Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

Hactenus de situ et miraculis terrae aquarumque et siderum ac ratione universitatis atque mensura[*](mensurae o. -re a). nunc de partibus, quamquam infinitum id quoque existimatur nec temere sine aliqua reprehensione tractatum[*](tractandum o), haut ullo in genere venia iustiore[*](iustiore si Ao(R?) H. -or est DF1a. -or E1. -or si E2. -or est si F2va.H), si modo minime mirum est hominem genitum non omnia humana novisse. quapropter auctorem neminem unum sequar, sed ut quemque verissimum in quaque parte arbitrabor, quoniam commune ferme [*](dist.oU 45) omnibus fuit, ut eos quisque[*](quisquis A) diligentissime situs diceret, in[*](disceret in o. -ret ex vet. Dal.) quibus ipse prodebat[*](prodibat ovet.Dal.). ideo[*](ideoque o) nec culpabo aut coarguam

quemquam. locorum nuda[*](nuda om.A) nomina et quanta[*](quantum DF1RE1a) dabitur brevitate ponentur, claritate[*](ponentur claritate om.DF1R1E1a) causisque dilatis in suas partes; nunc[*](nec F2D1) enim[*](item R) sermo de toto est. quare sic accipi velim, ut si vidua[*](si uidua ARd1G. si diuidua r. sicut uidua v) fama sua nomina, qualia fuere primordio ante ullas res gestas, nuncupentur[*](nuncupetur DF1RE) et[*](et om.f) sit quaedam[*](queddam p. quia edem DFIR1a) in his nomenclatura [*](nomen datura apVen. -encul- tura Ad.de mendo cfr. p. 133,19) quidem, sed mundi rerumque naturae.

[*](Herodot. II 16. Agathem. I 3 (GGm II p. 472). Sail. Iug. 17, 3. Oros. I 2, 1-3. Hygin. astr. I 8 (Isid. or. XIV 2, 1; n. r. 48, 2). Mela I 8. Div. orb. 1 (GLm p. 15). Dic. 1, 2. Sol. 23, 13. MCap. VI 622. 624. 626. 623. Beda n. r. 51.) Terrarum orbis universus in tres dividitur partes, Europam, Asiam, Africam. origo ab occasu solis et Gaditano freto, qua inrumpens oceanus Atlanticus in maria interiora diffunditur[*](effunditur codd. aliquot Bedae). hinc[*](huic o) intranti dextera[*](dextra ova.S) Africa est, laeva Europa, inter has Asia[*](asiae R2. -ia est va. H. -ia compar est aliis duabus Beda). termini[*](termin' ??? R2 -ni sunt Beda) amnes Tanais et Nilus. XV p. in longitudinem[*](longitudine et 13 latitudine yBeda) quas diximus fauces oceani patent, V??? in latitudinem, a vico Mellaria[*](mellaria AF2dv. inel- y. metta- E. meitia- a. metia- r) Hispaniae ad promunturium Africae Album, auctore Turranio[*](turranio AH(J). thu- E2. turannio DFdBas.(S). turanio R2. -rinio R1. -ramnio v. tyr- ra???nio y. -ranio i) Gracile[*](gracile F2E2dTyJ. -lae A. -li H. glacile DF1 -lle r. gracula v) iuxta genito. [*](Nepos fr. 49 Halm. Sol. 23, 13. — (231, 1) Mela I 27 (II 95). Sol. 1. 1. MCap. VI 624. 625.) T[*](T. Ay(Rd?) v. et (et titus E2) r). Livius ac Nepos Cornelius latitudinis tradiderunt minus[*](minus ll. J. ubi minus (minimum C) v)VII p., ubi vero plurumum, X: tam modico ore tam inmensa aequorum vastitas panditur. nec profunda altitudo miraculum minuit. frequentes quippe taeniae[*](temae y. tenuae DF1RE2. –ue a.om.E1) candicantis[*](candicatis F1a. -cantes Ad. cordiantes y) vadi carinas territant. qua de causa

limen interni maris multi eum locum appellavere. proximis [*](proximus F1day. -ma pva. H. an proximi?) autem faucibus utrimque inpositi montes coercent claustra, Abila[*](abila ypv. abilla (athlans F2) r. abyla d(?)H. cfr. MGGm II p. 122) Africae, Europae Calpe[*](calpae AE. calepae D1. -lipae D2. -lapae y), laborum Herculis metae, quam ob causam indigenae columnas eius dei vocant creduntque perfossas[*](perfossos (sc. montes) F1adTSalmant. P) exclusa antea admisisse maria et rerum naturae mutasse faciem.

[*]((9) Eratosth. ap. Varr. r. r. I 2, 3. (Varro LL V 6). Lucan. IX 411 sqq. Augustin. civ. dei XVI 17. Cosmogr. 1b (GLm p. 71). — (16) Sol. 2, 24. MCap. VI 638 extr.) Primum ergo de Europa, altrice victoris omnium gentium populi longeque terrarum pulcherrima, quam plerique merito non tertiam portionem fecere, verum aequam, in duas partes ab amne Tanai ad Gaditanum fretum universo orbe diviso. oceanus a[*](a AS. ac R1. hac D1dE1. hoc rv) quo[*](quo AS. quod rv) dictum est[*](3) spatio Atlanticum mare infundens et avido meatu terras, quaecunque[*](quacumque uenerit ex parte o) venientem expavere, demergens resistentes quoque flexuoso litorum anfractu[*](in- fractu DE1a) lambit, Europam vel maxime recessibus crebris excavans[*](cauans F1R1a), sed in quattuor prae[*](praecipue va. H)- cipuos sinus, quorum primus a Calpe Hispaniae extimo[*](exi- stimo DF1R1Ea), ut dictum est, monte Locros, Bruttium[*](bruttiniu DF1R1a. brutinum Eva.C. byritium R2. brittiū F2) usque promunturium,[*](4) inmenso ambitu flectitur.

[*](cfr. Mela II 87. MCap. VI 627. 628.) In eo prima Hispania terrarum est, ulterior appellata, eadem Baetica, mox a fine Murgitano[*](murgitano D coll. § 8. 17. urg- ll. G. uerg- p. uirg- v. urcit- (B) U 46 coLL. § 19) citerior eademque Tarraconensis ad Pyrenaei[*](pyrenen d. -enea a3va.S. -enae??? R1) iuga. ulterior in duas[*](duas parties per DFEa.cfr. v. 10) per longitudinem provincias dividitur, si quidem Baeticae latere septentrionali[*](septentrionali pv. -lis ll) praetenditur[*](ptenditur a. prot- va.G) Lusitania, amne Ana

discreta. ortus hic[*](hinc F2) in Laminitano[*](lamminitano AR2. lumi- a. lanumi- E2. cfr. § 25. XXXVI 165) agro citerioris Hispaniae et modo in stagna se fundens[*](seffundens A. se diff- a), modo in angustias[*](angustias Av. -ia r) resorbens[*](esorbens D1. -be R1. sorbens E1. orb- D2Fla) aut in totum cuniculis condens et[*](et —gaudens om.FR1Ea) saepius nasci gaudens in Atlanticum oceanum effunditur. Tarraconensis autem[*](autem hinc va.G(H)), adfixa Pyrenaeo totoque eius a[*](a om.E1R(?)C) latere decurrens et simul ad Gallicum oceanum Hiberico a[*](a om.AF2E2va. G) mari transversa se pandens , Solorio monte et Oretanis iugis Carpetanisque[*](carpetanisque AB. carpit- R2. carpent- rv) et Asturum a Baetica atque Lusitania distinguitur.

[*](Sol. 23, 8. (MCap. VI 627). Mela II 88, MCap. VI 630. — (233, 1-3) Mela II 96.) Baetica, a flumine mediam[*](eam mediam va.S(J)) secante cognominata, cunctas provinciarum diviti[*](diuite H. sed cfr. VII 108) cultu et quodam fertili ac peculiari nitore praecedit. iuridici conventus ei[*](ei om.DF1R11E1a) IIII, Gaditanus, Cordubensis[*](cordubensis astigitanus om.DF1RE1a), Astigitanus[*](astigitanus B. cfr. § 12. astici- E2d. -isi- v. -iciitams A. -icianus F2), Hispalensis. oppida omnia[*](omni DF1R1E1a) numero CLXXV, in iis coloniae VIIII[*](VII AdTva.B), municipia c. R. X[*](C. R. X (= civium Rom. X) AD. cui' romano X R2. om.R1. CRL??? r. VIII B. XVIII v), Latio antiquitus donata XXVII[*](XXVII D.XXV . X A. XXII.X (XXII R2) r. XXIX v), libertate VI, foedere III, stipendiaria CXX. ex his digna memoratu aut Latio[*](latio (-to A. -tiore E2) ll.v. latiali B. -ino D. cfr. VII 117) sermone dictu facilia, a flumine Ana litore oceani oppidum Ossonoba[*](ossonoba (-oua A. osonoba R1) ll.v(G)J. onu- bia R2. onoba B. cfr. Mela III 7. Osca Onoba M Pt p. 108), Aestu[*](asturiae (-ria F2. lusturia B) AF2E2va.H)- aria cognominatum, inter confluentes[*](inter confluentes D. interfl- ll.v) Luxiam[*](luxiam aturium DfdEa. Luxia et Urium va.D) et Vrium, Hareni[*](harenei R2. -nae v(H). -re???n R1. Vareni F2. mariani B(Brot.)e Ptol. II 4,12. ariani G) montes, Baetis fluvius, litus Curense[*](curense EB(D). curr- R2d. curs- v. curenense DFR1a. corense A(?)C. cotense M Ptp. 109) inflexo sinu,

cuius ex adverso Gadis[*](gades C) inter insulas dicenda[*](dicenda A.cfr. IV 119. Mela II 97. -das r. -dae. v), promunturium lunonis, portus Baesippo[*](baesippo R2B. uaes-Av(J). ues-r. cfr. § 15 et Ptol. 11 4, 10), oppidum Baelo[*](belo Rad. -on va.S), Mellaria, fretum ex Atlantico mari, Carteia, Tartesos[*](tartesus E2. cart- A. -sos F2va.B(J). ???artesos F1) a Graecis dicta, mons Calpe.[*](Mela II 94. — Agrippa fr. 2 R. — (9) Mela III 3.) dein litore interno oppida[*](oppida ll. S. -do dv. -dū a3C) Barbesula cum fluvio, item Salduba, oppidum Suel[*](sue R. siue D2FEa. uel va.B), Malaca cum fluvio foederatorum[*](foederatorum— cum fiuuio om.DF1R1E1a). dein Maenuba[*](menoba (mae-H) R2va.J) cum fluvio, Sexi[*](sexi ll. Brot. sexti v) cognomine[*](cogno- mine firmum D2. fir- cog- ll.v) Firmum Iulium, Sel[*](sel AD. sell R2. ser r. sex Tva. B (cfr. Mela II 94). sexi et B. selambina G e P tol. II 4,7), Abdara[*](abdafa a. -dera va.J), Murgi[*](murci DRa. -rti F1. -rcis E. -rgis va S), Baeticae finis. oram eam in[*](in R2S. om.rv) universum[*](uniuerso R2a1. -sam a2va.S) originis Poenorum existimavit M. Agrippa; ab Ana autem Atlantico oceano obversa Bastulorum[*](uastu- lorum A) Tur[*](turdulorum om.DF1E1)- dulorumque est. in universam Hispaniam M. Varro pervenisse Hiberos[*](hiberos R(?)D. yb- a2. ib- C. hiberas (yb- a1) rov) et Persas et Phoenicas[*](phaenicas o. poe- Ava.C. fen- r) Celtasque et Poenos tradit. lusum[*](lysum Ea. lis- o) enim Liberi patris aut lyssam[*](lissam R2. lysyam a. lysam DFETva.G. lis- R1o) cum eo bac[*](bachantem Tova.G)- chantium nomen dedisse Lusitaniae et Pana praefectum eius universae[*](uniuersa o). at quae[*](atque R2a. autque DF1R1E. aut (autem o) quae F2do) de Hercule ac Pyrene[*](pyrane R. -renae E. pirene o. -rine A) vel Saturno traduntur fabulosa in primis arbitror.

Baetis, in Tarraconensis[*](tarraconiensis F) provinciae non, ut aliqui [*]((16-234, 4) cfr. Mela III 5.) dixere, Mentesa[*](mētesa av(D). cfr. § 19.25. CIL IIn.3377 sqq met- DFE. mentes (mon- R2) R. -tis A. -tisa S e Ptol. II 6,58) oppido, sed Tugiensi[*](tuguensi DFIR1Ea. tyng- F2. tuge- R2va.G) exoriens saltu— iuxta quem Tader[*](tvder F2) fluvius, qui Carthaginiensem agrum rigat

—, Ilorci refugit Scipionis rogum versusque in occasum oceanum Atlanticum, provinciam adoptans, petit, modicus primo, sed multorum fluminum capax, quibus ipse famam aquasque aufert[*](aut fert A. auferri R. -rre a.om.E1). Baeticae primum ab Ossigitania[*](ossigitania L. -tama E. -tana a. -ttania R. -getania (osi- A) rv(D)) infusus, amoeno blandus alveo, crebris dextra laevaque accolitur oppidis.

Celeberrima inter hunc et oceani oram in mediterraneo Segida[*](segeda a2va. S) quae Augurina cognominatur, Vlia[*](ulia Ukert II p. 366. cfr. M Pt p. 117a. iulia (-iae Dr1E1a) ll.v) quae Fiden[*](fidentiae Dea. -te R)- tia, Vrgao quae Alba, Ebora[*](ebura A(?)va.S(D1)) quae Cerialis, Iliberri[*](iliberi va.S) quod Florentini[*](Florentini D2cum Hiibnero CIL IIp. 285. cfr. M Pt p. 120b. liberini AF2R2v. -ri??? F1. -rinis r), Ilipula[*](ilipula G. -pyla A. ilypula R2. lipida (lyp- R1) r. libida v) quae Laus[*](laus artigi AF2G. -astici F1. clausa (-sia R2) stici rv), Artigi quod Iulienses, Vesci quod Faventia, Singili[*](singilia (va.H)D2. cfr. Hübner l.l. p. 272. -gelis R2), Ategua, Arialdunum, Agla[*](Agla minor AF2R2E2v (Brot.). -nur r. Aglaminor Dal.) Minor, Baebro[*](bebro E2. bedro R2. bedo DFdR1E1. beclo a), Castra Vinaria, Cisimbrium[*](pisim- brium AFR2. epi- d. episibr- va.S), Hippo[*](ippo F. ipho Dd1R1Eava. G. fipho d2R2) Nova[*](noua AE2v. noba r), Ilurco[*](illurco B. iliu- A. ilyrico DdE. ill-v. ylir-Ra. ylyr-F), Osca, Oscua[*](escua va.J. sine oscua M Pt p. 119), Sucaelo[*](sucaelo (-celo a. -calo E1. suelo R) unditanum ll.J. succubo nud- B. -ccabon ud- v. suel onud- M Pt p. 119), Vnditanum, Tucci[*](tucci AF2G(J). tuai R1. tu???i F1. tuati rv(H)) Vetus, omnia[*](obuia F2E2C Bas.) Baste[*](bastetaniae R(?)v. uast- r)- taniae[*](dist.va. H(D2)) vergentis ad mare. conventus vero Cordubensis circa flumen ipsum Ossigi quod cognominatur Latonium[*](latonum a. laconium (-icum C) ETva.D), Iliturgi[*](illiturgi Ava.H(J)) quod Forum Iulium, Ipra[*](ipra isturgi AD. cfr. CIL II n. 2121 sqq. ipast- dav. iprast-r), Isturgi quod Triumphales[*](triumphales ucia D2philol.XXX p. 292. -le sucia (sutia E2) AR2E2D. -le sacia J. -le setia S. -le sitia v. faletia (-ico R1) r), Vcia et XIIII[*](XIIIIv(D2coll. Hiibnero l.l. p. 298). XVIIAD1. XIII R (M Pt p. 115. 117). XVI r) p. remotum in mediterraneo Obulco[*](obulgo A) quod Ponti[*](pontificaese F. ponficense D. bonf- E1a)-

ficense appellatur, mox Ripa, Epora[*](ripepora ARava. H. epora S) foederatorum, Sacili[*](facili DF1R1B. -lin R2. facili E1a. faci E2. faci AF2dv) Martialium, Onuba[*](onoba B e Ptol.) et dextra Corduba colonia Patricia[*](patriciae DF1dRE1aH) cognomine , inde primum navigabili Baete oppida Carbula, Detumo[*](detumo TD2l.l. p. 293. -ma A2in ras.E2B (M Ptp. 117). -mmo r. decumo dv. -ma Ven. (J). detunda S e Ptol.), fluvius Singilis[*](singilis AE2D. -gulis rv. cfr. § 12 init.), eodem Baetis latere incidens.

Oppida Hispalensis conventus Celti[*](celci F1. -cia F2. celtia R2E1. -ica ava.H), Axati[*](axati arua D. -ti araua A. -tiara G. aexatim faua R2. exatifaua R1. axaua F1. araua DdE. auara F2. raua a. arua H. om. v), Arua, Ca[*](canama H. camana E. -nia R. caniania Dd. ???a???nia F1. canina a. ciniana A. saci- F2. arruci G. uaca- mana v)- nama, Naeva[*](naeua D2cum Hübnero l.l.p. 137. aeua DE. eua r. euia H. menoba G. acria v), Ilipa cognomine Ilpa[*](ilpa A2in ras.R2B(D). illpa E2. ilpia F2. ilba F1. illa rS. ilia H. del.G(J). magna C e Ptol. II 4,10. ila v), Italica et a laeva Hispal[*](hispal AJ. -lis G e Ptol. -li rv) colonia cognomine Romulensis[*](romulensis Aav(J). -liensis rS), ex adverso oppidum Osset quod cognominatur Iulia Constantia, Lucurgentum[*](lucurgentum F2D2. lugurg- R2. lurg- AJ. -tium E2. uirg- v. iurgentum (???urg- R1) r. uerg- G. cfr. CIL II n. 1264) quod luli Genius[*](genius orippo H cum Caro (antiq. Hispal. 3,20). genitor ippo F2. -tor ippu Ad. -tor (gentior R1. -iori R2) bippo r. -tor hippo v), Orippo, Caura, Siarum, fluvius Maenuba[*](menubae DFE. -be Rad. -noba va.J), Baeti[*](baeti R (?)G. om.rv) et ipse a dextro latere infusus. at inter aestuaria Baetis oppida[*](oppidu E2a3va.S) Nabrissa[*](nebrissa va.S) cognomine Veneria et Colobana[*](colobona R(?) va.J. conobana M Pt p. 122a), coloniae[*](colonia D2. l.l.p. 270) Hasta[*](asta d(?)va. D. cfr. Mela III 4) quae Regia dicitur et in mediterraneo Asido quae Caesarina.

Singilis[*](singilis AE2TD. -gulis Rv. si ong- r. cfr. §10 extr.) fluvius, in Baetim[*](baetim AE2C. betim R2 -tinis F2. belis r) quo dictum est ordine inrumpens , Astigitanam coloniam adluit, cognomine Augustam[*](augustam F2dav. ang- r) Firmam, ab ea navigabilis. huius conventus sunt reliquae coloniae[*](colonia AE2) inmunes[*](inmunes AF2R2v. -nis r) Tucci quae cognominatur Augusta Gemella,

Ituci[*](itycci A. itucci Dal. iptuci D1. sed cfr. M Pt p. 122a) quae Virtus Iulia, Vcubi[*](ucubi quae AdJ. aut (at E1) ubique r. Attubi quae v) quae Claritas Iulia, Vrso quae Genetiva[*](genetiua Momms. ephem. epigr. II p. 119. genua ll.v) Vrbanorum, inter quae fuit Munda, cum Pompeio[*](pompeii da2va.S) filio rapta[*](capta va.S); oppida libera Astigi[*](astigi AC. astygi (ca- R1) rS. -giae v) vetus, Ostippo[*](ostippo AF2E2v. sost- r); stipendiaria Callet, Callicula[*](callicula dD. galli- AR1. gallu- r. calu- v. calletula R2. -ecula S), Castra Gemina, Ilipula Minor, Marruca, Sacrana[*](sacriana R), Obulcula, Oningi[*](Oningi Sabora Ventippo Momms. CII. II p. 194. oningis (onnig- a. onung- E2) ab ora uenti (uenienti G) pro (prope v) ll. v), Sabora, Ventippo. Maenubam[*](maenubam AJ. nubam E. nebub- a. nenub- r. menobam v) 5 amnem, et ipsum navigabilem, haut procul accolunt Olontigi[*](Olontigi Laelia Lastigi Momms. l. l. (Caelia M Pt p. 122b). alontigicaeli (olo- A) ADFED. -celi dRav et ala- stigi (-gie R2) AF2R2. alost- a2v. lost- r), Laelia, Lastigi.

Quae autem regio a Baete ad fluvium Anam tendit extra praedicta, Baeturia appellatur, in duas[*](diuisa partes om.E1) divisa[*](sidusa D. ???dusa R1. situsa a) partes totidemque gentes: Celticos, qui Lusitaniam attingunt, Hispalensis conventus, Turdulos, qui Lusitaniam et Tarraconensem accolunt, iura Cordubam petunt. Celticos a Celtiberis ex Lusitania advenisse manifestum est sacris, lingua, oppidorum vocabulis, quae cognominibus in Baetica distinguntur: Seriae adicitur Fama Iulia, Nertobrigae Concordia Iulia, Segidae Restituta lulia, Contributa[*](contributa AaB. -tae rv(H. lac. signum auctore S praefixit D) Iulia Vgultuniae[*](ugultuniae cum M Pt p. 124a (et dist.). -niacum J. ucul- v. mugul- R2. -tuacum R1. ugultu- macum A. ucul- E2. mucul- (-miacum a) r), cum qua[*](qua M Pt l.;. quae ll.v) et[*](et om.DF1Ea) Curiga nunc est, Lacimurgae[*](lacimurgae M Pt p. 124a. 127b. -ge Eava.B. lacinimuriae A. -urge F2dTR. -gi D. -usge D. -nemurge F1. laconimurgi B) Constantia lulia, Stere[*](steresibi A. teresibus Rva.D2)- sibus Fortunales et Callensibus Aeneanici[*](enianici Fa. ema- Rva.J). praeter haec in[*](in del. M Pt p. 126b. an item?) Celtica Acinippo[*](acinippo R2B(S)e Ptol. II 4, 11. CIL II n.1351. -ipro A. -ipo Brot.(D)e nummis ap.Eckhel. 1, 47. -ibro r. -imbro v), Arunda, Arunci[*](arungi A. -nti R1. aruci Brot. S. 'Apoukki Ptol. l.l.), Turobriga[*](iturobriga J2), Lastigi, Salpesa

[*](lastigi salpesa S cum Caro (antiq. Hispal. 3,61). -gis alp- AT. -gi alp- rv. iastitis (iastigii d2) alp- d), Saepone, Serippo. altera Baeturia[*](baeturia H. bet- v. uet- ll), quam diximus Turdulorum et conventus Cordubensis, habet oppida non ignobilia Arsam, Mellariam, Mirobrigam[*](mirobrigam AS. -icam rv) Reginam, Sosintigi[*](reginam, sosintigi D2philol. XXX p. 304. cfr. M Pt p. 124a. regio- nes osintigi AF2G. -nes (-nis H) osintiadi (-dis v) rv), Sisaponem[*](sisae- ponem FR. sisep- ad. isep- va.B). [*]((7. 8) cfr. Mela II 94. III 4.) Gaditani conventus civium Romanorum Regina, Latinorum Laepia Regia[*](laepia regia M Pt p. 123.a -pia ulia G(S). lepia relia AF2. lepia R2. regia rv(H)), Carisa cognomine Aurelia, Vrgia[*](urgia AF2G. augla R2in marg. urigia rv. uria C(e codd. B). ugia M Pt p. 123a) cognominata Castrum Iulium, item Caesaris Salutariensis; stipendiaria Besaro, Belippo, Barbesula[*](barbesula AF2B. -sulla E2. -su R2. -s??? R1. -sulu rv. -lae (subl. dist.) M Pt p. 120b), Blacippo[*](blacippo D2l.l. p. 309. ulac- A. lac- R2B. ululacipro F2. lac- rv), Baesippo[*](baesippo B. uasis???pro A. bassispro rv), Callet[*](callet AR2B. ga- rv. cfr. XXXV 171), Cappa cum[*](cappa cum D2l.l. p. 308. cappacum ll. S. -agum v) Oleastro, Iptuci[*](iptuci D2l. l. p. 308. ituci AS. -cci G. icocio rv), Ibrona[*](ibrona M Pt p. 125b. brona AD. brala R. brana rv), Lascuta[*](lascuta D coll. Zobel span. Münzen 8. 16. -ula REaJ. laseula A. liscula r v a.B. lacibi G. del. B), Saguntia, Saudo, Vsaepo[*](saudo usaepo M Pt l. l. situdo us- AJ. saudo usaepro DF. -sae porro Ea. -dorisae pro R. -sae porro dT. audorisae. porro S. andori- sippo G. -sae. porro v(H)).

[*](Agrippa fr. 3 R. MCap. VI 632 extr. Dim. 24.) Longitudinem universam eius prodidit M. Agrippa CCCCLXXV[*](CCCCLXV Ava. H) p., latitudinem CCLVIII[*](CCLVIII AJ. -LIIII R. -LVII rv), sed cum termini Carthaginem usque procederent: quae causa magnos errores conputatione mensurae saepius parit, alibi mutato provinciarum modo, alibi itinerum, auctisque[*](auctis v. dist. ego) aut deminutis[*](deminutis AE. dim- rv) passibus . incubuere maria tam longo aevo, alibi processere

litora, torsere se[*](se et DF1R1va. G(S).,et Ea) fluminum aut correxere flexus. praeterea aliunde aliis exordium mensurae est et alia meatus. ita fit ut nulli duo concinant[*](concinnant ADF1. con- ueniant a. ita concinant R2).[*](MCap. VI 631.)

Baeticae longitude nunc a Castulonis oppidi fine Gadis CCL et a Murgi maritima ora XXV p. amplior[*](amplius FR1a), latitudo[*](latitudo AR2v. alti- r) a Carteia Anam[*](carteia anam AF2R2D. -eianam r. -na v) ora[*](mora FRa)CCXXXIIII[*](CCXXXIIII ARS. -VII r H. CCXXIIII v e M Cap.) p. Agrippam[*](agrippam Av. -ppa r) quidem in tanta viri diligentia praeterque in hoc opere cura, cum orbem[*](orbem cum A(?)Brot.) terrarum orbi[*](urbi va.H (D). om. E2a) spectandum[*](spectandum Av. -ntum (specca- R1) r) propositurus[*](propositurus G. -ros ll) esset[*](esse terras se A. -rras r), errasse quis credat et cum eo Divum Augustum? is namque conplexam eum[*](eum dTa3C. eam ll.v) porticum ex[*](ex AF2R2v. et r) destinatione et commentariis M. Agrippae a sorore eius[*](sua (pro eius) Brot.) inchoatam peregit.

[*]((16) MCap. VI 632 init.) Citerioris Hispaniae sicut conplurium provinciarum aliquantum vetus forma mutata est, utpote cum Pompeius Magnus tropaeis suis, quae[*](suis quae (quas R2) AF2R2v. om.r) statuebat in Pyrenaeo, DCCCLXVI[*](DCCCLXVIAD2. -LXXVI H(D1). -LXXVII rS. -XLVI v) oppida ab Alpibus ad fines Hispaniae ulterioris in dicionem[*](inditionum F1a.om.A. in deditionem F2) ab se redacta testatus sit. nune universa provincia dividitur in conventus VII[*](II DE1a), Carthaginiensem, Tarraconensem , Caesaraugustanum, Cluniensem, Asturum, Lucensem [*](lucensem AE2B. lucie- R2. lucre- r M Cap.v), Bracarum[*](braccarum F2R2. bacc- F1R1a. bac- DE1). accedunt insulae, quarum mentione[*](mentione Rd(?)v. mensi- r) seposita civitates[*](ciuitates post praeter et prouincia ipsa post aliis traiecit B) provincia ipsa praeter contributas aliis[*](alis AF2E2v. om.r) CCXCIII[*](CCXCIIII G)[*](comma pos. D2) continet, oppida CLXXVIIII[*](con- tinet— CLXXVIIII om.DF1R1E1a. continet om.F2), in[*](in om.A) iis colonias XII[*](CLXXVIIII R2H. CLXVIIII AF2, om.E2v), oppida civium

Romanorum XIII, Latinorum veterum XVIII, foederatorum [*](foederatorum Adv. -tum r D1, cfr. § 10) unum, stipendiaria CXXXV[*](CXXV R1. LXXXV R2. CXXXVI a2L. -II v).

[*]((6) Mela II 94. Sol. 23, 8. — (10) Mela II 93.) Primi in ora Bastuli, post eos quo[*](quo AF2E2v. qui r) dicetur[*](dicetur C. -citur ll.v) ordine intus recedentes Mentesani, Oretani[*](orecanii F1. -nsi DR1a. -ngi R2) et ad Tagum Carpetani[*](car- petani RaC. -entani Adv. -arii E2. -eiani r), iuxta eos Vaccaei, Vettones[*](uettones AJ. uetio- DR1E. uaetio- F1. uaeto- F2. ueo- a. uecto- R2dv) et Celtiberi Arevaci[*](areuaci AdTH. -ebaci (-cie R2) R. afre- r. arre- v). oppida orae proxima Vrci[*](Aurci D1. Ised cfr. Ptol. II 6, 13. CIL II n.3750) adscriptumque[*](adscriptum est quae FRa) Baeticae Baria[*](baria AF2D2. -rea rv), regio Bastitania[*](bastitania AJ. -tana R2in marg. mauitania rB (H). mauri-v(Dal.)), mox deinde[*](deinde D2philol. XXXII p. 627. deitannia (-ania v. -anania A) dein LL. v. cfr. U 49) Contestania, Carthago Nova colonia, cuius a promunturio, quod Saturni vocatur, Caesaream Mauretaniae urbem CLXXXXVII[*](CLXXXXVII AD. CLXXXVII rv) p[*](p. Av. p r). traiectus. reliqua in ora flumen Tader[*](tades F. taader E1a. -des D), colonia inmunis Ilici, unde Ilicitanus sinus. [*](Mela II 93. 90. (Flor. I 22, 3).) in eam[*](ea A) contribuuntur[*](contribuitur E2. -butur F1RIE1. -buti rDa) Icositani[*](icositania AE2va. G). mox Latinorum Lucentum, Dianium stipendiarium, Sucro fluvius et quondam oppidum[*](oppidum et R2), Contestaniae finis. regio Edetania[*](edetania B e Ptol. II 6,15. edit- ll.D2. idet- v. cfr § 23. 24), amoeno praetendente se stagno, ad Celtiberos recedens. Valentia colonia III p. a mari remota, flumen Turium, et tantundem a mari Saguntum civium Romanorum, oppidum fide nobile, flumen Vdiva[*](udiua AdTJ. uduba RH (D). V. duba r. idubeda v. cfr. M Pt p. 152a. 187a). [*](Mela II 90. — (240, 2) Sol. 23, 8. MCap. VI 627.) regio Ilergaonum[*](ilergaonum F2v. Ilerca- R2. hilerga- A (E2add. autem supra h). I-lerga- (larga- R1) r), Hiberus amnis, navigabili[*](nauigabilis DFdTD2. -alibus a) commercio dives, ortus in Cantabris haut procul oppido

luliobrica[*](iuliobriga R2Brot.), per CCCCL p. fluens, navium per CCLX[*](L om.E. I Da) a Vareia[*](uareia AD. -eta F2. -ela R2. -elo R1. -ei r. uaria v e Strab. III p. 162) oppido capax, quem propter universam Hispaniam Graeci appellavere Hiberiam. regio Cessetania[*](cessetania DF1dD. cessit- a. cessefa- AF2. cessata-E. cerret- R1. ceret- R2 cosset- B e Ptol. 116,17), flumen Subi, colonia Tarracon[*](tarraco Fava. J. -agor R), Scipionum opus, sicut Carthago Poenorum. regio Ilergetum[*](iler- getum F2dv. hile- AE2. le- r), oppidum Subur, flumen Rubricatum, a quo 5 Laeetani[*](laeetani J e Ptol. l.l.18. laet- DF1E. let- R1ad. lact- A. lacet- F2. lalet- R2v. cfr. U 50. Hübner Herm.I p. 337) et Indigetes. [*]((9) Mela II 90. 89.) post eos quo dicetur ordine intus recedentes radice Pyrenaei[*](pyrenaeum (om. naei — perque pyre) R1) Ausetani[*](austanae A. -setanię F2. om.R2) [Fitani][*](fitani AF2J. fit- R2. it- rv. del. H et M Pt p. 194a), Iacetani[*](Iacetani B e Strab. III p. 161 extr. lac- ll.v. cfr, M Pt p. 195b) perque Pyrenaeum Ceretani[*](cerretani AG. sed cfr. CIL IIn. 986), dein Vascones. in ora autem colonia Barcino[*](barcino Aa2G. -ne (-nia F2) rv) cognomine Faventia, oppida civium Roma-. norum Baetulo[*](baetulo H. bet- AF2R2v. uet- r. baeculo U 50), Iluro[*](iluro AH. ill- v. ilumo R2. irulo r), flumen Arnum[*](anum R1. tarn- dT. larn- a2va.J. earn- coni.B), Blandae[*](blande Av. -dae G. -nbae (-mbae D1) r), flumen Alba[*](alba Av. -bae vel -be r), Emporiae, geminum hoc veterum incolarum et Graecorum, qui Phocaeensium fuere suboles, flumen Ticer[*](ticer AD. -cher (tu- R2) rv(S). -chis B). ab eo Pyrenaea Venus in latere promunturii altero XL[*](XLII AD. -III rH. -IIII v).

[*]((16) Mela II 90.)Nunc per singulos conventus reddentur insignia praeter supra dicta. Tarracone disceptant populi XLII, quorum celeberrimi civium Romanorum Dertosani[*](dertosani AFR2D. derio- (dento- E2) r. dertu- v), Bisgargitani[*](biscar- gitani Ptol. 116, 63 (p. 187a)); Latinorum Ausetani, Ceretani[*](cerretani AE2v. caere-F) qui Iuliani[*](iuliani Av. -itani r) cognominantur et qui Augustani, Edetani[*](edetani B(H). aed- F2R. red- Av. sed- G. ac det- r), Gerundenses[*](gerundenses R(?)G(D). gerud- rv(J)), Iessonienses[*](iessonienses Hübner CIL II p. 593. cfr. M Pt p. 196b. gessonie- R. iesome- A. gessorie- rv), Teari

qui Iulienses; stipendiariorum Aquicaldenses, Aesonenses[*](aesonenses AF2D. on- rv), Baeculonenses[*](baetulonenses va.H).

[*](init.: Mela II 88.) Caesaraugusta colonia immunis, amne Hibero adfusa, ubi oppidum antea vocabatur Salduba[*](salduba v. -uua (sol- R2) R. -ubia A. -uuia r), regionis Edetaniae[*](edetaniae B (H). sede- ADF2a2G(D1). sedie- R. rede- r), recipit populos LV[*](LV (??? Lu F2) ll.S. Ī.LV adT. CLII Dal. LII v): ex his civium Romanorum Bilbilitanos[*](bilbilitanos R2. belblit- AD. bellit- rv. belit- H. cfr. XXXIV 114. M Ptp. 178a), Celsenses ex colonia, Calagurritanos qui Nasici cognominantur , Ilerdenses[*](ilerdenses AF2R2v. -sis E2. lerdenses R1. -sis E1a. lerid- r) Surdaonum[*](surdaonum Rdv. urd- r.cfr. M Pt p. 193b) gentis, iuxta quos[*](quos AR2E2v. quas r) Sicoris[*](sicoris R2E2v. ico- r) fluvius, Oscenses[*](oscenses Av. ostensis (-ses F2) r) regionis Suessetaniae[*](suessetaniae D e Livio XXV 34,6 al. et CIL VI n.1446. uesset- DdTE. uerset- R1. uesaet- F. ueset- R2av. uessit- AJ. uescit- G. basset-B), Turiassonenses[*](turiassonenses F2a2v. -nienses F1. -ncases a1. -s.sonorises DdE. -s.sonenses (en in ras.) R2. turiaso- G. turriaso- AD. cfr. XXXIV 144. Ptol. .II 6,57); Latinorum veterum Cascantenses[*](cascanteses E2. -tes DFR1E1a1), Ergavicenses, Graccurritanos [*](graccurritanos AS. graccuri- r H), Leonicenses, Osicerdenses[*](osicerdenses Brot. e Ptol. l.l.62. cfr. CIL II n. 4267. ossige- AF2E2v (J)); foederatos[*](leonicenses — foederatos AF2E2v. om.r) Tarracenses[*](tarracenses A1D. -agenses rv); stipendiarios Arcobrigenses[*](arcobrigenses (argo- A) AR1S. arcorri- R2. -obrienses rv. -icenses G), Andelonenses[*](andelonenses AR2D. cfr. Ptol. l.l.66. -dologenses R1v. -doleg- r), Aracelitanos[*](aracellitanos R2. aroceli- (arco- B) rva.S), Bursaonenses [*](burrauonenses (-anenses E) cala- corritanos Ea.om.DF1FR1), Calagurritanos qui Fibularenses cognominantur, Conplutenses, Carenses[*](carenses om.R), Cincienses[*](cincienses Av(J). -censes E2G. -tenses a. -centes r. cinnenses B e Ptol. l.l.71), Cortonenses[*](cortonenses (cotro- a) G. -nesis E2. -oenses Av. ortone- R2. cotone- (-ennis E1) r. cortenses B), Damanitanos , Ispallenses[*](ispallenses J. spall- A. spal- F2E2. grall- R2. larnenses (laure- a) rv(G). earn- B), Ilursenses[*](ilur- senses AC(J). durenses R2. illur- B. lurses R1. -rsenses (-sis E)rv(H). iturisenses G. add. spalenses (ipsa- G) va. H), Iluberitanos[*](iluberi- tanos AF2R2J. ilimb- E. dunb- a. ilumb- rv. lumb- H.ʼἰλούρβιδαPtol. II 6, 56), Iacetanos[*](iacetanos coni. B. lac- ll.v. cfr. § 22 init.), Libienses [*](libienses R2D. cfr. CIL II n.439. iub- R1dv. uib- rG. lub- C(H)), Pompelonenses[*](pompelonem (-pol- DF1) res DFIE1a. -polonenses F2. -polenses AE2), Segienses.

Carthaginem conveniunt populi LXV exceptis insularum incolis ex colonia Accitana Gemellense, ex[*](gemellense ex (Zumpt comm. epigr. I p. 367) D2. -ses (gemm- DFEa) et ll.v) Libisosana[*](libisosana (Zumpt) D2. cfr. Hülbner CIL II p. 434. -sosona ll.L. -sosa D. -soca B. -soscua v) cognomine Foroaugustana, quibus duabus ius Italiae datum, [*](dist. D2)ex colonia Salariense, oppidani Lati veteris Castulonenses qui CaesariiIuvenales[*](caesarii iuuenales Momms. CIL II p. 440. -ri uenales ll.v. -ris uenales D cum U 51 coll. § 134) appellantur, Saetabitani qui Augustani, Valerienses. stipendiariorum autem celeberrimi Alabanenses[*](labanenses AE2B. bab- G. alb- adTva. B), Bastitani, Consaburrenses, Dianenses, Egelestani[*](egelestani Aa2G. geles- (gelas- R) rv), Ilorcitani[*](ilor- gitanii A. -rcitarii R. lorcitani dva.B), Laminitani, Mentesani[*](mentesani AE2Bas. mens- rv) qui et Oretani[*](oritani DREva.S), Mentesani[*](menetesani D2. mete- DFE1a) qui et Bastuli, Oretani qui et Germani cognominantur, caputque Celtiberiae Segobrigenses[*](segobrienses A2R), Carpetaniae[*](carpetaniae AG. capetani F2. -ni et E2v. -niae r) Toletani Tago flumini inpositi, dein Viatienses et Virgilienses[*](et uirgilienses AF2E2v. om.r).

[*]((243, 1. 2) Mela II 88.)In Cluniensem[*](clunien- sem Av. glunienses r) conventum Varduli[*](uarduili DF1. -diuli Ra) ducunt populos XIII, ex quibus Alabanenses[*](alabanenses J. alaben- A. iaban- r. laban- B. alban- v(G)) tantum nominare libeat, Turmogidi[*](turmogidi AE2Brot. (D). tusm- E1. -modi a. turmodigi rv(S). cfr. Oros. VI 21,3) IIII, in quibus Segisamonenses[*](regis amonenses DF1E1a) et Segisamaiulienses[*](segisamaa. iulienses A. regis amaiu- DF1E1a). in eundem conventum Carietes et Vennenses[*](uennenses a3v. uenenses F2. uenn??? F1. -nnesis a. -se AR2. -si r) V civitatibus vadunt, quarum sunt Velienses[*](Ueleienses DE1a. ???eli???enses F1. uelegenses R1). eodem Pelendones[*](pelendones B e Ptol.11 6, 53. pelond- A. pellond- F2. pelled- R. pelleod- a. -deones rv) Celtiberum IIII

populis, quorum Numantini fuere clari, sicut in Vaccaeorum XVII[*](XVIII FdRa2va.D) civitatibus Intercatienses[*](intercatienses ABas. -tinienses rv), Palantini[*](palati A. -tini v. pallantini B), Lacobrigenses[*](lagobrigenses A. lacobrienses F. -icenses va.H), Caucenses. [*]((4) Mela III 15.— (9) cfr. Plin. IV 110. Mela III 15.) nam in Cantabricis[*](cantabrigis FR. -bris adTva.G) VIIII[*](VIIII D2coll. IV 111 (philol. XXXII p. 605. 645). VII ll. H. IIII dv) populis Iuliobriga[*](iulio- briga ABrot. -ica rv. cfr. § 21) sola[*](sola A(R?)v. -lo r) memoretur, in Autrigonum X civitatibus Tritium[*](tritium AE2v. trist- r) et Virovesca. Arevacis[*](areuagis A) nomen dedit fluvius Areva. horum VI oppida, Secontia[*](secontia AJ. sego- S. sago- F2Ra2. rago- r. sagun- B. ragun- v) et Vxama[*](uxama AB. bix- F2. ibix- rv), quae nomina crebro[*](crebro AF2E2v. ebro r) aliis in locis usurpantur, praeterea Segovia et Nova Augusta, Termes ipsaque Clunia, Celtiberiae finis. ad oceanum reliqua vergunt Vardulique ex praedictis et Cantabri.

Iunguntur iis Asturum XXII populi divisi in Augustanos et Transmontanos[*](et transmontanos AF2G. om.rv), Asturica[*](austurica a. -tirica DF1RE) urbe magnifica. in iis sunt Gigurri[*](gigurri AD. cfr. Ptol. II 6,37. CIL II n. 2610. cig- rH. giguri G. giri vel girri v), Paesici[*](paesici RH. pes- r v. cfr. IV 111), Lancienses[*](lantienses E2. llanci- DR. llanti- FE1. IIat- a), Zoelae[*](zoele F1a. -li F2). numerus omnis multitudinis ad CCXL liberorum capitum.

Lucensis conventus populorum est sedecim, praeter Celticos et Lemavos[*](lemauos AF2dTJ. leuamos R. -mus (-nius D) r. -nios v. lebunos B) ignobilium[*](ignominium Ea. -niam R1. -omiū DF1) ac barbarae appellationis, sed liberorum capitum ferme CLXVI[*](CLXVI Av. -V r.).

Simili modo Bracarum[*](bracarum Av. brach- R. bracc- r) XXIIII[*](XXIIII A1v. -III A2. -IIII et r) civitates CCLXXXV[*](CCLXXXV AD. -LXXV v. CLXXV rH) capitum, ex quibus praeter ipsos Bracaros[*](bracar??? F1. -ciari a. -ciani DE1)Bibali[*](bibali (B2)H. -alli D. uiballi DFR. -ali B1. -belli E1a. uiualli AE2. iuba- dv. cfr. Ptol. II 6,42. CIL l.l. n. 2477), Coelerni[*](coelerni AF2E2dTS. cfr. CILl.l. -ensi r. -erini H e Ptol. 116, 41. celerni v. -rini B),

Callaeci[*](cal???ti F2. galleti R2. -llaeci v a. D), Equaesi[*](hequaesi (equ- J) limici H. cfr. CIL l.l. atque (aque d. aquis R2. Aeque- v) silici ll.v), Limici, Querquerni[*](callaeci- querquerni om.DF1R1E1a)[*](querquenni E2. Quar- querni CIL l.l. cfr. Ptol. II 6,46) citra fastidium nominentur .

[*](MCap. VI 633. cfr. Dim. 22.— (6) Mela III 14.) Longitudo citerioris[*](citerioris FdRav. -ri r(?)D) Hispaniae est ad finem Castulonis a Pyrenaeo DCVII p. et ora paulo amplius, latitudo a Tarracone [*](ab [Tarr.] FRS) ad litus Oiarsonis[*](oiarsonis F1. otars- a1. olars- rv. Oeassonis M Pt 116,10(p. 148b)CCCVII, e radicibus Pyrenaei, ubi cuneatur angustiis inter duo maria; paulatim deinde se pandens, qua contingit ulteriorem Hispaniam, tantundem et amplius latitudini[*](latitudinē FdTREa1) adicit. [*]((8. 9) cfr. Mela II 86.) metallis plumbi, ferri, aeris, argenti, auri tota ferme Hispania scatet, citerior et specularis lapidis[*](specularibus lapidibus va.S), Baetica et minio. sunt[*](sed (pro sunt) o) et marmorum lapicidinae [*](lapi- cinae F1a. -pidicinae R(?)va.L. -nis o). universae Hispaniae Vespasianus Imperator Augustus iactatum[*](iactatus R(?)a3va.J. cfr. U 52. Nipperd. opusc. p. 433) procellis rei publicae Latium[*](latii ius d (?)va. S) tribuit[*](qui fuitA). Pyrenaei montes Hispanias Galliasque disterminant promunturiis in duo diversa maria proiectis.

[*](Mela II 74. MCap. VI 634. (cfr. Sol. 21, 1. MCap. VI 635 extr.).) Narbonensis provincia appellatur pars Galliarum quae interno mari adluitur, Bracata[*](braccata o) antea dicta, amne Varo ab Italia discreta Alpiumque vel saluberrimis Romano imperio iugis, a reliqua vero Gallia latere[*](latere AF2E2ov. -ri (-ris R) r) septentrionali montibus Cebenna[*](gebenna ova.S) et Iuribus[*](uribus A. iugeribus E1o. iura (B2)C. urbibus va.B. cfr. XVI 197. IV 105 extra.), agrorum cultu, virorum morumque[*](que om.Rdo) dignatione, amplitudine opum nulli[*](nulla ei o) provinciarum postferenda[*](potest ferenda A. praefe- Eao) breviterque Italia verius quam provincia.[*](Mela 11 84. 81. 75 extr.) in ora regio

Sordonum[*](sordonum AE2dS. -dinum (sar- R2) r. sardonum v. cfr. Mela) intusque Consuaranorum, flumina Tecum[*](tecum DFEaG. tetum ARdD. technum v. telin vel tichin B e Mela), Vernodubrum , oppida Illiberis[*](illiberis B e Ptol. cfr. II 244 (ex Arternid.). illisebere Rav. -rre d. eillisaebere (illi- F2) DFE1. eliseberae AE2. eli- berrae Mela (prob. M Ptp. 240a)), magnae quondam urbis tenue vestigium, Ruscino Latinorum, flumen Atax, e Pyrenaeo Rubrensem[*](rubraensem E2. rubre nrea. -brae nrae DE1. ru???p???e???s???ē F. rubresum Be Mela) permeans lacum, Narbo Martius[*](larbo nar- tius DFRE1a) Decumanorum colonia XII p. a maria distans, flumina Araris[*](arauris H e Mela), Liria[*](liria AF2v. libria (lyb- a) r). oppida de cetero rara praeiacentibus stagnis:[*](Mela II 76. 80. 79. 80. MCap. VI 635.) Agatha quondam Massiliensium et regio Volcarum[*](nulcarum FRa) Tectosagum[*](tectum (tecum a) sagum (agum Da) DFRE1a) atlque ubi Rhoda Rhodiorum fuit, unde dictus multo Galliarum fertilissimus [*](feruidissimus D2cum Sieglino. sed cfr. M Cap.) Rhodanus amnis, ex Alpibus se rapiens per Lemannum lacum segnemque deferens Ararim[*](ararim Raov. -rem rD) nec minus se ipso torrentes Isaram et[*](et AF2E2ov (J). om.rS) Druantiam[*](druan- tiam (tru- F) ll.D. druen- B. truen- v). Libica[*](libica dBrct. lyb- rD. libyca v. cfr. § 124 init.) appellantur duo eius ora modica, ex his alterum Hispaniense, alterum Metapinum , tertium idemque amplissimum Massalioticum[*](massalioticum F2V. masa- F1. -iaticum (massa- E2) R2E. -icoticum r). sunt auctores et Heracleam oppidum in ostio Rhodani fuisse. [*]((15) cfr. Sol. 2, 53. — (15-17) Mela II 78. — (246, 1. 2) Mela II 77.)ultra fossae ex Rhodano, C. Mari opere et nomine insignes[*](insignes H. -ni AF2. -ne rv (cum seqq. iunctum)), stagnum Mastromela[*](mastromela RD. ast- rv. mastram- H e St Byz. p. 448), oppidum Maritima Avaticorum[*](abaticorum AD1. auari- va. B. cfr. Mela et Ptol. II 10,5), superque Campi Lapidei, Herculis proeliorum memoria, regio Anatiliorum et[*](et Aa3v. om.r) intus Dexivatium[*](dexiuatium (Robiet) D2coll. CIL XII n. 1062-64. dexuia- AD1. dexuuia- J. -ticum r desuuiatium v) Cavarumque; rursus a mari Tricorium et intus Tritollorum[*](tritullorum a. tricoll- Ddva.D) Vocontiorumque et Segovellaunorum
, mox Allobrogum. at in ora Massilia Graecorum Phocaeensium[*](phoceensium E. phocen- r) foederata, promunturium Zao[*](zao (za A) ll. H. del. G. nomine B. zoa v), Citharista portus, regio Camactulicorum[*](camactulicorum AJ. camattu- r. camatull- G), dein Suelteri supraque Verucini. [*]((4) Mela II 77. — (8) Mela II 76.) in ora autem Athenopolis Massiliensium, Forum Iuli Octavanorum[*](octauianorum R2E2) colonia, quae Pacensis appellatur et Classica, amnis nomine[*](nomine (nie) ego. ine DF1. sine a. iue T. siue v. inde D. in ea rB) Argenteus, regio Oxubiorum[*](oxubiorum AG. oxib- Eadv. oxyb- rC) Ligaunorumque, super quos Suebri[*](uebri R1. suetri R2G), Quariates, Adunicates. at in ora oppidum [*](uarum DF1E1a1) Latinum Antipolis, regio Deciatium, amnis Varus, ex Alpium monte Caenia[*](cenia Rd. sce- a. cema B(H).acema G) profusus.

[*]((10-13) Mela II 75.) In mediterraneo coloniae Arelate Sextanorum, Baeterrae [*](baeterrae AD. bet- rv(H). bliterae B) Septimanorum, Arausio Secundanorum, in agro Cavarum Valentia, Vienna Allobrogum. oppida Latina Aquae Sextiae Salluviorum[*](sallubiorum Ava.B. salyorum B.an salluiorum? cfr. § 47.124), Avennio[*](auennio AJ. -enio v. -eninio R2. -enninio E2. -entinio (-nia R1) r) Cavarum, Apta Iulia Vulgientium[*](uulgientium AE2v. uulge- r), Alebaece Reiorum[*](alaebaece reiorum (raei- AD1) AD. alebece (-cae DFE) reiorum (regi- a) rH. -ceriorum v. (Aliboeci coni.M Pt p. 246a. cfr. CIL XII p. 931)) Apollinarium, Alba Helvorum, Augusta Tricastinorum[*](tricastinorum Adv. -trinorum r), Anatilia[*](ana- tilia B. aba- Av. aua- r), Aerea[*](aerea B(J) e Strab. III p. 185. -ria C. erea AR. arear F. area rv), Bormani[*](bormani AD. -niani F2. -manni rH. -ico v), Comani[*](comani (cum- A1. comanni F2) cabellio AF2D. comacina (mac- v) bellio rv. macina (marc- Dal. comae- H. comaci S) cabellio B), Cabellio, Carcasum Volcarum[*](uolcarum B. uulga- ll.v) Tectosagum, Cessero, Carbantorate[*](carbantorate AD2 -the v. -niorate r. Carpentoracte B. cfr. CIL XIIp. 147) Meminorum , Caenicenses, Cambolectri qui Atlantici cognominantur ,[*]((247, 1-4) Mela II 75. — Agrippa fr. 4 R. MCap. VI 634 extr. Dim. 21. Die. 1, 7.) Forum Voconi, Glanum Libii[*](li- bii ll. Liui v. cfr. M Pt p. 244b), Lutevani[*](lutebani AD1) qui et

Foroneronienses, Nemausum Arecomicorum, Piscinae[*](piscenae va.D), Ruteni, Samnagenses[*](samnegenses R.om.A. sanag- va. D. samna gens est DEa), Tolosani Tectosagum Aquitaniae contermini, Tasgoduni[*](tasgoduni (tasco- P) D. atasg- (-goni E) ll. tasconi H. -odunitarii (-ani B) v), Tarusconienses[*](tarusconienses (P)H. -cononienses ARD1. tarū cononi- (-cuno- Ea) r. cononienses v), Vmbranici, Vocontiorum civitatis [*](uasgo AF2v a.B) foederatae duo capita Vasio et Lucus Augusti, oppida vero ignobilia XVIIII, sicut XXIIII Nemausiensibus[*](nemausensibus Ava. G(D)) adtributa. adiecit formulae Galba Imperator ex Inalpinis Avanticos[*](auan- ticos a3B coll.Ammiano XV 11, 12. aca- AF. aga- r) atque Bodionticos[*](bodion- ticos (od- A) H. -tios r. -iuntios v. ebroduntios B. bolionticos M Pt p. 246b), quorum oppidum Dinia. longitudinem provinciae[*](prouinciae— latitudinem om.R) Narbonensis CCCLXX[*](CCLXX d(?) Dal.) p. Agrippa tradit, latitudinem CCXLVIII[*](CCXLVIIII R1. CCCXLVIII Die. -VIIII R2).

[*](Mela II 59. (58). MCap. VI 637. 638. 639. Die. 1, 9.) Italia dehinc primique[*](primi- que Av. -murnque r Dic.) eius Ligures, mox Etruria, Vmbria, Latium, ibi[*](ubi Rd(?)va.J) Tiberina ostia et Roma, terrarum caput, XVI p. intervallo a mari. Volscum[*](uolscum J. -corum v. uul- (-corum F2) ll) postea litus et Campaniae, Picentinum inde ac Lucanum Bruttiumque, quo longissime in meridiem ab Alpium paene[*](fine (pro paene) H cum P) lunatis iugis in maria excurrit Italia. ab eo Graeciae ora, mox Sallentini [*](salentini ll.va.D. cfr. II 226), Poeduculi[*](poeduculi D. ped- DFRaDic.v. pudic- A. pedic- C. cfr. § 102), Apuli, Paeligni[*](peligni ll.va.D ferentani F2a. freniani DRDic.), Frentani, Marrucini, Vestini, Sabini[*](abini a1Dic.om.R1), Picentes, Galli[*](galli um om.R), Vmbri, Tusci[*](etrusci d(?)va.G(H)), Veneti, Carni, Iapudes[*](gapudes R. lap- Die. iapides (-pydes S) va.D), Histri, Liburni. nec ignoro ingrati ac segnis animi existimari posse merito, si obiter[*](si obiter AD. ria obi- R1. si breuiter (brebi- D2F. brea obi- D1) rv) atque in transcursu ad hune modum dicatur terra omnium terrarum alumna eadem et

parens, numine deum electa quae caelum ipsum clarius faceret, sparsa[*](parsa DF1. passa R1) congregaret[*](congregare DF1a. -ri R) imperia[*](imperii a DR1a. -rii F1) ritusque molliret[*](moliret F2a2. -ire DF1R1. -ir a1) et tot populorum discordes[*](discordis F1. -disque Da) ferasque[*](fereasque DR1a) linguas sermonis commercio contraheret ad[*](ad Av(S). om.rH) conloquia et humanitatem homini daret breviterque una cunctarum gentium in toto orbe patria fieret. sed quid agam? tanta nobilitas omnium locorum, quos[*](quos om.Rp. (pro interrog. accepit H)) quis attigerit, tanta rerum singularum populorumque [*](lac. ego in- dicavi; excidit fere inmensa: cfr. § 67) claritas tenet[*](terret Sabell.). urbs Roma vel sola in ea, .... et digna iam tam[*](iam tam ego. tam iam AS. etiam rv. tam G(D)) festa cervice facies, quo tandem narrari debet opere? qualiter Campaniae ora per se felixque illa ac beata amoenitas, ut palam sit uno in loco gaudentis opus esse naturae?[*]((13) Sol. 2, 2. 3. — § 42: (24) cfr. Plin. II 30. 55.) iam vero tota ea[*](tanta ea R(?) H. sed cfr. v.18) vitalis ac perennis salubritas , talis[*](salubritas talis AF2S(D2). -itatis (-ita??? F1) rv. -itas J) caeli temperies[*](temperiaes R2. -riae R1. -ri??? F1. -ria est D. -rie est a. -ries est dava.H), tam fertiles campi, tam aprici colles, tam innoxii saltus, tam opaca nemora, tam munifica silvarum genera, tot montium adflatus, tanta frugum vitiumque et olearum fertilitas, tam nobilia[*](tam nobilia Av. tanta nob- r) pecudi[*](pecu- dum R2S. -cori d(?)v) vellera, tam opima tauris colla, tot lacus, tot amnium fontiumque ubertas totam eam perfundens, tot maria, portus[*](an marium portus?), gremiumque[*](gremiorumque R2. germinu- DF1a. geminu- R1) terrarum commercio patens undique et tamquam iuvandos[*](ad iuuandos F2dR2ava.S (D2). adiuu- ad DF1R1) ad mortales ipsa avide in maria procurrens! neque ingenia ritusque ac viros et lingua manuque superatas commemoro gentes. ipsi de ea iudicavere Grai[*](gra R. graeci dva.S), genus in gloriam sui[*](suam A(?)va. S (J)) effusissimum, quotam partem ex ea appellando Graeciam Magnam! nimirum id, quod in caeli mentione fecimus,
hac quoque in parte faciendum est, ut notas quasdam et pauca sidera attingamus. legentes tantum quaeso[*](queso F. quo so a1. quo se DRa2) meminerint ad singula toto orbe edissertanda[*](edissertanta D. -ri tanta a. -tata R. disserenda d2T. ediss- va S) festinari.

[*](Sol. 2, 20. MCap. VI 639. — (7) Mela II 58. — Sol. 2, 23. MCap. 1. 1. Div. 9. Dic. 1, 10.) Est ergo folio maxime querno adsimulata[*](adsimilata ava.G(J)), multo proceritate amplior quam latitudine, in laevam se[*](laeua se J. leua sē A. -ua se D1F2aG. -ua re D2dT. -ua???e F1. laeuas R1. -uo se R2v (S)) flectens[*](fectenti F2) cacumine et Amazonicae figura desinens parmae, ubi a medio excursu Cocynthos[*](cocynthos AD. -cinthos B. cynthos r v. cfr. § 95. Polyb. II 14,5) vocatur, per sinus lunatos duo cornua emittens, Leucopetram dextra, Lacinium sinistra. patet longitudine ab Inalpino[*](alpino Rava.J. -nos DFdT) fine Praetoriae Augustae per urbem Capuamque cursu meante Regium oppidum, in umero[*](in umero Rv. nu- A. innu- r) eius situm, a quo veluti cervicis incipit flexus, decies centena et viginti milia passuum, multoque amplior mensura fieret Lacinium usque, ni talis obliquitas in latus degredi[*](degredi AD. dig- r Dic. v) videretur. [*](Sol. 2, 23. MCap. VI 639. 640. Div. 9. Die. 1, 10.) latitudo eius varia est, quadringentorum decem milium inter duo maria Inferum et Superum amnesque Varum atque Arsiam, media[*](media dS (sc. longitudo, cfr. § 53 init.). -iae B. -iam rv) autem[*](autem AR2S. atque rv) ferme circa urbem Romam ab ostio Aterni[*](alterni DFRa) amnis in Hadriaticum mare influentis ad Tiberina ostia CXXXVI, et paulo minus a Castro Novo Hadriatici maris Alsium[*](alpium DFRava.B. -ini d2) ad Tuscum aequor, haud ullo in[*](in om.G. inde H) loco CC latitudinem[*](latitudine a. in -dinem F2R(?)va.S) excedens. universae autem ambitus a Varo ad Arsiam[*](arsiam d2a2pv. -ium DFd1R2a. arium R1. ursium A)XX, XLVIIII[*](XXXLVIIII D cum Momms. ad Sol. 2,23.XXX. LVIIII RH. -LVIII DFapv.XXI. XLVII A) p. efficit.[*](MCap. VI 639.) abest a circumdatis

terris Histria ac Liburnia quibusdam[*](quibus DF1Ra) locis centena milia, ab Epiro et Illyrico quinquaginta, ab Africa minus ducenta, ut auctor est M. Varro, ab Sardinia centum viginti milia, ab Sicilia MD, a Corcyra[*](corcira a. corsica va.G(H)) minus LXXX, ab Issa[*](ista DFR2a) L???. incedit per maria caeli regione ad meridiem quidem, sed, si quis[*](qui (om. id) DR1aS. quis??? F2) id diligenti subtilitate exigat[*](hoc exigat F2), inter sextam horam primamque brumalem.

Nunc ambitum eius urbesque enumerabimus, qua in re praefari necessarium est auctorem nos Divum Augustum secuturos discriptionemque[*](descriptionemque R2dava. D (item § 49)) ab eo factam Italiae totius in regiones XI, sed ordine eo, qui litorum tractu fiet[*](fieret D2Fa. fle- D1); urbium quidem vicinitates oratione[*](eorum ordinatione DFRa) utique praepropera[*](propropera R1. pro- pera Fda) servari non posse, itaque interiore parte[*](parte AS. in pa- F2a2v (D2). exin (et in F1) pa- rD) digestionem in litteras eiusdem nos secuturos, coloniarum mentione signata, quas ille in eo prodidit numero. nec situs originesque persequi facile est, Ingaunis[*](incaunis Aa) Liguribus — ut ceteri omittantur — agro tricies dato.[*](init.: Mela II 72. 76.)

Igitur ab amne Varo Nicaea[*](nicaea oppidum d(?)va.J) a Massiliensibus conditum , fluvius Palo[*](palo AD1R1J. pado D2FR2v (H). -dos a. -dus C. paulo Brot.), Alpes populique Inalpini[*](inalpini B. -nis ll.v) multis nominibus, sed maxime Capillati, oppido[*](oppidu G) Vediantiorum civitatis Cemene- lo[*](cemenelo Momms. CIL V p. 916. cfr. XII n. 3. -enilo D. gem- AJ. gemellino r. -Ilio v. ce- menelion B (Brot.). cemel- Bas.), portus Herculis Monoeci[*](menoechi DFRa), Ligustina[*](ligustana A. -tiana a. -tica va.S) ora. Ligurum celeberrimi ultra Alpes Sallui[*](salui FdRav. salyi B. salluuii H. cfr. § 36), Deciates[*](deciates RH. -I???ates F1. dicia- F2. -tis A. deceates Ddv. decia a.cfr. § 35), Oxubi[*](oxubi AF2D1?)G(Brot.). moxubi rv. oxybii B (H)), citra Veneni, Turri[*](turri soti D2It.p. 36 coll. Momms. CIL V p. 906. esturri soti AD. -uri soti F2in ras. va. B. -uris orti J. ē. turris oti (otti a) r. et caturgis (-rigibus C) orti B coll. § 136),

Soti, Bagienni[*](bagienni v. uag- AG. -geni B. bagiensi r. cfr. § 117.135 binbelli AJ. bimb- r H. uib- B), Statielli, Binbelli, Maielli[*](macielli A. mage- R(?)va. D), Caburriates[*](caburriates D2(Herm. XXIp. 535). cub-AD1. cuburi- RJ. eub-rv), Casmonates, Velleiates[*](uelleiates (-tis A) AF2J. ueleia- Brot. uelieia- DF1. ue- lie???tes R. -itates a. -iates v. cfr. § 116. VII 163) et quorum oppida in ora proxime[*](proximae FR. -ma va. Brot. (S)) dicemus.[*]((4-6) Mela II 72.—) flumen Rutuba[*](riatuba R1. rutauba DF1a), oppidum Album[*](albium (item 4)va.J) Intimilium, flumen Merula, oppidum Album Ingaunum, portus Vadorum[*](uadum va.Brot.(S)) Sabatium, flumen Porcifera, oppidum Genua, fluvius Fertor[*](fertor AJ. -ritor F2a3v. -rior r), portus Delphini, Tigulia intus[*](tigulia (fig- A. tigullia Brot.) intus Av. -Ilia S. -ultias D2R1. -Itas a. -Itia R2. -urtias D1. -ia ac d. digultias F.cfr. Niss. It. IIp. 146), Segesta[*](regesta DFR1a . et feg- A (?) Brot. (J)) Tiguliorum[*](tigul- liorum ll. Brot.), flumen Macra[*](magra d2. agra DFd1a), Liguriae finis. a tergo autem supra dictorum omnium Appenninus mons Italiae amplissimus, perpetuis iugis ab Alpibus tendens ad Siculum fretum. ab altero eius 49 latere ad Padum amnem Italiae ditissimum omnia nobilibus oppidis nitent, Libarna, Dertona colonia, Iria, Vardacate[*](tria DRa nardacate AJ. -agate CIL Vn. 4484. bardeccate DR1. -ecate R2a. -tae F. -erate dv), Industria, Pollentia[*](pollentia AF2v.om.r), Carrea[*](carrea aTv. -eo DFRE. correa AD. cfr. CIL Vp. 848 et n. 7496) quod Potentia cognominatur, Foro Fulvi quod Valentinum, Augusta Bagiennorum[*](bagienno- rum F1v. baci- Dd. bati- R. paci- a. uagi- rG), Alba Pompeia, Hasta[*](asta dva. J. cfr. XXXV 160), Aquis Statiellorum. haec regio ex discriptione Augusti nona est. patel ora Liguriae inter amnes Varum et Macram CCXI[*](CCXII R) p.

[*]((19) Sol. 2, 7. Fest. p. 355. Serv. Aen. X 164. Isid. or. XIV 4, 22.—(252, 2) Mela II 72.) Adnectitur septima[*](in septima in F1dTRa. septimae in va.S. an ei septima in?), in qua Etruria est ab amne Macra, ipsa mutatis saepe nominibus. Vmbros inde exegere antiquitus Pelasgi, hos Lydi, a quorum rege Tyrrheni[*](tyrrheni F2v. -rreni S. -renni DF1Ra. -reni A), mox

a sacrifico ritu lingua Graecorum Tusci[*](thusci v a. Brot. (J) ob verbumθύειν) sunt cognominati. primum Etruriae oppidum Luna, portu nobile, colonia Luca a mari recedens propiorque Pisae inter amnes Auserem et Arnum, ortae a Pelopidis[*](pelopidis (Momms. ad Sol. 2,7) D. -ope pisisque ll.v) sive a Teutanis[*](Atintanis G), Graeca gente. vada Volaterrana, fluvius Caecina[*](caecina DFD. cec- rv (J). -nna dG), Populonium, Etruscorum quondam hoc tantum in litore.[*]((8. 9) Mela II 72. — (10. 12) Sol. 2, 7, MCap. VI 642. — Cato fr. 47 (Peter fragm. hist. Rom. p. 50).) hinc amnes[*](amnis F1Ra) Prile[*](pile D2Fa. bi- D1. prille va.S), mox Vmbro, navigiorum capax, et ab eo tractus Vmbriae portusque Telamo, Cosa Volcientium[*](uolciensium R. uoltientium DF1. uolgi- AF2) a populo Romano deducta, Graviscae, Castrum Novum, Pyrgi[*](pyrgi AF2v. -ge DRa. -go F1), Caeretanus amnis et ipsum Caere intus m. p[*](m.p. ARdv. imp. DF. impr. a). VII[*](VII A.om.D1. IIII rv), Agylla a Pelasgis conditoribus dictum, Alsium, Fregenae[*](fregenae AG. phr- B. pregne (prae- D. -nae F) r. phr- v), Tiberis amnis a Macra CCLXXXIIII p. intus coloniae Falisca, Argis orta, ut auctor est Cato, quae cognominatur Etruscorum, Lucus Feroniae[*](feroniae G. foro- A. colo- (-nie a. -ne R) r. -nia v), Rusellana, Seniensis, Sutrina[*](sutrina AF2(B) G. uricina R2. tric- R1. trit- r. cirtona v). de cetero Arretini[*](arrentini A. arent- (ter) rva.B (item §53. 54)) Veteres, Arretini[*](aretini A) Fidentiores, Arretini[*](fidentiores arretini om.A.iteravitF1. (fidenates corr.F2)) Iulienses, Amitinenses, Aquenses cognomine Taurini, Blerani, Cortonenses[*](cortonienses AF2. carto- F1va. B. cor- tori-D), Capenates, Clusini Novi, Clusini Veteres, Florentini[*](fluentini (-tim R1) DF1Rava. H) praefluenti Arno[*](arno A d2v. aruo r2. ardo (arido F2) r) adpositi, Faesulae, Ferentinum, Fescennia, Hortanum, Herbanum , Nepet[*](nepet AG(J). -ta B(S). nepte R2p. -pe R1v. -peir r), Novem Pagi, Praefectura[*](praefecturae DF1Ra1pva. G) Claudia Foroclodi, Pistorium, Perusia, Suanenses, Saturnini qui ante[*](ante ll.v(S). -tea H(J)) Aurini[*](20. 253, 1 aurini (-inini va.J) uocabantur AF2v. urini (urim R) uocantur r)
vocabantur, Subertani[*](sudertani B), Statonienses[*](statonienses ego coll. II 209. XIV 67. XXXVI 168. Varro r. r. III 12, 1. (Niss. It. IIp. 335). -tonenses D. ???ca- AF2. statones RB. sca- rv), Tarquinienses[*](tarquinienses - 2 uetulonienses AF2v. om.r), Tuscanienses , Vetulonienses[*](uertulonienses AF2v a. B), Veientani[*](ueientani F2C. ucien-A. uenien- r. ueren- v), Vesentini[*](uesentini C. asent- a. esent- (-tani Rp) rv. uas- B. uis- Momms. CIL XI p. 444), Volaterrani, Volcentani[*](uolcentani D. uolge- A. -tini F2. uolce- H. om.rv) cognomine Etrusci, Volsinienses[*](uolsienses Rd. -sis DF1a). in eadem parte oppidorum veterum nomina retinent agri Crustuminus, Caletranus.

Tiberis, antea Thybris[*](thybris AS. tyb- Rdv(L). tib- rC(Brot.)) appellatus et prius Albula, e media fere longitudine Appennini finibus Arretinorum profluit[*](profluit AFv. -luū Da. -luuiū R1. prope fluit R2), tenuis primo nec nisi piscinis corrivatus emissusque navigabilis, sicuti Tinia[*](tinia B(J). timia ARaH. tymia r. tinna v) et Clanis[*](clanis P e Strab. V p. 235. gla- (-nes R) ll.v) influentes in eum, novenorum[*](nouorum DFa) ita conceptu dierum, si non adiuvent imbres. sed Tiberis propter aspera et confragosa ne sic quidem, praeterquam trabibus verius quam ratibus, longe meabilis fertur[*](que om.DFa), per CL p. non procul Tiferno Perusiaque et Ocriculo [*](ocricolo DFa. hoc- R. otriculo va. G) Etruriam ab Vmbris ac Sabinis, mox citra XVI[*](XIII F1dava.S) p. urbis Veientem agruma Crustumino, dein Fidenatem[*](fidenate DFRava. G) Latinumque a Vaticano dirimens. sed infra[*](intra FRava. G) Arretinum Clanim[*](clanim AVerc. gla- r v(C)) duobus et quadraginta fluviis auctus[*](actus A1FR2. -tis R1. exactus a), praecipuis[*](praecipuus DF1R1a) autem Nare et Aniene, qui et ipse[*](ipsi FRa1) navigabilis Latium includit a tergo, nec minus tamen aquis ac tot fontibus in urbem perductis, et ideo quamlibet magnarum navium ex Italo maria capax, rerum in toto orbe nascentium mercator placidissimus, pluribus prope solus quam ceteri in omnibus terris amnes accolitur aspiciturque villis. nullique[*](nullisque DF1Ra) fluviorum minus licet inclusis utrimque lateribus, nec tamen ipse depugnat[*](pugnat Ava.S(J)), quamquam

creber ac subitus[*](subitis DFdva.H) incrementis est[*](est ego. et ll.v), nusquam magis aquis quam in ipsa urbe stagnantibus. quin immo vates intellegitur potius ac monitor, auctu[*](auctus DF1a. -tū R. -to F2) semper religiosus verius quam saevus.

[*](Sol. 2, 19. 3. — (10-13) Mela II 71. — Sol. 2, 5.—) Latium antiquum a Tiberi Cerceios[*](cercior a. circeios d(?)va.D (item infra)) servatum est m. p[*](M. p. i. DF1. M???. p. a. LM p. R(?)Brot.). L longitudine: tam tenues[*](tenuis DFR1a1) primordio[*](primordii R) imperi fuere radices. colonis saepe mutatis tenuere alii aliis temporibus, Aborigines , Pelasgi, Arcades, Siculi, Aurunci[*](auru???ci F1. -rū.ci Da. arunci Ava. C), Rutuli et ultra Cerceios[*](cir- ceos a) Volsci, Osci, Ausones[*](ausonis A. -naes DFa), unde nomen Lati processit ad[*](a Dd(?)va.S(J)) Lirim amnem. in principio est Ostia colonia ab Romano rege deducta, oppidum Laurentum, lucus[*](lucus iouis B. folis a. locus folis rv)Iovis Indigetis, amnis Numicius[*](numitius DFR), Ardea a Danaë[*](dane DFva.B) Persei matre condita.[*](Sol. 2, 22. — Homer. x 194. Theophr. h. pl. V 8, 3. Theo- pomp. fr. 144 M. cfr. Plin. II 201.) dein quondam Aphrodisium, Antium colonia, Astura flumen et insula, fluvius Nymphaeus, Clostra Romana, Cercei[*](cerce A1. -caei F. cerici R1. cir- R2. cernei a), quondam insula inmenso quidem mari circumdata, ut creditur Homero , et[*](et ll.v(S). at C) nunc planitie[*](planicie a. -ciae F. -ci R1. plane d2Tva. C). mirum est quod hac de re tradere hominum notitiae possumus. Theophrastus, qui primus externorum aliqua de Romanis diligentius scripsit —nam Theopompus, ante quem nemo mentionem habuit, urbem dumtaxat a Gallis captam dixit, Clitarchus[*](clitarcus AD. -rgus (clyt- a) r), ab eo proximus, legationem tantum ad Alexandrum missam— hic iam plus quam ex[*](ex aD. et rv. e (Nitzsch)S) fama Cerceiorum insulae et[*](et om. L) mensuram posuit stadia LXXX in eo volumine, quod scripsit Nicodoro[*](nicodero F1Ra) Atheniensium magistratu[*](magistratu dS. -rat R1. -tui AF2R2a2pv. -tus r), qui fuit urbis nostrae

CCCCXL anno. quicquid ergo terrarum est praeter X??? p[*](p. AJ. ??? R. prope rv). ambitus adnexum insulae, post eum annum accessit Italiae. [*](Mela II 71. — Sol. 2, 32. 22. — (12) Liv. X 21, 8.)aliud miraculum a Cerceis palus Pomptina[*](pomptina FdaG -puna DR. pomtina AD. pont- v) est, quem locum XXIIII[*](XXXIII H) urbium fuisse Mucianus ter consul prodidit. dein flumen Aufentum[*](auentum a. Vfens v e Verg. Aen. VII 802. Sil. It. VIII 382), supra quod Tarracina[*](Terracina H) oppidum, lingua volscorum[*](lingua uulscorum (uol- v) Av. uulscorum lingua F2R2. uulco linguarum (-gu F1) r) Anxur[*](anxur AF2pv. -ura r) dictum, et ubi fuere Amyclae sive Amynclae [*](siue amyncle (-lae D) AD. siue amyticle (-l??? F2. -tide D. amit- R) r. del.v), a serpentibus deletae, dein locus Speluncae[*](speluncae lacus AG. om.rv), lacus Fundanus, Caieta[*](gaieta A) portus, oppidum Formiae, Hormiae[*](hormiae AG. om.rv. (hormiae - 9 existimauere om. v)) dictum, ut existimavere, antiqua Laestrygonum sedes. ultra fuit oppidum Pirae[*](pirae AD. pilo a. pylo r. pyrae v), est[*](est om.(D?)FRavaS) colonia Minturnae, Liri amne divisa, Clani[*](clani olĪ ego. glanico ll.v. -ca J. clani (P)S e Strab.V p. 233. glani H. -ni quondam (U 53)D2) olim appellate[*](appellata AJD1), Sinuessa[*](oppidum Sinuessa C), extremum[*](extrema coni. S) in adiecto Latio, quam quidam Sinopen dixere vocitatam. hinc felix illa Campania[*](campania AF2S. -ia est rv(D)), ab hoc sinu incipiunt vitiferi colles et temulentia nobilis[*](nobilis Apv. -li r) suco per omnes terras incluto atque, ut veteres dixere, summum Liberi Patris cum Cerere certamen. hinc setini et Caecubi protenduntur[*](protenduntur AF2H. or obt- Da. o obt-R1. ???t-F1. obt-R2v) agri; his iunguntur Falerni[*](ualerni A), Caleni[*](furgunt F1. fung- DR. fug- a2. fig- a1), dein consurgunt Massici, Gaurani Surrentinique montes. ibi Leborini[*](leborini F.cfr. XVII 28. XVIII 111. lepo- a. lebu- rJ. labo- v) campi sternuntur et in delicias alicae politur[*](politur AB(S). populitur DF1a. -latur F2R(?)H. epu- lantur v) messis[*](mensis dTva.B). haec litora fontibus calidis rigantur praeterque cetera in toto mari conchylio et pisce nobili adnotantur. nusquam generosior oleae liquor est[*](est ego. et ll.v), hoc quoque certamen
humanae voluptatis. tenuere Osci, Graeci, Vmbri, Tusci, Campani.[*](61. 62: (2-9) Mela II 70. —) in ora Savo fluvius, Volturnum[*](uulturnum F2ava. S. ult- DF1R) oppidum cum amne, Liternum[*](literno R2. -turnum A), Cumae Chalcidensium, Misenum, portus Baiarum, Bauli, lacus Lucrinus et Avernus, iuxta quem Cimmerium oppidum quondam, dein Puteoli colonia[*](colofia DF1R1a) Dicaearchea dicti, postque Phlegraei[*](plegraei A. -gaei (fle- R2) DFR. plebei a) campi, Acherusia palus Cumis vicina;[*](Sol. 2, 9. MCap. VI 642. Strabo V p. 246. — (11) Mela II 69. — § 63: (257, 2) Sol. 2, 7.) litore autem Neapolis, Chalcidensium et ipsa, Parthenope[*](parthenope F2v. parie- Da. parte-r) a tumulo Sirenis appellata, Herculaneum[*](hercula- neum AS. -nium rv), Pompei baud procul spectato[*](spectato AS. -ante F2G. ??? spe- F1. expe- r. aspe- C(H)) monte Vesuvio[*](uesubio A), adluente vero Sarno[*](sarno AF2V. saraio r) amne[*](amni A), ager Nucerinus et[*](et AG. est r. est et v)VIIII p. a mari ipsa Nuceria, Surrentum cum promunturio Minervae, Sirenum quondam sede[*](sedes F2R2. -dis R1). navigatio a Cerceis II de LXXX patet. regio ea a[*](a om.A) tiberi prima Italiae servatur ex discriptione[*](descriptione R2adv a. D. cfr. § 46. 49) Augusti.

Intus coloniae Capua, ab XL[*](XL (add. p.)JD1. XL AF2dv. XIR. XID. xi F1. exi a.del. G) campo dicta, Aquinum, suessa[*](suesia DR), Venafrum, Sora, Teanum Sidicinum cognomine, Nola[*](nolla R1. nulla DF1a); oppida Abellinum[*](abellinaum A. bellinum DFa), Aricia[*](aricia R(?)v. ricia A. rici r), Alba Longa, Acerrani, Allifani, Atinates, Aletrinates, Anagnini[*](agagnini DFR. agnin a attellani A. atellanaui a), Atellani, Aefulani[*](aefulani (B)D2). lefu- A. uafu- F2Tp. uefu- v. aefu- Ven. afu- G. a-fulania a. uaefu- F1. ua-fu- D. -nico R.cfr. Niss. It. IIp. 614), Arpinates, Auximates, Abellani[*](abellani S. aue- (aufe- A) ll. G. auxe- v. cfr. CIL X n. 1199), Alfaterni[*](alfeterni F2. -tarni DF1Ra) et qui ex agro Latino, item Hernico, item Labicano cognominantur[*](cognominantur om.r), Bovillae[*](lauieano A. albi- a bouillae B. cfr. CIL XIVp. 230. -uelle F2v (J) -uelle A. bouillae- 257,2),

Caiatia[*](caiatia Momms. CIL X p. 444. calatiae AF2va.D2), Casinum, Calenum, Capitulum Hernicum[*](herni- cum, cereatini H e Strab. V p. 238. hornetum (orn- F2. hern- v. cern- B) cernetani AF2v. om.r), Cereatini qui Mariani cognominantur, Corani[*](corani Av. cho- r) a Dardano Troiano orti, Cubulterini[*](cuburterini DRd. -terrini F. -tessi (om. ni — 4 frusi) a), Castrimoenienses[*](castrimoenienses Niss. It. IIp. 584 coll. CIL XIVp. 239. -onienses ll.v), Cingulani, Cabienses[*](cabienses B1. cfr. Momms. bull. arch. 1861 p. 206. BitchelerUmbrica p. 141. fab- C cum B2. gab- ll.v. cabenses CIL XIV n. 2228) in monte albano, Foropopulienses[*](foropopillienses D2coll. CIL X n. 4722. 4725) ex Falerno, Frusinates, Ferentinates, Freginates, Fabraterni[*](fabraterni AR2G(J). fraba- rv(S)) Veteres[*](ueteres fabraterni om.Aa), Fabraterni[*](frabaterni R1) Novi, Ficolenses[*](ficolenses AF2V. figo-r), fregellani, Forum Appi[*](foroappi DFRava.S), Forentani, Gabini[*](gabini Av. -bani r), Interamnates[*](interamnates AF2v. -netes r) Sucasini[*](sucasini AJ. succa- D2FRaH. -sani D1dv) qui et Lirenates vocantur, Ilionenses, Lanivini[*](laniuini (B)D. lanuini J2.lauini ll.v), Norbani, Nomentani, Praenestini urbe quondam Stephane dicta, Privernates, Setini, Signini[*](segnini ADal.), Suessulani, Telesini[*](telhini DFRa. telini dva.S), Trebulani cognomine Ballienses[*](ballienses AD. ballini- rJ. balini- v), Trebani, Tusculani, Verulani, veliterni,[*](Sol. 1, 4. Plut. quaest. Rom. 61 p. 278f. Lydus de mens. 4, 50. (cfr. Plin. XXVIII 18. Serv. Aen. II 351. georg. I 498). —) Vlubrenses, Vrbanates[*](urbanates pD coll. XIV 62. urua- DFIRa. urbyn- A. urbin- F2S. uluarn- v. uluern- d(?)C) superque Roma ipsa, cuius nomen alterum dicere nisi[*](nisi Mommns. CIL Ip. 409. or. ll.v) arcanis caerimoniarum nefas habetur optimaque et salutari fide abolitum enuntiavit valerius Soranus luitque mox poenas. non alienum videtur inserere hoc loco exemplum religionis antiquae ob hoc maxime silentium institutae. namque diva Angerona, cui sacrificatur a. d[*](ad diem Fdava.H). XII kal. Ian., ore obligato obsignatoque simulacrum habet.

[*](Varro LL V 164.)Vrbem tris portas habentem Romulus reliquit aut, ut[*](aut ut ll.v. ut pD)

plurimas tradentibus credamus, IIII[*](IIII F2v. om.rD1 collegere v. collig- 11). moenia eius collegere ambitu imperatoribus censoribusque Vespasianis anno conditae [*](dist. D)[*](urbis conditae F2D2) DCCCXXVI[*](DCCCCXXVI FR. -XXV Dad. DCCCXXVIII va.H) m. p. XIII.CC, conplexa montes septem. ipsa dividitur in regiones XIIII, compita[*](compita R(?)v. -tu r) Larum[*](larum DFdaG(S). -rium R(?)L. earum B) CCLXV. eiusdem spatium mensura currente[*](mensura currente v. -rae (-re R) -nte ll) a miliario in capite Romani fori statute ad singulas portas, quae sunt hodie numero XXXVII, ita ut XII portae[*](porte F2R2. -te r. om.pv) semel[*](semel— 8 praete F2R2pv.om.r) numerentur praetereanturque ex veteribus VII, quae esse desierunt, efficit passuum per directum XX.M[*](XXX. M F2v a. S) .DCCLXV[*](DCCCC Niss. mus. Rhen. XLIX(1894) p. 285).[*](Dion. Hal. IV 54 p. 773.) ad extrema vero tectorum cum castris praetoriis[*](praetorii DFR) ab eodem miliario per vicos omnium viarum mensura colligit paulo amplius LX[*](LX Niss. l. l. XX 11. LXX v) p. quod[*](quod dv (S). quo II.G. cfr. XXXIV 115) si quis altitudinem tectorum addat, dignam profecto aestimationem concipiat fateaturque nullius urbis magnitudinem in toto orbe potuisse ei comparari. clauditur ab oriente aggere[*](agere DFR1a) Tarquini Superbi, inter prima opere mirabill ; namque eum muris aequavit qua maxime patebat aditu plano[*](plane DFR1a1). cetera[*](cetera ap. -ro rv) munita erat[*](erant p) praecelsis muris aut abruptis montibus, nisi quod exspatiantia[*](expatentia F2) tecta multas[*](multis F1a) addidere urbes.

In prima regione praeterea fuere in Latio clara oppida satricum[*](satriocum F1. atr- DRa), Pometia, Scaptia, Politorium[*](Pitulum, Politorium va.S), Tellena[*](terrena a. tellana R. -llene va.J. -nae Liv. 132,2), Tifata[*](tifacta DF1a), Caenina[*](caenina B. caecina Fd. cec- rv), Ficana, Crustumeria[*](crustumeria ego. -ium B. -minu v. crustu R. -tu r ameriola B. meridia Ddav. merid??? F1. Meri???aR. -ria F2p.del.D2), Ameriola, Medullum[*](medullia B), Corniculum

, Saturnia ubi nunc Roma est, Antipolis quod nunc Ianiculum in[*](in F2pv. om.r) parte Romae[*](roma ē Da), Antemnae[*](antemnas F2. -na DF1. -mpna a), Camerium, Collatia[*](cullatia Ra), Amitinum[*](Amiternum va. H), Norbe, Sulmo, et cum iis carnem in monte albano soliti accipere populi Albenses: Albani, Aesolani[*](aefulani (Niebuhr hist.Rom. Ip. 223) S. aefulani coni. Niss. It. IIp. 556), Accienses, Abolani, Bubetani[*](nubetani FRava.B), Bolani, Cusuetani[*](cosuetani F2), Coriolani, fidenates, Foreti, Hortenses, Latinienses, Longani[*](longulani B), Manates, Macrales[*](macrales v. -cnales (-ates D1) ll. maenales F2), Munienses[*](munienses Rav(D). mumi- DF. mutucumenses B. add. munienses G), Numinienses[*](numintenses (Sieglin)D2om. a), Olliculani, Octulani, Pedani, Poletaurini[*](pollustini B. -scini (Niebuhr l.l.) S), Querquetulani, Sicani, Sisolenses, Tolerienses , Tutienses, Vimitellari[*](uimitellari (uini- p) C. -elari R. -erali v. uinutellarii d. -elari r), Velienses[*](uelienses dv. uili- p. uelli- ll), Venetulani, Vitellenses [*](uitellenses dH. uice- II. v).[*]((17) Mela II 69. — Sol. 2, 7.) ita ex antiquo Latio LIII populi interiere sine vestigiis. in Campano autem agro Stabiae oppidum fuere usque[*](carbonem B) ad Cn. Pompeium L. Catonem cos. pr[*](a. PR. FEa.add. d. F2). kal. Mai[*](mai. a. mai rS. maii v)., quo die L. Sulla legatus bello sociali id[*](id F2E2v. i r) delevit, quod nunc in villaim[*](uilla R1. -as R2va. H) abiit. intercidit[*](habuit (-biit R1) interdicit FR1a) ibi et Taurania. sunt morientes[*](morientis va.S) Casilini[*](casilini G. calini 11. scal- v) reliquiae. praeterea auctor est Antias oppidum latinorum Apiolas[*](apiolas a3v. apeo- ll) captum a L. Tarquinio rege, ex cuius praeda Capitolium is[*](is dG. ???is F. inf DRI. del.R2. in fine Eap. is in fine v) inchoaverit[*](choauerit E. coauere a). a Surrentino[*](surrento FRG) ad Silerum[*](silarum R(?)va.D(item § 71.74). siderum E. syd- a) amnem XXX m. p. ager[*](acer DEa. a??? F1) Picentinus fuit Tuscorum, templo iunonis Argivae[*](argiuae F2B e Sol. 2,7. arciae E. -ie a. artiae DF1. Ar???e R1. arie R2. -itiae d. -igiae v) ab Iasone condito insignis. intus oppidum Salerni[*](salerni F2dR2E2pv. -lusni E1. -liisni DF1. -luni R1. -lus in a), Picentia.

[*]((5). 72: Mela II 69. —) A Silero regio tertia et ager Lucanus Bruttiusque incipit, nec ibi rara[*](rara R(?)v. clara r) incolarum mutatione. tenuerunt eum[*](eam R(?) C) Pelasgi, Oenotri, Itali, Morgetes[*](morgetes v e Strab. VI p. 257. 270. -gentes ll), Siculi, Graeciae maxime populi, novissime Lucani[*](lucani F2pv (J). leuc- (-nus E1a) rS) Samnitibus[*](a Samnitibus va.S(J)) orti duce Lucio. oppidum [*](oppidu G. -da ll.v) Paestum[*](paestum v. prae- ll(item infra)), Graecis Posidonia[*](possidonia ll) appellatum, sinus Paestanus, oppidum Elea[*](helia C) quae[*](quod R2) nunc Velia[*](uelia FdE2apv. uela r), promunturium Palinurum, a quo sinu[*](sinu F2R2E2v. simul r) recedente traiectus ad Columnam[*](columnam F2B. -niam (cal- a) DF1R1Ea. coloniam R2dpv. cfr. § 73. 86) Regiam C m. p. proximum autem[*](autem ll.S(D). -ter huic v(J). an huic?) flumen Melpes, oppidum Buxentum, Graeciae [*](graecae F2. -ce C) Pyxus[*](pyxus DFB. -xius Ed. -x??? R. pixius a. prius v), Laus amnis. fuit et oppidum eodem[*](eodem — 10 oppidum om.DF1RIE1a) nomine. ab eo Bruttium[*](brutium R2va.S. brytt- F2) litus, oppidum Blanda[*](blandat Da. -dae F1 (an recte?). -diu R1), flumen Baletum[*](Batum C), portus Parthenius[*](parthaenius F2. por- DF1. -themius a. -mus E) Phocensium[*](phocensium et ego. et phoc- ll.v. phoc- G. cfr. Sol. 2,7 (ubi Phocaensibus Momms.)) et sinus Vibonensis, locus Clampetiae, oppidum Tempsa[*](tempsa F2v(D). tam- R2E2p. tempra D1. -pora r. temsa Dal.), a Graecis Temese[*](temese F2dv. temere esse E2. etemesse (exe- a. et te- E1) r) dictum, et Crotoniensium Terina sinusque ingens[*](gens DFE1a) Terinaeus[*](terinaeus d(?) G. -intur R1. -itur R2. -inus (terr- F1) rv). oppidum Consentia intus.[*](Mela II 69. 68. — Sol. 2, 22.) in paeninsula[*](in paeninsula del. Niss. It. II p. 933 n. 8) fluvius Acheron, a quo oppidani Aceruntini[*](aceruntini DRE. acaer- F1. acher- a. achaer- F2. acheront- v. cfr. OIL IXp. 43) . Hippo[*](bippo DE1a), quod nunc Vibonem[*](uibonem v. biuo- F2. uiuo- r) Valentiam appellamus, portus Herculis, Metaurus amnis, Tauroentum [*](taura nium B) oppidum, portus Orestis et Medma[*](medma B(H) e Strab. VI p. 256. -edua F2G. -etua a.-eddua rv. meduma coni.J2). oppidum Scyllaeum , Crataeis[*](crataeis G. -tis v. grataeis (-teis R) ll) fluvius, mater, ut dixere, Scyllae. dein

Columna[*](columna F2R2B. -nia r. colonia v. cfr. §71) Regia, Siculum fretum ac duo adversa promunturia , ex Italia Caenus[*](caenus D. -nys B e Strab. VI 257. cenus ll. -nis v), e Sicilia Pelorum, XII stadiorum intervallo,[*]((7) cfr. Mela 1, 7. — (10) Sol. 23, 14. —) unde Regium XCIV[*](XCIV ego coll. Strab.l.l . XCIII D. XLIII ll.v. XX p. F2inras. XII MD p. B). inde Appennini silva Sila[*](sila E2G. om.rv), promunturium[*](XII M va.S) Leucopetra XV p., ab ea LI[*](LID. li F1E2p.LR2. ti DE1a.om.rv) Locri[*](locri F2v. lucri r), cognominati a promunturio Zephyrio. absunt a Silero CCCIII.

Et includitur Europae sinus primus. in eo[*](eo ll.S. eoque B. eo quē v) maria nuncupantur: unde inrumpit, Atlanticum, ab aliis Magnum; qua intrat, Porthmos[*](porthmos E2v. parth- F2. portinos p. porimos R2. posimus D. possi- F1R1. possu- E1a) a Graecis, a nobis Gaditanum fretum; cum intravit, Hispanum quatenus Hispanias adluit[*](abluit DFEa. ill- L), ab aliis Hibericum aut Baliaricum[*](aut baliaricum om.DF1R1E1a); mox Gallicum ante Narbonensem provinciam;[*](Polyb. XXXIV 15, 4 Hultsch. Eratosth. fr. p. 92 Berger. —) hinc Ligusticum; ab eo ad Siciliam insulam Tuscum[*](tuscum R2v. -cam (turc- R1) r), quod ex Graecis alii Notium[*](ionium (pro notium) Sol.23,14), alii Tyrrenum, e nostris plurimi Inferum vocant. ultra Siciliam quod est[*](quod est om.d(?)G-) ad sallentinos[*](sallentinos pD. sale- v. selle- (sele- Fa) ll), Ausonium Polybius appellat, Eratosthenes autem inter ostium oceani et Sardiniam[*](sardiniae DE1) quicquid est Sardoum [*](sardonium F2E2), inde ad Siciliam Tyrrenum[*](tyrrehnum F. threnum a), ab hac Cretam usque Siculum, ab ea Creticum.

[*](MCap. VI 643. — § 76: Mela II 125. 126. Sol. 23, 11.) Insulae per haec maria primae omnium Pityussae[*](pitiussae F2. -sse R. -tuisse D1E2. potuisse (-ssae F1) r. pityusae va.S) Graecis[*](a graecis a3va.S) dictae a frutice[*](frutice v. frituce R2. -tice R1a. -cae DFIE1. brutice E2. britt- F2) pineo; nunc Ebusus vocatur utraque , civitate foederata, angusto freto interfluente. patent

XLVI[*](XVID2. XLII M va. H), absunt ab Dianio[*](dianio F2Sol.v. -nia FIR. -niam r) DCC[*](DCC — dianium FIE2v. om.r) stadia, totidem Dianium[*](Dianium del. (Sieglin) D2) per continentem a Carthagine Nova, tantundem[*](tantur DF1RE1a) a Pityussis[*](pituissis F2R2E2) in altum[*](dem — 3 altum om.DF1R1E1a. (in altum deest inR2marg. absciso) Baliares[*](baliares F2E2S. -ris F1.)[*](baltiares a. balea- F2Rva.S) duae[*](dua??? F1. -as DR1E1a) et Sucronem versus Colubraria.[*](Mela II 124. — (7) Sol. 23, 12. — (Agathem. 20 p. 481). —) Baliares[*](daliaris Da. daria- E1. balea R2 (marg. absc.). -ares v) funda bellicosas Graeci Gymnasias dixere. maior C p. est longitudine, circuitu vero CCCCLXXV[*](CCCLXXV M H. -LXXX M v). oppida habet civium Romanorum Palmam et Pollentiam[*](pollentiam dv. pole- ll.Ven.(D2). cfr. Ptol.116,73), Latina Guium[*](Guium D2philol.XXXII p. 651. cinium Rd(?)B. ciui- rv) et Tucim[*](tucim ll.Brot. -ini v. cunici B), et foederatum Bocchorum[*](bocchorum F1a. hoch- R. bochri G) fuit. ab ea XXX distat minor, longitudine XL[*](LXR), circuitu[*](circuitū Ra) CL. civitates habet Iamonem[*](Iamonem Ven. (Hiibner CIL IIn.3711) D2. labo- ll.v(D). Iamno- (B) C coll. Ptol. 1. 1. Mela II 124), Saniseram, Magonem.[*](MCap. VI 643. —§ 78: (11) Sol. 23, 11. 12. Mela II 126. cfr. Plin. XXXV 202. VIII 226. —) a maiore XII in altum abest Capraria, insidiosa naufragiis, et e regione Palmae urbis Menariae[*](Meraria va. G) ac Tiquadra et[*](triquadra et R2D2. -dra v. tiquadra et DF2E2G. -dr??? F1E1. -dret R1a) parva Hannibalis. Ebusi[*](ebussi DF1Eo. ebru- R) terra serpentes fugat, Colubrariae[*](colubraria o) parit[*](parit F2R2E2ov. -rat r), ideo infesta omnibus nisi Ebusitanam [*](ebustanam o. ebusit (om. anam — 14 gignit) R1) terrain inferentibus; Graeci Ophiussam[*](ophiusam R2va. S. ofiu- F. ofio- a. offio- o) dixere. nec[*](ne a.om.ova.B) cuniculos Ebusus gignit, populantes Baliarium messes.

[*]((17) Mela II 124.)Sunt aliae viginti ferme parvae mari vadoso[*](uadosa F1a1), Galliae autem ora in Rhodani ostio Metina[*](metina Rav. -tma DF. -tnia E), mox quae Blascorum[*](blascorum RD. bra- Ea. blasconus r. -con B e Strab. IVp. 181) vocatur, et tres Stoechades a vicinis Massiliensibus dictae

propter ordinem quo sitae sunt[*](quo sit??? sunt F2in ras. G cum P(S). -ta erunt T. -tae sunt erunt va.B. quos iterum D(F1) Ea. quos ita d2. quas item R(?) B(L)). nomina[*](nomina ll.v(G)S. -nant d2B(L)) singulis Prote[*](singulis uocabulis Pro- ten B(L)), Mese[*](mese F2 (E?)v(G)S. mesese r. et Mesen B(L)), quae et Pomponiana vocatur, tertia Hypaea[*](hyppaea DF. -ppea Ra), ab iis[*](his C) Sturium[*](iturium DFRaD1), Phoenice, Phila, Lero[*](Phila, Lero B. phylarero DFEav. pylareso R) et Lerina adversum Antipolim , in qua Berconi[*](berconi DF1EaD. -rgoni R. -gani d. uergoni F2. -oani v) oppidi memoria.

[*](§ 80-82: MCap. VI 644. —)[*](Mela II 122. (Oros. I 2, 54. Dim. 16). Dic. 8, 13. (Agathem. 20 p. 482). — (9) Sol. 3, 3. 2. —) In Ligustico mari est Corsica, quam Graeci cyrnon[*](cyrno DF1E1. cirinon Dic. cirnum o) appellavere, sed Tusco propior, a septentrione in meridiem proiecta, longa passuum CL[*](CLX Die.), lata maiore ex parte L???[*](Lom.a (Dic.)), circuitu CCCXXV. abest a Vadis Volaterranis LXII[*](LXX a1. (LXII pro corrupto hab. H)), civitates habet XXXII[*](XXXIII FE2MCap.) et colonias Marianam, a C. Mario deductam, Aleriam, a dictatore Sulla. citra est Oglasa[*](ogalasa a), intra vero, et[*](et del. va.S)LX p. a Corsica, Planasia[*](planasia D coll.v. 17 etSol. 3,2. -aria (-ana R) ll.v) a specie dicta, aequalis freto ideoque navigiis fallax.[*](Sol. 3, 2. — (17) Mela II 121.) amplior Vrgo et Capraria, quam Graeci Aegilion[*](aegilion RS. -gylion r. -gilon v e Sol.) dixere, item Igilium[*](igilium (mil- gium R) ll.v(S). eg- C. aeg- (P)L) et dianium, quam Artemisiam[*](artemisiae (artom- D) DRE1. -sie a), ambae contra Cosanum litus, et Barpana[*](barpana (barua- F2E2) ll. H. -pona B. uap- v. paruae G. carbania Mela II 122), Menaria[*](menaria ll.v(Brot.)D. maen- L(S). an Mellaria? cfr. Niss. It. II p. 988), Columbaria, Venaria[*](ueneria MCap.), Ilva[*](ilua d(?)v. flua ll) cum ferri metallis, circuitus[*](circuitu va.D. cfr. §82 extr. 84.86) C???, a Populonio X???, a Graecis Aethalia dicta. ab ea Planasia[*](pla-naria F2)XXVIII. ab iis ultra Tiberina ostia in Antiano Astura[*](astura a3B. ???stu- d2. stu- rv), mox Palmaria, Sinonia[*](sinonia E2v. -ia et F2a3G. -nuniae F1d. -numiae DE1a. sisunie R), adversum Formias

Pontiae.[*](Mela II 121. Sol. 3, 2. Dion. Hal. I 53 p. 135 extr. Serv. Aen. IX 715. Homer. B 783. —) in Puteolano autem sinu Pandateria[*](pandataria va.S. pantatoria codd.MCap.), Prochyta[*](prochita E2. -cyta DFR. -cita E1a), non ab Aeneae nutrice, sed quia profusa ab Aenaria erat[*](erat aenaria E1v. erat (aerat DR) enariae (-rae D2) DFRE2a2. tenarie a1), Aenaria a[*](a om.a. ??? R. ipsa a va.D) statione navium Aeneae, Homero Inarime dicta[*](dicta grece (graecis v) F2E2d2Tva. S), Pithecusa, non a simiarum multitudine, ut aliqui existimavere , sed a figlinis doliorum. inter Pausilypum et Neapolim [*](neapolim F2dTv. mea- r) Megaris, mox a Surrento[*](surrento E2v. syre- (sire- R) r) VIII distantes Tiberi principis [*](MCap. VI 645.) arce nobiles Capreae circuitu XI[*](XI Brot.cumSecundo (ap. Rezzon.). XL ll.v) .M[*](M del.F2. M.p. a3G(S). M.p. CX v. M. p. Mox L), Leucothea extraque[*](que a3G. que (que in E) ll.v) conspectum pelagus Africum attingens Sardinia, minus VIII[*](VIIII dva. H etiam ED2) p. a Corsicae extremis, etiamnum angustias eas artantibus[*](dist. va.J) insulis parvis, quae Cuniculariae appellantur, itemque Phintonis[*](phintonis adG. pintho- r. cfr. Ptol. 1113,8) et Fossae[*](fossae da3v eMCap. forsae ll), a quibus fretum ipsum Taphros[*](tapsos F2) nominatur.

[*](— § 84: Mela II 123. (Oros. I 2, 53. Dim. 17). Dic. 8, 14. cfr. Strabo V p. 225. Aga- them. 20 p. 482. Anon. fr. I 1 (GGm II p. 509). —)

Sardinia ab oriente patens CLXXXVIII p., ab occidente CLXXV[*](CLXXII Dic.), a meridie LXXVII, a septentrione CXXV[*](a meridie-CXXV (CXXII E2) F2E2MCap. v.om.r Dic.), circuitu[*](circuitu F2E2v. -itr. -itus eius Dic.)DLXV, abest ab Africa Caralitano promunturio CC, a Gadibus |XIII|. L[*](|XII|. LD2ME p. 3. 1 coll. II 243 extr.XIIIIR(B). XIIII. I r.XIIII. LT.XIII.Lv). habet et a Gorditano promunturio duas insulas quae vocantur Herculis, a Sulcensi Enosim[*](aenosim DFE), a Caralitano Ficariam[*](ficaria galatamque codd.MCap.) .[*](Mela II 123. — Timaeus fr. 27 Müller. Sol. 4, 1. — (265, 11) Sol. 3, 2.) quidam haut procul ab ea et[*](etiam (pro et) a3va.S)

Leberidas[*](leberidas D2e codd.MCap. beleridas F2v. -da DF1RS. belle- (-as a3) a. berelidas E2Dal. -da E1D1. balaridas coni.B) ponunt et Callode[*](callodē a3. coll- v a. S) et quam vocant Heras lutra[*](Heras lutra B e MCap. -alytra DF. -alitra r). celeberrimi[*](dist.va.J) in ea populorum Ilienses, Balari[*](balari B e Paus. XI 7,9. Strab. V p. 225. sal- ll.v), Corsi, oppidorum XVIII[*](XVIIII E. XIII va.H) Sulcitani, Valentini, Neapolitani, Bitienses[*](bitienses d2. cfr. Ptol. III 3,3 (p. 377a). uitenses F2E2D1. om.r. bosenses G ePtol. 1113,7. boce- v), caralitani[*](caralitani F2E2d2v. om.r) civium R. et Norenses, colonia autem una, quae vocatur Ad Turrem[*](turrim R2dva.D) Libisonis[*](libisonis (lyb- a) ll.v(D). cfr. Ptol. 1113,5. libys- Ven.). Sardiniam ipsam Timaeus sandaliotim appellavit ab effigie soleae, Myrsilus[*](myrsilur (mir- a) Da. -lu??? F1. -luer E) Ichnusam[*](ichnusam TveSol. ichitus- Ea. ichnis- R2e corr. ichnytus- F. -tys- D) a similitudine vestigii. contra Paestanum[*](paestanum DRav. pest- F2. P???t- F1. prest- E1. -ntum E2,) sinum Leucosia[*](Leucosia (Müllenhoff) D2. cfr. II 204. -casia ll.v) est, a Sirene ibi sepulta appellate, contra Veliam Pontia et Isacia[*](Iscia G), utraeque uno nomine Oenotrides, argumentum possessae ab Oenotris[*](eo enotris (oen-E) DF1Ea) Italiae, contra Vibonem parvae quae vocantur Ithacesiae ab[*](ab (P) H e M Cap. om.ll.v) Ulixis specula[*](specula veSot.et M Cap. spectaula E. -aculu dT. espe- R2. exspe- F. expe- r).

[*](MCap. VI 646. (Oros. I 2; 52. Dim. 13). Dic. 8, 3. 19. 4. 5. 6. —)[*](Sol. 5, 2. Mela II 115. Agrippa fr. 7 R. Timosth. ap. Agathem. 1. 1. Anon. fr. II (GGm II p. 510). — (15) Sol. 2, 22. cfr. Plin. II 204. - Sol. 5, 5.)

Verum ante omnes claritate[*](clari- tate B e Dic. -tes F2R2v. -tis r) Sicilia, Sicania[*](sichania (sica- v) a R(?)va.G (Brot.)) Thucydidi[*](thucydidi G. -de ll.v(Brot.)) dicta, Trinacria pluribus aut[*](autem F2) Trinacia[*](trinacria a R(?)va. G (Brot.)) a triangula[*](trinatia RE.om.Dic. triquetra va.S) specie, circuitu patens, ut auctor est Agrippa, DCXVIII[*](DXXVIII D coll.§87) p., quondam Bruttio agro cohaerens, mox interfuso mari avulsa, XV[*](XII va.H) in longitudinem freto, in latitudinem autem[*](??? fraeto F. autem freto DEa)

M.D p. iuxta Columnam Regiam. ab hoc dehiscendi[*](dehiscindi Da. dih- F1. decisc- E1. disc- Dic.) argumento Rhegium Graeci nomen dedere oppido in margine Italiae sito.[*](Sol. 5, 2. — (5) Mela II 115. 116. Timosth. ap. Agathem. 1. 1. p. 483. —) in eo freto est[*](est F2E2a2v. et r Dic.) scopulus Scylla[*](scyllae D2UZp. 25. sed cfr. Mela(Sen. ep. 79,1)), item Charybdis mare verticosum, ambae[*](ambae Dic. -bose DR1E1a. -bo rv) clarae saevitia[*](clarae seuitia Dic. -ra saeuitiae DE1a. -ra -tia r(?)v). ipsius triquetrae[*](triquetra F1E1a. -tiae R1. -quadrae Dic.), ut diximus, promunturium Pelorum[*](pelorus F1a2va.S. cfr. Pelorias § 90 (Mela, Sol., M Cap.)) vocatur adversus[*](86) scylam vergens in Italiam, Pachynum in Graeciam, CCCCXL[*](CXL F2. CXLIIII va.H) ab eo distante Peloponneso, Lilybaeum in Africam CLXXX intervallo a Mercuri promunturio et a[*](et a R(?)v. et r) Caralitano Sardiniae CXC[*](CXXM va. H). inter se autem[*](autem haec R(?)va.D2) promunturia ac latera distant[*](distantis R1d. -nt F1R2. -ntia Dic.) his spatiis: terreno itinere a Peloro Pachynum CLXXVI[*](CLXXVI ego e M Cap. -XXXVI ll. H. -XVI v), inde Lilybaeum CC, unde[*](unde DFEa. inde R(?)Dic. v) Pelorum CCXLII[*](CCXLII ego. CXLII ll. D. -LIII M Cap. CLXX F2in ras. v). coloniae ibi V,[*](V Pe M Cap. om.ll.v a.H) urbes aut[*](aut ll.S. ac v(J)) civitates LXIII.[*](M Cap. VI 647. Mela II 117. 119. Sol. 5, 5. —) a Peloro mare Ionium ora spectante[*](??? spectante Fv. expe- r Dic.) oppidum[*](oppidū a3(R?)v. -do r Dic.) Messana civium R., qui Mamertini vocantur, promunturium Drepanum, colonia Tauromenium, quae antea Naxos, flumen Asines, mons Aetna, nocturnis mirus incendiis. crater eius patet ambitu stadia viginti; favilla Tauromenium et Catinam[*](Catanam B (item infra)) usque pervenit fervens, fragor vero ad Maroneum[*](Maronem va. S) et Gemellos colles.[*](Mela II 117. 118. Sol. 5, 14. 5, 8 extr. Mela II 118.) scopuli tres Cyclopum, portus Vlixis, colonia Catina, flumina Symaethum[*](symaethum v. -metum ll), Terias. intus Laestrygoni campi. oppida Leontini, Megaris, amnis Pantagies[*](pantagies F2dv. -gyes R2. -gees E2. -cies F1a. -cyes r D1. cfr. M Pt p. 399b), colonia Syracusae
cum fonte Arethusa, quamquam et Temenitis[*](temenitis v e Thuc. VII 3,3. -minitis F2. -nilis r) et Archidemia et Magea et Cyane et Milichie[*](mili- chie B. -cie Ra. -ciae Ddv. -itiae r) fontes in Syracusano potantur[*](ponantur ED) agro, portus Naustathmus, flumen Elorum, promunturium [*](lac. ego indicavi) Pachynum, a quo[*](qua RE2va.D2)... fronte Siciliae flumen Hyrminum[*](hyrminum RD. yr- a. hir- (-nium F2v) rv), oppidum Camarina, fluvius Gelas, oppidum Agragas[*](Acragas G. cfr. nota ad XXXV 62),[*](Mela II 118. 119.) quod Agrigentum nostri dixere, Thermae[*](hermae R1. thermo F1. -rino F2) colonia, amnes[*](dist.va. G(D)) Achates[*](achates H. -tae E. cfr.XXXVII 139. agather a. -thae F. -the rv. Atys B), Mazaara[*](mazara H. mater ll.v. et B. (macer TM Pt p. 395a)), Hypsa[*](hipsa F2. ip- F1a. yp- va.B), Selinuus[*](selinius R. -nus Fva.D), oppidum Lilybaeum, ab eo promunturium, Drepana, mons Eryx, oppida Panhormum , Soluus[*](solus dG), Himera cum fluvio, Cephaloedis, Haluntium[*](haluntium ego coll. XIV 80. alun- G. -nfium d. -untinum (-ut- R. -yt- F2) r), Agathyrnum, Tyndaris colonia, oppidum Mylae et, unde coepimus, Pelorias[*](pelorus a3va.S).[*](Mela II 118.) intus autem[*](autem om.Rd(?)va.D) Latinae condicionis Centuripini, Netini[*](netini R2G. nepi- rv), Segestani, stipendiarii Assorini[*](adsorini F1. arso- D. -oniri Ea), Aetnenses, Agyrini[*](agyrini RB. agryni DFd. -rini E1a. ager- E2v), Acestaei, Acrenses, Bidini, Citarini[*](citarini B e Cic. Verr. III 103. cet- H. citatiarini Rav. cyt- r. (add. Caci- rini B. Cacyr- H. del. D)), Drepanitani, Ergetini, Echetlienses[*](echetlienses (B2) H e St Byz. eche???ti- ll. ece???ti- B1), Erycini, Entellini[*](entellini F2in ras.v e Ptol. -tenetini (-nit- R1) ll. add. etini (net- F2v) edini ll.v. etini G. enini S e Ptol.III 4, 7 (῎ἴνα). del. ego), Egguini[*](enguini dTB), Gelani, Galacteni[*](galacteni (-lect- a) ll. D. -ateni dTv. -atani C. -atini S), Halaesini[*](halesini F2R(?)v. helas- F1dT. lahes- r. cfr. CIL X p. 768), Hennenses, Hyblenses, Herbitenses[*](herbitenses B. hebrit- (ebritt- a) ll.v), Herbessenses[*](herbessenses B. -benses ll.v), Herbulenses[*](halicyenses d(?)B e Cic.Verr. III 13. 91. V 15. -ciaenses R), Halicuenses, Hadranitani, Imacarenses [*](imacarenses B. maga- (imaga- d) ll. maca- v), Ichanenses[*](ichanenses B e St Byz. yppa- a. ipa- r S), Iaetenses[*](iaetenses B. met- a. iet- ll.v(H)), Mutustratini[*](mutustratini B1e Polyb. I 24,11et Diod. XXIII 9, 3. 4. mytistr- (B2)S. mutrustani Fdv. -strani r), Magellini[*](magellini d(?)v. -elini ll),
Murgentini, Mutycenses[*](mutycenses d2in marg. H. -tyenses B. -ticenses ll.v. om.d1), Menaini[*](menaini (-ani R) ll. -anini d2v. om.d1. menaeni Cic.Verr. III 55. 102), Naxi, Noini[*](noini (oi- a) ll. D. noaei S. -aeni B. nonii v), Petrini[*](petrini d2inmarg. B. -tini ll.v), Paropini, Phintienses[*](phitinenses F2. phtinthienses H), Semelitani, Scherini[*](scherini B e Ptol. III 4, 7 coll. Cic. Verr. III 103. sesch- v. seschterni FE1. sascht- a. saescht- DR. saeschet-E2), Selinunti[*](selinuntini F2), Symaethii[*](sumaethy F1. sim- F2a), Talarenses[*](talarenses (-rienses B) H. ilar- R1. i. ar- F1. silar- F2R2. lar- r), Tissienses[*](tissienses B. -inenses ll.v. cfr. Cic. Verr. III 86.Ptol. III 4,7), Triocalini, Tyracinenses[*](tyracinenses Brot. e coni. H e St Byz. trirac- R. -cien- ses (-cye- F) rv. tira- G). zanclaei Messeniorum in Siculo freto sunt.

[*](MCap. VI 648.)[*](Mela II 120.)[*]((10) Sol. 6, 1.)Insulae[*](dist. ego. punctum pon. post Messeniorum Fav(D2),post freto G. cfr. p. 267, 11 intus et § 76. 151. IV 52. V 41. 128. V 132. 198)in[*](in a3(d?)v. om. ll.D. an ad?) Africam versae Gaulos[*](gaulos F2G. -lo codd. M Cap. caulos r. gauros v), Melita a Camarina[*](cama- rina FM Cap. camer- rv. cfr. Ptol. l.1.)LXXXVII[*](LXXXIIII Eava.H. -VIII M Cap.), a Lilybaeo CXIII, Cossyra[*](cosyra R(?)va.D. cfr. V 42), Hieronnesos[*](hieronnesos B e Polyb. I 60,3. eromnisos ll. laron nesos M Pt p. 410a), Caene, Galata, Lopadusa[*](lopadusa B e St Byz. lep- ll.v(D1)), Aethusa, quam alii Aegusam scripserunt, Bucinna[*](bucinna F2in ras.E2B. -iona E1. -ion rv(D1). cfr. St. Byz.) et a Solunte LXXV Osteodes[*](osteades F2va.B) contraque Paropinos Vstica[*](ustica B. uscita (osc- F2) ll). citra vero Siciliam ex adverso Metauri amnis XXV ferme p. ab Italia septem Aeoliae appellatae, eaedem Liparaeorurn, Hephaestiades[*](hephaestiades C. et aepestiades AD. -dis E. aephaestiadis F. ephest- Ro. -des v. et estiadis a) a Graecis, a nostris Volcaniae[*](uolcaniae DF1dEC(H). -ni AF2v(G). -nia RaT. -nia uel o), Aeoliae[*](eolie a.-ia eo o), quod Aeolus Iliacis temporibus ibi regnavit[*](regnabit F1R1. -bat va. H). [*](init.: Sol. 6, 2.)

Lipara cum civium Romanorum oppido, dicta a Liparo

rege, qui successit Aeolo[*](cui successit aeolus B e Sol.), antea Milogonis[*](milogonis AJ. melog- R2G. imong- R1. milonginis F. mlong- (-nus D1) D. long- rv. -gonis B) vel Meligunis[*](miligunis AD2) vocitata, abest XXV ab Italia, ipsa circuitu paulo minor[*](minor V??? F2in ras. -or V milia AE2D. -orum DE1a. -or Rd(?)H. -ori v) V???. inter hanc[*](hanc om.DR1E1a. ??? F1) et Siciliam altera, antea Therasia appellata, nunc Hiera, quia sacra Volcano est, colle in ea nocturnas evomente flammas.[*](Sol. 6, 3. cfr. Isid. or. XIV 6, 36.—) tertia Strongyle[*](strongyle d(?)v. -gulae A. -gile a. sthrong- F2R2E2. strog- o. sthrog- r), a Lipara VI[*](VI p. D2. m??? passus A. mille pa- rv.VIII p. U 56) p. ad exortum solis vergens, in qua regnavit Aeolus; quae a Lipara liquidiore tantum flamma differt[*](differi D), e[*](e aMCap. G. ex Sol. a AE2oD. om.rv) cuius fumo, quinam flaturi sint venti in triduo[*](triduum (D?)a3B(D1)), praedicere incolae traduntur; unde ventos Aeolo paruisse existimatum. quarta Didyme, minor quam Lipara. quinta Ericusa[*](ericusa B e Strab. VI 275 et schol. Apoll. Rhod. III 41. eriphusa Adv(D). eryth- R. eryph- r. cfr. Sol. et MCap.), sexta phoenicusa, pabulo proximarum relictae[*](relicta dva. J). novissima eademque minima[*](minima AF2E2v. mim F1. minim r) Euonymos. hactenus de primo Europae sinu.