve putrescant, absumit [*](apfumit B.) et excrescentes[*](excrefcentif BS.) carnes. peculiariter virilitatis vitiis[*](uitii B.) utile et feminarum profluvium[*](profluui B1.) sistit.

[*](Diosc. V 114. Isid. XVI 2, 9.) Graeci cognationem aeris nomine fecerunt et atramento sutorio; appellant enim chalcanthon[*](chalcanton (cal- V) VR. -thum dv.a.S.). nec ullius

[*](Diosc. V 85.—Scribon. 26. 49. 220.) Etiamnum[*](etiamnunc VRfv.a. G.) in aerariis reperiuntur quae vocant pompholygem[*](pompolicem a. -pygem VR.) et spodon[*](spodion hv (item infra). fpondon Ba.). differentia, quod pompholyx [*](pompholux Vd. -polyx B. -polix a.) lotura[*](latura se a.) separator[*](fepara- tur BaS. par- v. asper- h. splur- (-tus V1R) r.), spodos inlota est. aliqui quod[*](id quod Rd(?)v.a. S.) sit[*](fit V1R.) candidum levissimumque pompholygem[*](pomphylocem V. -hilocem R.) dixere et esse[*](esse om.R.) aeris ac[*](ac J e coni. D. ad Ba. a r. &dhv.) cadmeae favillam, spodon[*](spon- don VRda.) nigriorem esse ponderosioremque [*](esse ponderosiorem om.VRh.), derasam[*](dē rasa R.) parietibus fornacium, mixtis scintillis[*](scintillis ll.v. an lapillis (vel cinere, pilis)? cfr. Diosc.), aliquando et carbonibus. haec aceto accepto[*](accepto om.VdTh.cfr. XXIX 38. 56. XXXV 194.) odorem aeris praestat et, si tangatur[*](tangantur B.) lingua, saporem horridum. convenit

Spodos[*](spondos VR (semper). spodium a. -ios v.a.G.) Cypria optima. fit autem liquescentibus[*](liquiefcentibuf B.) cadmea et aerario lapide. levissimum hoc est flaturae[*](efflatur et ocius RdTv.a.S.) totius evolatque e[*](e Bdhv. et r.) fornacibus et tectis adhaerescit, a fuligine distans candore. quod minus candidum ex ea[*](eo d(?)H.), inmaturae fornacis[*](inmature efornacif B1.) argumentum est; hoc quidam[*](quidem Va.) pompholygem . vocant. quod vero rubicundius ex iis[*](his V. hiif B2.) invenitur, acriorem[*](& BS. om. rv.) vim habet et exulcerat adeo, ut, cum lavatur, si attigit[*](si attigit om.R.)[*](attingat hv.a.S.) oculos, excaecet. [*](cfr. Diosc. V 85. eupor. I 32. 33. 48. Celsus V 7.) est et mellei coloris spodos[*](spon- dos VR. spodium a. -ios v.a.G.), in qua[*](aqua B1Ven.) plurimum aeris intellegitur. sed quodcumque[*](quocum- que Ra.) genus lavando fit utilius; purgatur ante pinna[*](pinna B1Vav(S). penna rH.), dein crassiore[*](craffiore BRv -ior Vdh. crossiora a.an crebriore?) lotura[*](dist. ego. cfr. Diosc.) digitis scabritiae[*](scabritiem v.a.S. fcabritif fcabritiae B.de mendo cfr. § 96.) excernuntur[*](excernit C. exterunt v.a.S.). eximia[*](eximia ego e Diosc. cfr. § 129. & media BS. media rv(D).) vis est eius, quae[*](que B.) vino lavatur. est aliqua[*](ali qua & BaG. et (ut V) aliqua rv.) et in genere vini differentia . leni enim[*](leui enim h. liniem V.) lota collyriis oculorum minus utilis[*](minus utilis ll.S. minus apta H. nimium uigiliis fatiga- torum apta hv.) putatur , eademque efficacior ulceribus, quae manent[*](man& B1. -nant adhv.a.S.), vel oris, quae[*](quē R.) madeant[*](madent hv.a.S. aderant R. maneant a.), et omnibus medicamentis, quae parentur[*](parent ut R. -nt ui V. -rantur d(?)v.a.S.) contra gangraenas[*](cancraenaf B2.). fit et in argenti fornacibus spodos,

[*](Diosc. V 86.) Antispodon[*](antispodion hv.a.G.) vocant cinerem fici arboris[*](arborif BaV. om. r.) vel caprifici vel myrti foliorum cum tenerrimis ramorum partibus vel oleastri[*](oleaftry B. -ris a. oleas VR.) vel oleae[*](uel oleae BaS. om. rv.) vel cotonei[*](cotonei dTH. -naei B. -ni Ra. ceotoni V. citonii h. cydo- G. cyto- v.) mali vel lentisci, item ex moris inmaturis, id est candidis, in sole arefactis vel e buxi coma aut pseudocypiri[*](pseudocypiri (a?)S. -cupiri B1. -cii piri B2. -cypri dT. -peri hv. -cipri r.) aut rubi aut terebinthi vel oenanthes[*](oenanthis Vv.a.C.). taurini quoque glutinis aut linteorum cinerem similiter pollere inventum est. uruntur omnia ea[*](ea Badv. a r.) crudo fictili in fornacibus, donec figlina[*](figvlina B2D. cfr. § 113.) percoquantur[*](per- coquatur VR. -uetur a.).

In aerariis officinis et smegma[*](fmeg//na B2. psegma B e Diosc. V 88.) fit iam liquato aere ac percocto additis etiamnum[*](etiamnunc R.) carbonibus paulatimque accensis, ac repente vehementiore flatu[*](flatuque G.) exspuitur[*](expuritur VR.) aeris palea quaedam. solum, quo excipiatur, stratum[*](fteatum B1. status R. -tim B2.) esse debet marilla[*](marilla J2. -rila S cum J1 (D). -ili B. maxili r. -illa v.a.B. Facile B (ad seqq. referens).).

[*](Diosc. V 119.) Ab ea discernitur quam[*](quam hG. qua B. aqua rv. cfr. § 131.) in isdem[*](hisdem V.) officinis diphrygem [*](difrygem B. -phryga v.a. G.) vocant Graeci ab eo, quod bis torreatur. cuius origo triplex. fieri enim traditur ex lapide pyrite cremato in caminis, donec excoquatur in rubricam[*](rubrica VRa.). fit et in[*](in om.R.) Cypro[*](cypro Bahv. -rio r.) ex luto[*](ulto B1. alto B2.) cuiusdam specus[*](pecuf B1. spectus VR.) arefacto prius[*](prio V.), mox paulatim circumdatis sarmentis. tertio fit modo in fornacibus aeris[*](aere R.)

[*](Messalla de famil. Rom. (Peter hist. Rom. fragm. p. 266).) Unum etiamnum[*](etiam- nunc R.) aeris miraculum non omittemus . Servilia familia inlustris in fastis trientem aereum pascit auro, argento, consumentem[*](consument eum V1. -te V2da.) utrumque. origo atque natura eius incomperta mihi est. verba ipsa de ea re Messallae[*](messallae (mefa- B1) v. -alae B2hC. -alis r. mesale a.cfr. § 22.) senis ponam: Serviliorum familia habet trientem sacrum, cui summa cum cura magnificentiaque sacra quotannis[*](quodannif B1V1D.) faciunt. quem ferunt alias crevisse, alias decrevisse videri et ex eo aut honorem aut deminutionem[*](deminutione V. diminutionem B2ahv.a.Brot.) familiae significare [*](significare coni. S. -r& B. -ri rv.).

Proxime[*](dist. CFW Müler p. 17.) indicari debent metalla[*](metalli R.) ferri.

[*](Isid. XVI 21, 2. Serv. ad Verg. Aen. X 174.—(cfr. Aristot. mir. ausc. 48).) Ferri metalla[*](mella B1.) ubique propemodum[*](propemodo VR.) reperiuntur, quippe etiam insula Italiae Ilva[*](ilua B1v. silua a. illa r.) gignente, minimaque difficultate adgnoscuntur[*](adgnofcuntur B1D. agn- rS. cogn- v.) colore ipso terrae manifesto[*](manifefto Bv. -ta rS.). ratio[*](sed ratio v.a.S.) eadem excoquendis[*](excoquendif Bdav(D). cfr. § 166 extr. 146. -di rhJ coll. XI 231.) venis; in Cappadocia tantum quaestio est, aquae[*](aquae Bv. -ua r.) an terrae[*](terrae Bv. -rra r.) fiat[*](fiat om.R.) acceptum, quoniam perfusa Cer aso[*](Ceraso U 755. certo- ll.v.a.D.) fluvio terra neque aliter ferrum e[*](et VR.) fornacibus reddit. differentia ferri numerosa[*](innumerosa VRh.).[*](Isid. XVI 21, 3.—Verg. Aen. VIII 420. Varro ap. Serv. ad Aen. X 174. Nonius p. 21, 10 M. cfr. Lucil. fragm. III 29 (Müller).) prima in genere[*](genera VR.) terrae caelive [*](caeli- uae B.): aliae molle tantum plumboque vicinum[*](uicinius hv.a.S.) subministrant, aliae fragile et aerosum rotarumque usibus et clavis maxime fugiendum, cui prior ratio convenit; aliud brevitate sola placet clavisque caligariis[*](galligaris VRd.), aliud robiginem[*](rubi- ginem V2Rdhv.a.S. ab origine B.de mendo cfr. § 149.) celerius sentit[*](fefntit B1. fe fentit B2. (a robigine. . senescit coni. J).).

[*](Isid. XVI 21, 4. 4, 1. Lucret. VI 911.) De magnete lapide suo loco dicemus concordiaque , quam cum ferro habet. sola haec materia virus[*](uirus ll.Tav(S). cfr. § 120. 160. 177. -res d(?)hB. uim Isid. cfr. v. 10. XXXVI 128.)[*](36,126 sqq.) ab eo lapide accipit retinetque longo tempore, aliud[*](aliud Bav. aut r.) adprehendens ferrum, ut anulorum[*](acolorum VR.) catena spectetur interdum . quod volgus imperitum appellat ferrum vivum, vulneraque talia[*](tali dv.a.S.) asperiora fiunt.[*](Isid. XVI 21, 4.) hic[*](hic om.VRdh.) lapis et in Cantabria [*](can- tabri B.) nascitur, non ut[*](ut BS. om. rv.) ille magnes verus caute continua, sed sparsa bulbatione[*](bulbatione B. bull- r H cum B. bubb- v.)—ita appellant[*](appellantes scio VRa.)—, nescio an vitro[*](uitro B. cfr. XXXVI 192. ultro (-ra a) ll.dahv.) fundendo perinde utilis, nondum enim expertus est quisquam [*](quicquam VRh.); ferrum[*](ferri v.a.H.) utique inficit eadem[*](aciem v.a.H.) vi[*](ui BTH cum Gron. ut rv.).—Magnete[*](magnet B2.) lapide[*](lapidē B2. -def B1.) architectus[*](artitectus R.) Timochares[*](timocharef BS. -ohares (tym- dT) rdT. -ocrates ah. Dinochares H. -ocrates G. chirocr- v. (cfr. V 62. VII 125).) Alexandriae[*](alexandreae V. -dri d.) Arsinoes templum concamarare incohaverat[*](incohauerat ego. incola- B. inchoa- rv. cfr. XIV 61. XXXVI 75. 122.), ut in eo[*](eo BRIsid.v. ea r.) simulacrum e ferro pendere in aēre[*](in aere hIsid.v. aere VRdaS. om.B.cfr. X 111. XXXI 31. 30. XIV 12. XXXVI 118.) videretur. intercessit ipsius mors et Ptolemaei [*](tolemaei B1. -mei B2. tholomei R. tphol- V.) regis[*](regis om.hv.a.S.), qui id sorori[*](sororis uitie iussit R.) suae iusserat fieri.[*](Isid. XVI 21, 4.)— Metallorum [*](dist. ego.) omnium vena ferri largissima est Cantabriae[*](canthabriae B.). maritima[*](maritimae SJ(errore).) parte, qua[*](quam dhv.a.S.) oceanus adluit[*](alluut R.), mons praealtus[*](praerupte altus hv.a.S.)- incredibile dictu—totus ex ea materia[*](ma- terie dhv.a.S.) est, ut in am- (?)bitu oceani diximus. [*](4,112)

Ferrum accensum igni, nisi duretur ictibus, corrumpitur . rubens non est habile[*](estabile V.) tundendo neque antequam

[*](Pl. iun. 36, 8–10. 86, 1. 54, 4. Diosc. V 93 extr. Celsus IV 96 (9). Scribon. 146.) Medicina[*](medicinae B.) e ferro[*](efferro B1.) est et alia quam secandi. namque[*](fecvndina quę B2.) et[*](et om.hv.a.S.) circumscribi circulo[*](circulo Bv(S) -los rH.) terve circumlato mucrone et adultis et infantibus prodest contra noxia medicamenta, et praefixisse[*](praefixiffe BG. -xe r. -xae a. -xit d. -xo h. -xos v.) in[*](in Bav. om. r.) limine evulsos[*](aeuulsos V1. -sis V2.) sepulchris clavos adversus noctumas lymphationes, pungique leviter mucrone[*](mucro- nem B1.), quo[*](que VR.) percussus homo sit, contra dolores laterum pectorumque[*](pectorumue VTh. -uel R.) subitos[*](sub- ditos Vd. -tus R.), qui punctionem adferant[*](adferantque. Bam V1. -que. Nam V2.). quaedam ustione sanantur , privatim vero canis rabidi[*](rapidi V.) morsus[*](morfuuf B1D.), quippe etiam praevalente morbo[*](morfo B.) expaventesque[*](expauescentesque hv.a.S.) potum usta[*](tusta V.) plaga ilico liberantur. calfit[*](calefit Rdhv.a.S.) etiam ferro candente potus in multis vitiis, privatim vero dysentericis.

[*](cfr. Plin. XXV 42.) Est et robigo ipsa in remediis, et sic proditur[*](proditum B.de mendo cfr. § 122. 175.)

[*](cfr. Diosc. V 90. eupor. I 209. II 61. I 212.) Squama quoque ferri in usu est ex acie aut mucronibus, maxime simili[*](similis et Vd.), sed acriore vi quam robigo, quam ob rem et contra epiphoras oculorum adsumitur. sanguinem[*](fanguinem BaS. -emque rv.) sistit, cum volnera ferro maxime fiant. sistit et feminarum profluvia. inponitur et contra[*](contra om.R.) lienium[*](lienium BS. liconium a. lienum V2dhv. ali- r.) vitia, et[*](& BaS. om. rv.) haemorroidas[*](emoroidaf B.) compescit ulcerumque serpentia. et genis prodest farinae modo adspersa paullisper. praecipua tamen commendatio eius in hygremplastro ad purganda vulnera fistulasque et omnem[*](omnē Bav(S). -ne r Brot.) callum erodendum et rasis ossibus carnes recreandas. componitur hoc modo: propolis[*](propolis ego coll. XXII 107. Scribon. 209. pari VRdTaD (coll. XXXVI 158). pal. B.om.hv. picis H. panis J coll. XXII 138. aluminis coni. S (coll. § 149 de mendo). conici possit etiam galbani: cfr. XXIV 21 (XI 16). Scribon. 210 (vel panacis: cfr. Diosc. eupor. I 188).) oboli[*](et p. 219, 1 obolif fex B1. -lis ex Vhv.a.H. -lis et dT.)

[*](cfr. Isid. XVI 22, 1. Plin. IV 104. VII 206. Diodor. V 38, 4. 22, 5. Strabo III 2, 9 p. 147.) Sequitur natura plumbi, cuius duo genera, nigrum atque candidum. pretiosissimum in hoc[*](in hoc ego. hoc ll. S. om.hv.) candidum[*](candidum om.hS.), Graecis[*](a graecis dhv.a.S.) appellatum[*](appellatus R.) cassiterum[*](cassityrum VRd.) fabuloseque narratum in[*](in om.BVen. cfr. XXXII 63. XXXI 17.) insulas[*](& BS. om. rv.) Atlantici maris peti vitilibusque[*](utilibufque BVen. uit. Huiusque a.) navigiis[*](nauis R.) et circumsutis corio advehi. nunc certum est in Lusitania[*](lufitaniae a. ly- sinia Vd. lis- R.). gigni et in Gallaecia[*](galacia B2. galleciae V. -ia B(edd.a. Lugd.). -lliciae (-cie a) dahIsid.(v). -Ileta R. Callaecia J coll. XXXIII 78 (item infra).) summa tellure, harenosa et coloris[*](coloref B.) nigri. pondere tantum ea deprehenditur;[*](Isid. XVI 22, 1. 2.) interveniunt et minuti calculi, maxime torrentibus siccatis. lavant eas harenas metallici et, quod subsedit, cocunt in fornacibus. invenitur et in aurariis metallis, quae alutias[*](alutiaf BS. -tia rav(Brot.). -ta dTH. elutia C cum B. cfr. XXXIII 67.) vocant, aqua inmissa eluente[*](fluente V1. lu- V2. eluenti B. -uunt hv.a.B.) calculos nigros paullum[*](paululum d.cfr. nota ad XXVIII 133.) candore variatos, quibus eadem gravitas quae auro, et ideo in calathis[*](calathis hB. -tis dVen. co- latis VRv. cutalif B. cloacis aD. om. Isid. scutulis U 757. locus nondum sanatus.), quibus aurum colligitur, cum eo rem-anent; postea[*](posita VRh.) caminis[*](caminis v. -millif B1J. -mellis da. cvm illif B2. gamellis r.) separantur conflatique in plumbum album resolvuntur.[*](cfr. Plin. XXXIII 94.—Homerus λ 25. ψ 561.) non

Stagnum inlitum aereis[*](aereis ll. Ver.(S). -rif B2Ven. aeneis C.) vasis saporem facit gratiorem ac[*](ac BS. ad VR. aut a. et dhv.) compescit virus aeruginis, mirumque, pondus non auget. specula[*](secula VR.) etiam[*](etiam BS. quoque rv.) ex eo laudatissima, ut diximus, [*](33,130) Brundisi[*](bryndisi VRd.) temperabantur, donec argenteis uti coepere et ancillae. nunc adulteratur stagnum addita aeris candidi tertia portione in plumbum album. fit et alio modo mixtis albi plumbi[*](plumbib; R.) nigrique libris; hoc nunc aliqui argentarium appellant. iidem[*](iidem RdhLugd. id- rv(D).) et tertiarium vocant, in quo[*](quod VR.) duae sunt[*](st R.an sint?) nigri portiones et tertia albi. pretium eius inlibras[*](libras Bav. -ris r.) $X$ XX[*]($X$ XX BS. xxx rv. x. x dH.). hoc fistulae solidantur. inprobiores ad tertiarium[*](tertiarum B1V.) additis partibus aequis[*](aequi VR.) albi argentarium vocant et eo quae volunt

Albi natura plus aridi habet, contraque nigri tota umida est. ideo album nulli rei sine mixtura utile est. neque argentum ex eo[*](ex eo—6 argentum om.B.) plumbatur, quoniam[*](quia d2in ras. quam T.) prius liquescat[*](liquescat dTa. -uiscat V. -uescit R(?)hv.) argentum, confirmantque[*](confirmantque (quod dThH)—7 argentum ll.v(H). om. Bas. (errore, ut videtur).), si minus albo nigri, quam satis sit, misceatur, erodi[*](prodi B.) ab eo argentum. album incoquitur aereis operibus Galliarum invento ita, ut vix discerni possit ab argento, eaque incoctilia appellant. deinde et argentum incoquere simili modo coepere equorum[*](& quorum B1.) maxime ornamentis iumentorumque ac iugorum[*](ac iugorum BS. adiu- r. iugis hv.) in[*](in hv. om. ll.S. cfr. CFW Müller p. 24 n. 2.) Alesia oppido; reliqua gloria Biturigum[*](gloria biturigum (-ivgum B2) B(d?)v.-iabitur iugum r.) fuit.[*](Isid. XVI 22, 3.) coepere deinde et esseda sua colisataque ac[*](fua colifataque ac BS. suaculis atque acre (hoc a) ra. et uehicula et d2in ras.hB. baculis et v.) petorita[*](pecorita R.) exornare simili modo, quae iam[*](quae iam BS. quae (que R) inani r. om.hv.) luxuria[*](luxuriam B1. -xoria V.om.hv.a.S.) ad aurea quoque, non modo argentea[*](ar- genta VR.), staticula[*](ftaticula BaB. taticola F. //// ticula V. tic- R. uehicula d2in ras.hv.) pervenit[*](inanis luxuria peruenit hv.a.S.), quaeque in scyphis[*](scyphis dv. cy- B. scypis V. scipis R. esphis a.) cerni prodigum[*](prodi- gum B1Vdav(S). -gium rG.) erat, haec[*](heac V. hac B2. ////c B1.) in vehiculis adteri[*](ad terri Vd. art- R. cartha V. -ta B.) cultus vocatur. plumbi albi experimentum in charta est, ut liquefactum pondere videatur, non calore, rupisse. India neque aes neque plumbum habet gemmisque ac margaritis suis haec permutat.

[*](Isid. XVI 22, 3.) Nigro[*](nigrum VR.) plumbo ad fistulas lamnasque utimur, laboriosius in Hispania eruto totasque per Gallias, sed in Brittannia summo terrae corio[*](curio B.) adeo large, ut lex ultro dicatur[*](lex custodiatur D. lex cauere dicatur U 758. lege interdicatur Brunn. lex inter- dicat ut M Hertz. an nec interdicatur? (cfr. XXXIII 78. 49).), ne plus certo modo fiat. nigri generibus haec sunt nomina: Iovetanum[*](iouetanum Bv(S). -antum r. Ouetanum H.), Caprariense, Oleastrense[*](oleafterenfe B.), nec differentia ulla[*](illa V.) scoria modo excocta[*](excocita B1.) diligenter. mirum in his solis metallis, quod derelicta fertilius revivescunt. hoc videtur facere laxatis spiramentis ad[*](ac B1.) satietatem infusus[*](infus V.) aër, aeque[*](aeque v. eque h. atque (-uae V) ll.) ut feminas quasdam fecundiores facere abortus. nuper id conpertum in Baetica Samariensi[*](famarienfi BJ. samiarenci V. saremianensi a. santarensi Rd(?)v. an Salutariensi? cfr. III 15.) metallo, quod locari[*](uocari B.) solitum $X$[*](x libras (-ris v) hv.a.H.)cc[*](ccJ. cc. M. VR2H. ccc R1. cc Bdahv.) annuis[*](annuif BaH. -us r. annos dThv.), postquam obliteratum erat, $X$ CCLV[*]($X$ CCLVego. CCLV H cum Gron. XXXLV R. $X$ XLV B. XXLV V.X.XLVJ. $X$ |XIV|D. XL. v a. LV V.) locatum est[*](locatum est om.VRh.). simili modo Antonianum in eadem provincia pari[*](a pari aD. cfr. U 759.) locatione pervenit ad HS[*](HS—14 et ad [dita] Bav. om.r.)CCCC[*](CCCCBaS. cccc v.MMD.) vectigalis. mirum et addita aqua non liquescere vasa e[*](uasa e V1Rdv(J). uas e rS.) plumbo, eadem, si in[*](fi in (sin V) ll.Brot. in hv.) aquam[*](aquam CFW Müller p. 8 n. 2. aqua ll.v. (an si cum aqua?).) addantur[*](addantur B. -atur rS. om.hv.) calculus vel[*](uel S. ue Bda. ua r. om.hv.) aereus[*](cereus Rd. caaer- V. aereusue v.a.S.) quadrans [*](quadraf BV. si (quadrans si v. -drans Brot.) addatur hv.a.S.), peruri[*](uas puri h. uas peruri v.a.Brot.).

[*](Gels. V 26, 36. Theod. Prisc. eupor. II 33 p. 131, 17 (Rose).—Suet. Nero 20.) In medicina per se plumbi usus cicatrices reprimere adalligatisque lumborum[*](plumborum B.) et renium parti[*](parti dhv. -te ll.) lamnis

[*](Diosc. V 97. Celsus V 15. Scribon. 48.) Scoria[*](fcor//ea B1.) quoque plumbi in usu est. optima quae[*](quae BS. que quae Rhv. quaeque Vd.om.a.) maxime ad luteum colorem accedit[*](accendit B.), sine plumbi reliquiis[*](reliquif B1Vv.a.C.) aut sulpuris specie[*](an ac uitri specie? cfr. Diosc. aut sulpuris speciem (transpositum post colorem) U 763.) et terra[*](fpecie terrae B.) carens. lavatur haec in mortariis minutim fracta, done aqua luteum colorem trahat, et transfunditur in vas purum, idque saepius, usque dum subsidat quod utilissimum est. effectus[*](effectuuf B1D.) habet eosdem quos

Fit[*](& Bv. om.a.) et spodium ex[*](ex B2v. & B1. est a.) plumbo eodem modo[*](modo BC. omav.) quo ex Cyprio aere; lavatur[*](laudatur Ba.) in linteis raris aqua caelesti separaturque [*](feparanturq. B. (an recte et deinde terrena, ut XXX 116. IX 140? contra XXX 32. XXXVII 194).)[*](130) terrenum transfusione; cribratum[*](crebratum B1.) teritur. quidam pulverem eum[*](eum BVaS. eam R. cum dhv. del. G.) pinnis digerere[*](detergere v.a.S.) malunt ac terere in vino odorato.

[*](Diosc. V 100.) Est et molybdaena, quam alio loco galenam appellavimus , vena[*](uena Bhv. -nar r.) argenti plumbique communis. Melior [*](33,95) haec, quanto magis aurei colors quantoque minus plumbosa,[*](34,198) friabilis et modice gravis. cocta cum oleo iocineris colorem trahit. adhaerescit et auri argentique fornacibus; hanc metallicam vocant. laudatissima quae in[*](in hman.Dal.v. om. ll.S. cfr. CFW Müller p. 24 n. 2.) Zephyrio fiat; probantur minime terrenae minimeque lapidosae[*](lapidiose V. -sae Ven.). coquuntur[*](cocuuntur B1. -cuntur: S. uocantur V.) lavanturque scoriae modo.[*](Diosc. V 100. cfr. Celsus V 19, 26. Diosc. eupor. I 182. II 52.) usus in lipara[*](in lipara (lipp- dVen. lypp- a) ll.dav(J). illi par B2. in liparas C. cfr. XXXIII 105. XXIII 162, sed singul. num. etiam ap. Scribon. 222. 223.) ad lenienda ac refrigeranda ulcera et emplastris, quae non inligantur[*](alligantur Vd(?)v.a.S.), sed inlita ad cicatricem perducunt in teneris[*](temporis R.) corporibus mollissimisque[*](mol- liffimafq. B1.) partibus. compositio[*](compofito B1.) eius e[*](e BS. est rv.) libris[*](tribus ll.v (bis).) III et cerae libra, olei III heminis, quod in senili corpore cum fracibus[*](fraucibus R.) additur. temperatur cum[*](cum BS. et cum rv(D).) spuma

[*](Diosc. V 103. (cfr. Isid. XIX 17, 23). Vitruv. VII 12, 1. cfr. Plin. XXXV 37 extr.) Psimithium[*](psinthium VR. psimmythium h(?).v.a.S. apsyntium a.) quoque, hoc est cerussam, plumbariae dant officinae[*](danda effi- cinae B.), laudatissimam[*](ladatiffimam B1. laudatissima a. -mum hv.a.S(JD).) in Rhodo[*](ripdo R.). fit autem ramentis plumbi tenuissimis[*](tenuissimi VR.) super vas aceti asperrimi inpositis atque ita destillantibus. quod ex eo cecidit in ipsum acetum, arefactum molitur[*](mollitum B. (cfr. § 152).) et cribratur[*](cribatur VR.) iterumque aceto admixto[*](mixto hv.a.S.) in pastillos dividitur et[*](ei VR.) in sole siccatur aestate. fit et alio modo, addito in urceos aceti plumbo opturatos per dies[*](decem ll.v.) X derasoque ceu[*](au (pro ceu) R.) situ ac rursus[*](acrafuf B1.) reiecto[*](itiecto R. deie- v.a.H.), donec deficiat materia.[*](Diosc. V 103.—cfr. Martial. ep. II 41, 12. VII 25, 2.) quod derasum est, teritur et cribratur [*](cribatur V. scri- a.) et coquitur in patinis misceturque rudiculis, done rufescat[*](rubescat dTH.) et simile[*](fimili B1.) sandaracae fiat. dein lavatur dulci aqua, donec nubeculae[*](nubi- culae Rd.) omnes eluantur[*](eluantur Bdv. eluent- a. eleuat- R. aluat- V.). siccatur postea similiter et in pastillos dividitur. vis eius eadem quae supra dictis[*](dictis ll.v. de structura cfr. XXVII 93.), lenissima[*](leuissima hv.a.S.) tantum[*](tamen h.) ex omnibus, praeterque ad candorem feminarum[*](feminarum om.R.). est autem letalis potu[*](potu BaS. -tus rv.) sicut spuma[*](sputa V1R. spumae h(?)Lugd.) argenti. postea cerussa ipsa, si coquatur, rufescit.

[*](cfr. Plin. XXXV 39.—Diosc. V 121. Isid. XIX 17, 11. Pl. iun. 15, 10. Marc. 6, 29. Pl. iun. 37, 15–17. Marc. 16, 51.) Sandaracae quoque propemodum dicta natura[*](dic tantura B1.) est. invenitur autem et in aurariis et in argentariis metallis , melior quo magis rufa quoque magis[*](rufa quoque magis om.B.) virus sulpuris[*](sulpuris ego e Diosc. et Isid. om. ll. v.)

[*](Diosc. 120. Isid. XIX 17, 12. (cfr. Plin. XXXIII 79. VI 98). Diosc. V 121. Marc. 34, 57.) Et arrhenicum[*](arrhenicum BJ. arren- daBrot. arsen- v. arreoi- Vh. arroi- R.) ex eadem est materia. quod optimum , coloris etiam in auro excellentis[*](excellentius av.a.Brot.); quod vero pallidius aut sandaracae simile est, deterius iudicatur. est et tertium genus, quo miscetur aureus color sandaracae. utraque[*](utraeque B.) haec squamosa, illud[*](ilum VR.) vero siccum purumque, gracili venarum discursu fissile. vis eadem quae supra, sed acrior. itaque et causticis additur et psilotris[*](psilotris (fil- B) BVen. (S). -thris dhVerc. -tri a. -lutris r.). tollit et[*](ei (pro et) V. i R.) pterygia digitorum carnesque[*](carnes R.) narium et condylomata et[*](et om.R.) quidquid excrescit[*](an excrescat?). torretur, ut valdius[*](valdiuf (ald- B1) BJ. ualid- rv. cfr. XXXIII 147; contra XXXVII 106. XXXI 108. XXXX 14. XXVII. XVII 108. 258. XVI 186. XI 54.) prosit, in nova testa[*](innouat teftam B1.), donec mutet colorem.

Metallorum, quibus opes constant, adgnascentium[*](adgnafcentium (-tum B) BS. agna- V1H. adna- v. ac na- V2Rh. na- dTBrot.)- que[*](que BTH(S). quae r. que in dBrot. quoque v.)iis[*](iis S. if BD. eis rv.) natura indicata[*](indi (spat. vac.) modum B.) propemodum est, ita conexis rebus, ut inmensa medicinae silva officinarumque[*](officanarumque V.) tenebrae et morosa caelandi fingendique ac tinguendi[*](ac tinguendi BBrot. -gendi Rv. attingenti V.) subtilitas simul dicerentur . restant terrae ipsius genera lapidumque vel numerosiore[*](numerofiore G. -iores ll.v.) serie[*](serie G. -iae B. erie R. aerie d. -riae V1. -reae V2. erariae (aer- v) hv.), plurimis singula a[*](an a delendum?) Graecis praecipue voluminibus tractata. nos in iis brevitatem sequemur utilem instituto[*](inftituto Bs. -uti eo r. -uti v. -uto hoc dBrot.), modo nihil[*](nic il B.) necessarium- aut naturale omittentes,[*](cfr. Plin. XXXVI 47. 50. Seneca exc. controv. II 1, 12. epist. 86, 6. 114, 9. 115, 9. Vitruv. VII 3, 10.—Strabo XII 8, 14 p. 577.)

primumque dicemus quae restant de[*](deo B1.) pictura, arte[*](arti B.) quondam[*](quando V.) nobili[*](denobili R. (an et nobili?).)—tunc cum expeteretur regibus[*](regibuf BS.a reg- rv(D). cfr. XXXIII 112. XXXVII 60. XXV 92. VIII 34. XVI 18. XIX 64. VI 173.) populisque—et alios[*](alios ll.v(S). illos C.) nobilitante, quos esset dignata posteris tradere, nunc vero in totum[*](totum a BS. cfr. § 184. an totum est?) marmoribus pulsa[*](pulfa iam BG. -sa tum v. postulatum r.), iam quidem et auro[*](auro Bdv. -rum r.), nec tantum ut parietes[*](pabeites V1. pabert R.) toti operiantur, verum et interraso marmore vermiculatisque[*](uermiculatifque Bdv(H). -tis G. -tosque h. -colastiq. (quod V) r.) ad effigies rerum et animalium crustis. non placent iam

Imaginum[*](imaginum BdTv. -nem r.) quidem pictura, qua[*](quam dhv.a.S.) maxime similes[*](similis VR.) in aevum[*](in deum B.) propagabantur figurae, in totum[*](quod in totum v.a.S.) exolevit. aerei[*](aurei Durandus. sed cfr. § 14.) ponuntur[*](dist. ego.) clipei argentea facie[*](argentea facie ego. -teae facies ll.v. cfr. Blümneri techn. IV 244 sqq. 318.), surdo figurarum[*](figurabunduf crimine B.) discrimine ;[*](dist. G.) statuarum capita permutantur, volgatis[*](uvl- gatif B2v.a.S. mulg- VR.) iam pridem salibus etiam carminum. adeo materiam conspici malunt omnes quam se[*](se om.B.) nosci. et inter haec pinacothecas[*](in apothecaf B2.) veteribus tabulis consuunt[*](conferciunt vet. Dal.) alienasque effigies colunt, ipsi honorem [*](honore VR.) non nisi in pretio ducentes, ut frangat[*](fragat VR.) heres furisque[*](forasque h. -risque D. furis v.a.Brot. -risue coni. Brot.) detrahat laqueo[*](laqueo ego cum D (sed pro dat. accipiendum). -eū BVS. -eus R(?)dhv. -eis U.).[*](Cic. de fin. V 1, 3. II 31, 101. Diog. Laert. X 18.) itaque nullius effigie vivente imagines pecuniae, non suas, relincunt[*](relinquit R. -qunt B2.). iidem[*](iidem dC. id- ll.v(D).) palaestras[*](an palaestrae?) athletarum imaginibus et ceromata sua exornant, Epicuri[*](epicuri v. -curi ui B1. -curiof B2S. -culi r.) voltus per cubicula gestant ac circumferunt secum. natali

[*](Suet. Tib. 70.) Non est praetereundum et novicium inventum, siquidem non[*](non ll.dThcod. Poll.S. nunc J(U). icones D. non solum v.) ex auro argentove[*](argentumue B1.), at[*](at ego. aut ll.v.) certe ex aere in bibliothecis dicantur[*](ducantur VR.) illis[*](illi v.a.S.), quorum inmortales animae in locis iisdem locuntur, quin immo[*](qui immo VR.) etiam quae non sunt finguntur, pariuntque desideria non traditos[*](traditi v.a.Brot.) vultus, sicut[*](sicuti VR.) in Homero evenit[*](deuenit B. id eu- J coll. IX 159.).[*](cfr. Plin. VII 115. Isid. VI 5, 2.) quo[*](quo ll.v an utique?) mains, ut equidem arbitror, nullum est felicitatis specimen quam semper omnes scire cupere, qualis[*](qualef BV.) fuerit[*](fuerint B.) aliquis. Asini Pollionis[*](polionif BS.) hoc Romae inventum, qui primus bibliothecam dicando ingenia hominum rem[*](re d1. rei R2d2.) publica m[*](publicam v. -cae V. -ce Rdh. p. B.) fecit. an priores coeperint[*](coeperunt R.) Alexandreae et Pergami reges[*](regef Bv. om.r.), qui bibliothecas magno certamine instituere, non facile dixerim.[*](Corn. Nep. Attic. 18, 5. 6.) imaginum amorem[*](amorem BG(S). -re rv(H).) flagrasse quondam[*](quos- dam Brot.) testes sunt Atticus[*](et atticus Rhv.a.S.) ille Ciceronis edito de iis volumine, M.[*](et M. dhv.a. U.) Varro benignissimo[*](benignissimo Bdv. -me r.) invento insertis voluminum[*](uoluminum Bv. -nibus r.) suorum fecunditati

[*](cfr. Liv. X 19, 17.) Verum[*](uerum BS. suorum rD. suorum uero dhv.) clupeos[*](clupeof B1D. clyp- Vv. clip- r (Verc.)S. (item semper deinceps).) in sacro vel publico dicare privatim primus instituit, ut reperio, Appius Claudius [qui[*](uncos posuit U cum Gesnero.) consul cum P. Servilio fuit anno urbis CCLVIIII]. posuit enim in Bellonae aede maiores suos, placuitque in excelso spectari in titulos honorum legi, decora res, utique si liberum[*](liberorum d2in ras.hv.a.S.) turba[*](turba ll.G(S). -bae v. om.dTH.) parvulis[*](paruulis om.B.) imaginibus ceu nidum aliquem subolis pariter ostendat[*](oftendat BhG. -aut rv.), quales clupeos nemo non gaudens favensque aspicit.[*](cfr. Charis. p. 77, 20 K. Velius Longus p. 68, 11 K. Caper p. 97,14 K. (Beck Plin. libr. dub. serm. rell. p. 62).) post eum M. Aemilius collega in consulatu Quinti[*](quintii B2.) Lutatii[*](liitati V.) non in basilica modo Aemilia, verum et domi suae posuit, id quoque Martio exemplo. scutis enim, qualibus apud Troiam[*](troianum B1.) pugnatum est, continebantur imagines, unde et nomen habuere[*](habere R.) clupeorum , non, ut perversa grammaticorum suptilitas voluit, a cluendo. origo plena[*](plena BhG. -am rv.) virtutis, faciem reddi in scuto cuiusque[*](eiufque B2Ven. eius D.), qui fuerit usus illo.[*](Liv. XXV 39, 13. 17.) Poeni ex[*](ex Bdv. et ex rD.) auro factitavere et clupeos et imagines secumque vexere. in castris[*](uexere. in castris ego. in castris uexere (BS. uenere r. tulere hv) ll.hv. cfr. § 5. XXXIV 48.) certe

[*](Isid. XIX 16, 2. Quintil. inst. or. X 2, 7. Philostr. vita Apoll. Tyan. II 22.—Strabo VIII 3, 12 p. 343.) De picturae initiis incerta[*](incerta om.R.) nec instituti operis quaestio est. Aegyptii sex milibus annorum aput ipsos inventam, priusquam in Graeciam transiret[*](transiret B2dhv. -rent B1. -sieret V. -ssieret R.), adfirmant, vana praedicatione, ut palam est; Graeci autem alii Sicyone , alii aput Corinthios repertam, omnes umbra hominis lineis[*](lineif Bv. -nteis r.) circumducta[*](circumducta Bhv. -dicta r.), itaque primam talem, secundam singulis coloribus et monochromaton[*](e (om. et) monochromato B (prob. U 764).) dictam[*](dicta V.), postquam operosior[*](ope- riofior B.) inventa erat, duratque talis etiam nunc[*](etiannunc B. etiamnum v. a. G.).[*](cfr. Aelian. var. hist. X 10.)[*]([cfr. Loewy Inschr. Gr. Bildh. 5].—Corn. Nep. fragm. 35 Halm. (Cic. de rep. II 19, 34).) inventam [*](dicunt a dv.a.S.) liniarem[*](liniarem (linea- hv) S. -aurem VRd. -auro em B.) a Philocle[*](filocle B. pil- R.) Aegyptio[*](aegypti R.) vel Cleanthe[*](cleanthe d(?)Bas. -te ll.v.) Corinthio [*](corinthio Bv. oriontio r.) primi exercuere[*](exercuere B2v. exerque r.) Aridices[*](Aridices S cum Keilio. arad- B. ard- rv.) Corinthius et[*](et dhv(J). om. ll.U.) Telephanes[*](telephanes dhv. teliph- B. telepa- r.) Sicyonius, sine ullo etiamnum[*](etiam- num dhv. -unc VR. ei annum B.an etiamtum?) hi colore, iam tamen spargentes linias intus. ideo et quos pinxere[*](pin- xere ego. cfr. XXXVII 119. pingere ll. -rent v.) adscribere institutum

[*](cfr. Plin. infra § 115. Serv. ad Verg. Aen. I 44.) Iam enim[*](enim om.R.) absoluta erat pictura etiam in Italia. exstant certe hodieque antiquiores[*](antiqui- oris R.) urbe picturae Ardeae in aedibus[*](in aequibus (equ- R) VR.) sacris, quibus equidem[*](eo quidem B. ego qu- D. sed cfr. XXXIII 12 et Ludewig stud. philol. Prag. III p. 36. (an nullas equidem?)) nullas aeque[*](aeque Bhv. equi r.) miror[*](miror Bhv(S). minor r. demiror G.), tam longo aevo durantes[*](durantes dhv. -tis ll.D. -tibus coni. S. an durant et?) in orbitate tecti veluti[*](ueluti om.B.) recentes[*](recentes dhv. -tis ll.D. -tibus coni.S.). similiter Lanivi[*](laniui B1U. -nuui rv.), ubi Atalante et Helena comminus pictae sunt nudae ab eodem artifice, utraque excellentissima forma, sed altera[*](post ut ex- cidisse adultera altera ut putavit J coll. § 136.) ut virgo, ne ruinis[*](ruinif Bv. minis r.) quidem templi[*](templi Bv. -pti r.) concussae .[*](cfr. Plin. XXXIII 115.) Gains[*](gaiuf BS. gatus V. caius RdTH. potius (pont- v) legatus (Caii add. v) hv.) princeps[*](principis v.a.H.) tollere eas conatus est libidine[*](liuidine B.) accensus, si tectorii[*](tectorii B. -turi VR. lectori B. tecti d2in ras.hv.) natura permisisset. durant[*](durant BG. -ra r. -rauere hv.) et Caere antiquiores et ipsae[*](ipsae dv. -se ll.), fatebiturque[*](fatebitur quae B.) quisquis eas diligenter

[*](Val. Max. VIII 14, 6.—Hieron. ad Euseb. chron. Ol. 156, 3 p. 129 Schoene.) Apud Romanos quoque honos[*](honor V.) mature[*](maturae B. nat- v.a.B.) huic arti[*](arte V2R.) contigit, siquidem cognomina ex ea[*](& ea B1.) Pictorum traxerunt Fabii[*](fabi B1. -bie d. -bia VR.) clarissimae gentis[*](gentis Bdv. -tes r.), princepsque eius cognominis ipse aedem[*](aedens V. edens R.) Salutis pinxit anno urbis conditae CCCCL, quae pictura duravit ad nostram memoriam aede ea[*](aede ea S cum J. -dem (-desB2) ea B. aede a R. medea V1d. edem a V2. aede v.) Claudi principatu exusta. proxime celebrata est in foro boario aede[*](boario aede Bv. aeri VR.) Herculis Pacui[*](pacui B1J. cfr. XXXIV 22. -uuii B2hv. -ubii V2. -ubi r.) poetae pictura. Enni sorore genitus hic fuit clarioremque[*](clarioremq. Bdhv. -em qui r.) artem eam Romae fecit gloria scaenae [*](scaenae S. -na B. scenae dhv. -na r.). postea non est spectata honestis manibus, nisi forte quis Turpilium[*](turpilium Bhv. -illum r.) equitem Romanum e Venetia nostrae aetatis velit[*](uelit BG. uellet dTh. hellet R. belleae (-lle v) Vv.) referre[*](referret V2R. -erat v.a.G.), pulchris eius operibus hodieque Veronae exstantibus . laeva is manu pinxit, quod de nullo[*](quod e nulo B.) ante memoratur [*](moratur VR.). parvis[*](paruiffe B.an paruis ipse?) gloriabatur tabellis extinctus nuper in longa senecta[*](fecta B.) Titedius[*](titediuf BJ2. sit edius (aed- V) r. Titidius S cum J1coll. Tac. ann. II 85. Antistius H. Aterius v.) Labeo[*](labeo Rv. babeo BV.) praetorius, etiam proconsulatu provinciae Narbonensis functus[*](fructus R.), sed ea re[*](re BS. res rv.) inrisa[*](inrisa ego. inlifa B. in risu rv. irrisu (inr- S) dS.) etiam[*](etiam ll.J. et iam v(S). et Dal.) contumeliae[*](contumeliae (-tim- B1) BS. -lia rv.) erat.[*](cfr. Suet. Caes. 83.) fuit[*](fugit ad R.) et principum[*](prin- cipium BhVen.) virorum[*](uirorum Bv. uiuo- r.) non omittendum [*](dist. ego.) de pictura celebre consilium, cum[*](cum- que B. Qu. hv.a.S.) Q. Pedius, nepos[*](et p. 236, 1 nepoftq. B. nepusque V.)

[*](cfr. Strabo VIII 6, 23 p. 381. Plin. infra § 100. VII 126.) Tabulis autem externis auctoritatem Romae publice fecit primus omnium L. Mummius, cui cognomen[*](cognomina Vd.) Achaici[*](achalci B. caici Vd.) victoria dedit. namque cum[*](cum om.R.) in praeda vendenda rex Attalus [*](rex attaluf BdG(S). rexat aliu r. rex attains distraxisset et hBrot. res distraxisset et rex atta- lus v.) $X$ |VI|[*]($X$ |VI| D. x. vIH cum Gron. XVI BVd2in ras. XIII R. VI. M. sestertium v.) emisset tabulam Aristidis[*](ariftidif Bdhv. -des r.), Liberum patrem, pretium [*](pretium Bhv. -io r.) miratus suspicatusque aliquid in ea virtutis, quod ipse nesciret, revocavit tabulam, Attalo multum querente, et in Cereris delubro posuit. quam primam[*](primam dG. -mum ll.v.) arbitror picturam externam Romae publicatam, deinde video et in foro positas volgo.[*](cfr. Cic. de or. II 66, 266. Quintil. inst. or. VI 3, 38.) hinc enim ille Crassi oratoris lepos[*](lepof Bdhv. -pus r.) agentis[*](agentif Bv. eg- r.) sub Veteribus; cum testis[*](cum teftif (textis h) BhB. contextis rv.) compellatus instaret: dic ergo, Crasse, qualem me noris[*](me norif BS. mensores (mems- V) r. me reris v.)? talem, inquit[*](inquid B1.), ostendens[*](oftendef B.) in tabula[*](tabula U. -lam B. -la (-lam V) pictum Vdv. tapabulā pfictum R.cfr. § 22.) inficetissime[*](inficietissime Vd.) Gallum exerentem[*](exerentem Bv. exerce- r.) linguam. in foro fruit et illa pastoris senis[*](pastores senes VR.) cum baculo[*](uaculo V.), de qua Teutonorum[*](teutonorum (tau- B) BTv. teho- RFd.inVevanidum.) legatus respondit interrogatus, quantine[*](quanti hv.a.S.) eum aestimaret, donari sibi nolle[*](non l&alem B.) talem vivum[*](uiuom BS.) verumque.[*](cfr. Plin. infra § 136. VII 126.) sed praecipuam auctoritatem publice[*](publicae B.) tabulis fecit Caesar dictator[*](dictator om.B.) Aiace et Media[*](media BU. -dea rv.) ante Veneris Genetricis[*](genetricif Bdhv. -trix r.) aedem dicatis, post