Naturalis Historia

Sanguinem sistit in naribus sebum ex omento pecudum inditum[*](illitum dTxMarc.v.a.G.), item coagulum ex aqua, maxime agninum , subductum vel infusum[*](subactum et infusum Pl. iun. et Marc. (cfr. XXII 56. XVIII 102. XXVIII 67).), etiam si alia non prosint, adips anserinus cum butyro pari pondere pastillis[*](pastillus V.) ingestus, coclearum terrena[*](terrena arG. -narum rTfxv. cfr. § 116.), sed et ipsae extractae testis; e naribus 110 fluentem cocleae contritae fronti inlitae, aranei tela[*](tela dTxaMarc. H. -lae Vv(S). -le R.cfr. § 104. (78).) ; gallinacei [*](dist. Ven. (U 674).) cerebellum vel sanguis[*](sanguis ll.aVen. (H). -uinis xv.) profluvia ex cerebro, item columbinus ob id[*](ob id VRdxMarc.v. oui r. oui de a.) servatus concretusque. si vero ex vulnere inmodice fluat, fimi caballini cum putaminibus ovorum[*](euorum R.) cremati cinis[*](crematio cinis a. -tionis Vx.) inpositus mire sistit.

[*](Pl. iun. 77, 24–78, 3. 4. Marc. 4, 56. 57.) Ulceribus[*](uulneribus av.a.S.) medetur oesypum[*](esi- pum x. ysopum a.) cum hordei cinere et aerugine aequis partibus, ad carcinomata quoque ac serpentia valet. erodit et[*](erodit et arv.-det VRd1. -dit d2x.) ulcerum margines, carnesque exscrescentes ad aequalitatem redigit; explet[*](expletque x.) quoque et ad[*](et ad dxav. ad V. a R.) cicatricem perducit. magna vis et in cinere pecudum fimi ad carcinomata, addito nitro, aut in[*](in om.dxv.a. H.) cinere ex ossibus feminum agninorum, praecipue in iis[*](iis v. his ll.) ulceribus, quae cicatricem non trahant[*](trahant xaG. -hunt ll.fv (H).). magna et pulmonibus, praecipue[*](quoque (pro praecipue) aG.) arietum: carnes excrescentes[*](excrescentibus VR1.) in ulceribus ad aequalitatem efficacissime reducunt;[*](Pl. iun. 75, 8–10.—Seren. 691.) fimo quoque ipso ovium sub testo[*](testa xPl. iun. v.a. G(Dal.). cfr. XXVIII 234.) calefacto et subacto[*](sub- iecto R1dTx. subte- Vf.) tumor vulnerum sedatur, fistulae purgantur sananturque , item epinyctides. summa vero[*](uero uis in v.a.D.) in[*](in om.dx.) canini capitis

cinere: excrescentia omnia spodii vice erodit[*](spodi uis erodit V.) ac[*](ac dxarv. e V. et fS. om.R.) persanat. et murino fimo eroduntur, item mustelae fimi cinere[*](fimo cinere V.). duritias[*](duricias xrv.a. C. -cia R. -itia V.) in alto[*](alto dav. adultero r.) ulcerum et carcinomata persequitur multipeda trita admixta[*](ad maxima a.) resina terebinthina et sinopide. eadem utilissima sunt in iis[*](iis v. his ll.v.) ulceribus, quae vermibus periclitentur [*](periclitantur dxv.a.S.).[*](Pl. iun. 75, 4–8. Marc. 4, 38. Pl. iun. 73, 14–16. Diosc. II 72. Seren. 968.) quin[*](qui V. q, R.) et vermium ipsorum genera mirandos[*](mirando V.) usus habent. cosses, qui in ligno nascuntur, sanant ulcera[*](ulcera uniuersa x.cfr. Marc.) omnia[*](carcinomata Marc.), nomas vero combusti cum pari pondere anesi[*](anesi arH. -exi rx. -eti Pl. iun. et Marc. anisi v.) ex[*](ex VRaS. et dx. et dxv.) oleo inliti. vulnera recentia conglutinant terreni adeo, ut nervos quoque abscisos[*](abscissos V(?)v.a.G. cfr. XXIX 99.) inlitis solidari intra septimum diem persuasio[*](persuasio VRdTfxH. -sum aG(D). cfr. XXVIII 28. (Democritus persuaserit v.a.G).) sit; itaque in melle servandos censent. cinis eorum margines ulcerum duriores absumit[*](adfumit V. aff- a.) cum pice lliquida[*](liquidam (om. uel—quidam) a.) vel symphyto et[*](symphyto et J coll. XXVI 148. sympulo et dT. simpolo (-pulo x) et VRx. del.r. sim- blio B coll. Diosc. II 101, ubi nunc legiturʽὑβλαίῳ (sic vet. Dal.). symbolo et v.) melle.[*](Pl. iun. 73, 16–18. 18–20. 75, 10–12. 73, 20. 21. Diosc. II 11.) quidam arefactis in sole ad vulnera ex aceto utuntur nec[*](nec dxav. ne r.) solvunt nisi biduo[*](ibiduo V. quiduo r.) intermisso . eadem ratione et coclearum terrena[*](terrenarum VR1v.a.G.) prosunt[*](sunt VR1. est v.a.G.), totaeque exemptae[*](emptae R1. -te V.) recentia vulnera tusae[*](tusā VR1.) inpositae conglutinant et[*](uncos ego posui. cfr. Pl. iun. 73, 20. vv. pertinere videntur ad § 115 ante uulnera recentia, nisi vero pro glossemate habenda sunt.) nomas sistunt.—(Herpes[*](perpes x.) quoque animal[*](an animal quoque?) a[*](a om.R1.) Graecis vocatur[*](uocantur VRI1), quo praecipue sanantur[*](sanatur VR1.) quaecumque[*](quec???que x. cumque VR1.) serpunt[*](an serpant? cfr. Frobeen.p. 39. 40.) ).— cocleae[*](cocleae TaG. -leae quoque rxv(D).) prosunt et[*](et VRdTfxS. eis arG(D). del. v.) cum testis suis tusae; cum murra quidem et ture etiam praecisos[*](praeciosos V.) nervos sanare dicuntur. draconum quoque adeps siccatus in sole magnopere prodest, item[*](dist. H.) gallinacei cerebrum recentibus plagis. sale viperino in cibo sumpto tradunt et ulcera tractabiliora fieri ac celerius sanari. Antonius quidem medicus, cum incidisset[*](incidissent VR. -sset in vet. Dal.) insanabilia ulcera[*](ulcera uiperas v. uipera ulceras ar. ulcera uiperis rx.), viperas edendas[*](edendas drv. edan- a. emendas VR. -dandas x.) dabat miraque celeritate [*](celerit V.) persanabat[*](persanat VR1.). trixallidum[*](trisallidum x. tryxali- (trox- H) v.a.J. cfr. § 49.) cinis margines ulcerum duros aufert[*](aufert dxv. -rri Ra. aut ferri V.) cum[*](cum (ante arrhenico) VRTxv(S). cinis cum d(?)arG(D).) melle, item fimi columbini cum arrhenico[*](arbennico R. ar.... r (reliquis margine abscisis). arfenico Tv.a.S. henico dx.) et melle[*](dist.ego.), eademque[*](eadem- que ego. -dem quae ll.xa. ea quae v.) erodentia[*](erodentia ego. -enda ll.xav. cfr. XXVII 29. (XXXI 98).) sunt.[*](Pl. iun. 75, 12–14. Seren. 132. Pl. iun. 34, 11. Marc. 19, 18 (ubi glossema id est elephantis delendum est).) bubonis cerebrum[*](cerebro Vxv.a.G.) cum adipe anserino mire vulnera[*](an ulcera?) dicitur glutinare; quae vero[*](uero arG. om. rxv.) vocantur cacoēthe, cinis feminurm[*](feminini V.) arietis cum lacte muliebri [*](mulieris a.), diligenter prius elutis linteolis, ulula avis cocta in oleo, cui liquato miscetur butyrum ovillum et mel[*](mel arv. mel (melle R) et rTx.). ulcerum [*](ulcerarum V.) labra duriora apes in melle mortuae[*](emortuae v.a.G.) emolliunt[*](molliunt R.), et elephantiasin[*](elephantiasim (elefa- x) dxSJ.) sanguis[*](sansuguis V.) et cinis mustelae. verberum vulnera atque vibices pellibus ovium recentibus inpositis obliterantur.

[*](Pl. iun. 72, 20–22. 99, 18. 19. Marc. 34, 66.—Seren. 950–954. Pl. iun. 99, 11–16.) Articulorum fracturis cinis feminum pecudis peculiariter medetur cum cera—efficacius idem medicamentum fit maxillis simul ustis cornuque cervino et cera

mollita rosaceo—; ossibus fractis caninum cerebrum linteolo inlito, superpositis[*](superinpositis f(?)S.) lanis, quae subinde oleo[*](oleo ego coll. Pl. iun. et Sereno. om. ll. v.) subfundantur ; fere XIIII diebus solidat, nec tardius cinis silvestris muris[*](a v. muris denuo incipitE.) cum melle aut vermium terrenorum, qui et ossa extrahit.

[*](Pl. iun. 86, 18. 19. 20–22.) Cicatrices ad colorem[*](colorum V.) reducit pecudum pulmo, praecipue ex ariete, sebum ex nitro[*](cum nitro Pl. iun.), lacertae viridis cinis, vernatio anguium ex vino decocta, fimum columbinum cum melle, item[*](an idem?) vitiligines[*](uetligines V.) albas ex vino, vitiliginem[*](Ad uitiliginem v.a.J. dist. J.) et cantharides [*](duabus (duob- VE) ll.v.) cum rutae foliorum II partibus. in sole, donec formicet cutis, tolerandae sunt, postea fovere oleoque perunguere necessarium iterumque inlinere[*](illinere dv(Brot.). -nire (inl- EJ) rG(J).), idque pluribus diebus facere, caventes exulcerationem altam[*](alteram T. multam Erv.a.H.).[*](Pl. iun. 100, 4. 9. 10. Seren. 85.) ad easdem vitiligines et muscas[*](muscam VRTS.) inlini iubent cum radice Eupatoriae[*](eupatoriae S coll. XXV 65. lupatoria ll.T. lappa- v. lapathoria f. -orum B.), gallinarum fimi[*](fimi ll.T(P)S. -mum v.) candidum servatum in oleo vetere cornea pyxide, vespertilionis sanguinem, fel irenacei ex aqua. scabiem vero bubonis cerebrum cum aphronitro[*](aphonitro VR.), sed ante omnia sanguis caninus sedat[*](se- dat VRd. -ant Erv.), pruritum cocleae minutae, latae[*](latae om.VR1.) contritae[*](inlitae contritae R1.) inlitae.

[*](Pl. iun. 87, 15. Marc. 34, 35. Pl. iun. 87, 17. 16. Diosc. II 69. II 11. Pl. iun. 87, 17. 18.) Harundines et tela quaeque alia extrahenda sunt[*](an sint?) 20 corpori evocat mus[*](euocamus Vd.) dissectus inpositus, praecipue vero lacerta dissecta et[*](an et delendum?) vel caput tantum[*](tantum eius ES. et antum (-te R1) eius VR. eius tantum d(?)v.) eius contusum[*](contusa R1. cum tusa V. (an capite tantum contusa [vel -so] ... inposita?).) cum sale inpositum, cocleae ex iis[*](iis v. his ll. C.), quae gregatim folia sectantur,

contusae inpositae cum[*](inpositae cum ego. -taeque ll. -taeque cum v. (cfr. § 126).) testis et eae[*](eae dv. hec V. haec r.), quae manduntur, exemptae[*](dist. v.a.D. cfr. Pl. iun.) testis, sed cum leporis coagulo efficacissime. ossa anguium[*](anguidum E.) eundem[*](eundem d2v. om.d1. ead- (adem R1) rD.) cum coagulo cuiuscumque quadripedis intra tertium diem adprobant effectum. laudantur et cantharides tritae[*](tritus V.) cum farina hordei.

[*](Diosc. II 57. eupor. II 92.) In muliebribus malis membranae e[*](e VdS. ex R.om.Er. a v.) partu[*](parte V1 (Dal.).) ovium[*](obuium V.) proficiunt, sicut in capris rettulimus. fimum [*](28, 256) quoque pecudum eosdem usus habet. locustarum suffitu stranguriae maxume mulierum iuvantur. gallinaceorum testes si subinde[*](si subinde J. subinde ll.S. -de si v.) a conceptu edat mulier, mares in utero fieri dicuntur. partus conceptos[*](conceptus VE.) hystricum cinis potus continet, maturat caninum lacte[*](lac d(?)v.a.S.) potum, evocat membrana e secundis[*](membrane secundis V.) canum, si terram non attigerit[*](attingerit VR.), lumbis[*](lumbos v.a.D.) parturientium [*](dist. D.)tactis[*](tactis D. lactis VdE. potus lactis R(?)v.).[*](init.: Seren. 350.) fimum murinum aqua[*](aqua dErv. quoque rf.om.T.) pluvia[*](pluuiu E.) dilutum mammas[*](mamme V.) mulierum a partu tumentes[*](tumentis R. com- V.) reficit. cinis irenaceorum cum oleo perunctarum custodit partus contra abortus[*](lac. ego indicavi. cum VRE. ad- ipem dT. (cfr. § 130. 131. Diosc. II 86. 94). fimum v. del. D.). facilius enituntur quae . . um anserinum cum aquae[*](cum aquae Erv. cumq; VR. cum d.)[*](duobus ll. v.) II cyathis[*](cyatis d. quiatis VR.) sorbuere aut ex utriculo[*](utriculo Rdv. cfr. XI 209. uiri- V. uentri- ED.) mustelino per genitale[*](genitalem VE.) effluentes[*](effluentem RE.) aquas.[*](Seren. 352.) —Vermes terreni inliti, ne[*](in (pro ne) Ev.a.H.) cervicis [*](ceruicis dTH. -ces rv.) scapularumque nervi[*](et scapulas ne nerui v.a.H.) doleant, praestant. graves[*](graues dTH. -uis VRS. -uidis Erv.) secundas pellunt[*](appellunt R.) in passo poti. iidem per se inpositi mammarum

suppurationes concocunt et aperiunt extrahuntque et ad cicatricem perducunt. lac[*](lat V. lacte J.) devocant[*](deuocant Erv. euo- VdTJ. uo- R. (κατασπᾶνfamiliare Dioscoridi).) poti[*](potu V.) cum mulso. inveniuntur et in gramine[*](in gramine Erv(S). om. rTfH.) vermiculi[*](merculi Vf. -rtuli R.), qui adalligati collo continent partum; detrahuntur[*](detrahuntur autem (iidem T) TErv. -huntunaifte (-tae d) r.) autem sub partu, alias eniti non patiuntur; cavendum et[*](et VRdJ. ei E. etiam v.) ne in terra ponantur. conceptus quoque causa dantur in potu quini aut[*](quinta ut V.) septeni. [*](init.: Seren. 617.) —Cocleae in cibo sumptae adcelerant partum, item conceptum inpositae cum croco. eaedem[*](eaedem dv. ead- ll.) ex amylo et tragacantha inlitae profluvia[*](profluuię R. -ie V.) sistunt. prosunt et purgationibus sumptae in cibo et vulvam aversam[*](auerso Vd.) corrigunt cum medulla cervina ita, ut[*](it ut V.) uni[*](nini dEv.a.C.) cocleae denarii pondus addatur et cypri[*](cypri dErVen.(S). -peri v. ofpri r.). inflationes quoque vulvarum discutiunt exemptae[*](et exemptis Vf.) testis[*](totis f.) tritae[*](tritaeque Rd(?)v.a.J.) cum rosaceo. ad[*](ad Erv. ut r.) haec[*](haec dEG. hec r. hae V. he R. hoc v.) Astypalaeicae maxime eliguntur.[*](extr.: cfr. Plin. XXX 121,) alio modo Africanae binae tritae cum feni[*](feno (-ni V) graeco VdTv.a.G.) Graeci[*](tribus ll.v.) quod III digitis capiatur[*](captatur Vf.), addito[*](additis Ev.a. H (mellis).) melle coclearibus IIII[*](quattuor ll.v.), inlinuntur alvo prius irino[*](inrino V.) suco[*](super (pro suco) VR1.) perunctae. sunt et minutae[*](sunt et minutae—p. 467, 2 polenta ad finem § 121 (post inlitae) transponi voluit U 677.)[*](minutae (-te r) Erv(D). minimae rTJ.) loricaeque[*](loricaeque (quae V. -ceq. Rd) VRdT. lubri- J. longaeque Ev(D). cfr. VIII 88.) candidae[*](candidae om.VR1T.) cocleae passim oberrantes[*](oberrantes Erv. cfr. XXIX 60. obferua- rT. obuerfa- P.) ; hae[*](eae d(?)v.a.S.) arefactae[*](factae E.) sole in tegulis tusaeque in farinam[*](farinam J cum vet. Dal. -nae V. -na rv. cfr. XX 11. XXXIII 119. XXXII 71. XXXIV 170. XXXVI 183. XXIII 162. XVIII 74.) miscentur lomento aequis partibus candoremque et levorem[*](liuorem E.) corpori[*](corporii V.) adferunt. scabendi desideria tollunt minutae et latae[*](lotae E.) cum polenta.—Viperam[*](uipera V.) mulier praegnans si transcendent, abortum faciet, item amphisbaenam, mortuam dumtaxat, nam vivam habentes in pyxide inpune transeunt; etiam si[*](si dv. om. r.)[*](dist. ego.) mortua sit atque adservata, partus faciles[*](facile Vf.) praestat. in[*](in ego. uel ll.v.) mortua mirum, si sine[*](si sine R(?)Brot.(D). sine VdE. si non v(S).) adservata[*](adseruatam v.a. Brot.(S).) transcendent gravida, innoxium[*](ni R.) fieri, si protinus transcendat adservatam.—Anguis [*](an angues (aut adiuuantur, ut § 123)?) inveterati[*](inueterate VR1.) suffitu[*](suffitus dv.a.S.) menstrua adiuvant. anguium senectus adalligata lumbis faciliores partus facit, protinus a puerperio removenda. dant et in vino bibendam cum ture[*](ture Erv. iure rT.) ; aliter sumpta[*](sumpserit VR1.) abortum facit. baculum, quo angui rana excussa sit, parturientes adiuvat; trixallidum[*](tryxallidum (thry- VR) VRd. -alidum (trox- H) v.a.J. cfr. § 49.) cinis inlitus[*](dist. ego.) cum melle purgationes, item araneus: qui filum deducit ex alto, capi[*](capite VR1d.an capi ita?) debet manu cava tritusque[*](tribusque VR1.) admoveri, quod[*](an quod qui?), si redeuntem prenderit[*](prenderet VR1d.), inhibebit idem purgationes. [*](cfr. Plin. XXXVI 151.—cfr. Plin. X 32.—Hippocr. morb. mul. I 125 p. 516.—cfr. Diosc. II 86. 94.) —Lapis aëtites in aquilae repertus nido custodit partus contra omnes[*](omnis ll.(?)S.) abortuum[*](abortum V. -tium E.) insidias. penna vulturina subiecta pedibus adiuvat parturientes[*](parturienti- bus VR1.). ovum corvi cavendum gravidis constat, quoniam transgressis[*](transgressus Ev.a. H.) abortum[*](auortum V. abortus v.a.H.) per os[*](per os VdTH. peros R. asperos Ev.) faciat. fimum accipitris in mulso potum videtur fecundas[*](fecun- das d.) facere. vulvarum duritias, collectiones adeps anserinus[*](anseris R(?)ED.) aut cygni[*](cygni (cigni r) emollit drv. cfr. § 30. 69. 70. ciente mo- VR. ciconiae mo- ED. sed cfr. indices ciconia I [=§ 108] et priore libro II [== XXIX 105. 128].) emollit.[*](cfr. Seren. 356. 357. (Diosc. eupor. I 139).) mammas a[*](a Erv. om. r.) partu custodit adeps anseris cum rosaceo et araneo[*](arraneo V. irino coni. H.). Phryges et Lycaones mammis[*](mammes V. -mas R.) puerperio vexatis invenerunt otidum[*](totidum R.) odipem utilem esse. iis[*](iis v. his ll. C.), quae[*](qui R. ) vulva strangulentur, et blattas[*](blatias V. -tes r. ablacies R.) inlinunt . ovorum[*](orum R.) perdicis putaminum[*](potaminum V.) cinis cadmiae mixtus et cerae stantes mammas servat[*](seruat v. -ant ll.). putant et ter circumductas [*](circumducis V.)[*](lac. indicavit S. otidis D cum U 678. an anseris? cfr. Serenus.) ovo perdicis aut[*](aut VRdTS(D). om.Erv(J).).... non inclinari et, si sorbeantur , eadem[*](eindem V.) fecunditatem facere, lactis quoque copiam, cum anserino adipe perunctis mammis dolores[*](dores V.) minuere, molas uteri[*](uteris V.) rumpere[*](tumper E.), scabiem vulvarum sedare[*](sedari VR.), si cum cimice[*](cimice Erv. cinere rTf.) trito inlinantur.

[*](init.: Seren. 663. Pl. iun. 105, 18.) Vespertilionum sanguis psilotri vim habet, sed alis[*](alis VRdTfD. aliis Er. malis v.) puerorum inlitus non satis proficit[*](proficiunt E.), nisi aerugo vel cicutae semen postea inducatur; sic enim aut in totum tolluntur pili aut non[*](aut non dEv. non r.) excedunt lanuginem[*](excidunt lanugine E.). idem et cerebro eorum[*](eodem VR1.) profici putant; est[*](est Erv. si r.) autem duplex, rubens utique et[*](utique et d(?)v. itaque et r. an atque (vel aliquando et [scriptum aliquō et], ut XXVI 72. XXXVII 114. 119)?) candidum. aliqui sanguinem et iocur eiusdem[*](eiusdem ll.v. an ex iisdem?) admiscent[*](tribus ll. v.).[*](Pl. iun. 105, 18–21. 15. 16.) quidam in III heminis olei discocunt[*](discocturi E.) viperam exemptis ossibus[*](dist. ego e Pl. iun. (ossibus et v.a.G).), psilotri vice utuntur, evolsis prius pilis, quos renasci nolunt[*](uolunt d.cfr. XXVIII 249.). fel irenacei psilotrum est, utique mixtum[*](mixture dTrS. -tum est VR. -to Ev(D).) vespertilionis cerebro et lacte caprino, item per se[*](dist. H.) cinis[*](cinis ll. v. an canis (sc. fel)?). lacte canis primiparae[*](priniparae prius ego. -parae (-re V) VRS. -partus d(?)ErPl.iun.v(D).), prius evolsis pilis[*](pilis ED. pilis quos renasci nolunt rv. cfr. v. 18 sq.) vel

nondum natis, perunctae partes[*](perunctis partibus v.a.S.) alios[*](alios fman. Dal.S. alii RdEv. ali T. ale V.) non sufficiunt[*](surgunt v.a.S.).[*](Seren. 665. 54. 48. Pl. iun. 16, 20–22. Marc. 7, 8.) idem[*](item VR1d.) evenire traditur sanguine ricini evulsi cani[*](canis V2. cinis V1. om.R1.), item hirundinino [*](dist.D.)[*](hirundino V.) sanguine vel felle, ovis formicarum.

supercilia denigrari muscis tritis tradunt; si vero oculi nigri nascentium placeant, soricem praegnanti[*](praegnati VJ.) edendum; capilli ne canescant, vermium terrenorum cinere praestari[*](praestare V.) admixto oleo.

[*](Celsus V 27, 12. Pl. iun. 28, 22. 23.) Infantibus, qui lacte concreto vexantur, praesidio est[*](si hoc uitium ED. si uitium v.a.H.) agninum coagulum ex aqua potum, aut si coagulato[*](coagulato Ev(D). -tio rTfH.) lacte[*](lactis R(?)H.) accident, discutitur coagulo ex aceto dato. ad dentitiones [*](dentitiones TrH. -onem Ev(D).dentiones r. cfr. § 137.) cerebrum pecoris utilissimum est. ossibus in canino fimo inventis adustio infantium, quae vocatur siriasis, adalligatis emendatur, ramex[*](ramex Brot. -mes VdErJ. rumes R. ramices v. cfr. nota ad XXVI 78.) infantium lacertae viridis admotae [*](admoti VR.) dormientibus morsu. postea[*](poste V.) harundini[*](harun- dinē R.) inligant et[*](inligant et ego. -ate (-ti d) ll. -ata D. alligata G. adalligatae v.) suspendunt[*](suspendunt ego. -duntur ll.v. -ditur G.) in fumo traduntque pariter cum expirante[*](expirante om.V.) ea[*](ea om.R1dS.) sanari infantem.[*](cfr. Plin. XXX 73. (24). Marc. 33, 60.) coclearum saliva inlita[*](inlitu V.) infantium oculis palpebras corrigit gignitque[*](cignit- que V. cingit- f.). ramicosis[*](ramicosis rv. -itosis r J.) coclearum cinis cum ture ex[*](ex Ev(D). et ex rTS.) ovi[*](oui Erv(D). ouis VR. uuis dTH. cfr. § 73 et Marc.) albo[*](albo RdTH. -bi v. aluo V. alui E. | fpecillo ego. fuco ll.v. cfr. XXIX 115. (an vero ortum est e glossemate luteo?).) specillo inlitus per dies XXX medetur . inveniuntur in[*](in om.VR1d.) corniculis coclearum harenaceae[*](harenaceae—p. 470, 1 coclearum om.E.) duritiae; hae[*](eae Rd(?)v.a.S.) dentitionem facilem[*](facilem dv. -le VR.) praestant adalligatae.

coclearum inanium cinis cerae mixtus procidentium interaneorum partes extremas prohibet; oportet autem cineri[*](cinere d.) misceri saniem punctis emissam ante[*](emissam ante ego. cfr. § 31. 69. -ssam e Rv. -sseam V. -ssam d. -ssum ED (iungens cum cerebrum).). cerebrum[*](cerebrum VdD. -bro R(?)Ev.) viperae[*](uiperae dD. -re V. -paere E. uiperae. cerebrum uiperae R(?)v.) inligatum[*](inligatum Erv. illo cum r. an inuolutum? cfr. § 101.) pellicula[*](pellicula d. -lae REv. -laece V.cfr. (§ 140. 141. 142) XXVIII 99. 114 al.) dentitiones[*](dentiones V.) adiuvat[*](adiuuant E.).idem valent[*](ualet VT.) et grandissimi[*](grandissimi Erv. grano rT.) dentes serpentium. fimum corvi lana adalligatum infantium tussi[*](tusi V.) medetur.—Vix est serio conplecti quaedam, non omittenda tamen, quia sunt prodita. ramici[*](ramici r v. -iti r J.) infantium lacerta mederi iubent. marem hanc prendi[*](praendi V. prehendi dv.a.S.) ; intellegi [*](id intellegi Erv.a.S(D).) eo[*](eo (et Erv) quod sub Erv(D). om.V. si rTfS.), quod sub cauda unam cavernam habeat[*](habeat v. -ant ll.). id agendum, ut[*](ut VRdv. aut E.) per aureum vel[*](aureum uel ego. aurum (aturum VR1) et ll. v) argenteum[*](argenteum ego. -tum et (S. aut v) ll.v.) claustrum[*](clau- strum ego. clostr- Er. closir- (dos- Vd) rTf. ostr- v (vox non Pliniana).) mordeat vitium; tum[*](tum om.E.) in calice novo[*](nouo om.VR1.) inligatam[*](inligatam ego coll. U 680. -tur ll.v. -tum D.) in fumo poni[*](pomi R. ponitur v.a.D.). urina[*](urinam VE.) infantium[*](datur V.) cohibetur muribus elixis in cibo datis. scarabaeorum cornua grandia denticulata adalligata iis[*](iis v(S). its V. is ED. his r C.) amuleti naturam obtinent[*](obtinet VdE.).[*](med.: Marc. 9, 96. (cfr. Plin. XX 123. Diosc. II 94).) bovae[*](bouis v.a. H. cfr. § 69.) capiti lapillum inesse tradunt, quem ab ea[*](eo R(?)v.a.S.) expui[*](exspuit d.), si necem timeat; inopinantis[*](inopinantē VR1. -atis v.a. H.an inopinanti? cfr. nota ad § 98. | praecioso R1.) praeciso capite exemptum adalligatumque mire[*](mirum E.) prodesse[*](prodest si V. -dest d.) dentitioni. item cerebrum eiusdem ad eundem usum adalligari iubent et limacis lapillum sive ossiculum; invenitur in[*](in om.VR1.) dorso. magnifice iuvat et ovis cerebrum gingivis inlitum, sicut[*](sicum d1. siccum Vd2.) aures[*](an infusus?) adeps anserinus cum ocimi[*](ocimo E.) suco inpositus. sunt vermiculi in spinosis herbis[*](herbis om.Vf.) asperi, lanuginosi[*](lanuginosi si V.) ; hos[*](hos Vdrv. os E.om.R.) adalligatos protinus mederi tradunt infantibus, si quid ex cibo haereat[*](hereat V1. ereat V2.).

[*](init.: Seren. 990 sqq.) Somnos[*](somnus Vd.) adlicit[*](allicit rv. -cito E. addicit R. adi- r.) oesypum cum murrae[*](myrre r. murtae V. mirte R.) momento in[*](duobus ll.v.) vini cyathis II dilutum vel cum adipe anserino et vino myrtite, avis cuculus leporina pelle adalligatus[*](adalligatus—8 pelle Erv. om. r.), ardiolae[*](ardioles E.) rostrum in pelle asinina[*](asinina v. -ninae ll.) fronti[*](fronti dv. -tis r.) adalligatum. putant et per se rostrum effectus eiusdem[*](eius V.) esse vino[*](uiuo E.) collutum. e diverso somnum arcet[*](somno arcent VR1d.) vespertilionis[*](uespertilionum VR1.) caput aridum adalligatum.

[*](extr.: Marc. 33, 6.) In[*](in rv. cfr. XXXII 93. putant R.om. rTa. (deEnon constat).) urina virili enecata[*](enecata dTES. -ca V. necata Rv.) lacerta venerem eius, qui fecerit[*](fecerit VdTfErv(H). ferit R. biberit G.), inhibet[*](inhibet TfH. -ent VRd. cohibet Ev(D).) ; nam inter amatoria[*](amatoriam VR.) esse Magi dicunt. inhibent[*](inhibet v.a.D.) et cocleae, fimum[*](cocleae fimum ED. fimum cocleae (-ae et v) rv.) columbinum cum oleo et vino potum. pulmonis vulturini[*](uulturini in VR1fS.) dextrae[*](dextrae RdEv. -re V. -ra fS.) partes[*](partes dv. -tis VRED. -te fS.) venerem concitant viris[*](uiridis V.) adalligatae gruis pelle, item si lutea[*](lutę d. -te VR1) ex ovis quinis[*](quinis ego. om. (post ouis) VR1. quinque rv.) columbarum admixta[*](admixta VdEv. -to R(?) G. cfr. nota ad XXIX 137.) adipis[*](adips V. adeps dE.) suilli denarii pondere ex melle sorbeantur, passeres[*](passeres dMarc. v. -ris r D.) in cibo vel ova eorum, gallinacei[*](gallina-ceae V.) dexter testis arietina pelle[*](pelle collo Marc.) adalligatus. ibium[*](ibicum VR1v.a. C. cfr. § 61. X 33.) cinere cum[*](cinere cum D cum vet. Dal. -res cum drv. cinis cum E.om. r.) adipe anseris[*](adipe anseris dErv. anseris adips VR.) et irino perunctis sic[*](sic Vd. si R(?) Ev.) conceptos[*](conceptos ego. cfr. § 123. -tus (re corr.) ll. -tus sit v. -tum sit J.)

partus contineri[*](contineri VRdD. -re v. tum inhiberi E.), contra inhiberi venerem[*](uenere V.) pugnatoris[*](pugnatori (an = -torii?) V.) galli testiculis anserino adipe inlitis[*](inlitus E.) adalligatisque pelle arietina tradunt, item cuiuscumque galli[*](galli TErD. galli gallinacei d(?)v. om. r J.), si cum sanguine gallinacei leto subiciantur. cogunt concipere invitas saetae[*](saetae S. -ta E. setae Rdv. sed hac V.) ex cauda mulae, si[*](mulae si d(?)Ev. -lie si V. -lieri R. -le r.an muli et mulae si? (cfr. § 80).) iunctis[*](iuxtis R1. unctis E1. in- unctis v.a. C.) evellantur, inter se conligatae in coitu. [*](init.: cfr. Plin. XXIX 102.—Marc. 33, 6.) qui in[*](qui in dErv. qui r.) urinam canis suam egesserit[*](gesserit Er. ingess- v.a.S. cfr. XXIX 102.), dicitur ad venerem pigrior[*](pigros Vd.) fieri. mirum et de stelionis cinere, si verum est, linamento[*](linamento RC. linia- Vd. in linia- (lina- v)> Ev. manu portatum Marc.) involutum in sinistra manu venerem stimulare, si transferatur in dextram[*](in dextram v. -tra d2Er. intra r. om. Marc. contra J. cfr. supra v. 1.), inhibere[*](inhiberi VRd. uespertilionis Ev(D). om. r J (stelionis sanguinem intellegens).), item vespertilionis sanguinem collectum flocco subpositumque[*](floco subpotum quae capi V.) capiti mulierum libidinem movere aut anseris linguam in cibo vel potione sumptam.

[*](init.: Marc. 4, 68.) Phthiriasim[*](phthiriasim (-sen B) S. pthiriasem d. ptyria sem VR. -riae r. pthirie a. tyria uero v.a.B.) et totius[*](et totius J. et toti R. ectati Vd. met toti r. mactati a. -ato v.a.B. a toto B. inhibet totius coni. S.) corporis[*](corpore v.a.J.) pota membrana senectutis anguium triduo necat[*](necat ll.TfS. -cat ac H. inhibet ac v. (an emendat?).), serum exempto caseo potum cum exiguo sale.—Caseos[*](potum—caseos om.V.), si cerebrum mustelae coagulo addatur, negant[*](negant VRdTv(H). -auit E. -at Dal.) corrumpi vetustate aut a muribus attingi. eiusdem mustelae[*](mustelae uncis inclusit J.) cinis si detur in offa[*](in offa om.VR1dJ coll. § 147.) gallinaceis et columbinis, tutos esse a mustelis.—Iumentorum urinae tormina[*](tormine E.) vespertilione[*](uespertilionis VR1.) adalligato[*](adalligata E.) finiuntur, verminatio

ter circumlato[*](circumlato v(J). cfr. § 108. XVIII 158. -lata RdE. -data VS.) mediis[*](mediis ego. -dis dED. maedis V. uerendis R(?)v.) palumbe[*](palumbe VES. -bę R. -bo d(?)v.). mirum dictu, palumbis [*](palumbis Rv(S). -bus VdErC (D)) emissus moritur iumentumque[*](iumentumque VREv(S). -tum d(?)C.) liberatur confestim.

[*](cfr. Plin. XXVIII 262.) Ebriosis ova noctuae per triduum data in vino taedium eius adducunt[*](abducunt dT.). ebrietatem arcet[*](arcet om.E) pecudum assus pulmo praesumptus. hirundinis rostri[*](rostrum VR1d.) cinis cum murra tritus et vino[*](uino ED. in uino r v. cfr. § 148. XXIV 143.), quod bibetur[*](libetur V. bibitur E.), inspersus securos praestabit a temulentia. invenit Orus[*](horus d(?)v.a.S.) Assyriorum[*](assyriorum dv. asir- V. massir- r. massiorum E. siri- R.) rex[*](fex d.).

[*](med.: cfr. XXVIII 151.—Cicero in Admirandorum libro (?).) Praeter haec sunt[*](sunt praeter haec d.) notabilia[*](notibilia V.) animalium ad hoc volumen pertinentium: gromphenam[*](gromphenam Rdv. -na D. gronpphenam E. groph- r. zromph- V.), avem[*](anem E.) in[*](in Erv (D). om. rfJ.) Sardinia[*](sardinia v. -niā ll.f. -nianam J.) narratam[*](narratam VRE. -rrant d(?)v.) grui[*](graui V.) similem, ignotam iam[*](Iam V.an tamen?) etiam Sardis[*](sardis ego. sarut VR. sardis (nar- Er) ut rv.) existimo . in eadem provincia ophion[*](ophion ErS. phion r. est ophion v. (sc. narratus est).), cervis tantum pilo similis nec alibi nascens. iidem[*](idem VED.) auctores[*](auctores RdJ. (sc. tradiderunt). -oris V. -or est Er.addunt nomen habere ErD. nominauere Rd(?)v.) sirulugum[*](sirulugum Ev(D). sur- r. subiugum rTfH.) nec[*](nec E. quod (an quoque?) nec rv.) quale esset[*](esse E.) animal nec ubi nasceretur tradiderunt. fuisse quidem non dubito, cum et medicinae ex eo sint demonstratae [*](demonstrare V.). M. Cicero tradit animalia biuros[*](biuros VdTfH. di- R. habituros Er. bit- (byt- C) v.) vocari, qui vites in Campania erodant.

Reliqua mirabilia ex iis[*](iis v. his ll.C.), quae diximus: non latrari a[*](a om.E.) cane membranam[*](membranem R1) e[*](e RdED. cfr. § 123. ex V(?)v. del.r.) secundis canis habentem aut

leporis fimum vel pilos tenentem. in culicum genere muliones [*](lac. ego indicavi. exciderunt fere fugatos nidore cremati uespertilionis vel tale quid.)..... non amplius quam uno die vivere, eosque, qui[*](an eos qui?) arborarii pici[*](arbora recipi V. -orii pici E.) rostrum[*](monstrum VR1d.) habeant et mella[*](melle R1.) eximant, ab apibus non attingi; porcos sequi eum, a quo[*](eum a quo VRdTfH. eos a quibus Erv(D).) cerebrum corvi acceperint in offa[*](offa V.).[*](Colum.VI 4, 3.) pulverem[*](puluere V.), in quo se mula volutaverit , corpori inspersum mitigare ardores amoris[*](amores V.). sorices fugere[*](fugere ego. -gare ll.D. -ri v.), si unus castratus[*](castretus V.) emittatur. anguina pelle et sale et farre[*](farre ll. S. -rre et J. -rre cum v. cfr. Müller de stilo p. 69.), serpyllo[*](serpillo VE.) contritis una deiectisque cum vino in fauces boum uva maturescente, toto anno eos valere, vel si hirundinum pulli terni ternis[*](terni ternis ego. tres tribus ll.v(S). tribus H.) offis dentur. pulvere e vestigio anguium collecto sparso[*](sparso ego. -sū VR. -sas d(?)Erv. cfr. § 85, de iunctis participiis Müller de stilo p. 32.) apes in alvos[*](aluos TH(D). -uo ll. -uom S. -uearia v.) reverti. arietis dextro teste praeligato oves tantum gigni.[*]((cfr. Plin. XXXI 27. 28). Vitruv. VIII 3, 16. Arriani anab. VII 27, 1. (Plut. Alex. 77. Pausan.VIII 17, 6. lustin. XII 14, 7. Curtius X 31, 14. 16).) non lassescere[*](lassescere E2rv(S). lasesc- E1. lassare (lasa- R) VRTf. -ri dH(J).) in ullo[*](nullo VR1) labore qui nervos ex alis et cruribus gruis habeant. mulas non calcitrare, cum vinum biberint. ungulas tantum mularum repertas, neque aliam ullam materiam, quae non perroderetur[*](perrodatur VR1dT.) a veneno[*](a ueneno om.R1.) Stygis aquae, cum id dandum Alexandro[*](dando elexandro V.) Magno Antipater mitteret, memoria dignum[*](dignum (-na R) memoria VRdS.) est, magna Aristotelis infamia excogitatum.

Nunc ad aquatilia praevertemur[*](peruertemur V. reu- v.a.S. cfr. XXVIII 123.).

[*](Isid. XIII 12, 3. 4.) Aquatilium secuntur in medicina beneficia, opifice[*](opice V.) natura ne in illis quidem cessante et per undas fluctusque[*](fluctisque V.) ac reciprocos aestus amniumque rapidos cursus inprobas exercente[*](exerente Ev. a. H. sed cfr. II 215. 106.) vires[*](uirus VR1.), nusquam potentia[*](potentiam ea uire V.) maiore, si verum fateri volumus, quippe hoc elementum ceteris omnibus imperat.terras devorant aquae[*](aeque V.), flammas necant, scandunt [*](scandant V.) in sublime et caelum quoque sibi vindicant ac nubium obtentu[*](obtentum Vd.) vitalem spiritum strangulant, quae causa fulmina elidit[*](flumine lidit V. fulmine ledit d.), ipso[*](ipse VR1.) secum discordante mundo. quid esse mirabilius potest aquis[*](aquis dErv.-uas r.) in[*](in om.VR1d.) caelo stantibus? at illae[*](ad ille V.), ceu parum sit in tantam pervenire altitudinem, rapiunt eo secum[*](eos cum E. et secum Isid.) piscium examina[*](exanima V. -me E.), saepe etiam[*](etiam in V.) lapides, subeuntque[*](subeuntque VRdTH. -nt Ev. subvehunt C.) portantes aliena pondera[*](pondere E.).[*](cfr. Vitruv. VIII praef. 2 sqq.)eaedem[*](aedem V.) cadentes omnium[*](omnia V.) terra[*](terre R1. -rrae S.) enascentium[*](enascentium VJ coll. XI 128. XVII 244.. nasc- (-tum R1) rv.) causa fiunt, prorsus mirabili natura, si quis

velit reputare[*](refutare E.), ut[*](ui Vd1. un11d2. unde T.) fruges gignantur, arbores fruticesque vivant[*](uiuunt V.), in caelum migrare aquas animamque etiam herbis vitalem inde deferre, iusta confessione[*](iufta confessione C. uicta (uita r) conf- dTarv. conf- uicta (urta R) VRS. conf- uitae D. conf- inuita CFW Müller p. 27. confessione ....E.), omnes terrae quoque vires aquarum esse beneficii[*](benefici V. -ciū dT.). quapropter ante omnia ipsarum potentiae[*](po- tentiae Rv. -ia rD.) exempla ponemus. cunctas enim enu merare quis[*](que ar V.) mortalium queat?

Emicant benigne passimque in plurimis[*](pluribus VR1. cfr. § 107.) terris alibi[*](alibi Erv(D). -iae TS. -ie Rd. ale V.) frigidae[*](fridae V.), alibi[*](alibi ... alibi Erv(D). aliae ... aliae rTS.) calidae, alibi iunctae[*](iunctae dErv(G). inunctae V2RB. iniu- V1. inuin- T.), sicut in[*](in om.VR1.) Tarbellis[*](terbellis E. treb- v. a. B. cfr. IV 108.) Aquitanica[*](aquitania V. -nica -pyrenaeis om.R1.) gente et in[*](et in VRdG. ex in E. exin in v.) Pyrenaeis[*](cirenaeis E.) montibus[*](gentibus Er.) tenui intervallo discernente[*](discendente V. desc- R1.), alibi[*](alibi E2rv(D). alii E1. -iae rS.) tepidae, egelidae, atque[*](egelidae atque ego. -daeque (gel- dTv. a. G) ll.Tv.) auxilia morborum profitentes[*](confitentes E. -ferentes v. a. H.) et e cunctis animalibus[*](animalium v. a. S.) hominum tantum causa erumpentes[*](dist. ego.) augent numerum deorum nominibus variis[*](uaries V.) urbesque condunt, sicut Puteolos in Campania, Statiellas[*](statielas R1v. a. Bas. cfr. III 49.) in Liguria, Sextias[*](sexcias V.) in Narbonensi[*](narboniensa V.) provincia[*](prouintia E(?)D.). nusquam tamen largius quam in Baiano[*](balano si nunc e V.) sinu nec pluribus auxiliandi generibus : aliae sulpuris vi[*](ui D. ut VRE.om.d(?)v.),[*](cfr. Vitruv. VIII 3, 1. Seneca nat. qu. III 2, 1. Isid. XIII 13, 1.)aliae[*](alie R. iliae E. alia r.) aluminis[*](luminis V.), aliae salis[*](soliis E.), aliae nitri, aliae bituminis, nonnul etiam acida[*](agida V1. alg- V2.) salsave mixtura , vapore ipso[*](uapore quoque ipso d(?)v. a. S.) aliquae prosunt, tantaque[*](tantaque Ere corr. Verc. (D). -tatio Vd1. -ta his d2. -ta iis S. -taque eis v. de mendo cfr. § 88.) est vis, ut

balneas calefaciant ac frigidam etiam in soliis[*](solis VEv. a. C (D).) fervere cogant. quae in Baiano[*](in baiano rin ras. v(J). in banaiano E. in bala (-le V) r. nunc Baiae S cum Gronovio.) Posidianae[*](posidianae dG. -no E. possidianae (-ne V) r. -deanae v. cfr. Sueton. Claud. 28.) vocantur, nominee accepto a Claudii Caesaris liberto, obsonia quoque per cocunt. vaporant[*](uaporant om.E.) et in mari ipso quae Licinii Crassi fuere[*](fuere que R1. -re quem V.), mediosque[*](mediisque V. -dios d.) inter fluctus existit aliquid valetudini salutare.

[*](Isid. XIII 13, 2.) lam generatim[*](generatis V.) nervis prosunt pedibusve aut coxendicibus, aliae luxatis[*](eluxatis d. elox- VR1.) fractisve, inaniunt alvos, sanant vulnera, capiti, auribus[*](auribusque Rd(?)v. a. D.) privatim medentur, oculis vero Ciceronianae. dignum[*](dignū ego. -nu V. -no E. -na r(?)v. -nae D(cum antecedd. iungens).) memoratu, villa est ab Averno lacu Puteolos tendentibus inposita litori, celebrata [*](celebra V.) porticu ac nemore, quam vocabat[*](euocabat Er. et uoc- v. a. S.) M[*](M. Ev(D). om. rH.). Cicero Academiam ab exemplo Athenarum, ibi compositis voluminibus eiusdem[*](eisdem v. a. G.) nominis[*](nominibus VEv. a. G.), in qua[*](in aqua E.) et monumenta sibi instauraverat, ceu vero non[*](nen E.) et in[*](et in v. ex in Er. int R. in eo d. in VS. cfr. §4.) toto[*](toto dErv. eo to r.) terrarum orbe fecisset[*](fecisset dv. -sse r.). huius in parte prima exiguo[*](exiguo om.VR1.) post obitum[*](ouitum V.) ipsius Antistio Vetere possidente eruperunt fontes calidi[*](ualidi VR1.) perquam [*](perquam dErv. -que R. inquam V.) salubres oculis, celebrati carmine Laureae Tulli, qui fuit e libertis eius, ut protinus noscatur etiam ministeriorum[*](ministerium v. a. H.) haustus[*](haustus RdTH. cfr. praef. 24. -tis Vf. eius G. eius haustus (-tum C) v.) ex illa maiestate ingenii[*](ingenii dTH. -ni r1. -enam VRf.om.Er2v.). ponam enim ipsum carmen, ut[*](ut ego. om. ll.S. dignum v.) ubique et[*](ubique et ll.v(D). uti queat J coll. XXXVII 12 et VIII 100; adde XXVIII 210. XXXVI 155. XVII 197.) non ibi tantum[*](ibi tantum non VR1dJ.) legi queat:[*](queat (omissum ante quod tua) ego. om. ll. v.)

1. Quo[*](quo dG(S). quod rv(H).) tua,[*](Isid. XIII 13, 4.) Romanae[*](tua romane Er. mane uarro V. /////uarro R.) vindex clarissime[*](clarissima E.) linguae,
2. silva[*](siluere R1.) loco melius surgere iussa viret[*](uires Vd.)
3. atque Academiae celebratam nomine villam
4. nunc reparat cultu[*](cultu drv. -tus E. -tos r.) sub potiore Vetus,
5. hoc[*](hic v. a. S.) etiam apparent lymphae non ante repertae[*](reparte V.),
6. languida quae infuso lumina rore levant[*](rore leuant REv. releuant V. iā rel- d.).
7. nimirum locus ipse sui Ciceronis honori
8. hoc dedit, hac fontes cum patefecit ope,
9. ut, quoniam totum legitur sine fine per orbem,
10. sint plures oculis quae medeantur aquae.

In eadem Campaniae regione Sinuessanae aquae sterilitatem[*](sterelitatem VRE.) feminarum et virorum insaniam[*](saniem d.) abolere produntur ,[*](Vitruv. VIII 3, 17.—Ctesias ap. Antigon. hist. mir. 145 (160). Ovid. met. XV 320 sqq. Isid. XIII 13, 4.) in Aenaria[*](aeraria E.) insula calculosis mederi et quae vocatur Acidula ab Teano Sidicino[*](dicino E.)III p.—haec[*](haec om. v. a. G.) frigida —, item in Stabiano quae Dimidia vocatur et in Venafrano[*](uenenafrano V. -no frano d.) ex fonte Acidulo[*](acidulos VR1. -lus d.). idem contingit[*](item contigit E.) in Velino lacu potantibus, item[*](idem (sc. contingere) coni. J.) in Syriae fonte iuxta Taurum montem auctor est M. Varro et in Phrygiae[*](phiae V.) Gallo flumine Callimachus. sed ibi in potando[*](putando V.) necessaries modus, ne[*](ne Erv. ne in r.) lymphatos agat, quod in[*](in om.VR1.) Aethiopia accidere iis[*](iis v. his ll. C.), qui e[*](qui e VRdH. quae E. qui v.) fonte Rubro biberint, Ctesias[*](esias V.) scribit.[*](Strabo V 3, 11 p. 238. Vitruv. VIII 3, 2.—Celsus IV 12 p. 137, 7. cfr. Plin. XXXI 59. II 209. III 109. Seneca nat. qu. III 25, 8.—Th. H. IX 18, 8. Isid. XIII 13, 1. 5.) iuxta Romam Albulae aquae volneribus medentur, egelidae hae[*](egelidae hae (haec E. suctu haec r) ErG(D). -dae VRS. hę gelidae dT (an recte?). praegeli- dae eae v.), sed

Cutiliae[*](cutiliae dG. -illae (-ille V) r. subcutile v.) in Sabinis gelidissimae[*](gellidissi- mae V.) suctu quodam[*](quidam dE. quiddam V.) corpora invadunt , ut prope morsus videri possit, aptissimae stomacho , nervis, universo corpori. Thespiarum[*](thesiarum E.) fons conceptus mulieribus repraesentat, item in Arcadia flumen Elatum[*](flu- mina latum VR1.), custodit autem[*](autem ego. autem flatum (ortum ex iterato Elatum) ll. autem fetum H cum P. autem partum v. de dictione cfr. XXVIII 248. XX 248. (XXX 123. 142. 124. XXVIII 246).) Linus[*](leinus d. le//inus R1. lemus V. lechnus Isid.) fons in eadem[*](edem V.) Arcadia abortusque fieri non patitur. e diverso in Pyrrha[*](pyrrha B. -rra dD. cfr. Theophr. pirra V. -rrea E. pyrraea R(?). -rrhaea H. -rrhea v(G). (cfr. Theophr. C. II 6, 4).) flumen[*](flumen dErv. non patitur flumen VR.), quod Aphrodisium[*](afro- disium V. afrond- E. Amphrysium coni. B.) vocatur, steriles facit.[*](Strabo VIII 3, 19 p. 347.—Vitruv. VIII 3, 6.) Lacu[*](lacus Erv. a. S.) Alphio[*](alphio S. -ion G. aphio Er. apio R. opio Vd. amphion v.) vitiligines tolli[*](tollit Ev. a. S.) Varro auctor est Titiumque[*](titiumque S. -tumque d. -tiumquae r. -tium quendam v.) praetura functum marmorei signi faciem habuisse propter id vitium[*](id uinum E.). Cydnus Ciliciae amnis podagricis medetur, sicut apparet epistula[*](in epistola R(?) v. a. D.) Cassi Parmensis ad M. Antonium. contra aquarum culpa in Troezene omnium pedes vitia sentiunt. [*](Isid. XIII 13, 6.)Tungri civitas Galliae fontem habet insignem plurimis bullis stillantem[*](stillantem ll.Tv(S). stell- G.), ferruginei[*](ferrugines V.) saporis, quod ipsum non nisi in fine potus intellegitur. purgat hic corpora, tertianas febres[*](febras V.) discutit, calculorum[*](calculorum VRd. -rumque Erv.) vitia[*](uitiae adest V.). eadem aqua igne admoto [*](admota VR1.) turbida fit ac postremo[*](ad postremo (-mum v) Ev. a. S.) rubescit. Leucogaei fontes inter Puteolos[*](poteoles V.) et Neapolim oculis et vulneribus medentur. Cicero in admirandis posuit Reatinis tantum paludibus ungulas iumentorum indurari.

[*](Strabo X 1, 14 p. 449. Arist. ausc. mir. 170. Antig. hist. mir. 78 (84). cfr. Seneca nat. qu. III 25, 3. Vitruv. VIII 3, 14. Isid. XIII 13, 5. Plin. II 230.—Theophr. ap. Aelian. n. a. XII 36. Timaeus ap. Antig. hist. mir. 134 (149). Aristot. ausc. mir. 169.) Eudicus in Hestiaeotide[*](hestiaeotide R(?)G. -ae uticae V. estiaeotide d(?)Brot. -odicae E. hestia (-iaea B) euthice v. thessalia Isid. an hestiaea euboica? cfr. Thucyd. I 114, 3. Strabo X 1, 3. Diodor. XII 22. de dictione cfr. § 28. XXXVI 128.) fontes duos tradit esse, Ceronam[*](ceronem v. a. S. -na U 684.), ex quo bibentes oves nigras fieri, Nelea[*](nelea H. cfr. Strabo, Aristot., Antig. mellea VRd1. -eam d2T. melle Er. melan C (e II 230). mellem v.), ex quo albas, ex utroque varias, Theophrastus Thuriis[*](duris E.) Crathim[*](chratim VRd.) candorem facere, Sybarim nigritiam bubus[*](bubus ErD. bobus dv. am- bobus r.) ac pecori,[*](Strabo VI 1, 13 p. 263. Ovid. met. XV 315 sqq. Seneca nat. qu. III 25, 4.—Theopomp. ap. Antig. hist. mir. 137 (152). Aristot. ausc. mir. 125.) quin et homines sentire differentiam eam; nam qui e Sybari bibant, nigriores esse durioresque et crispo capillo, qui e Crathi[*](e (ex dH) crathi dTfS. e crati V. & rati R. echatari Er. ex crathide v.) candidos mollioresque[*](mollioresque v. madidior- ll.Tf (an recte?).) ac porrecta [*](prorecta VR1.) coma. item in Macedonia qui velint[*](uellint V.) sibi candida nasci, ad Haliacmonem[*](haliac- monem S. -mon B. halacmonem Ere corr. halialm- v. ali- alm- d. aliacm- G. allimo V.) ducere[*](ducere—10 nasci om.VR1.), qui nigra aut fusca, ad Axium. idem omnia fusca nasci quibusdam[*](quibusdam om.R1. ab alialmo quibusdam d.) in locis dicit et fruges quoque, sicut in Messapis, at[*](ad V.) in Lusis Arcadiae quodam fonte mures terrestres[*](tres E.) vivere[*](uiuire V. bibere v. a. G.) et conversari. Erythris Aleos[*](alios VR1. -ius d. aleon U 685 e V 117.) amnis pilos gignit in corporibus.

[*](Isid. XIII 13, 3. cfr. Pausan. IX 39, 2. 8.—Vitruv. VIII 3, 22. 4, 25. Isid. XIII 13, 3. 2.) In Boeotia ad Trophonium deum iuxta flumen Hercynnum[*](hercynnum S. cfr. Pausan. et Liv. XLV 27, 8. erc- rD. ercinn- E. erycn- dT. er//////num R. eryn- v. eryc V. orchomenon B.) e duobus fontibus alter[*](e—alter RdTES. om.V. duo sunt fontes quorum alter v.) memoriam, alter oblivionem

adfert, inde nominibus inventis. in Cilicia apud oppidum Cescum[*](cescum G(H) e paroemiogr. (Zenob. 4, 51). uiscum VRdT. uisgum Er. iusg- v. crescum. Dal.) rivus fluit Nuus[*](nuus ErD. nouus rT. nus G. unus v.), ex quo bibentium subtiliores sensus fieri M[*](M. dEG(D). P. r. om. rv(S). ad V.om.E.). Varro tradit, at in Cea insula fontem esse, quo[*](an esse quo?) hebetes fiant, Zamae in Africa, ex quo[*](ex quo Erv(S). es V.om.Rd. quo G.) canorae voces.[*](Vitruv. VIII 3, 21. Ovid. met. XV 322. Isid. XIII 13, 2.—cfr. Plin. II 231. Pausan. VI 26, 2.)— Vinum taedio[*](in taediū dTH.) venire iis[*](iis v(S). tis V. his dEre corr C(D).), qui ex Clitorio lacu biberint, ait[*](ait H. att E. at dv. ad r.) Eudoxus, set[*](set ego. et ll.v(S). del. H.) Theopompus[*](theupompus VR. thepo- d.) inebriari fontibus iis[*](iis Vdv. his rTfD.), quos diximus, Mucianus Andri[*](andriae Rv. a. B. adrie d.) e[*](2,230) fonte Liberi patris statis[*](ftatis Erv. om. r. an festis? (ἐς τὴν ἑορτήνPausan.). nisi vero eius dei post templi trans-ponendum est.) diebus septenis eius dei[*](eius det V. -sdem dT. -sdem dei v. a. G.) vinum fluere, si auferatur e conspectu templi, sapore in aquam[*](aqua Vd.) transeunte,[*](Antig. hist. mir. 135 (150). Vitruv. VIII 3, 8. Isid. XIII 13, 2.—Theopomp. ap. Antig. hist. mir. 142 (157). Aristot. ausc. mir. 117.) Polyclitus[*](polyclitus ll.S. -critus H ex Antigono. -cly- tus v. cfr. Brunn. p. 40. 21.)Lipari[*](lipari U 686. ex lip- D. expleri (-peri R1) ll. J. -re olei uicem v.) iuxta Solos Ciliciae[*](ciliciae Ev. -cie rin ras. -cia Vd.) ungui[*](ungui ErD cum U. congui VR. eo ungui J. congruit d. liparim S. fontem v.), Theophrastus[*](theophilarastus VR1d.) hoc[*](huc V. hac R1. ac dJ.) idem in Aethiopia eiusdem nominis fonte[*](fontem VRdTS.), Lycos in Indis Oratis[*](in (om. D) indis oratis ego cum D coll. VI 75. (de in cfr. § 4. 10. 18. 21 27. 29. 77. XXXVII 39. 103. 130 al., de mendo XXXII 63). inditis oraeis (traeos r) Er. indistraeo R. inditistra (in Dit- J) eius rJ. in Tasitia eius S coll. Ptolem. IV 7, 15. in indiae terris v.) fontem[*](pontem R. potentem d.) esse, cuius aqua lucernae luceant[*](lucernae luceant ED. -rnae ardeant v. luceat rTfS.); idem Ecbatanis traditur. Theopompus in Scotusaeis[*](scotusaeis J. -tusei VR. -tiis ei d. -thussęi r. -thissei E. -tussis B. -tusa H. scotis v.) lacum esse dicit, qui volneribus medeatur[*](medeatur CFW Müller p. 19. -detur ll.v.),[*](Isid. XIII 13, 9. (cfr. Plin. II 228).) Iuba in Trogodytis lacum Insanum male- fica vi[*](uia VRd.) appellatum ter die fieri amarum salsumque ac deinde dulcem totiensque et[*](ei V. etiam dv. a. S.) nocte[*](nocte ego. -ti VR1. -tu rv. cfr. § 73 et nota ad XXVII 60; XVI 33. (VIII 117. IX 56. 74. X 132. XXI 62. XXIX 138. XXXI 78).), scatentem albis serpentibus vicenum cubitorum; idem in Arabia fontem exilire tanta vi, ut nullum[*](nulla (om. non) T. nulla mora d(?) H.) non pondus inpactum respuat; [*](Isid. XIII 13, 7. ib. 13, 3.) Theophrastus Marsyae fontem in Phrygia ad Celaenarum oppidum saxa egerere[*](saxa egerere om.E.). non procul[*](procul ha- beo V.) ab eo duo sunt fontes Claeon[*](claeon B(D). cleon E. cyllon rv(J).) et Gelon[*](gelom VR1. gyllon dv. a. B.) ab effectu Graecorum nominum[*](afectu R1. effectu—nominum om.d.) dicti[*](di- cit V. cit d.). Cyzici fons Cupidinis vocatur, ex quo potantes amorem deponere Mucianus credit.

[*](Athenaeus II 16 p. 42d.—cfr. Ammian. Marc. 29, 4, 3.) Cranone[*](cranone B. cfr. IV 29. 32. (crann- Ven. S). c///an- d. can- R1. cann- r. gann- v.) est fons calidus citra summum fervorem, qui vino[*](in uino fE. in uinum v. a. S.) addito[*](addito (-tus v) triduo E(v)D. triduo addito rTfS.) triduo calorem potionis custodit in vasis. sunt et Mattiaci[*](mattiati VR1.) in Germania fontes calidi[*](fontis callidi V.) trans Rhenum[*](renum V.), quorum haustus[*](haustum V. -to R1.) triduo fervet, circa margines vero pumicem faciunt[*](facient E.) aquae.

[*](Diodor. II 37 p. 151. Strabo XV 1, 38 p. 703. Antig. hist. mir. 146 (161). Isid. XIII 13, 7.—Strabo V 4, 5 p. 244. Verg. Aen. VI 239.) Quod si quis fide carere ex his[*](extis V. ex iis v. a. C.) aliqua arbitratur [*](arbri tratur V.an arbitretur?), discat[*](discat (dicat E)—naturae (-ra Er) Erv. naturae d. ae V.om.R.) in nulla parte naturae maiora[*](maioresse V.) esse miracula, quamquam inter initia[*](internecia R.) operis abunde multa rettulimus. Ctesias tradit Silan[*](silan ego e Strab. et Antig. siden rS. -de E. -derin VRf. syderim dT. sid- v.) vocari stagnum in Indis, in quo[*](2, 224 sqq.)

nihil innatet, omnia mergantur; Caelius apud nos in Averno[*](in uerno E.) etiam[*](autem E. ait etiam v. a. S.) folia subsidere, Varro aves, quae advolaverint , emori.[*](Isid. XIII 13, 7. Seneca nat. qu. III 25, 5. Antig. hist. mir. 150 (165).—cfr. Plin. XXXII 17. Athen.VIII 8 p. 333d-f. Aelian. n. a. VIII 5.) contra in Africae lacu Apuscidamo[*](por- cidami Isidorus.) omnia fluitant, nihil mergitur, item in Siciliae[*](sicilia V.) fonte Phinthia[*](phinthia Ev. (G). pin- VRf. pithia d. pythia C cum B. Plinthia S cum Osanno coll. Seneca.), ut Apion tradit, et in Medorum[*](mediorum V.) lacu puteoque[*](poteoque VR1.) Saturni. item fluvii[*](item fluuii ego (cfr. V 100). temthuni r. themtu- V. ///emtu- R. thentu- T. templum E(B)D. om.d(?)C. neptuni v.) fons Limyrae[*](limyrae Vv. lymirae R. lynisie d. limare E.) transire solet in loca vicina portendens aliquid; mirum quoque[*](quoque ego. queque E. que rG. quoque est v.) quod[*](quo V.) cum piscibus transit. responsa ab his petunt incolae cibo, quem rapiunt adnuentes , si vero eventum negent, caudis[*](gaudis VR1. -diis d.) abigunt.[*](cfr. Aristot. ausc. mir. 152.) amnis[*](omnis E.) Alcas[*](alcas (-ces D) ego cum D coll. V 149. alchas r. olcas R. oleas d. holcas VS. olachas Ev.) in Bithynia Bryazum[*](bryazum H. cfr. V 148. bria- (B)C. bryacum re corr. brietium VVen.(D).-ecium d. -etcum E. -etum v.) adluit[*](allunt E.)—hoc est et[*](est et v. esse V. est rJ. et Dal.) templo et deo[*](dō R.) nomen—, cuius gurgitem[*](gurgitem VRdTv (H). -te EB(D).) periuri negantur[*](negantur VRdTH. neca- av. a. B(D). nota- B.) pati[*](pati VRdTB. parthi Ev. rapti D.) velut flammam urentem[*](flamma urente v. a. B(D).). et[*](et om.av. a. G(D).) in Cantabria fontes Tamarici[*](tamarici v. -ritiae E. tamamarice d. -cae V. -rre R.) in auguriis habentur. tres sunt octonis pedibus distantes, in unum alveum coeunt vasto amne.[*](Isid. XIII 13, 9.) singuli[*](amne. singuli ego. amne (ammes E) singulis Ev. singuli amne rTfH. amne D.) siccantur[*](sicantur V.) duodenis [*](duo- denis TJ. -decies REv(D). -cim eas V. -cim d.) diebus[*](singu- lis diebus D.), aliquando vicenis[*](uicenis dTJ. -ciens VRS. -cies Ev(D).), citra suspicionem ullam aquae, cum sit vicinus[*](uicinos V. -nios d.) illis[*](illis Ev(D). his r. is r. iis S.) fons sine intermissione largus. dirum[*](mirum VR1dTf.) est non profluere eos aspicere volentibus[*](non uolentibus Er.), sicut proxime Larcio Licinio legato pro praetore[*](pro praetore D e coni. S. post praeturam ll.v.) post septem dies accidit[*](septem enim dies occidit fS. sed cfr. § 54.). in Iudaea rivus sabbatis omnibus siccatur.

[*](Antig. hist. mir. 165 (181).) E diverso miracula alia dira. Ctesias in Armenia [*](dirae tesias in arminia V.) fontem esse scribit, ex quo nigros[*](nigre VR1. -ri d.) pisces ilico mortem adferre in cibis. quod[*](quod om.Rd.) et circa Danuvii exortum audivi, done veniatur ad fontem alveo adpositum, ubi finitur id genus piscium, ideoque[*](adeoque VR1TJ.) ibi caput amnis eius intellegit fama. hoc idem et in Lydia in stagno Nympharum tradunt.[*](Pausan. VIII 17, 6. Antig. hist. mir. 158 (174). Seneca nat. qu. III 25, 1. Isid. XIII 13, 7.) in Arcadia[*](arcadia B(J). achaia RdTEv(H). achia V.cfr. § 54. XXVI 46. IV 21.) ad Pheneum[*](ad apaneum E.) aqua profluit e[*](ex VRS.) saxis Styx appellata[*](appellata Erv(D). -tur rTfH.), quae[*](quae om.VR1TJ.) ilico necat, ut diximus, sed [*](2,231) esse pisces parvos in ea tradit Theophrastus, letales[*](lae- tiles E.) et ipsos, quod non in alio genere mortiferorum fontium. [*](Antig. hist. mir. 141 (156). Aristot. ausc. mir. 121. Vitruv. VIII 3, 15.—Antig. 159 (175).—cfr. Plin. II 207.—Vitruv. VIII 3, 16. cfr. Plin. II 231. Seneca nat. qu. III 25, 1.)necare[*](necare dv. -ri rD.) aquas[*](aquis ED.) Theopompus et in Thracia[*](threcia VJ.) apud Cichros[*](cichros ego. cicros VR. chicros E. cychros d(?)v. Cychropas coni. H. (Chropsi Vitruv.κίγχρωψιAntig.κύκλωψιAristot.). nomen nondum restitutum.) dicit, Lycos[*](licos Vd.) in Leontinis tertio die[*](die om.E.) quam quis[*](quis- quam E. si quisquam v. a. H.) biberit, Varro ad Soracten[*](soracte R. -tae- V.) in fonte, cuius sit latitudo quattuor pedum; sole oriente eum exundare ferventi similem; aves, quae[*](auesque quae v. a. H.) degustaverint[*](gustauerint Ev. a. H.), iuxta mortuas iacere. namque et haec insidiosa condicio est, quod quaedam etiam blandiuntur aspectu, ut ad Nonacrim Arcadiae, omnino[*](omnino ego. -ino enim ll. v.) nulla[*](nonnulla D e coni. S.) deterrent qualitate. hanc putant nimio frigore esse noxiam, utpote

cum profluens ipsa[*](ipse dG.) lapidescat.[*](Seneca nat. qu. III 25, 2. Vitruv.VIII 3, 16. 15. 16.) aliter circa Thessalica Tempe, quoniam virus omnibus terrori est, traduntque aëna[*](aena S. ena E. aen VR. aes dv.) etiam ac ferrum erodi illa aqua[*](qua d.). profluit, ut indicavimus[*](indicauis V. -cau/// R1.),[*](4,31) brevi spatio, mirumque, siliqua silvestris amplecti radicibus fontem eum dicitur, semper[*](semper REv. -per eum dicit (dio d) Vd. -per eundo T.) florens purpura [*](purpurea D cum U 688. (purpura = colore purpureo: cfr. XVIII 78).). et quaedam sui generis herba in labris fontis viret. in Macedonia non procul Euripidis[*](corripidis Vd.) poetae sepulchro duo rivi confluunt, alter saluberrimi potus, alter mortiferi.

[*](cfr. Antig. hist. mir. 135 (150).) In Perperenis fons est, quamcumque[*](quamcunque EH. quac- VRT. qui quac- v. quec- d.) rigat, lapideam [*](lapidem V.) faciens[*](facit Erin ras.v. a. H.) terram, item calidae aquae in Euboeae[*](euboeae VRG. -boea dTv. -boe E.) Aedepso[*](aedepso S. aedempro V. ead- RdT. edebio r. debio E. delio G. lebe- don B. lebeonem v.). nam quae[*](nam quae EG(D). nam qua rTH. namque B. que v.) adit[*](adit E. cadit rTH. alluit v. adl- D.) rivus saxa in altitudinem[*](altitudinis V. -nes dT.an latitudinem?) crescunt . in Eurymenis deiectae coronae in fontem lapideae[*](lapideae VS. -des rv.) fiunt[*](fiant VR1.). in Colossis flumen est, quo[*](co V. quod E. in quo v. a. H.) lateres coniecti lapidei[*](lapidei VTJ. -des rv.) extrahuntur. in Scyretico[*](siretico V. sirie- d.) metallo arbores, quaecumque[*](quacum- que V.) flumine adluuntur, saxeae[*](saxeae dTD. -xae VE. -xe R. -xa v.) fiunt cum ramis.[*](cfr. Aristot. ausc. mir. 59.) destillantes quoque guttae[*](gut- tae Erv. -ttis r.) lapide[*](lapideae Er1. -dee r2. in lapides v. a. S.) durescunt in antris, conchatis[*](conchatis ego. cfr. XI 270. coricis ll. -ryciis v.) ideo[*](ideo ll. D. del. v. Idaeo J coll. Pausan. X 12, 4. item in Idaeo coni. S. Idae U 689.), nam[*](nam ll.v nomen D. locus adhuc corruptus.) Miezae[*](miezae B. cfr. IV 34. miozae Vd. -ze r. -osae v.) in Macedonia etiam pendentes in ipsis camaris , at in Corycio[*](corycio S. -co G. -ricio E. -rintio VdTf. -thio R(?)J. -tho v.) cum cecidere, in quibusdam speluncis

utroque modo columnasque faciunt, ut in Phausia[*](phausia (-ucia E1) Ev. ipsa usia d. -aiisia V. -aia R. al .... r (reliquis margine abscisis). bubassia U 690 coll. V 104. nomen nondum restitutum. an Tisanusa?) Cherrhonesi adversae[*](aduersae ego. om. ll. v.) Rhodo[*](rhodo VdEv. a. B. -diorum R(?)B coll. § 55. -di D. sed cfr. CFW Müller p. 21.) in antro magno, etiam discolori aspectu. et hactenus contenti simus exemplis.