Naturalis Historia

Emicant benigne passimque in plurimis[*](pluribus VR1. cfr. § 107.) terris alibi[*](alibi Erv(D). -iae TS. -ie Rd. ale V.) frigidae[*](fridae V.), alibi[*](alibi ... alibi Erv(D). aliae ... aliae rTS.) calidae, alibi iunctae[*](iunctae dErv(G). inunctae V2RB. iniu- V1. inuin- T.), sicut in[*](in om.VR1.) Tarbellis[*](terbellis E. treb- v. a. B. cfr. IV 108.) Aquitanica[*](aquitania V. -nica -pyrenaeis om.R1.) gente et in[*](et in VRdG. ex in E. exin in v.) Pyrenaeis[*](cirenaeis E.) montibus[*](gentibus Er.) tenui intervallo discernente[*](discendente V. desc- R1.), alibi[*](alibi E2rv(D). alii E1. -iae rS.) tepidae, egelidae, atque[*](egelidae atque ego. -daeque (gel- dTv. a. G) ll.Tv.) auxilia morborum profitentes[*](confitentes E. -ferentes v. a. H.) et e cunctis animalibus[*](animalium v. a. S.) hominum tantum causa erumpentes[*](dist. ego.) augent numerum deorum nominibus variis[*](uaries V.) urbesque condunt, sicut Puteolos in Campania, Statiellas[*](statielas R1v. a. Bas. cfr. III 49.) in Liguria, Sextias[*](sexcias V.) in Narbonensi[*](narboniensa V.) provincia[*](prouintia E(?)D.). nusquam tamen largius quam in Baiano[*](balano si nunc e V.) sinu nec pluribus auxiliandi generibus : aliae sulpuris vi[*](ui D. ut VRE.om.d(?)v.),[*](cfr. Vitruv. VIII 3, 1. Seneca nat. qu. III 2, 1. Isid. XIII 13, 1.)aliae[*](alie R. iliae E. alia r.) aluminis[*](luminis V.), aliae salis[*](soliis E.), aliae nitri, aliae bituminis, nonnul etiam acida[*](agida V1. alg- V2.) salsave mixtura , vapore ipso[*](uapore quoque ipso d(?)v. a. S.) aliquae prosunt, tantaque[*](tantaque Ere corr. Verc. (D). -tatio Vd1. -ta his d2. -ta iis S. -taque eis v. de mendo cfr. § 88.) est vis, ut

[*](Isid. XIII 13, 2.) lam generatim[*](generatis V.) nervis prosunt pedibusve aut coxendicibus, aliae luxatis[*](eluxatis d. elox- VR1.) fractisve, inaniunt alvos, sanant vulnera, capiti, auribus[*](auribusque Rd(?)v. a. D.) privatim medentur, oculis vero Ciceronianae. dignum[*](dignū ego. -nu V. -no E. -na r(?)v. -nae D(cum antecedd. iungens).) memoratu, villa est ab Averno lacu Puteolos tendentibus inposita litori, celebrata [*](celebra V.) porticu ac nemore, quam vocabat[*](euocabat Er. et uoc- v. a. S.) M[*](M. Ev(D). om. rH.). Cicero Academiam ab exemplo Athenarum, ibi compositis voluminibus eiusdem[*](eisdem v. a. G.) nominis[*](nominibus VEv. a. G.), in qua[*](in aqua E.) et monumenta sibi instauraverat, ceu vero non[*](nen E.) et in[*](et in v. ex in Er. int R. in eo d. in VS. cfr. §4.) toto[*](toto dErv. eo to r.) terrarum orbe fecisset[*](fecisset dv. -sse r.). huius in parte prima exiguo[*](exiguo om.VR1.) post obitum[*](ouitum V.) ipsius Antistio Vetere possidente eruperunt fontes calidi[*](ualidi VR1.) perquam [*](perquam dErv. -que R. inquam V.) salubres oculis, celebrati carmine Laureae Tulli, qui fuit e libertis eius, ut protinus noscatur etiam ministeriorum[*](ministerium v. a. H.) haustus[*](haustus RdTH. cfr. praef. 24. -tis Vf. eius G. eius haustus (-tum C) v.) ex illa maiestate ingenii[*](ingenii dTH. -ni r1. -enam VRf.om.Er2v.). ponam enim ipsum carmen, ut[*](ut ego. om. ll.S. dignum v.) ubique et[*](ubique et ll.v(D). uti queat J coll. XXXVII 12 et VIII 100; adde XXVIII 210. XXXVI 155. XVII 197.) non ibi tantum[*](ibi tantum non VR1dJ.) legi queat:[*](queat (omissum ante quod tua) ego. om. ll. v.)

1. Quo[*](quo dG(S). quod rv(H).) tua,[*](Isid. XIII 13, 4.) Romanae[*](tua romane Er. mane uarro V. /////uarro R.) vindex clarissime[*](clarissima E.) linguae,
2. silva[*](siluere R1.) loco melius surgere iussa viret[*](uires Vd.)
3. atque Academiae celebratam nomine villam
4. nunc reparat cultu[*](cultu drv. -tus E. -tos r.) sub potiore Vetus,
5. hoc[*](hic v. a. S.) etiam apparent lymphae non ante repertae[*](reparte V.),
6. languida quae infuso lumina rore levant[*](rore leuant REv. releuant V. iā rel- d.).
7. nimirum locus ipse sui Ciceronis honori
8. hoc dedit, hac fontes cum patefecit ope,
9. ut, quoniam totum legitur sine fine per orbem,
10. sint plures oculis quae medeantur aquae.

In eadem Campaniae regione Sinuessanae aquae sterilitatem[*](sterelitatem VRE.) feminarum et virorum insaniam[*](saniem d.) abolere produntur ,[*](Vitruv. VIII 3, 17.—Ctesias ap. Antigon. hist. mir. 145 (160). Ovid. met. XV 320 sqq. Isid. XIII 13, 4.) in Aenaria[*](aeraria E.) insula calculosis mederi et quae vocatur Acidula ab Teano Sidicino[*](dicino E.)III p.—haec[*](haec om. v. a. G.) frigida —, item in Stabiano quae Dimidia vocatur et in Venafrano[*](uenenafrano V. -no frano d.) ex fonte Acidulo[*](acidulos VR1. -lus d.). idem contingit[*](item contigit E.) in Velino lacu potantibus, item[*](idem (sc. contingere) coni. J.) in Syriae fonte iuxta Taurum montem auctor est M. Varro et in Phrygiae[*](phiae V.) Gallo flumine Callimachus. sed ibi in potando[*](putando V.) necessaries modus, ne[*](ne Erv. ne in r.) lymphatos agat, quod in[*](in om.VR1.) Aethiopia accidere iis[*](iis v. his ll. C.), qui e[*](qui e VRdH. quae E. qui v.) fonte Rubro biberint, Ctesias[*](esias V.) scribit.[*](Strabo V 3, 11 p. 238. Vitruv. VIII 3, 2.—Celsus IV 12 p. 137, 7. cfr. Plin. XXXI 59. II 209. III 109. Seneca nat. qu. III 25, 8.—Th. H. IX 18, 8. Isid. XIII 13, 1. 5.) iuxta Romam Albulae aquae volneribus medentur, egelidae hae[*](egelidae hae (haec E. suctu haec r) ErG(D). -dae VRS. hę gelidae dT (an recte?). praegeli- dae eae v.), sed

[*](Strabo X 1, 14 p. 449. Arist. ausc. mir. 170. Antig. hist. mir. 78 (84). cfr. Seneca nat. qu. III 25, 3. Vitruv. VIII 3, 14. Isid. XIII 13, 5. Plin. II 230.—Theophr. ap. Aelian. n. a. XII 36. Timaeus ap. Antig. hist. mir. 134 (149). Aristot. ausc. mir. 169.) Eudicus in Hestiaeotide[*](hestiaeotide R(?)G. -ae uticae V. estiaeotide d(?)Brot. -odicae E. hestia (-iaea B) euthice v. thessalia Isid. an hestiaea euboica? cfr. Thucyd. I 114, 3. Strabo X 1, 3. Diodor. XII 22. de dictione cfr. § 28. XXXVI 128.) fontes duos tradit esse, Ceronam[*](ceronem v. a. S. -na U 684.), ex quo bibentes oves nigras fieri, Nelea[*](nelea H. cfr. Strabo, Aristot., Antig. mellea VRd1. -eam d2T. melle Er. melan C (e II 230). mellem v.), ex quo albas, ex utroque varias, Theophrastus Thuriis[*](duris E.) Crathim[*](chratim VRd.) candorem facere, Sybarim nigritiam bubus[*](bubus ErD. bobus dv. am- bobus r.) ac pecori,[*](Strabo VI 1, 13 p. 263. Ovid. met. XV 315 sqq. Seneca nat. qu. III 25, 4.—Theopomp. ap. Antig. hist. mir. 137 (152). Aristot. ausc. mir. 125.) quin et homines sentire differentiam eam; nam qui e Sybari bibant, nigriores esse durioresque et crispo capillo, qui e Crathi[*](e (ex dH) crathi dTfS. e crati V. & rati R. echatari Er. ex crathide v.) candidos mollioresque[*](mollioresque v. madidior- ll.Tf (an recte?).) ac porrecta [*](prorecta VR1.) coma. item in Macedonia qui velint[*](uellint V.) sibi candida nasci, ad Haliacmonem[*](haliac- monem S. -mon B. halacmonem Ere corr. halialm- v. ali- alm- d. aliacm- G. allimo V.) ducere[*](ducere—10 nasci om.VR1.), qui nigra aut fusca, ad Axium. idem omnia fusca nasci quibusdam[*](quibusdam om.R1. ab alialmo quibusdam d.) in locis dicit et fruges quoque, sicut in Messapis, at[*](ad V.) in Lusis Arcadiae quodam fonte mures terrestres[*](tres E.) vivere[*](uiuire V. bibere v. a. G.) et conversari. Erythris Aleos[*](alios VR1. -ius d. aleon U 685 e V 117.) amnis pilos gignit in corporibus.

[*](Isid. XIII 13, 3. cfr. Pausan. IX 39, 2. 8.—Vitruv. VIII 3, 22. 4, 25. Isid. XIII 13, 3. 2.) In Boeotia ad Trophonium deum iuxta flumen Hercynnum[*](hercynnum S. cfr. Pausan. et Liv. XLV 27, 8. erc- rD. ercinn- E. erycn- dT. er//////num R. eryn- v. eryc V. orchomenon B.) e duobus fontibus alter[*](e—alter RdTES. om.V. duo sunt fontes quorum alter v.) memoriam, alter oblivionem

[*](Athenaeus II 16 p. 42d.—cfr. Ammian. Marc. 29, 4, 3.) Cranone[*](cranone B. cfr. IV 29. 32. (crann- Ven. S). c///an- d. can- R1. cann- r. gann- v.) est fons calidus citra summum fervorem, qui vino[*](in uino fE. in uinum v. a. S.) addito[*](addito (-tus v) triduo E(v)D. triduo addito rTfS.) triduo calorem potionis custodit in vasis. sunt et Mattiaci[*](mattiati VR1.) in Germania fontes calidi[*](fontis callidi V.) trans Rhenum[*](renum V.), quorum haustus[*](haustum V. -to R1.) triduo fervet, circa margines vero pumicem faciunt[*](facient E.) aquae.

[*](Diodor. II 37 p. 151. Strabo XV 1, 38 p. 703. Antig. hist. mir. 146 (161). Isid. XIII 13, 7.—Strabo V 4, 5 p. 244. Verg. Aen. VI 239.) Quod si quis fide carere ex his[*](extis V. ex iis v. a. C.) aliqua arbitratur [*](arbri tratur V.an arbitretur?), discat[*](discat (dicat E)—naturae (-ra Er) Erv. naturae d. ae V.om.R.) in nulla parte naturae maiora[*](maioresse V.) esse miracula, quamquam inter initia[*](internecia R.) operis abunde multa rettulimus. Ctesias tradit Silan[*](silan ego e Strab. et Antig. siden rS. -de E. -derin VRf. syderim dT. sid- v.) vocari stagnum in Indis, in quo[*](2, 224 sqq.)

[*](Antig. hist. mir. 165 (181).) E diverso miracula alia dira. Ctesias in Armenia [*](dirae tesias in arminia V.) fontem esse scribit, ex quo nigros[*](nigre VR1. -ri d.) pisces ilico mortem adferre in cibis. quod[*](quod om.Rd.) et circa Danuvii exortum audivi, done veniatur ad fontem alveo adpositum, ubi finitur id genus piscium, ideoque[*](adeoque VR1TJ.) ibi caput amnis eius intellegit fama. hoc idem et in Lydia in stagno Nympharum tradunt.[*](Pausan. VIII 17, 6. Antig. hist. mir. 158 (174). Seneca nat. qu. III 25, 1. Isid. XIII 13, 7.) in Arcadia[*](arcadia B(J). achaia RdTEv(H). achia V.cfr. § 54. XXVI 46. IV 21.) ad Pheneum[*](ad apaneum E.) aqua profluit e[*](ex VRS.) saxis Styx appellata[*](appellata Erv(D). -tur rTfH.), quae[*](quae om.VR1TJ.) ilico necat, ut diximus, sed [*](2,231) esse pisces parvos in ea tradit Theophrastus, letales[*](lae- tiles E.) et ipsos, quod non in alio genere mortiferorum fontium. [*](Antig. hist. mir. 141 (156). Aristot. ausc. mir. 121. Vitruv. VIII 3, 15.—Antig. 159 (175).—cfr. Plin. II 207.—Vitruv. VIII 3, 16. cfr. Plin. II 231. Seneca nat. qu. III 25, 1.)necare[*](necare dv. -ri rD.) aquas[*](aquis ED.) Theopompus et in Thracia[*](threcia VJ.) apud Cichros[*](cichros ego. cicros VR. chicros E. cychros d(?)v. Cychropas coni. H. (Chropsi Vitruv.κίγχρωψιAntig.κύκλωψιAristot.). nomen nondum restitutum.) dicit, Lycos[*](licos Vd.) in Leontinis tertio die[*](die om.E.) quam quis[*](quis- quam E. si quisquam v. a. H.) biberit, Varro ad Soracten[*](soracte R. -tae- V.) in fonte, cuius sit latitudo quattuor pedum; sole oriente eum exundare ferventi similem; aves, quae[*](auesque quae v. a. H.) degustaverint[*](gustauerint Ev. a. H.), iuxta mortuas iacere. namque et haec insidiosa condicio est, quod quaedam etiam blandiuntur aspectu, ut ad Nonacrim Arcadiae, omnino[*](omnino ego. -ino enim ll. v.) nulla[*](nonnulla D e coni. S.) deterrent qualitate. hanc putant nimio frigore esse noxiam, utpote

[*](cfr. Antig. hist. mir. 135 (150).) In Perperenis fons est, quamcumque[*](quamcunque EH. quac- VRT. qui quac- v. quec- d.) rigat, lapideam [*](lapidem V.) faciens[*](facit Erin ras.v. a. H.) terram, item calidae aquae in Euboeae[*](euboeae VRG. -boea dTv. -boe E.) Aedepso[*](aedepso S. aedempro V. ead- RdT. edebio r. debio E. delio G. lebe- don B. lebeonem v.). nam quae[*](nam quae EG(D). nam qua rTH. namque B. que v.) adit[*](adit E. cadit rTH. alluit v. adl- D.) rivus saxa in altitudinem[*](altitudinis V. -nes dT.an latitudinem?) crescunt . in Eurymenis deiectae coronae in fontem lapideae[*](lapideae VS. -des rv.) fiunt[*](fiant VR1.). in Colossis flumen est, quo[*](co V. quod E. in quo v. a. H.) lateres coniecti lapidei[*](lapidei VTJ. -des rv.) extrahuntur. in Scyretico[*](siretico V. sirie- d.) metallo arbores, quaecumque[*](quacum- que V.) flumine adluuntur, saxeae[*](saxeae dTD. -xae VE. -xe R. -xa v.) fiunt cum ramis.[*](cfr. Aristot. ausc. mir. 59.) destillantes quoque guttae[*](gut- tae Erv. -ttis r.) lapide[*](lapideae Er1. -dee r2. in lapides v. a. S.) durescunt in antris, conchatis[*](conchatis ego. cfr. XI 270. coricis ll. -ryciis v.) ideo[*](ideo ll. D. del. v. Idaeo J coll. Pausan. X 12, 4. item in Idaeo coni. S. Idae U 689.), nam[*](nam ll.v nomen D. locus adhuc corruptus.) Miezae[*](miezae B. cfr. IV 34. miozae Vd. -ze r. -osae v.) in Macedonia etiam pendentes in ipsis camaris , at in Corycio[*](corycio S. -co G. -ricio E. -rintio VdTf. -thio R(?)J. -tho v.) cum cecidere, in quibusdam speluncis

[*](Colum. I 5, 3. (Celsus II 18 p. 66, 23).—Athen. II 16 p. 42 c d.) Quaeritur inter medicos, cuius generis aquae sint utilissimae. stagnantes[*](stagnentes V.) pigrasque merito damnant[*](dampnant R.), utiliores quae profluunt[*](fluunt dT.an profluant?) existimantes[*](existimant a.), cursu enim percussuque ipso extenuari atque proficere; eoque miror cisternarum[*](cistanarum V.) ab aliquis maxime probari. sed hi rationem adferunt, quoniam levissima[*](breuissima VR1d.) sit imbrium[*](imbrium aqua v. a. J.), ut[*](ut Erv. om. r.) quae subire potuerit ac pendere in aëre. ideo et nives praeferunt[*](praeferuntur E. -unt imbribus R(?)v. a. J.) nivibusque[*](nubibus quae E.) etiam glaciem, velut ad infinitum[*](ad finitum E. infin- R. affinium H cum anon. Dal.) coacta[*](coacto V.) subtilitate ; leviora enim haec esse et glaciem multo leviorem[*](meliorem T. -raem V.) aqua[*](aque d.). horum sententiam refelli interest vitae[*](uituae V.). in primis enim levitas illa deprehendi[*](deprehendi v. repreh- d. repraeh- r.) aliter[*](alitem V. -tate d1. agili- d2.) quam sensu[*](sensus V. sexu E.) vix potest, nullo paene[*](poenae V.) momento ponderis aquis inter se distantibus[*](distantur VR1.). nec levitatis in pluvia aqua argumentum est subisse eam in caelum, cum etiam lapides[*](lapides om.E.) subire[*](subisse E.) appareat cadensque inficiatur halitu terrae, quo fit ut pluviae aquae sordium plurimum[*](plurium E.) inesse sentiatur citissimeque ideo calefiat aqua[*](qua E.) pluvia.[*](Hippocr. de aëre et aquis c. 4 p. 199.—cfr. Plin. II 152. XVII 225. Seneca nat. qu. III 25, 11.) nivem quidem glaciemque subtilissimum elementi[*](elementi Ev. -to d. -tum r.) eius videri miror adposito[*](adpositū V. -ta E.) grandinum argumento, e quibus pestilentissimum potum esse convenit. nec vero pauci

[*](Athen. II 16 p. 42a. (cfr. Plin. XXIV 1). Geopon. II 5, 14.—Vitruv. VIII 5, 1. 2. (Celsus II 18 p. 66, 30). Pallad. IX 10, 1. 2. Athen. II 25 p. 46b.) Limus aquarum vitium est. si tamen idem amnis anguillis scateat, salubritatis indicium habetur, sicuti frigoris

[*](cfr. Athen. II 25 p. 46b.) Quidam statera iudicant de salubritate, frustrante[*](frustante VRE.) diligentia, quando perrarum[*](ferrarum V. fera- R1.) est ut levior sit aliqua[*](aliquando R1.). certior subtilitas, inter pares meliorem esse quae calefiat refrigereturque celerius. quin et haustam[*](e haustam E. exh- v. a. H.) vasis portatis,[*](portatis ego. om. ll.v.) ne manu[*](manu vet. Dal. -nus ll.v. cfr. CFW Müller p. 27.) pendeant[*](suspendant D.), depositisque in humum[*](in unū R.) tepescere adfirmant. ex

[*](Plutarch. Coriol. 1. Dio Cass. 49, 42. cfr. Plin. XXXVI 121.) Clarissima aquarum omnium in toto orbe frigoris salubritatisque palma praeconio urbis Marcia est, inter reliqua deum[*](deum Rv. ad eum r.) munera[*](munera VdEv(S). -re R(?)C.) urbi[*](urbi om.E. turbe V.) tributa. vocabatur haec quondam Aufeia[*](aufeta d. aut foeta V. Saufeia coni. H.), fons autem ipse Pitonia. oritur in ultimis

[*](Vitruv. VIII 1, 6. Pallad. IX 8, 7. Geop. II 5, 1. Democrit. ap. Geop. II 6, 5.) Non ab re sit[*](re sit Vdv. serit R. repsit Er.) quaerendi aquas iunxisse rationem[*](rationem Erv. om.VR. causas dT.cfr. index.). reperiuntur in convallibus maxime et quodam[*](quondam d.) convexitatis cardine aut montium radicibus. multi septentrionales ubique [*](ubi V.) partes aquosas existimavere, qua in re varietatem naturae aperuisse[*](apparuisse R1.) conveniat. in Hyrcanis montibus a meridiano latere non pluit; ideo silvigeri ab[*](ab om.R(?)Brot.) aquilonis tantum parte sunt. at Olympus, Ossa, Parnasus, Appenninus, Alpes undique vestiuntur amnibusque perfunduntur[*](perfundiuntur V.), aliqui ab austro, sicut[*](sicut dv. -ti VR. sic et Er.) in Creta Albi[*](alibi dE.) montes. nihil ergo in his perpetuae observationis iudicabitur.

[*](Vitruv. VIII 1, 3. Pallad. IX 8, 4. Geop. II 4, 1. (II 5, 4. 16. 6, 23 sqq.).) Aquarum sunt notae iuncus[*](iuncus D coll. v. 3 et Vitruv. (philol. XXXI p. 396). iuncus (incus R1) aut harundo ll.v.) et[*](et dED. aut rv.) herba[*](herbae d.), de qua dictum est, multumque alicui loco pectore incubans rana[*](ranas VE.).[*](26,30) salix enim erratica et alnus aut vitex aut harundo[*](aut harundo del. v. a. H.) aut hedera sponte proveniunt et conrivatione aquae pluviae in locum humiliorem e[*](e om.E.) superioribus defluentis, augurio fallaci[*](fallacia R1.), certiore[*](certiore S. -or pe VR. -or est d. -or Erv.) multo[*](multo Erv. om. r.) nebulosa exhalatione[*](exhalatio d. -tio est v. a. S.) ante ortum solis[*](colis R.) longius intuentibus, quod quidam[*](qui etiam V.) ex edito[*](editu d. hedito V.) speculantur proni terram adtingente mento.[*](Vitruv. VIII 1, 1. Pallad. IX 8, 1. Geop. II 5, 11.—ib. 5, 13.) est et peculiaris aestimatio peritis tantum nota, quam ferventissimo aestu secuntur dieique horis[*](oris V.) ardentissimis, qualis ex quoque loco repercussus splendeat. nam si terra sitiente umidior [*](utilior ar. (deEnon constat).) sit[*](sit ego. (cfr. v. 19). est ll.v.) ille, indubitata spes promittitur.[*](Vitruv. VIII 1, 4. 5. Pallad. IX 8, 5–7. Geop. II 4, 2–5. 6, 42–45.—Vitruv. VIII 1, 5. Pallad. IX 8, 7.) sed tanta oculorum intentione opus est, ut indolescant. quod fugientes ad alia[*](aliqua E.) experiment decurrunt. loco in altitudinemn pedum quinque defosso[*](defossi V.) ollisque[*](aliisque E.) e figlino opere crudis aut peruncta pelvi[*](peluia r. pelle R.) aerea lanae vellere[*](lanae uellere ego. om. ll.v. cfr. v. 19 et Vitruv. Pallad. Geop.) cooperto[*](cooperto post dein terra (17) transposuit D. cfr. philol. l. l. p. 399.) lucernaque ardente concamarata[*](concamerata dv. a. S.) frondibus, dein terra, si figlinum[*](sit liginum V.) umidum ruptumve aut in aere sudor vel lucerna sine defect olei restincta aut etiam vellus lanae madidum[*](modidum V.) reperiatur, non dubie promittunt aquas[*](aquas Ev. -uis VR.om.dT.). quidam et igni[*](igne VR(?)v. a. D.) prius excocunt [*](excolunt Ev. a. G. exquocunt V. (an exficcant, ut XVIII 242?).) locum, tanto efficaciore vasorum argumento.

[*](cfr. Democrit. ap. Geop. II 6, 39. II 5, 7. Vitruv. VIII 1, 2. Pallad. IX 8, 2. Geop. II 5, 3.) Terra vero ipsa promittit candicantibus maculis aut tota glauci[*](toto clauci V.) coloris. in nigra enim scaturigines[*](eaturrigines V.) non fere sunt perennes. figularis[*](figularis VRdTfVen.(H). -ri v. -guris E.) creta semper adimit[*](adimit ll. Ven.(H). -mitur v.) spes[*](spem Gronov.), nec amplius puteum fodiunt coria terrae observantes, ut a nigra descendat ordo supra dictus.[*](Vitruv. VIII 1, 2. Pallad. IX 8, 2. 3.) aqua semper dulcis in[*](dulcis in om.E.) argillosa terra, frigidior in tofo[*](tofo v. -fa E. tofto r.). namque et hic probatur , dulces enim levissimasque[*](leuisque E. -uesque v. a. H.) facit et colando continet sordes. sabulum exiles limosasque promittit, glarea[*](glaria VR. -ie r.) incertas venas, sed boni saporis, sabulum masculum[*](masculi R. -linum Er.) et harena[*](harena VRTEv(D). -na et d(?) H.) carbunculus[*](carbunculosa v. a. H. cfr. philol. l. l. p. 400. (an harenae?).) certas stabilesque et salubres, rubra saxa optimas[*](optima E.) speique certissimae[*](certissimae dv(D). -me E. -mas VRfS. -ma r.), radices montium[*](montiumque VR.) saxosae [*](saxosas VR1.) et silex hoc amplius rigentes. oporteat[*](oporteat RE. -tet rv. cfr. vol. III p. 494.) autem fodientibus umidiores adsidue respondere glaebas faciliusque ferramenta[*](feramenta V.) descendere.[*](Vitruv.VIII 7, 12. 13. Pallad. IX 9, 1. 2.) depressis puteis sllpurata vel[*](uelut E.) aluminosa occurrentia putearios necant. experimentum huius periculi est demissa ardens[*](ardent V.) lucerna si extinguatur[*](extinguatur v. -uitur ll.S. cfr. XXIII 63.); tunc secundum puteum dextra ac sinistra fodiuntur[*](fodiuntur RdEv(D). -nt VfH.) aestuaria, quae graviorem[*](grauiores dx.om.E (hic deficiens).) illum halitum recipiant. fit et sine his vitiis altitudine ipsa gravior aër, quem emendant adsiduo[*](adsidue R.) linteorum iactatu eventilando. cum ad aquam ventum est, sine harenato[*](hare- nato ll.TfxH cum B. arena av.) opus[*](opus ll.xB. tophus av.) surgit, ne venae obstruantur[*](obtruantur V.).

Quaedam aquae[*](aqua V.) vere statim incipiente frigidiores sunt,

maxime autem putei circa arcturum[*](auctorum V. -tumnum dTe corr.x.), non[*](non ll.Txa(P)H. nam v.) ipsa aestate, deficiunt[*](dist. D cum P.) omnesque quatriduo eo subsidunt, iam vero multi hieme tota, ut circa Olynthum[*](olinthum R. olympum dv. a. S. olim- x.), vere primum aquis redeuntibus .[*](Ciceronis fragm. ed. Klotz. IV 3 p. 349.) in Sicilia quidem circa Messanam et Mylas hieme in totum inarescunt fontes, aestate[*](ipsa aestate aD. cfr. v. 8.) exundant amnemque faciunt. Apolloniae in Ponto fons iuxta mare aestate tantum superfluit et maxime circa[*](circa aG(D). om. rv(J). cfr. XXX 25.) canis ortum[*](ortu Txv. a. G(J).), parcius, si frigidior sit aestas. quaedam terrae imbribus sicciores[*](siciores V.) fiunt, velut in Narniensi agro, quod admirandis[*](admirandis—17 M. om.V.) suis inseruit M. Cicero, siccitate lutum[*](luctum R.) fieri prodens, imbre pulverem.[*](Vitruv. VIII 4, 26. 3, 12.—Theophr. ap. Athen. II 15 p. 42a.)— Omnis aqua hieme dulcior est[*](est Vdxav(S). om.RC.), aestate minus[*](minus RxaS. -nus autem V. autem minus d(?)v.), autumno minime[*](meme V.), minusque[*](minusque Vdxv. persisque are corr.) per siccitates[*](sicitates V.). neque aequalis amnium plerumque[*](plurumque V.) gustus est magna alvei[*](albei V.) differentia . quippe tales sunt aquae, qualis terra, per quam fluunt, qualesve[*](qualesue VTxD. -lisue a. -lesque r(?)v.) herbarum, quas lavant, suci. ergo iidem[*](idem xaD.)

[*](Theophr. ap. Senec. nat. qu. III 11, 3.—Theophr. ib,III 11, 5.) Nascuntur fontes decisis plerumque silvis, quos arborum alimenta[*](alumenta Vx.) consumebant, sicut in Haemo[*](hemo xv. a. G. hiemo V.) obsidente Gallos Cassandro, cum valli gratia silvas cecidissent. plerumque vero dannosi torrentes conrivantur[*](conriuantur av. corriga- rx.) detracta collibus silva continere nimbos ac digerere consueta. et coli moverique terrain callumque summae cutis solvi aquarum interest. proditur certe in Creta expugnato oppido , quod vocabatur Arcadia, cessasse fontes amnesque, qui in eo situ multi erant, rursus condito post sex annos emersisse, ut quaeque coepissent partes coli.[*]((cfr. Th. H. III 1, 2. V 4, 6). Theophr. ap. Senec. nat. qu. III 11, 2. id. ap. Athen. II 15 p. 42a.)

terrae quoque motus profundunt sorbentque aquas, sicut circa Pheneum[*](pheneum v. cfr. § 26. feniū R. fin- V. apenninum (app- x) dx. preneum a. praene .... r (reliquis margine abscisis).) Arcadiae[*](archadie x. aquas aream die V.) quinquies accidisse constat. sic et in Coryco[*](corryco V. corisco x. -ico v. a. C.) monte amnis erupit posteaque[*](posteaque ll.TfxH. -quam av(D).) coeptus est coli. illa mutatio mira, cuius[*](mira cuius D. -culus V. -culis rxa. mira ubi G. -abilis v.) causa nulla evidens[*](euidente v. a. G.) apparet, sicut in Magnesia e calida facta frigida, salis non mutato sapore, et in Caria, ubi Neptuni templum est, amnis[*](omnis Vdx.), qui fuerat ante dulcis, mutatus in salem est.[*](Strabo VI 2, 4 p. 270. 271. Seneca nat. qu. III 26, 5. 6. Athen. II 16 p.42e.) et illa miraculi plena, Arethusam[*](arethusaa v. -sa (arhe- a) ll.a.) Syracusis fimum redolere per Olympia, verique

[*](Vitruv. VIII 7, 10. 8. 1. 3. Pallad. IX 11, 2. 1.) Ceterum a fonte duci fictilibus tubis utilissimum est crassitudine binum digitorum, commissuris pyxidatis ita, ut superior intret, calce viva ex oleo levigatis . libramentum aquae in centenos pedes sicilici[*](sicilici VRdTxH. suilici ar. sursum elici v.) minimum erit[*](minis numerit V.), si cuniculo veniet, in binos[*](bonos V.) actus lumina[*](lumine V. laminae v. a. H.) esse debebunt. quam surgere in sublime opus fuerit, plumbo[*](e plumbo v. a. S.) veniat[*](ueniat om. v. a. H.). subit altitudinem exortus sui. si longiore tractu veniet, subeat crebro[*](crebo V.) descendatque, ne libramenta pereant[*](pereat V.). [*](Vitruv.VIII 7, 4. 7. Pallad. IX 12.)fistulas denum pedum longitudinis esse legitimum est et, si quinariae erunt, sexagena[*](sexageno V. -ne R1. -ginta x.) pondo pendere[*](pondo pondere VR1x.), si octonariae, centena, si denariae[*](denarie x. nonagenaria a.), centena vicena ac deinde ad has portiones. denaria[*](denaria (-iae v) appel- lantur Rdv. a. S.) appellatur cuius lamnae latitudo, antequam

[*](Homerus (X 149. 150). ξ 6. X 444. θ 249. 451 al.—Vitruv. VIII 3, 4.) Homerum calidorum fontium mentionem non fecisse demiror, cum alioqui[*](alioquin xv. a. Brot.) lavari calida frequenter induceret [*](induceret dxarG. -diceret Rfv. -ret et V. -carit C.), videlicet quia medicina tune non erat haec, quae nunc aquarum perfugio[*](profugio VR1x.) utitur. est autem utilis sulpurata nervis, aluminata paralyticis aut simili modo solutis, bituminata aut nitrosa, qualis Cutilia est[*](est VdxaS.om.R(?)H. utilis est v.), bibendo itaque[*](itaque ego. atque dv. atquae V. aq; x. aquę Ra.del. voluit S.) purgationibus . plerique in gloria[*](gloriam dx.) ducunt plurimis horis perpeti calorem earum, quod est inimicissimum, namque paulo diutius quam balineis uti oportet ac postea frigida dulci[*](dulci av(D). -cedi V. -cedine RdxBrot.(J). mulceri S cum Gron. an ablui? cfr. XXI 125. XXXIII 109.), nec sine oleo discedentes[*](discedentes drH. (-teis Lugd.). -tis rxaG(S). -tibus v.), quod vulgus alienum arbitratur, idcirco non alibi corporibus magis obnoxiis, quippe et vastitate odoris capita replentur et frigore infestantur sudantia , reliqua[*](reliqua om. H.) corporum parte mersa. similis error quam[*](quam ll.xaH(J). quod quam S. quo quidam v.) plurimo potu gloriantium[*](gloriantium H cum P. -tur ll.xav(S).), vidique[*](undique V.) iam turgidos bibendo in tantum, ut anuli[*](anulli V.) integerentur cute[*](cote V.), cum reddi non posset hausta multitudo aquae. nec hoc ergo fieri convenit sine crebro salis gustu[*](an gustatu?). utuntur et caeno[*](ceno V. sceno x.) fontium ipsorum utiliter, sed ita, si inlitum sole inarescat. nec vero omnes, quae sint calidae, medicatas esse credendum, sicut in[*](in arv. om. rTx.) Segesta[*](segeta dTx. -tas R1.) Siciliae, Larisa Troade[*](troadae Vv. a. C. dist. U 695. cfr. V 121. 123 et XXXVI 138.), Magnesia, Melo,

[*](Diosc. V 19. Seren. 973. cfr. Marc. 36, 45. Celsus VIII 10, 1. 7.—cfr. Plin. epist. V 19, 6.) Medendi modus idem et[*](id est et V.) in marinis erit, quae calefiunt ad nervorum dolores, feruminanda[*](feruminanda S. ferruminata ll.Txav. -nant C. -nandas H cum Gron.) a[*](a ll.TxaS. del. H. et v.) fracturis ossa[*](fracturas ossaque v. a. S.), contusa, item corpora[*](corpora arG(D). -ra ad VRS. -ra as dTx. ad corp- v. an cor- pora adstringenda, siccanda? cfr. §98.) siccanda[*](siccanda ll.Txav(H). -ant G.), qua de causa et frigido mari utuntur. praeterea est alius usus multiplex, principalis vero navigandi phthisi adfectis[*](affectis xv. adfecti (-tu R1) r.), ut diximus,[*](24,28) aut sanguine[*](sanguine dTxaS. -nem VRv.) egesto[*](egesto dTxarS. -te VR. egerentibus v. exscreantibus Brot.), sicut proxime Annaeum Gallionem[*](28,54) fecisse[*](a v. fecisse denuo incipitE.) post consulatum meminimus[*](meum inim V.).[*](cfr. Celsus III 22 p. 111.—Marc. 15, 41. Diosc. V 19.) neque enim Aegyptus propter se petitur, sed propter longinquitatem navigandi. quin et vomitiones ipsae instabili[*](sint abili (hab- R1) VR1.) volutatione[*](uoluptatione R.) commotae plurimis[*](pluribus Ev. a. C.) morbis capitis, oculorum, pectoris medentur omnibusque, propter quae helleborum bibitur. aquam vero maris per sese[*](sese Vfv(S). se rG(D).) efficaciorem discutiendis[*](discutiendis (-ti eft dis V) cauendis VR1dT.) tumoribus putant medici, si[*](si om.dT. st V.) illa decoquatur[*](deco quatur dErv. -quitur (dequoqu- V) VTf. -qtur R.) hordeacia farina, ad parotidas. emplastris etiam, maxime albis, et malagmatis[*](malacmatis VR.) miscent; prodest et infusa crebro ictu[*](cerebro icto coni.Dal.).[*](Diosc. V 19. Pl. iun. 51, 7–10. Marc. 28, 63. Seren. 909.) bibitur quoque, quamvis non sine iniuria stomachi, ad purganda corpora bilemque[*](corporalemque V.) atram aut sanguinem concretum reddendum

[*](Pl. iun. 8, 6–10.) Nec ignoro haec mediterraneis supervacua videri posse. verum et hoc cura providit inventa ratione, qua[*](qui E.) sibi quisque aquam maris faceret[*](facere VE.). illud in ea[*](in ea Erv. ea Rd. ae V.) ratione mirum, si plus quam sextarius[*](sextariū VR1f.) salis in IIII sextarios aquae[*](salis cum quattuor aquae sextariis Ev. a. H.) mergatur, vinci[*](unti VR1.) aquam salemque non[*](no R1.) liquari[*](loquari VR1.). cetero sextarius[*](sextarius V2dv. -ios V1R. io E.)[*](quattuor ll.v.) salis cum III aquae sextariis[*](sextariis v. -ris dErD. -rios r.) salsissimi maris vim[*](uim Erv. umquam (fū quā R) r. uimque P. an uim totam?) et naturam implet. moderatissimum autem putant supra dictam aquae mensuram octonis cyathis[*](cyathis om.VdS.) salis[*](malis E.) temperari , quoniam ita[*](ifta VRdS. de mendo cfr. XXIII 40.) et nervos excalefaciat et corpus non exasperet[*](exafperat VR1. an exulceret? cfr. nota ad XXIII 143.).

[*](Diosc. V 20. Pl. iun. 47, 6–12. Marc. 20, 136. Seren. 532.) Inveteratur et[*](et om.Ev. a.H.) quod vocant[*](uocat E. -atur Tv. a. H.) thalassomeli[*](thalastīhaeli R1.) aequis portionibus maris, mellis, imbris[*](imbribus VR1.). ex alto et ad hunc usum advehunt fictilique vaso[*](uase Rd(?)v. a. S.) et picato condunt. prodest ad purgationes maxime sine stomachi vexatione et sapore

Luxata[*](luxata dTre corr. v. lax- E. iacta V.) corpora et hominum et quadrupedum natando in cuius libeat[*](libet Ev. a. H.) generis aqua facillime in artus redeunt.— Est et[*](et om.E.) in metu peregrinantium ut temptent valitudinem aquae ignotae. hoc cavent e[*](a (pro e) Ev. a. G.) balineis[*](balneis V(?) Ev. a. G(D).) egressi[*](egresis E.) static frigidam suspectam hauriendo.[*](cfr. Plin. XXVII 56. Diosc. IV 97. Pl. iun. 68, 9. 65, 16. 17.—Diosc. V 166. Pl. iun. 95, 3. Seren. 503. cfr. Celsus III 21 p. 107.)— Muscus, qui in aqua fuerit, podagris[*](podagra E.) inlitus prodest, idem[*](ideo R1. item Ev. a. S(J).) oleo admixto talorum dolori tumorique[*](tumorque V.). spuma aquae adfrictu verrucas tollit, nec non harena litorum maris, praecipue tennis et[*](sed (pro et) Vf.) sole[*](solibus v. a. H.) candens; in medicina est siccandis corporibus coopertis hydropicorum aut rheumatismos sentientium.

Et hactenus de aquis, nunc de aquatilibus. ordiemur[*](urdiemur V.) autem, ut[*](ut om.EVen.) in reliquis, a principalibus eorum, quae sunt salsa[*](salsa ll. J. sal v.) ac[*](ac VRES. et dv. ci (= &?) r) spongea.

Sal omnis aut fit aut gignitur, utrumque pluribus modis, sed causa gemina, coacto[*](coacta V.) umore vel[*](uel ll.Tv(S). aut G.) siccato [*](siccam VR1.). siccatur in lacu Tarentino aestivis solibus, totumque stagnum in salem abit[*](salem abit dv. sale habet VR. sale id Er.), modicum alioqui, altitudine genua non excedens, item[*](post item iterant non excedens VR.) in Sicilia[*](siciliam V.) in lacu, qui Cocanicus vocatur, et alio iuxta Gelam. horum extremitates tantum inarescunt, sicut in Phrygia, Cappadocia, Aspendi, ubi largius[*](largio V. -ior R1.) coquitur[*](quoquitur V.) et usque ad medium[*](medium lacum d(?)rv.a.J.). aliud etiam in eo[*](eo dErv. quo r.) mirabile, quod[*](quod om.VR1.) tantundem nocte[*](noctu v. a. H(J). cfr. § 18.) subvenit, quantum die auferas. omnis e stagnis[*](e stagnis S. est alnis VRd. est om???is r. est E. est talis G. est alius v.) sal minutus atque non glaeba est.[*](Isid. XVI 2, 3, cfr. Diosc. V 126.) aliud genus ex aquis maris sponte gignitur spuma in extremis litoribus ac scopulis relicta. hic omnis[*](hic omnis VRdG. homnis E. haec enim omnis v.) rore[*](rore ll.v(D). sole S cum Pontedera ex Isid. solis calore J ex Vinc. Bellov. spec. nat. 6, 83. (an haec enim sole? cfr. XXV 149. 152). locus adhuc corruptus.) densatur, et est acrior qui in scopulis[*](copolis V.) invenitur. sunt etiamnum[*](etiam non V.) naturales[*](an naturalis? cfr. XXXIV 4.) differentiae tres. namque in Bactris duo[*](bactris duo om.VR1.) lacus vasti, alter[*](alter dErv. om. r(?).) ad Scythas versus, alter[*](ad—alter Erv. om. r.) ad Arios[*](arios VdB. alios R. darios Erv.), sale exaestuant[*](aestuat E. -ant v. a. H.), sicut[*](an sic et?) ad Citium in Cypro et circa Memphin extrahunt e[*](e VdTfH. a R.om.Ev.) lacu, dein sole[*](deinde sale d.) siccant[*](sic et E.).[*](Isid. XVI 2, 3.) sed et summa fluminum densantur in salem[*](sale Vdv. a. C.), amne[*](amnem V. ane E.) reliquo veluti sub gelu fluente[*](gelus fluentem V.), ut apud Caspias portas quae salis flumina appellantur, item circa Mardos et Armenios[*](amnenios V.). praeterea et[*](praeterea et VR1dD.) apud Bactros[*](bae- tros V. b&- R.) amnes[*](amnes VRd(?)H. -nis Ev(D).) Ochus et Oxus[*](et oxus d(?)B coll. § 86. et ixiss E et yssis r.om. r. et xerxes v.) ex[*](ex v(D). es Er. ex his rTfS.) adpositis montibus

[*](cfr. Plin. II 233. XXXIV 125.)Facticii[*](facti VR1d.) varia genera. volgaris plurimusque[*](pluribusque VR1dVen.) in salinis mari adfuso non sine aquis[*](aquis VRE.cfr. II 233 cum XIII 107. aquae d(?)v (e XIX 182).) dulcibus[*](dulcibus ego. -cis ll.v. cfr. § 64.) riguis[*](rugis V.), sed imbre maxime iuvante ac super omnia sole multo .... que[*](multoque VRJ. -to E[dT]v(D). -to atque S. lac. ego indicavi; excidit fere adsiduo: cfr. XXVIII 143. an luna?), aliter[*](aliterque dT.) non inarescens[*](inarescens Erv(D). ar- rTJ (ut XIII 140. XVII 57).). Africa[*](africam V.) circa Uticam construit[*](constitut d.) acervos salis ad collium speciem, qui ubi sole[*](solis V.) lunaque induruere, nullo umore liquescunt vixque etiam ferro caeduntur. fit tamen et in Creta sine[*](sine Erv. sunt ine r.) riguis mare in salinas iufundentibus et circa Aegyptum ipso mari[*](mari dv. -re r.) influente[*](influentem E.) in solum, ut credo, Nilo sucosum[*](insucosum VR1.).[*](Isid. XVI 2, 3. Aristot. meteor. II 3, 42.) fit et[*](et e v. a. S.) puteis[*](puteus E.) in salinas ingestis. prima densatio Babylone[*](babylonae E2. -niae E1v. a. G. babilonę r. -nię VR.) in bitumen liquidum cogitur oleo simile,

[*](Diosc. V 125. (cfr. Strabo XII 5, 4 p. 568).) Marinorum maxume laudatur Cyprius a Salamine, at e[*](at e v. ad e r. de rH. cfr. § 73.) stagnis[*](stagestnis R1.) Tarentinus ac Phrygius, qui Tattaeus[*](tattaeus dB. tacteus Vf. tat- Rav.) vocatur. hi duo oculis utiles[*](humiles VR1.). e[*](e VdfS. & R. ac ar. a v.) Cappadocia qui in laterculis adfertur , cutis[*](scutis VR1d.) nitorem[*](niforem VR1.) dicitur facere. magis tamen extendit is, quem Citium[*](cicium R.) appellavimus, itaque a partu[*](parte V. -tum E.) ventrem[*](74) eo cum melanthio inlinunt.[*](Isid. XVI 2, 4. (cfr. Strabo XIII 1, 48 p. 605).—Solin. 5, 18.) salsissimus sal qui siccissimus , suavissimus omnium Tarentinus atque candidissimus,

[*](Diosc. V 128.—cfr. Diosc. V 127.) Salinarum[*](sabinarum Vd.) sinceritas summam fecit[*](an facit?) suam differentiam quadam[*](quadam EG. quandam rTH. quaedam enim v.) favilla[*](fauilla v. -llam ll.H.) salis, quae levissima ex eo est et candidissima. appellatur et flos salis, in totum diversa res umidiorisque naturae et crocei coloris aut rufi, veluti[*](ueliti V.)

Praeter haec[*](praeterea haec dT.) etiamnum appellatur in salinis salsugo, ab aliis salsilago, tota liquida[*](liquida a D. a liquida E. li- quida dr.om.VR. (an liquida, at a? ut post tota omittendi causa appareat).), a marina aqua salsiore[*](salsiore VdTD. -or c Er. -or Rv.) vi distans[*](ui distans VREv. distans uidi dT.).[*](Diosc. II 34. Geop. XX 46, 1. 2. Isid. XX 3, 19.)— Aliud[*](aliud RdTv. alii ut E. aliut V2D. -int V1. an aliud est?) etiamnum liquoris exquisiti genus, quod garum vocavere[*](uocare R.), intestinis piscium ceterisque, quae abicienda essent, sale maceratis, ut sit illa putrescentium sanies. hoc olim conficiebatur ex pisce, quem Graeci garon vocabant, capite eius usto suffitu[*](suffitu VRdv. cfr. XXXII 124. 131. -to ED.) extrahi secundas monstrantes[*](mon- strantes VRdTfH. morantes Ev.),

[*](cfr. Plin. IX 66. Seneca epist. XV 3, 25. Martial. epigr. XIII 102. Apicius VII 7, 13. Horat. sat. II 8, 46. (Strabo III 4, 6 p. 159).—cfr. Plin. IX 92.—Martial. epigr. XIII 103. IV 88, 5.) nunc e scombro[*](nunc e sconbro V. non- cessū pro R.) pisce laudatissimum[*](lautissimum R. lat- V.) in

Haec obiter indicata sint desideriis vitae.[*](Pl. iun. 86, 4. 5.) et ipsa tamen non nullius[*](nulli VdEv. a. H.) usus in medendo. namque et allece scabies pecoris sanlatur[*](sanantur d.) infusa per cutem incisam, et contra canis morsus draconisve[*](draconiuae V.) marini prodest, in linteolis autem concerptis inponitur,[*](Pl. iun. 83, 16. Diosc. II 34. (cfr. Colum. VI 13, 1). Marc. 9, 14 (36). Diosc. V 127. eupor. I 238. Celsus IV 22.) et garo ambusta recentia sanantur, si quis infundat ac non nominet garum. contra canum quoque morsus[*](morsus dEv(S). -sum rfH.) prodest maximeque crocodili [*](morsus dEv(S). -sum rfH.) et ulceribus, quae serpunt, aut sordidis[*](sordidi E.). oris quoque et aurium ulceribus aut doloribus mirifice prodest. muria quoque sive illa salsugo spissat, mordet, extenuat, siccat,[*](92) dysintericis utilis, etiam si nome[*](nomen V.) intestina corripiat[*](corripiat ego. -pit ll.v.), ischiadicis [*](an coeliacis, ischiadicis? cfr. Diosc.), coeliacis veteribus infunditur. fotu[*](fotu dv. -tū Er. -to r.) quoque apud mediterraneos aquae marinae vicem pensat[*](prestat dT.).

[*](Diosc. V 125. Isid. XVI 2, 6.—Pl. iun. 111, 9. 10.) Salis natura per se ignea est et inimica ignibus, fugiens eos, omnia erodens, corpora vero adstringens , siccans, adligans, defuncta etiam a[*](ac av. a. G.) putrescendi[*](putrescendi VRES. -do d(?)G. -ntia v.) tabe[*](tabe J cfr. XV 80. VII 70. (labe Isid.). ta V.- to R. ita Ev. ito r.om.d(?)G. tabo S(D) cum cod. Murb. (?). cfr. sanie § 93. an uitio?) vindicans[*](uendicans R1v. a. H.), ut durent ea[*](durent ea v. -retita VE. -rent ita r(?)G.) per saecula, in medendo vero mordens, adurens, repurgans[*](repugnans VEv. a. C.), extenuans, dissolvens, sto- -macho[*](stomachū VR.) tantum inutilis, praeterquam ad excitandam aviditatem .[*](dist. ego.) adversus serpentium morsus cum origano, melle,

[*](Isid. XVI 2, 7.) Non est differenda et nitri natura, non multum a sale distans et eo diligentius dicenda, quia palam est medicos, qui de eo scripserunt[*](scripser??? V. -ere v. a. S.), ignorasse naturam nec quemquam Theophrasto[*](theophrastus R1. -prastus V.) diligentius tradidisse.

Exiguum fit apud Medos canescentibus siccitate convallibus , quod vocant halmyraga[*](halmyraga S. -rhaga Rd(?) H. -miraga rB. -rhaga C. -gara v.), minus etiam in Thracia iuxta Philippos, sordidum terra, quod[*](quod Erv(D). qua R. aqua r. a qua J.) appellant agrium. [*](cfr. Plin. XVI 31.)nam quercu cremata[*](namque aqua cremata E.) numquam multum factitatum[*](facinatum V. facn- R1.) est et iam pridem in totum omissum[*](emis- sum R.). aquae vero nitrosae plurimis[*](pluribus R(?)v. a. D. cfr. § 4.) locis[*](in locis ED.) reperiuntur, sed sine viribus densandi. optimum copiosumque in Clitis[*](clitis ll.v(J). clytis G. Litis H (Letis B) coll. IV 36. nomen adhuc corruptum.) Macedoniae, quod vocant Chalestricum[*](chalestricum VdEJ cfr. § 115. Herodot. VII 123. cal- Rv. a. C. chalast- C cum B ex IV 36.), candidum purumque, proximum sali[*](sale R.). lacus est nitrosus exiliente e medio dulci fonticulo. ibi fit nitrum circa canis ortum novenis diebus totidemque cessat ac rursus innatat et deinde cessat. quo apparet soli naturam esse, quae gignat, quoniam compertum est nec soles proficere[*](proferrae E.) quicquam, cum cesset[*](esset E.), nec imbres. mirum et[*](et VRS. est E. est et d(?)v.) illud, scatebra fonticuli semper emicante lacum neque augeri[*](augere E.) neque effuere[*](effluere Ev(D). flu- rTfH.). iis[*](iisdv. his rS.) autem diebus, quibus gignitur, si fuere imbres, salsius nitrum faciunt, aquilones deterius quia validius commovent limum.

[*](cfr. Plin. supra § 81.)[*](cfr. Geop. XVI 18, 3.)Et hoc quidem nascitur, in Aegypto autem conficitur, multo abundantius, sed deterius, nam fuscum lapidosumque est. fit paene eodem modo[*](modo REv. malo V. ///a loco d.) quo[*](quo del.d2.) sal, nisi[*](quo sal nisi om.E.) quod salinis mare infundunt[*](infunditur d.), Nilum[*](nihilum Ev. a. B.) autumno[*](autumno ego. autem mo VRd. -tem modo J. -tem Ev(D).) nitrariis[*](nitrariis E2v. -anis E1. nstraris r.). hae[*](hae dH(J). haec rS.del. v.)accedente[*](accedente ego. cedente (-tem E) ll.H. exced- v(D).) Nilo[*](accedente ego. cedente (-tem E) ll.H. exced- v(D).)rigantur[*](rigantur ego. ficcant' Erv.), decedente[*](decedente (-tem E) Erv. a. H. reced- D.) madent[*](madent Erv. -dant R. manant rT.) suco nitri XL[*](XL om.E.) diebus continuis

Spumam nitri, quae maxime laudatur, antiqui negabant [*](dist. ego.) fieri, nisi cum ros cecidisset praegnantibus nitrariis[*](nitrari V. -ris D.), sed nondum parientibus; itaque non fieri incitatis, etiamsi caderet.[*](Isid. XVI 2, 8. Diosc. V 130.) alii acervorum[*](acer- norum VRdTfH. operimentorum Ev. -tum Lugd.) fermento gigni[*](cigni V.) existimavere. proxima [*](de afro nitro proxima R.) aetas medicorum aphronitrum tradidit in Asia colligi[*](assia colligit V.)

[*](Diosc. V 129.)Nitri probatio, ut sit tenuissimum et quam maxime spongeosum fistulosumque. adulteratur in Aegypto calce, deprehenditur gustu[*](gustus in cerusa V.). sincerum enim statim[*](facile (pro ftatim) R(?)v. a. S. an statim saliua?) resolvitur[*](persoluitur VR1.), adulteratum pungit calce[*](calce pungit D.) et[*](et om.Rd(?)v. a. D.) aspersum[*](aspersum dv. -rsu VRf. -rum aD.) reddit odorem[*](honorem a.) vehementer [*](uehementer VRdfv( D cum uritur iungens). -tem aC.). uritur in testa opertum, ne exultet. alias igni non exilit nitrum niihilque[*](an lacuna ante nihilque?) gignit aut alit[*](aliter V.), cum in salinis herbae gignantur et in mari tot animalia, tantum[*](non tantum vet. Dal.) algae[*](alget d.). [*](cfr. Plin. XIX 84. Theophr. C. VI 10, 8. 9. Plin. XIX 143.)sed maiorem esse acrimoniam nitri apparet non hoc tantum argumento, sed et[*](et VRdv(S). in EG. et in r.) illo, quod nitrariae calciamenta protinus consumunt, alias salubres oculorumque claritati utiles. in nitrariis non lippiunt[*](lipiunt V.); ulcera allata[*](///illita d2.) eo celerrime sanantur, ibi facta tarde. ciet et[*](hec (pro et) V.) sudores cum oleo perunctis corpusque emollit. in pane salis vice utuntur Chalestraeo[*](chalestraeo J. cfr. § 107. calistraeo dr. -raeae R. -reo (seal- E) r. chalastrico (cales- v) B. -raeo S.), ad raphanos Aegyptio; teneriores eos facit,

Flos eius[*](eius Erv. et uua (una d) r.) cum oleo cypreo[*](cypreo (cip- E) VaRaErJ. -pereo VR. -prino d(?)Lugd. -prio v. cfr. nota ad XXIX 106.) et articulorum doloribus in sole iucundus est. regium quoque morbum extenuat[*](exterminat Er(exte absciso)v. a. H(D).) in potione vini et inflationes discutit, sanguinis profluvium e naribus sistit ex ferventi aqua vapore naribus rapto porriginem[*](pruriginem dv. a. H.) alumine permixto tollit,[*](Pl. iun. 13, 7. 8. Marc. 4, 7.—Diosc. V 130. eupor. II 24. (cfr. Marc. 19, 38).) alarum virus ex aqum cottidiano fotu[*](fato RE.), ulcera ex pituita nata cera[*](ex—cera om.E.) permixtum, quo genere nervis quoque prodest. coeliacis infunditum perungui ante accessiones[*](accessio VVaRRa.) frigidas[*](frigidas dv. -da r.) nitro et oleo[*](et per oleo V.) multi praecepere, sicut[*](sic et v. a. H.) adversus lepras, lentigines; podagris[*](podagricis d(?)v. -gras D.) in balneis[*](dist. D.) uti[*](ungi C.). solia[*](solia ll.v(D). -io B.) nitri[*](niti R1.) prosunt[*](prodest R(?)v. a. D.) atrophis[*](atrophis dv. -pliis VaRRa. -piliis V. -pis E.), opisthotonis, tetanis.—Sal nitrum[*](sal et nitrum B(S).) sulpuri concoctun in lapiden vertitur.

[*](Diosc.V 137. Isid. XII 6, 61.) Spongearum genera diximus in naturis[*](uenturis E.) aquatilium marinorum. quidam ita distingunt[*](restingunt E.): alias ex[*](9,148) his mares[*](ex his maris (-res dS) VVaRRadS. existimare Er. ex his mares existi- mauere v.) tenui fistula spissioresque, persorbentes, quae[*](persorbentes quae om.E.) et[*](ex E.) tinguntur[*](in- unguntur VR.) in deliciis, aliquando et purpura; alias feminas maioribus[*](maribus ll.v(J). e ma- B. in ma- S.om. Isid.) fistulis ac perpetuis; maribus alias duriores quas appellant tragos, tenuissimis fistulis atque[*](etque d. et quae VVa. aeque v. a. G.) densissimis . candidae cura fiunt: e[*](e dErv. et r. ex D.) mollissimis recentes per aestatem tinctae salis spuma[*](spumam VVa.) ad lunam et pruinas sternuntum[*](feruntur Er.) inversae, hoc est qua parte adhaesere, ut candorem bibant

Nunc praevertemur[*](praeuertemur (preu- d) dEv(S). reu- rC.) ad marina animalia[*](animalia et aquatilia R2d2v. a. J.).

Ventum est ad summa naturae[*](na- tura et V.) exemplorumque per rerum ordinen, et ipsum sua sponte occurrit inmensum potentiae[*](potentia et VRd.) occultae documentum, ut prorsus neque aliud ultra quaeri debeat nec par[*](par aut v. a. S. pars E.) ac simile possit[*](posset E.) invenir, ipsa[*](ipfa Bv. -am r.) se vincente[*](utcente V. inueniri E.) natura, et quidem numerosis modis. quid enim[*](enim om.V.) violentius[*](uiolentif B1.) mari ventisve[*](uentifue BEv. befteifue rf.) et turbinibus[*](tur minibuf B1.) ac procellis? quo maiore hominum ingenio[*](ingenio ll.v. an inuento? cfr. XVII 98. XXXVII 60.) in ulla[*](ulla B1EG. nulla rv.) sui[*](fua BS, ut VI 24, sed cfr. XXXI 83. XXXVII 136. 159. XXI 103. XVII 153. IX 103. IV 23.) parte adiuta[*](adiu////ta B.) est quam velis remisque? addatur his[*](bis V.) et reciproci[*](reciproti V.) aestus inenarrabilis vis versumque totum mare in flumen.[*]((cfr. Plin. IX 79. 80). Aristot. h. a. II 14 extr. Ovio. hal. 99. Oppian. I 213. Aelian. II 17. Isid. XII 6, 34.)

tamen omnia haec pariterque eodem inpellentia unus ac parvus admodum pisciculus, echenais[*](echenaif B2(E?)J. cfr. index et § 148. codd.ABad Ovio. hal. 99 ed. Haupt. school. Bern. ad Lucan. VI 675. -nif B1. -neis v (cfr. § 139. IX 79). echineis V. ethi- R.) appellatus, in se tenes.

[*]((cfr. Plin. IX 143). Oppian. II 56. 58. Aelian. IX 14. Isid. XII 6, 45.) Quid? non[*](quid non ll.S. quin v.) et[*](et Bd2TEv. est r.) sine hoc exemplo per se satis esset ex eodem maria[*](mare B1.) torpedo? etiam procul et e longinquo, vel si hasta virgave attingatur, quamvis praevalidos lacertos torpescere, quamlibet ad cursum veloces alligari pedes? quod si necesse habemus fateri hoc exemplo esse vim aliquam, quae odore tantum et quadam[*](quaedam V.) aura corporis sui adficiat membra, quid non de remediorum omnium momentis sperandum[*](separan- dum Vd1.) est?

[*]((cfr. Plin. IX 155). Aelian. II 45. schol. Nicand. al. 465. cfr. Aelian. XVI 19.) Non sunt minus mira quae de[*](de BdC. e rv.) lepore marino traduntur . venenum est[*](est om.RE.) aliis in potu ant cibo datus, aliis etiam visu[*](uisu BS. -sus dv. uis r.), siquidem gravidae[*](grauidę B2in marg., om.B1.), si omnino adspexerint feminam ex eo genere dumtaxat, statim nausiant et[*](nausea et v. a. S.) redundatione [*](redundationem B1VE. (an nausiam et redun- dationem stomachi uomitu fatentur?).) stomachi vitium fatentur ac deinde abortum faciunt[*](faepe B1.). remedio est[*](et in V.) mas ob id induratus sale, ut in bracchialibus[*](brachialibus B2v. a. S. bractea- R.) habeant. eadem res in maria[*](marinae V. -ri et v. a. S.) ne tactu quidem nocet. vescitur[*](ueftitur B1.) eo unum tantum animalium, ut non intereat, mullus[*](mulus R.) piscis; tenerescit tantum et inertior[*](inertior B1J coll. XX 252. XXXI 82. ingratior rv(D).) viliorque fit.[*](Isid. XII 6, 25. Pl. iun. 108, 6–12. Diosc. de ven. 30. § 10: (cfr. Plin. IX 7).) homines, quibus inpactus[*](in paftu Tv. a. G. cfr. Isid.) est, piscem olent[*](tollent VR.); hoc primo argumento[*](argumentū R.) veneficium id deprehenditur. cetero moriuntur totidem in[*](in BS.om. rv.) diebus, quot[*](quod B1V.) vixerit lepus, incertique temporis veneficium[*](beneficium VE. bef- B.) id esse[*](id effe BdEv. de fe r.) auctor est Licinius Macer. in India adfirmant non capi viventem invicemque ibi hominem illi pro veneno esse ac vel digito[*](digitū VR.) omnino in mari tactum mori, esse autem multo[*](mulio VR.) ampliorem, sicuti[*](sicut VRdv. a. S.) reliqua animalia.

luba in iis[*](iis BEv(S). his rC.) voluminibus, quae scripsit[*](fcribfit B.) ad C[*](C. om.B. cum b. caium v. a. Lugd.). Caesarem Aug. F. de Arabia, tradit mitulos[*](mitulos B1G. uit- rdTv. marinos add.dTv. a. G(H).) ternas heminas capere, cetos[*](coetos V. et hos E.) sescentorum pedum[*](pedum —20. 21 trecentorum B2in marg., om.B1.) longitudinis et trecentorum sexaginta latitudinis in flumen Arabiae[*](Arabim U 705 coll. IX 7.) intrasse[*](intra se V.),

[*](Ovid. hal. 9–18. Oppian. II 40. Aelian. 1 4. Isid. XII 6, 30.—Ovid. hal. 23–26. Oppian. III 121. Cassiod. ep. XI 40. Isid. XII 6, 24.) Mihi videntur mira[*](. m . iura R.) et quae Ovidius prodidit[*](prodit VR1f.) piscium ingenia in eo volumine, quod halieuticon[*](halle uticon B. haliaeu- V.) inscribitur [*](infcri- bitur Bv. scr- r.): scarum[*](fcavrum B2. car- E.) inclusum nassis[*](naffa B2in marg.) non fronte[*](forte E.) erumpere nec infestis viminibus caput inserere, sed aversum[*](aduersum VRf.) caudae ictibus crebris laxare fores atque[*](aque B. at quae V.) ita retrorsum repere[*](repere BdT. erep- VS. aerep- R. erip- E. erump- v.), quem luctatum eius si forte alius scarus[*](fcauruf B.) extrinsecus videat, adprehensa mordicus cauda adiuvare nisus erumpentis[*](erumpenti if B1.); lupum rete circumdatum harenas arare cauda[*](caudae B1.) atque ita condi, dum[*](con- ditum Ev. a.(P) H. candidum VdT.) transeat[*](transire v. a. H. cfr. Isid.) rete[*](retem E. recte R. -tae V.);[*](Ovid. hal. 27–30. Oppian. III 127. Aelian. I 33.—Ovid. hal. 31–37. Isid. XII 6, 44.—Ovid. hal. 38. 39. Oppian. III 482. 520.) murenam maculas adpetere ipsas consciam teretis ac lubrici tergi, tum[*](tum ll.v(D). cum J.) multiplici flexu laxare, donec evadat; polypum hamos adpetere bracchiisque complecti, non morsu, nec prius dimittere, quam escam[*](aescam E. scam VR.) circumroserit[*](cumroserit VR.), aut harundine levatum extra[*](leue cum ex utra VR.) aquam, scit et mugil[*](mogil V.) esse in esca[*](aesca E. eso VR.) hamum insidiasque non ignorat, aviditas tamen tanta est, ut cauda verberando excutiat cibum.[*](Ovid. hal. 39–42. 43–45. 46–48. (cfr. Plin. IX 182).) minus in providendo lupus sollertiae habet, sed magnum robur in paenitendo[*](penitendo VVen. appet- b.). nam is, ut[*](is ut ego. fi in B1. fi B2S. ut rv. cfr. nota ad XXVI 6) haesit in hamo;

[*](Isid. XII 6., 43.—cfr. Plin. XX 261.—Isid. XII 6, 6.)Licinius Macer murenas[*](senas V.) feminini tantum sexus esse tradit et concipere e[*](a (pro e) Vf.) serpentibus, ut diximus[*](ut diximus—8 serpentibus om.VRd.)—ob id [*](9,76) sibilo a piscatoribus tamquam a serpentibus evocari et capi[*](dist. D.)—et pinguescere[*](& pin- guefcere BS. ping- rv. fortasse exciderunt aliqua.), iactato[*](iactato B (o in ras.) D. -atu EdTB(H). iacta in VR. lactatu v. a. B(C).) fusti non interemi[*](interimi B2Rv. a. J. cfr. nota ad XXIX 65.), easdem ferula protinus. animnam in cauda habere certum est eaque icta celerrime exanimari[*](exanimari om.R.), ad[*](at Rd(?)v. a. S. a E.) capitis ictum[*](ictum BS. -tu rv.) difficulter. novacula pisce[*](pifcef B. pifcef B.) qui attacti[*](qui attacti S(D). quiatac ti B. quae & tacta (attacta J) rJ. quae tacta v.) sunt, ferrum olent. durissimum esse piscium constat qui orbis vocetur; rotundus[*](rutunduf B1. ro- tundum E.) est[*](eft BES. et r. est et v.), sine squamis[*](squamis is VR.)[*](uncos ego posui. verba, fortasse post demergant (§ 15) perti- nentia, e margine in alienum locum transierunt.) totusque capite constat.—(Lolligo[*](lolligo BS. miluago (Isid.)rv.) quotiens cernatur extra aqnam volitans, tempestates nuntiari)[*](nuntiari ego. mutari ll.v. minitari Verc. cfr. XVIII 361. mutari designat Isid. an potius nuntiantur vel nuntiat?).— Trebius Niger[*](niger actor est d(?)v. a. D.) xiphian[*](xipian B1.),[*](Isid. XII 6, 36. (cfr. Plin. XVIII 361).—Aristot. ap. Athen. VII 96 p. 314e. Ovid. hal. 97. Aelian. XIV 23 med. Isid. XII 6, 15.—Isid. XII 6, 47.) id est gladium, rostro mucronato

[*]((cfr. Martial. ep. IV 30).—Aelian. XII 30. Nymphodorus ap. Athen. VIII 3 p. 331e.) E manu vescuntur pisces in pluribus quidem Caesaris villis, sed—quae[*](se quae R. seque Vd. aeque U 707.) veteres prodidere in stagnis non piscinis, admirati—in Heloro[*](heloro B1D. -re rdTv. a. B. Eloro B.) Siciliae[*](ciliciae B.) castello non[*](non om.B.) procul Syracusis[*](fupracufif B.), item in Labrayndi[*](labra- yndi ll. J. -amdi d. -andi TS. -andei H. -adii G. labra Cnidii v.) Iovis fonte anguillae[*](anguillae BS. -llas hae (et hec b. et eae v) rv (U 707). -llae hae D.) et inaures additas gerunt, similiter in Chio iuxta Senum delubrum, in Mesopotamiae quoque fonte Chabura, de quo diximus, pisces[*](pisces fD. -ce BVdEv. a. B. om.R(?)B.).[*]((cfr. XXXI 22. Varro r. r. III 17, 4). Aelian. VIII 5. Polycharm. et Artemidor. ap. Athen. VIII 8 p. 333d-f.—Lucian. de Syria dea 45.) nam in Lycia[*](lyciae RB.) Myris[*](myris R(E?)G. myrris dT. murif B. miris Vv. a. B. Limyra B.) in fonte Apollinis , quem Curium[*](curium ll.v(G). Dinum B. Surium S cum Meinekio ad Steph. Byz. p. 582,18.) appellant, ter fistula vocati[*](uocati BS. euo- rv(D). cfr. infra.) veniunt [*](31, 37) ad augurium. diripere eos carnes abiectas[*](obiectas R(?)C.) laetum est consultantibus[*](consulan- tibus V.), caudis abigere dirum. Hieropoli[*](hierapoli R(?)v. a. J.) Syriae in lacu Veneris aedituorum vocibus parent, vocati veniunt exornati[*](dist. U 707.) auro, adulantes[*](adorantes VR.) scalpuntur, ora[*](hora V.) hiantia manibus inserendis[*](inserendis—p. 59, 12 contra uiscum inVRiterata leguntur (VaRa); cfr. praefatio.) praebent. in Stabiano Campaniae ad Herculis petram melanuri in mari panem abiectum rapiunt, iidem[*](ibidem VVaRRaT.) ad nullum cibum, in, quo hamus sit, accedunt.

Nec illa in novissimis mira, amaros esse pisces ad Pelen insulam et ad Clazomenas[*](clazomenfaf B.), contra[*](contra ad v. a. S. an circa?) scopulum[*](cope- lum B.) Siciliae [*](siciliae ll.v. Scyllae D cum U 707. an Scyl- lam Siciliae? cfr. III. 87.) ac Leptim Africae et Euboeam[*](aeuoaeam V. eueoeam VaRa. euoeam R.) et Durrachium, rursus ita salsos, ut possint salsamenta existumari, circa Cephallaniam[*](cephalania VVaRRad. -leniam v. a. S.) et Ampelon[*](palon (pro paron) B.), Paron et Deli petras, in portu eiusdem insulae dulces. quam differentiam pabulo[*](babulo B.) constare non est dubium.[*]((cfr. Athen. IV 16 p. 139b. 17 p. 140b. Isid. XII 6, 12. 13).) Apion piscium maxime mirum[*](maxime mirum ego. maxi- mum ll. v. an excidit(ante Apion) alterum exemplum piscis aliquo loco non muti? cfr. index.) esse tradit porcum, quem Lacedaemoni[*](lacedaemonii RRad (?) v. a. S(J).) orthagoriscum[*](orthagoriscum S. cfr. § 149. orthra- B. orum tha- BVVaRRadf. ftagoriscum E. oft- v.) vocent [*](uocant VVav. a. S.); grunnire eum, cum capiatur. esse vero illam naturae accedentiam[*](accedentiam BE. accid- rv.)[*](dist. v. a. J. cfr. index.)—quod magis miremur—etiam in locis quibusdam, adposito occurret[*](occurr& BS. -rrit rv.) exemplo, siquidem salsamenta omnium generum in Italia[*](italiam VVaRRa.) Beneventi[*](uene- uenti B1. (ben- B2in marg.).) refici[*](refecti B. recenti E. -ntia refici (eff- B) v. a. H.) constat.

[*](cfr. Fest. p. 253a, 20. s. v. pollucere.) Pisces marinos in usu fuisse protinus a condita Roma auctor est Cassius Hemina, cuius verba de ea re subiciam: Numa constituit ut pisces, qui squamosi non essent, ni pollucerent[*](pollucerent B(E?)G cum Budaeo. -uerent (pull- Va) VaRad. -uerint VR. -incerent v.), parsimonia[*](parfimonia H cum Scaligero. patrim- ll.v.) commentus [*](conuentus BEv. a. B (praem. ad).), ut convivia publica et privata cenaeque ad pulvinaria facilius compararentur[*](conparentur VVaRRaf.), ni qui ad[*](neque ad B.) polluctum[*](polluc VVaRRad. pollinctuin v. a. G.) emerent pretio minus parcerent eaque praem ercarentur.

[*](Isid. XVI 8, 1. – (Diosc. V 138).) Quantum apud nos Indicis[*](inuicif B.) margaritis pretium est, de quis[*](quif BS. quibus rv.) suo loco satis diximus, tantum apud Indos[*](9,104 sqq.) curalio[*](curhalio BD sed cfr. XIII 142 (M). XXXVII 153. 164. in coralio (cur- Gbv. a. S.); namque[*](quamque B.) ista persuasione gentium constant[*](conftat BV.). gignitur et in Rubro quidem mari, sed nigrius, item in Persico [*](in fuperfico V.)—vocatur[*](uoca B.) lace[*](lace BD. iace (-cae Va) rv.)—laudatissimum in Gallico sinu circa Stoechadas[*](fthechadas Va orcadas E. orcha- v. a. G.) insulas et in Siculo circa Aeolias[*](aeolias fH. aeolidas B2. aeal- B1 eolias VVa. -ia b2 aelia b1. heliam v. deRRanon constat) ae Drepana[*](drepana dfS. -num bv. deprana r.). nascitur et apud Graviscas[*](grabis VVaRRa) et ante Neapolinu Campaniae maximeque rubens, sed molle et ideo vilissi mum Erythris.[*](Diosc. V 138. Isid. XVI 8,1. (Theophr. lap. 38). Solin. 2, 41. (cfr. Ovid metam. IV 750. XV 416).) forma est ei[*](ei Ev(D). & B.om.rS.) fruticis, colos viridis. bacae eius candidae[*](candidiae B.) sub aqua ac molles, exemptae confestin durantur et rubescunt qua corna[*](corna Bv. corona r.) sativa specie atque magnitudine. aiunt tactu[*](adiunt tactu VaRa. adiuncta VR.) protinus lapidescere, si vivat itaque occupari evellique retibus aut acri ferramento praecidi, qua de causa curalium[*](curalium dC. curha- D. cyra- Ra. cyrha- Va. cirha- BR. cirba- V. chira- E. chera- v. a. B. cera- B. cfr. § 21.) vocitatum[*](uocita- tium B.) interpretantur probatissimum[*](probantiffimum B.) quam maxime[*](quam maxime—15. 16 ra- mossimum om.VVaRRad.) rubens et quam ramosissi mum nec scabiosum aut lapideum aut rursus inane e concavum.[*](Solin. 2, 42. Geopon. XV 1, 31) auctoritas bacarum eius non minus Indorum viris quoque pretiosa est quam feminis nostris uniones Indici[*](indiciif B.). harispices[*](harispisces VVa arisp- RRa. haruspices S. aru- d(?)v.) eorum vatesque inprimis religiosum io gestamen amoliendis periculis arbitrantur. ita et decore et religione gaudent. prius quam hoc notesceret[*](nos deceret (-cet et R) VVaRRadTf.), Gall

[*]((cfr. Plin. XXIX 60).) Quod ad repugnantiam rerum attinet, quam Graeci antipathian[*](antiphatian B. -patian VVaRd. -patiant Ra.) vocant, nihil est usquam[*](ufqua B1.) venenatius quam in mari pastinaca, utpote cum radio eius arbores necari dixerimus. bane tamen persequitur galeos[*](galevof uel galvof B2.), idem [*](9,155) et alios quidem pisces, sed pastinacas praecipue, sicut in terra mustela[*](muf telae B2(S).) serpentes[*](ferpentef B1VaRadv. -tif rS.)—tanta est aviditas ipsius veneni—percussis vero ab ea medentur[*](medetur dv. a. S.) et hic[*](hic v. hii Rad. hi ll.S.) quidem, sed et mullus ac laser,

[*]((cfr. Plin. VIII 109). Diosc. II 26. schol. Nicand. ther. 565. Aelian. VI 34. Isid. XII 2, 21.) spectabili[*](specta- bilis d(?)Ev. a. S.) naturae potentia , in iis quoque, quibus et in terris victus est, sicut[*](ficut BS. fic et E. ficut et rv.) fibris[*](febris VVaRRa.), quos castoras[*](catoras V. castores v. a. S.) vocant et castorea[*](uocantef; caftorea B.) testes eorum. amputari hos ab ipsis, cum capiantur, negat Sextius diligentissimus medicinae, quin immo parvos esse substrictosque

[*](Isid. XII 6, 56.—(Aristot. h. a. VIII 17 § 113).) Geminus similiter victus in aquis[*](in aquis om.B.) terraque

[*](Diosc. II 97. cfr. Nicand. ther. 700. (Diosc. eupor. I. 115. 155. 157). Diosc. eupor. I 41.) Terrestrium carnes suffitionibus[*](suffitionibus RdTG. suffict- VE. fuffect- B. suffus- v.) propriae[*](proprieque V.) magicisque[*](magifq. B.) artibus[*](artvbuf B2.) refutandis[*](refutantif B1. refotandif B2.) et contra venena salutares produntum plurimae in Africa. hae ibi[*](hae//ibi B. (fuit aut haec ibi aut hae ubi, ut distingui possit in Africa hae, ubi).) amputato capite pedibusque pro antidoto dari dicuntur et e[*](et e J. cfr. § 45. 58. /////e B1. et et V. et ex Rd(?)v(D). et E. hę B2S.) iure in cibo[*](cibof B.) sumptae[*](sumpta et E.) stru mas[*](struma VR.) discutere, lienes tollere, item comitiales morbos sanguis earum claritatem visus[*](uifuuf B1D.) facit, discutit[*](discutit ego. om. ll. v. cfr. § 70. XXVIII 94 extr.) suffusiones[*](fuffufionef B1dS. -oni B2D(cum seqq. non apte iungens et contra usum Plinii num. plurali utentis). -onesque REv. suffucansque V.) oculorum[*](oculorum tollit v. a. D.). et[*](et om.R.) contra serpentium omnium et araneorum ac simlilium[*](similia/// R.) et ranarum[*](& ranarum BEv(S) om. rH.) venena auxiliatur[*](an auxiliantur (sc. testudines)?) servato[*](seruatur V1. -tus V2.) san guine in farina pilulis factis et, cum opus sit, in vino datis. felle testudinum cum Attico[*](antico R. arantico Vf.) melle glaucomata in ungui prodest.[*](Pl. iun. 67 1. 2. Marc. 34, 22.) scorpionum plagae instillant[*](instillant ego. -ari ll.v.). tegiment cinis vino et oleo subactus pedum rimas ulceraque[*](ulcerafq. B1.) sanat squamae[*](squama E.) e[*](e dv. ef B. et VE. as R.) summa[*](imma V.) parte derasae et in potu datae vene

[*](Seren. 110. 39.)Marinarum carnes admixtae ranarum carnibus contra salamandras praeclare auxiliantur, neque est[*](est om.BSJ.) testudine aliud salamandrae adversius[*](aduerfiuf B3 (fiuf in marg.) dv. -fi//f B2. -sus r.). sanguine[*](sanguine dbv. -nem r.) alopeciarum inanitas et porrigo omniaque capitis ulcera curantur; inarescere eum oportet lenteque ablui[*](albui B1.). instillatur et dolori aurium cum lacte mulierum. adversus morbos comitiales manditur cum polline frumenti, miscetur autem sanguinis[*](sanguis v. a. S.) heminis[*](tribus ll.v.) III aceti hemina.[*](Diosc. II 97. eupor. I 18. (cfr. infra § 112 extr.).) datur[*](datur—17 hemina BS. om. ll.v.) et suspiriosis, sed tum[*](tum J. cum BS.) hemina vini[*](uini B2v(S). uino rH.) additur[*](additur BS. -to VRdTH. -ta Ev. (an sed cum hemina uini. manditur his et?).); his et cum hordeacea farina, aceto quoque admixto, ut sit quod devoretur fabae magnitudine; et haec[*](& haec BS. haec rv.) singula et matutina[*](matutino J cum vet. Dal.) et vespera[*](uefpere B2. -rtina R(?)Ev. a. S.) dantur, dein post aliquot[*](aliquod B1.) dies bina[*](bina BVRdTH. die E.del. v.) vespera[*](uefpere B2.). comitialibus[*](comitatibuf B1. sōnianti- B2.) instillatur[*](inftilletur B2.) ore

Tertium genus testudinum est in caeno et paludibus viventium. latitudo his et in[*](et in BES. in Vv. et RdT.) dorso pectori similis nec[*](ne VR.) convexo[*](conuerso E.) curvata[*](incurua Ev. a. H.) calice, ingrata visu[*](ufu// B.). ex hac[*](an hoc (sc. genere) et sic infra quoque detrahit idem (sc. genus) felle?) quoque

E quarto genere testudinum, quae sunt in amnibus[*](mani- buf B. omni- Vd.), divolsarum pinguia[*](pinguia ll.v(S). -ui Ven.(G).) cum aizoo[*](aizoo B1v. -zo/// B2. -zo r.) herba tunsa[*](tunfa BES. tusa dv. tus VR. -so G.) admixto unguento et semine[*](an unguento e semine? cfr. XXI 22. 127.) lili[*](lili fi B1VRJ. lili bS. -lii dv. li//ni (npartim in ras.) B2.), si ante accessiones[*](acces- siones si dG.) perunguantur[*](perunguatur B1. -guntur v. a. G.) aegri praeter caput, mox convoluti calidam aquam bibant, quartanis liberare[*](liberare VRS. -ri rv.) dicuntur. hanc testudinem XV luna capi oportere[*](oportet// (t in ras.) B2S.), ut plus pinguium reperiatur, verum aegrum[*](aegrum om.B.) XVI[*](XIII V.) luna perungui. ex eodem genere testudinum sanguis instillatus cerebro[*](cerebro ll.dfH. crebro Tv. -ros C.) capitis dolores sedat, item strumas.[*](Isid. XII 6, 56.) sunt qui testudinum sanguinem cultro aereo[*](aeneo B2 (sic semper).) supinarum capitibus praecisis excipi novo fictili iubeant[*](iulbeant Bbv(S). -ent rH.), ignem sacrum cuiuscumque generis sanguine[*](fan- guinem BV.) inlini, item capitis ulcera[*](ulcere V.) manantia[*](manantia BS. -ia et rv(D). cfr. Müller de stilo p. 39.), verrucas. iidem[*](idem Bv. a. C(D). item TG.) promittunt testudinum omnium fimo panos discuti; et, quod[*](quod BIsid. om. rdbS. licet v.) incredibile dictu[*](dictum b.om. Isid.) sit[*](fit VRdv. eft BIsid. situm b.del. S. cfr. XI 11. X 87. XXVIII 67 al.),

Hinc deinde[*](hinde inde V.) in[*](in om.BV.) morbos digeremus aquatilia[*](aquatilia—4 ignoremus om.B.), non quia ignoremus[*](ignoremus v (perspicua omissionis causa). -ramus VRdED. sed cfr. II 64. VI 194. VIII 13, aliter XV 134. grauiorem E.) gratiorem esse universitatem animalium maiorisque[*](& B.) miraculi[*](miraculis VR.), sed hoc utilius est vitae, contributa[*](contribute V.) habere remedia[*](media Vd.), cum aliud alii[*](ali B1D.) prosit, aliud alibi[*](alibei B1 (ut videtur).) facilius inveniatur.

Venenatum mel diximus ubi nasceretur. auxilio est piscis aurata in cibo. vel si ex melle [*](21,74 sqq.) sincero fastidium cruditasve, quae fit[*](fit Rdv. a. S.) gravissima, incidat testudinem circumcisis pedibus, capite, cauda[*](caudam V.) decoctam antidotum esse auctor est Pelops[*](auctorē pelobs R.), scincum Apelles, quid[*](quid BdTES. qui rv.) esset scincus diximus, saepius vero quantum vene [*](8, 91 sqq.) ficii[*](ueneficii RdfH. -cif B1. -ci D -cium v. . . . . ficium E. beneficii B2. -ci V.) in menstruis mulierum.[*](Diosc. II 24. eupor. II 126.) contra ea omnia auxiliatur[*](auxiliantur VR2. -lientur R1.),[*](28, 119) ut diximus[*](dimus V.), mullus, item contra pastinacam[*](paftinacam Bbv. -cas rD) et scor [*](7, 64 al.) piones terrestres marinosque et dracones, phalangia[*](phalangia d. pal- B1VRb. et phal- v.spalangiasB2cfr. Müller de stilo p. 69.) in[*](28, 82) litus sumptusve in cibo, eiusdem recentis e capite[*](in capite B.) cinis contra omnia venena, privatim contra fungos. mala medio camenta inferri negant posse aut certe nocere stella marina volpino[*](uolpina B1.) sanguine inlita et adfixa[*](adfixi R.) limini superiori aut clavo aereo ianuae.[*](Diosc. II 33) draconis marini[*](marinis V.) scorpionumque ictus carnibus earum inpositis, item araneorum morsus sanan tur. in summa contra omnia venena vel potu vel ictu ve morsu noxia sucus earum e[*](e VRdTfH. de B. et b. ex v. cfr. § 58. 92.) iure decoctarum[*](de//coctarum B.) efficacissi mus habetur.

Sunt et servatis[*](feruati B.) piscibus[*](picibuf B1. p//cib//if B2. pedibus b.) medicinae, salsamentorumque[*](fala- mentorumq. B1.) cibus[*](concuffif B.) prodest a serpente percussis et[*](set V.) contra bestiarum ictus[*](ictuuf B1D.) mero subinde hausto ita, ut per satiem[*](per fatiem (vel fatietatem) ego. cfr. VIII 209. per//////etam B1. per fe etiam B2S. per superna J. ad uesperam rv.) cibus vomitione reddatur, peculiariter a chalcide[*](chal- cide Ev. -cidi B. -cetide r.), ceraste[*](ceraftę B2.) aut quas sepas vocant aut elope[*](helope VTfv. a. B. -lape B. cfr. Nic. ther. 490.), dipsade percussis. contra scorpionem largius sumi, sed non evomi, salsamenta prodest ita, ut sitis toleretur[*](toleretur d(?)v. col- E. toll- r.); et[*](ea E.) inponere plagis eadem convenit. contra crocodilorum quidem morsus non aliud[*](aliut B1.) praesentius[*](praeftantiuf B2.) habetur. privatim contra presteris[*](praefterif B1. praet- R.) morsum sarda prodest. inponuntur salsamenta et contra canis rabiosi;[*](Diosc. II 33. Pl. iun. 84, 22 (cfr. 86, 2).—Diosc. II 15. eeupor. II 125.) vel si non sint ferro ustae plagae corporaque clysteribus exinanita, hoc per se sufficit. et contra draconem marinum ex aceto inponuntur. idem et[*](et ex v. a. G.) cybio[*](cybi E. -ii G.) effectus[*](perfectus E. prof- v. a. H.). draco quidem marinus ad spinae suae, qua ferit[*](quae (que R) fecerit VR.), venenum ipse inpositus vel cerebro poto[*](poto egocum Cornario. cfr. Diosc. eup. toti B(E?). toto rv.) prodest.

[*](Diosc. II 28. eupor. II 157. (Nicand. al. 563).) Ranarum marinarum ex vino et aceto decoctarum sucus contra venena bibitur, et contra ranae rubetae venenum [*](dist. ego.) et contra salamandras vel[*](uel om.d(?)v. a. S.) e[*](e om.Bv. a. H(D). ef R.) fluviatilibus[*](fluuiatilil//iū B2. -tilium D. -tiles v. a. H. an uel e fluuiatilibus ut glossema delendum?); si[*](et si VRE.) carnes edantur iusve decoctarum sorbeatur, prosunt et[*](et om.VR.) contra leporem marinum et contra serpentes supra dictos[*](dictas R(?)v. a. S.), contra scorpiones ex vino. Democritus quidem tradit, si quis extrahat[*](trahat Vf. si quis extrahat om.R.) ranae viventi[*](uiuen- tis VRTf.cfr. § 133 et nota ad XXX 98.) linguam, nulla alia corporis parte

[*](Diosc. II 12. (Nicand. ther. 605).) Est[*](est om.R(?)v. a. S. et dT.) colubra[*](colobra V. -lubera B1. -ber est v. a. H.) in aqua vivens. huius adipem[*](adipe VdT.) et fel[*](felle dT.) habentes[*](habentef B2v. -tis rS.) qui crocodilos[*](crocodillof B2.) venentur mire adiuvari dicunt, nihil contra belua audente[*](beluas audentesB2.), efficacius etiamnum, si herba potamogiton[*](potam cogiton B1. pota in coitu B2.) misceatur.—Cancri fluviatiles[*](fluuialis VR.) triti potique ex aqua recentes seu cinere adservato contra venena omnia prosunt, privatim contra scorpionum ictus cum lacte asinino[*](afininof B1.), si[*](fi BS. uel si rv(D).) n sit, caprino aut quocumque; addi et vinum oportet.[*]((cfr. Colum. VI 17, 1).—Diosc. II 12. de ven. 30. περὶ ἰοβ. 2.) necant eos triti cum ocimo admoti[*](admoto B1.). eadem vis contra venenatorum omnium[*](nimium VR.) morsus, privatim scytalen[*](scytalem R. feyt- B. scit- Vd.) et angues[*](ungues E. agies VR.) et contra leporem marinum ac ranam rubetam. cinis eorum servatus prodest pavore potus periclitantibus ex canis[*](et canif B2.) rabiosi morsu[*](morsibus Vd(?)v. a. S.). quidam adiciunt Gentianam et dant in vino, et si[*](& fi BS. aut fi dT. nam fi r(?)v.) iam pavor occupaverit, pastillos vino subactos devorandos[*](sub- acto sed uorandos VR.) ita praecipiunt.[*]((cfr. Plin. XX 120). Isid. XII 6, 17. 51.—(cfr. Plin. IX 99. Aelian. var. hist. I 7).) decem vero cancris cum ocimi manipulo adligatis[*](adalligatif B1v. a. G. allig- B2.) omnes, qui ibi sint, scorpiones ad eum locum coituros Magi dicunt, et cum ocimo ipsos cineremve eorum percussis inponunt. minus in omnibus his marini[*](marinif B1.) prosunt. Thrasyllus[*](traxyllus V. -xillus RVerc.) auctor est nihil aeque adversari serpentibus quam cancros; sues percussas[*](per- cuffof (om. hoc) B.) hoc pabulo sibi mederi; cum sol sit in cancro, serpentes torqueri.—Ictibus scorpionum carnes et fluviatilium

[*](Pl. iun. 85, 27.) Canis[*](carnes VR.) rabidi morsibus[*](morsum VR. -su d(?)v. a. J.) potum expavescentibus faciem perungunt adipe vituli marini, efficacius, si medulla hyaenae et oleum e[*](oleum e Verc.(J). -um ll.v(S). oleo e H. cfr. § 53.) lentisco[*](lentifcinū B2S.) et cera misceantur[*](misceantur vet. Dal. -eatur ll.v. cfr. CFW Müller p. 8 not. 2.). murenae morsus ipsarum capitis cinere sanantur.[*](cfr. Aelian. XIV 20.—Diosc. eupor. II 149. de ven. 6. Pl. iun. 108, 13. 14.) et pastinaca contra suum ictum[*](ictus VR.) remedio est cinere suo ex aceto inlito vel alterius. cibi causa extrahi debet ex dorso eius quidquid croco simile est[*](an sit? cfr. Frobeen p. 37.) caputque totum; et hanc[*](haec D e coni. J.) autem et omnia testacea modice colluunt[*](col- luunt ego. collui in ll. v. de dativo cibis cfr. XII 29. XIX 48. XXII 58. 35. 16. IX 178. XVIII 122. XIX 73. 93. XXX 45. XV 25. XXIX 65, de cibo XXI 125. XXV 169. 3. XXVIII 107. XI 130. XXI 90; praeterea CFW Müller p. 23. 25.) cibis, quia saporis gratia perit. e lepore marino veneficium[*](beneficium B2.) restingunt [*](reftituunt B2. restringunt v. a. C.) poti hippocampi. contra dorycnium echini[*](eicini VR. chini B1) maxime prosunt, et iis[*](iis dv. if BED. ii R. hic V.), qui sucum carpathi[*](carpathi EVen.(S). -thii Lugd. -phati BVRTv. a. B. -pati dBrot. cum B. -pasi P e Diosc. de ven. 13.) biberint, praecipue e[*](e BES. om. rH. eius v.) iure sumpti[*](sumpto dTv. a. S.). et cancri marini decocti ius[*](ius Rdbv(J). us V.om.BS.) contra dorycnium

[*](Pl. iun. 108, 14. 15.—Diphil. ap. Athen. III 42 p. 92a. Xenocrates 36. (cfr. Colum. VIII 16, 7).—cfr. Plin. II 109. IX 160.) Et ostrea adversantur isdem[*](ifdem (iisd- H) nec BH. idem ne VRd1T. idem uide- tur nec d2bv.), nec potest videri satis dictum esse de iis[*](iif Bv(S). his rC.), cum palma mensarum[*](palam mefarum B.) diu iam[*](deuiam V. diuitum dTH.) tribuatur[*](attribuatur dTH.) illis[*](illi B.). gaudent dulcibus aquis et ubi plurumi influ ant[*](influant ego. -uunt ll.v) amnes; ideo[*](ideo om.VRdTH.) pelagia[*](pe- lagi B2.) parva et rara sunt. gignuntur tamen et in petrosis carentibusque aquarum dulcium adventu , sicut circa Grynium[*](grinium VR.) et Myrinam[*](murinam B.). grandescunt sideris quidem ratione maxime, ut in natura aquatilium diximus, sed privatim circa initia aestatis multo lacte [*](9,96) praegnatia[*](praegnatia B1J. -antia rv.) atque[*](adque B.) ubi sol penetret[*](penetret et V.) in vada. haec videtur causa[*](causa ista VR.), quare minora in alto[*](alio VR. aliis locis v. a.(P)H.) reperiantur[*](reperiuntur VRdTv. a. C.); opacitas cohibet incrementum, et tristitia minus adpetunt cibos. variantur[*](uariatur B1. -iant VRv. a. S.) coloribus, rufa Hispaniae, fusca Illyrico, nigra et carne et testa Cerceis[*](cerceif B1VD. cfr. § 62. circeif B2Ev(J). -ceiis R(?)C.), praecipua vero habentur in quacumque gente[*](ingete V. -ta R.) spissa nec saliva sua lubrica, crassitudine potius spectanda[*](expectanda VR.) quam latitudine, neque in lutosis[*](lutofif BS. -to rv.) capta[*](capita B1V. -te R.) neque in harenosis, sed solido[*](folida B.) vado, spondylo[*](fpondyli B2.) brevi atque non carnoso, nec fibris[*](febris VR.) laciniosa[*](laci- nosa Vd. -so R. -nioso v. a. S. lucinos E.) ac tota in alvo.[*](cfr. Plin. IX 169.) addunt peritiores notam[*](natam B1. nat???a B2.) ambiente[*](ambiente dv. -igente E. -ientem r.) purpureo[*](purpureosB2.) crine[*](crinef B2. -nea VR.) fibras[*](fribraf (vel fimb- B1) B1V.), eoque argumento generosa interpretantur calliblephara ea[*](calli- blephara ea coni. J. -pharata dVerc.(Brot.). -phara B(S). -brepharata B. callibiae (-bia v) pharata (par- Ev) r v. a. B.) appellantes

Haec sint dicta de corpore; dicemus et de[*](et de—5 litora (dicemus?) om.E.) nationibus ne fraudentur[*](fraudetur R.) gloria sua litora, sed dicemus aliena linguas quaeque peritissima huius censurae in nostro aevo fuit[*](an fit (vel fuerit)?) sunt ergo Muciani verba, quae subiciam: Cyzicena maiora Lucrinis, dulciora Brittannicis, suaviora[*](sua- uiore R.) Medullis[*](medullif B(VE?)D. -ulis H. -uliis J. dulcis R. edulis dv.), acriora Ephesis[*](ephefif BD. -iis S. et pthisis E. aethesis V. -hisis R. Lepticis v.), pleniora Iliciensibus[*](ilicienfibuf BJ coll. III 19. licen- r. Lucen- v.) sicciora Coryphantenis[*](coryphatenis Vv. a. B. coriph- R. -phamthenis E.), teneriora Histricis[*](istricis Rd(?)v. a. J. histricis candidiora om.B.), candidiora Cerceiensibus[*](cer- ceiensibus (circ- dv) D. -ceiesibus VR. -cienfibuf B. certe- ientibus E.). sed[*](sed—12 est Plinio tribuit H, sed—16 essent Muciano J.) his neque dulciora neque teneriora ulla esse compertum est. in[*](in om.B.) Indico mari Alexandri rerum auctores pedalia inveniri prodidere, nec non[*](non v. noxi B. nos r.) inter nos nepotis[*](Nepotis Fröhner mus. Rhen. 47, 295.) cuiusdam nomenclatura [*](nomenclatura VRS. -tora b. -tor d(?)v(J). -creatura B.cfr. II 19. III 2. XXI 52.) tridacna appellavit, tantae amplitudinis[*](magnitudinis VR.) intellegi cupiens, ut ter mordenda essent.

[*](cfr. Diphil. ap. Athen. III 40 p. 90cd Seren. 315.— Mnesith. ap. Athen. III 43 p. 92b.—Pl.iun. 51, 1–3.—id. 24, 10–12 (cfr. 6). Marc. 10, 75.) Dos[*](dos del.B2. om.b.) eorum medica[*](medicina B2. in med- v. a. H.) hoc[*](hoc om.VR.) in loco tota dicetur[*](toto adicetur B1.): stomachum unice reficiunt, fastidiis medentur, addiditque[*](additque VRE.) luxuria frigus obrutis nive, summa montium et maris ima miscens[*](mariffima B1V. 20 molliunt v. a. S.). emolliunt alvum leniter. eademque[*](eademque BES. -quoque VRdH. -dem Tv.) cocta cum mulso

[*](Nicand. ther. 845.—(cfr. Plin. XIII 136). Th. H. IV 6, 5.) Purpurae quoque contra venena prosunt. et algam maris[*](magif B.) theriacen esse[*](e se VE.) Nicander[*](nica der B.) tradit. plura eius genera, ut[*](ut BVdS. uti R(?)Ev(J).) diximus, longo folio et[*](et ll.J. et alia S. et latiore v.) rubente, latiore[*](latiore dES. -ra r. om. v.) alia [*](26,103) vel[*](alia uel BVdEJ. uel S. aliaue R(?)v.) crispo. laudatissima quae in Creta insula iuxta terram in petris[*](imp&rif B.) nascitur, tinguendis etiam lanis, ita colorem alligans, ut elui postea non possit. e vino[*](et uino VR.) iubet eam dari.

[*](Diosc. II 3.—II 28.—Pl. iun. 16, 7–9. Marc. 7, 11.) Alopecias replet hippocampi[*](thipocampi V. hippocampi nisi E. -pinus v. a. H.) cinis nitro et adipe suillo mixtus[*](mixtuf B1bv. -tif r.) aut sincerus ex aceto, praeparat[*](praeparat ll. G(S). -rant v(H).) autem saepiarum[*](fepiarum B1v. a. S. fcep- B2 (sic ubique).) crustae farina medicamentis cutem; replet[*](replet Bbv(S). om. rH.) et muris marini cinis cum oleo, item echini cum carnibus suis[*](trium ll.v.) cremati, fel scorpionis marini, ranarum quoque III, si vivae in olla[*](uiulae B1. niolae B2. (oliuae Ven.).) concrementur[*](concremetur VR. crementur b.), cinis cum melle, melius cum pice liquida. capillum denigrant sanguisugae, quae

[*](Diosc. II 94. Marc. 8, 105.—(cfr. Diosc. II 96). Aristot. h. a. II 15 § 68. Menand. ap. Aelian. XIII 4 (Meineke com. Gr. fragm. IV p. 79). Oppian. II 202. Isid. XII 6, 35.—Marc. 8, 155.) Omnium piscium fluviatilium marinorumque adipes [*](adeps dTv. a. S.) liquefacti[*](lique- factis (-uaef- V) VR. -tus dTv. a. S.) sole[*](fole BdTH. oleo rv.) admixto melle oculorum claritati plurimum conferunt[*](comferunt B. confert dv. a. S.), item castoreum cum melle. callionymi[*](callionymi B1v. -onū d. calionimi VR. calopon- B2. calyonm b.cfr. § 77.) fel cicatrices sanat et carnes oculorum supervacuas[*](fuperum quaf B.) consumit . nulli hoc piscium copiosius, ut existumavit Menander quoque in comoediis[*](comoediif B2dv. -dif rD.). idem piscis et uranoscopos vocatur ab oculo, quem in capite habet.[*](Diosc. II 14. Marc. 8, 133.—Diosc. II 24. Isid. XII 6, 25.—Diosc. II 20. Marc. 8, 173. (cfr. infra § 135).—cfr. Diosc. II 8.) et coracini fel excitat visum, et marini scorpionis rufi cum oleo vetere aut melle Attico incipientes suffusiones[*](suffusionis R.) discutit; inungui ter oportet intermissis diebus. eadem[*](eodem VR.) ratio[*](ratione B2.) albugines oculorum tollit. mullorum cibo aciem oculorum hebetari tradunt[*](habetur id radunt VR.). lepus marinus ipse quidem venenatus est, sed

[*](Cels. VI 7, 1.—Pl. iun. 17, 13. 14.) Auribus utilissimum batiae[*](ba- tiae (baci- R) ll.dfv(H). -ti B.) piscis fel recens, sed et[*](f& & B.) inveteratum[*](in uetere VR.)nitro[*](nitro ego. cfr. XXXI 111 (117). uitro B. uino rv. de mendo cfr. XXXIV 123.), item bacchi[*](bacchi B1H. -huf B2. bachi Ev. a. B. bauhi VR. banchi B.), quem quidam mizyenem[*](mizyenem BD. mizena E. -ziaen R. mytyaen V. myzyon d. myxona B ex Athenaeo. myzem v. mizyen coni. J.) vocant[*](ubeant VR.), item[*](idem VR.) callionymi[*](cal- lionymi v. caeli- ll.) cum rosaceo[*](roseo VR.cfr. nota ad XXVI 111.) infusum vel castoreum cum papaveris suco. vocant et in mari peduculos[*](pediculos dTv(H). -dunculos G.) eosque tritos instillari ex aceto auribus iubent. et per se[*](et per fe ll. an operire? cfr. Marc. 9, 14. 37. 73. 112. 115.) et[*](& BS. om. rv.) conchylio infecta[*](infecto B.) lana magnopere prodest; quidam aceto et nitro madefaciunt[*](madeficiunt B1.).[*](Pl. iun. 17, 8–12. Marc. 9, 14. 112.—Pl. iun. 17, 15–17. 14. 15. Marc. 9, 112. 9, 6.—Pl. iun. 20, 6–8. Marc. 15, 40.) sunt qui[*](suntque VR. -que qui d(?) v. a. S.) praecipue contra omnia[*](omnium B.) aurium vitia laudent[*](audent B.) gari[*](gari B2dbv. grari r.) excellentis cyathum, mellis dimidio amplius, aceti cyathum[*](dimidio—cyathum om.B.) in calice novo leni[*](lento VRd. -ta bv. a. S.) pruna decoquere subinde spuma pinnis[*](apinnif B1. apenn- B2.) detersa[*](de terra V.) et, postquam desierit spumare,, tepidum infundere. si[*](si om.R.) tumeant aures[*](tumeat auris VR.), coriandri suco prius mitigandas iidem[*](idem BD.) praecipiunt. ranarum adips instillatus statim dolores tollit. cancrorum fluviatilium[*](fluuia- ium B2.) sucus[*](sucū VR.) cum farina hordeacea[*](hordeaeea dv. -cia B2VRbD. hordia- B1.) aurium volneribus

[*](Diosc. II 22. eupor. I 70.—Cels. VI 9 extr.) Dentium dolores sedantur ossibus draconis marini scariphatis[*](fcariphatif (facr- B1) B1 (E?) S. facriphicatif B2. scarifatis Rd. -ficatis v. carifacis V.) gingivis, cerebro caniculae in oleo decocto alservatoque [*](obferuatoque (ob in ras.) B2. cfr. § 27.), ut ex[*](ex om.B1.) eo dentes semel anno colluantur[*](coluantur B1VJ (semper fere)). pastinacae quoque radio scariphari[*](scarifare VRdE. -ficare v. a. S.) gingivas in[*](in B1VRS. et in Ev. fin??? B2.) dolore utilissimum . contritus[*](contritus is S. -iturif B1. -itusB2. -teritur is rG. -turque is v.) is et cum helleboro[*](elleboro BC.) albo inlitus dentes sine vexatione extrahit. salsamentorum etiam in[*](in ego. om. ll.v. cfr. § 76 83. 104. 122. XXIII 91.109. XXVII 83. XXIX 98. XXX 77 XXXI 130 al. (constanti usu).) fictili vase combustorum cinis addita farina marmoris inter remedia est.[*]((cfr. Marc. 13, 14).—Diosc. II 28.) et cybia[*](cybia BB. cyria VRdv. ciria E.) vetera[*](uetera B1 (haud dubie) B. -teri B2 (i in ras. ampla)d -tere v. -ter r. cfr. § 95. 126.) eluta[*](eluta ll.v. usta Brot. coll. Marc elixa coni. H. (an exufta? cfr. XXX 62. XXIX 120).) in novo vase, dein[*](dein VRdfH. fed (fet B1) in B (fe e dittogr. orto). inde E. deinde v) tria prosunt doloribus. aeque[*](aequae E. ea eque (ęque B2) B.) prodesse dicuntur omnium salsamentorum spinae combustae tritaeque et inlitae. decocuntur et ranae singulae in aceti heminis, ut dentes ita colluantur contineaturque in ore sucus. si fastidium obstaret, suspendebat pedibus posterioribus eas[*](ea V. af B1 haf B2S.) Sallustius Dionysius, ut ex ore virus deflueret in acetum[*](aceto B1VR.) fervens, idque e[*](e RdEv. ae V. & B1 ex B2D.) pluribus ranis[*](ranaf B2.); fortioribus stomachis ex iure mandendas[*](mandendif B2.) dabat. maxillaresque ita sanari praecipue dentes putant, mobiles vero supra dicto aceto stabilir.??? [*](Diosc. eupor. I 71 extr.)ad hoc quidam ranarum corpora binarum praecisis pedibus in vini hemina macerant et ita collui dentium[*](dentes B2.)

[*](Diosc. eupor. I 128. Pl. iun. 33, 5. 6. Marc. 19, 2.) Lichenas et lepras tollit[*](tollit BEv. foluit r.) adips vituli marini, menarum [*](murenarum dv. a. Brot. cfr. § 88.) cinis cum mellis obolis ternis, iocur[*](iocur ego. iec- ll. v.) pastinacae in oleo coctum, hippocampi aut delphini cinis ex aqua inlitus . exulcerationem sequi debet curatio, quae perducit ad cicatricem. quidam[*](quidem B1.) delphini[*](dolphinū B2dT. -ni iecur v. a. S.) in fictili[*](inficiti littorren V.) torrent, done[*](done in B1.) pinguitudo similis oleo fluat; hac[*](hac ego. haec B1. ac rv.) perungunt.[*](cfr. Xenocrates 22.—Diosc. III 92.) muricum vel conchyliorum testae cinis maculas in facie mulierum[*](testae -mulierum om.B.) purgat cum melle inlitus cutemque erugat[*](cum—erugat om.VRdT.) et extendit septenis diebus inlitus ita, ut octavo candido ovorum foveantur. muricum generis sunt quae vocant Graeci