Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*](cfr. Plin. VII 13–15. XXI 78. Strabo XIII 1, 14 p. 588. Cels. V 27, 3.) Hominum monstrificas naturas et veneficos[*](uenificos V2. uerif- V1d. benef- E.) aspectus diximus in portentis gentium et multas animalium[*](7,13 sq. ) proprietates, quae repeti supervacuum est. quorundam

hominum tota corpora prosunt, ut[*](ut Erv. om. r.) ex iis[*](iis v. his ll. C.) familiis, quae sunt terrori serpentibus, tactu ipso levant[*](lauant E.) percussos suctuve[*](su- coue E.) modo[*](modo ego. tumodo R. modico rVerc.(G). med- v. madido ED. tumido rTf. umi- Salm. e tumi- (sc. uulnere) J. cfr. XI 279.), quorum e genere[*](genera (om. e) E.) sunt Psylli Marsique et qui Ophiogenes[*](ophiogenes C. -nis RdD. opioghenes V. oblongenis E. -nes v.) vocantur in insula Cypro[*](cypro Erv. paro rTfJ coll. VII 13 (memoriae lapsum statuens).), ex qua[*](quo Vd.) familia legatus Euagon[*](eua- gon VRdTH. exa- EG. hexa- v.) nomine a consulibus Romae in dolium[*](nidulium V.) serpentium coniectus[*](con- tectus VR1.) experimenti[*](experimentis Er. -to R.) causa circummulcentibus[*](circummultibus VR1. -tis d.) linguis miraculum praebuit.[*](cfr. Plin. VIII 92. 93.) signum eius familiae est, si modo adhuc durat, vernis temporibus odoris virus. atque eorum sudor quoque medebatur, non modo saliva. nam in insula Nili Tentyri[*](tentyri dTB. -rii E. -ra G. -tiri V1R. -rii v. -tylii r. -tiluri V2.) nascentes[*](nascentes Erv. ascentes V3. centes rT. gentes J.) tanto sunt crocodilis terrori , ut vocem quoque eorum fugiant, horum omniumn generum insita[*](insita ego. in sua ll.v.) repugnantia interventum quoque mederi constat, sicuti[*](sicuti drv. -ui E. -um V. sucū R.) adgravari vulnera introitu eorum, qui umquam [*](qui quam VR1.) fuerint[*](fuerit R1.) serpentium canisve dente laesi. iidem[*](idem ED. item V.) gallinarum incubitus, pecorum fetus abortu vitiant[*](uitia E.) ; tantum remanet virus ex accepto[*](ex accepto VRdTfS. exce- Ev.) semel malo, ut[*](ut om.VR1.) venefici[*](uenefici dB. -cii Vr. -cio v. bene- ficii r.) fiant venena passi[*](passim Ev. a. B.). remedio[*](Emedio R1.) est ablui[*](prius ablui d.) prius manus eorum aquaque illa eos, quibus medearis[*](mederis E.), inspergi. rursus a[*](a om.VR1d.) scorpione aliquando percussi numquam postea a crabronibus, vespis apibusve feriuntur[*](bestiis aspidibusue ferian- tur E.).[*](Apuleius ap. Geop. XIII 8, 6.) minus miretur hoc qui[*](quis VR.) sciat, vestem a tineis non attingi, quae fuerit[*](fuerit drv. -rint VR. -rat E.) in funere, serpentes

aegre praeterquam laeva manu extrahi.

e[*](e om.Ev. a. H. (cum praecedd. iunxit Gron.).) Pythagorae inventis non temere fallere[*](an fal- lare (ut arbitrere XI 82)?), inpositivorum nominum [*](hominum Vd.) inparem vocalium[*](ocu- lorum E. -rumue v. a. H.) numerum clauditates oculive orbitatem ac similes casus dextris adsignare partibus, parem laevis. ferunt difficiles partus statim solvi, cum quis tectum, in quo sit gravida, transmiserit lapide vel missili[*](lapidem uel missile E.) ex iis[*](iis v. his ll. C.), qui[*](qui ll. Dal. quae v (an recte?).) III animalia[*](tria ll .v.) singulis ictibus interfecerint[*](inter- ficerint E. -fecerunt VfS.), hominem, aprum, ursum.[*](Plin. iun. 93, 8. 9. Scribon. 13 extr.—Pausan. V 13, 4. Serv. ad Verg. Georg. III 7. Ovid. met. VI 404 sqq.) probabilius id facit hasta velitaris evulsa[*](euulsa dErS. -sa e H. sa a v. euuisa V. eius a R.) corpori[*](corpori S. -ris ll. -re v.) hominis, si terrain non attigerit; eosdem enim inlata effectus habet[*](habet VRdv. agit E.). sic et sagittas corpori[*](corpora r. -re Ev. a. S.) eductas[*](ductas E.), si terrain non attigerint, subiectas cubantibus amatorium[*](amatorum V.) esse Orpheus et Archelaus scribunt, quin et comitialem[*](comitialem Rv. -le E. -les (commi- V) rTS.) morbum[*](morbū v. -bo Er. -bus R. -bos rTS.) sanari cibo[*](cibos R1.) e care ferae occisae eodem ferro, quo homo interfectus sit. quorundam partes[*](7,20) medicae[*](medicae Erv. -cinae rTf.) sunt, sicuti diximus de Pyrrhi[*](phyri V.) regis pollice, et Elide solebat ostendi[*](ostendit RE.) Pelopis os ulnamque[*](os ulnam ego. ostilnam E. -liam Tr. -liani VEd. os ul- nae eius J. costa C. -tilla B. hasta v. scapula D cum Gron.)eam[*](que eam ego. quam ll. v.) eburneam adfirmabant.—(Naevos[*](neios V. naeuos—18 multi videntur ad § 28. pertinere ante pagana lege.) in facie tondere religiosum habent etiam nunc multi).—

[*](Plaut. Capt. III 4, 21. Theophr. char. 16 extr. Tibull. I 2, 54. 96. Theocrit. 6, 39.) Omninum[*](omnium ll.v(S). hominum C.) vero in primis ieiunam salivam contra serpentes praesidio esse docuimus, sed et alios efficaces [*](7,15)

eius usus recognoscat[*](usus recognoscat om.E.) vita. despuimus[*](despimus V.) comitiales morbos, hoc est contagia[*](contraria d. -iae V.) regerimus[*](fegerimus V.). simili modo et fascinationes repercutimus dextraeque[*](dextraque d. de atr- V.) clauditatis occursum. veniam quoque a deis spei alicuius audacioris[*](auda- cioris VR1v(S). -res (-tio- E) rTH.) petimus in sinum spuendo[*](spuendū V.), et iam[*](et iam D. etiam Erv. om. r S. an etenim (vel multis etiam?).) eadem ratione terna despuere precatione[*](preca- tione U 595. praedic- ll.S. deprec- v(D).) in omni medicina mos[*](mos om.R1.) est atque[*](e statuque V. se a atque R1.) ita effectus adiuvare[*](adiuuaret Vd.), incipientes furunculos ter praesignare ieiuna saliva. mirum[*](mirum VEdv. rum E.) dicimus[*](dicemus Erv. a. S.), sed experimento facile: si quem paeniteat ictus eminus comminusve inlati et statim expuat in mediam[*](in mediam VRdS. me- diam in Erv(D). sed cfr. § 78. XXV 18. IX 116. XI 122. XIII 109. XXI 112.) manum qua percussit[*](percussit dv. -ssa r.), levatur ilico in[*](in ll.TfS. del. v.) percusso[*](percussu f. -ssa E. -ssus a B. -ssis a v.) culpa[*](culpa ll.TfS. poena v. an plaga?). hoc saepe delumbata[*](lumbata VR1d.) quadrupede adprobatur statim a tali remedio correcto animalis ingressu.[*](Marc. 18, 4.—Plin. iun. 19, 19. Marc. 9, 107.) quidam vero adgravant ictus ante conatum simili modo saliva in manum[*](ma- num S cum vet. Dal. -nu ll.v.) ingesta. credamus ergo et lichenas leprasque ieiunae[*](ieiune E. -no v. a. G.) inlitu[*](inlita E.) adsiduo arceri; item lippitudines[*](lepitudines VR.) matutina cottidie velut inunctione , carcinomata malo terrae[*](manipulo terrae Gesner. locus nondum sanatus. an [malo del. ut e dittogr. ficto] terra ea (sc. saliua) subacta?) subacto, cervicis[*](ceruici VR.) dolores[*](dolore E. -rem v. a. S.) saliva ieiuni dextra manu ad dextrum[*](extremum E.) poplitem relata, laeva ad sinistrum; si quod animal aurem[*](aut rem V.) intraverit et inspuatur, exire.[*](Aelian. n. a. IV 22. VII 26.—cfr. Plin. VII 15. Lucret. IV 636. Aelian. n. a. IX 4. Aristot. h. a. VIII 29. Geop. XIII 8, 5.) inter amuleta est editae quemque urinae[*](urina V.) inspuere[*](exspuere R1(?). exp- Ev. a. G.), similiter in calciamentum dextri pedis, priusquam induatur,

item cum quis transeat locum, in quo aliquod periculum adierit. Marcion Zmyrnaeus[*](smyrnaeus d(?)v. a. S.), qui de simplicibus[*](simplicium coni. Dal. coll. Galeniπερὶ τῆς τῶν ἁπλῶν δυνάμεως.) effectibus scripsit, rumpi scolopendras marinas sputo[*](spotu V1R. potu V2.) tradit, item rubetas aliasque ranas, Ofilius[*](ofilius VRED. opi- d(?)H. ophi- v.) serpentes, si quis in hiatum earum expuat, Salpe torporem sedari quocumque membro stupente[*](instupente Ev. a. S.), si quis in sinum expuat aut si superiores[*](superiores ego. -orem RS. -orum r. -or rv(J).) palpebras[*](palpe- bras ego. -ram S. -ra ll.v(J). singularem num. Plinius nus- quam posuit.) saliva tangat.[*](Iuven. 10, 41 sqq. Isid. XVIII 2, 6.)cur[*](tangat cur ego. -gantur Vr. -gatur d(?)Ev(J). -gant R. -gat S.) non[*](nō et ego. nos dJ. eos r. eo magis D. nos si v.)et haec[*](haec ll.(J). haec et illa B. an hoc (corruptum in hec)?) credamus rite fieri[*](fieri om.VR.), extranei interventu aut, si dormiens spectetur infans, a nutrice terna adspui[*](despui CFW Müller p. 25. ex- pui v. a. G.) in os? quamquam[*](in os quamquam ego. quamquam illos VRdTH. quamquam Ev (D).) religione eum tutatur[*](eum tutatur coni. H. mutuatur VdT. utu- R. mutatur ErB. -tat v. tutatur H cum Gron. muta tuta- J e coni. S.) et fascinus, imperatorum quoque, non solum infantium , custos, qui deus inter sacra[*](sagora E (hic deficiens usque ad § 51 efficaciora).) Romana a[*](a dv. om.VRD.) Vestalibus[*](mestalibus V. est- R.) colitur[*](cu- litus VR.), et currus triumphantium, sub his pendens, defendit medicus invidiae, iubetque eosdem[*](eodem R.) respicere[*](refpicere -H cum Gron. recipere ll. v. refip- coni. S. de mendo cfr. § 123(concipere). 264. XXXV 56.) similis medicina linguae, ut sit exorata a tergo Fortuna gloriae carnifex.

[*](Cels. V 27, 1. Pl. iun. 112, 7. 8. Marc. 18, 28.) Morsus hominis inter asperrimos[*](asperrimus R. -erimus V.) quosque[*](quosque D cum U 597. quo- que ll.v.) numeratur [*](numerator V1R.). medentur sordes ex auribus ac, ne quis miretur, et[*](et Vd. etiam R(?)v.) scorpionum ictibus serpentiumque statim inpositae, melius e[*](e v. et ll. ex D.) percussi auribus. produnt ita et reduvias[*](reduuias B (J). -ia VRdv. rediuiua TVerc. -iuias Brot.) sanari, serpentium vero ictum contusi dentis humani farina.

[*](Marc. 36, 28.) Capillus puero[*](puero ll.Tfv(S). -rorum C.) qui primum decisus est, podagrae inpetus dicitur levare circumligatus; et in totum inpubium [*](dist. ego.) inpositus[*](inpositus dv. -tū R. -tu VfS (nusquam alibi a Plinio dictum).), virorum quoque, capillus canis morsibus medetur ex aceto et capitum volneribus ex oleo aut vino; si credimus [*](caedimus V. ced- R.), e[*](e (corruptum in ae) ego. ac VdD. hoc R. a v. cfr. § 46.) revulso cruci quartanis, conbustus utique capillus carcinomati[*](carginomati V1. targ- R.). pueri[*](puer R.) qui primus ceciderit dens, ut terram non attingat, inclusus in armillam et adsidue in bracchio habitus muliebrium locorum dolores prohibet.[*](Pl. iun. 65, 3–5. 24, 14. Marc. 10, 71. 22, 21. (26,100). cfr. Diosc. eupor. II 111 extr.) —Pollex in pede praeligatus[*](alligatus VPl. iun.) proximo digito tumores inguinum sedat [*](sedit R1.), in manu dextera[*](dextra dv. a. S.)[*](duo ll. v.) II medii[*](medi VD.) lino leviter[*](liuiter VR.) colligati destillationes atque lippitudines[*](lepitudines VR.) arcent. quin et eiectus lapillus[*](lapillus d(?)Bas. cap- rv.) calculoso alligatusque[*](alligatusque TfH. -tus Bas.(D). -tus qui ll. v.) supra pubem levare ceteros[*](ceterus VR.) dicitur ac iocineris etiam dolores et celeritatem partus facere; adicit[*](adicit S. -igit R. -igitur V. adit id d. addidit v.) Granius[*](granius v. -nus ll.) efficaciorem ad hoc esse ferro exemptum. partus accelerat[*](accelerat dv. cel- r.) et mas[*](et mas ego. ecinos R. hec mos V. hecinos d. hic mas J. uicinos v. (an lentos vel enectos, ut XXVI 159?).), ex quo quaeque conceperit[*](conciperit VR.), si cinctu suo soluto feminam cinxerit, dein solverit adiecta precatione, et cinxisse[*](et cinxisse ego. euinx- V. se uinx- r(?)v.) eundem[*](eandem v. a. G.) et soluturum[*](soliturum R.), atque abierit.

[*](Pl. iun. 32, 9–11.—Diosc. eupor. I 20.) Sanguine[*](sanguinis V.) ipsius hominis ex[*](ex om.R.) quacumque parte emisso efficacissime anginam[*](anguinam VR.) inlini tradunt Orpheus et Archelaus, item ora[*](ara R.) comitiali morbo[*](malo R.) conlapsorum[*](cum lapsorum f. lap- dv. a. S.), exurger

e[*](et p. 291, 1 exurgere v. -gueri VRd1. -gri d2.) enim protinus; quidam, si pollices pedum pungantur [*](purgantur V.) eaeque[*](eaeque fS. eae quae V. ę eque R. eque d. exque iis (his C) v.) guttae referantur[*](referantur dv. cfr. § 25. se fer- V. sēfer- R. si fer- D cum U 599.) in faciem, aut si virgo dextro pollice attingat[*](atinguat V.), hac[*](haec VR.) coniectura[*](contectura V1. context- R.) censentes virgines[*](uirginis vet. Dal.) carnes edendas[*](sedandas V.).[*](Hippocr. aph. 28. Cels. II 1. Scribon. 18. Hippocr. aph. V 64. Cels. III 23.—Marc. 8, 31.) —Aeschines[*](haec sinaes V.) Atheniensis excrementorum [*](ex crematorum G.) cinere anginis medebatur et tonsillis[*](tonsillis dv. consiliis r.) uvisque[*](suuisque V1R.) et carcinomatis. hoc medicamentum vocabat botryon[*](botrion V.).— Multa genera morborum primo coitu solvuntur[*](soluentur R.) primoque feminarum mense aut, si hoc[*](hoc dfH. co V. id R(?). non id v.) non contigit[*](contigit ego. efr. vol. III p. 494. -tingit ll.fH. -tingat v.), longinqua fiunt, maximeque comitiales. quin et a serpente[*](serpentis R.), a scorpione[*](a scor- pione VRJ. ac sc- d(?)v. & a sc- T. aut S. an a delendum (vel &)?) percussos[*](percussos dv. -ssus rf.) coitu levari[*](leuare VR.) produnt, verum feminas venere ea laedi.—Oculorum vitia fieri negant nec lippire[*](inec lipiere VR.) eos, qui, cum pedes lavent[*](lauent V. leuant R. lauant dv. cfr. § 53 al.), aqua inde ter oculos[*](oculus V1. -lis R.) tangant.

Inmatura morte raptorum manu strumas, parotidas [*](paratodidis R.), guttura tactu sanari adfirmant, quidam vero cuiuscumque defuncti, dumtaxat sui sexus, laeva manu aversa. et[*](et e ligno v. a. S. fulgore V.) ligno fulgure icto reiectis post terga manibus[*](manus (ortum e manuus) R.) demorderi aliquid et ad dentem, qui doleat, admoveri remedio esse produnt. sunt qui praecipiant dentem suffiri[*](suffuri VR.) dente[*](dentē VR.) hominis sui sexus et eum[*](et eum Vdv. etiam R.), qui caninus vocetur, insepulto exemptum adalligari.[*](Pl. iun. 88, 14. 15.) —Terram e[*](ex dv. a. H.) calvaria[*](aluaria d1.) psilotrum esse palpebrarum tradunt, herba vero, si qua ibi genita sit, commanducata dentes cadere, ulcera non serpere osse[*](eos se V. ex osse dTv. a. G.) hominis

circumscripta. alii[*](ali V1D. alia V2.) e tribus puteis pari mensura aquas miscent et prolibant novo fictili, relicum dant in tertianis accessu[*](a decessu Vf.) febrium bibendum. iidem in quartanis fragmentum clavi a[*](a om.V. an e? cfr. § 41.) cruce involutum lana collo subnectunt aut spartum e cruce, liberatoque condunt caverna, quam sol non attingat. Magorum haec commenta sunt[*](sunt qui V.an sicuti?), ut cotem, qua ferramenta saepe exacuta[*](et exacuta VR.) sint, subiectam ignari[*](igrari V. migr- R.) cervicalibus de[*](de ll.v. an e (ivel delendum)?) veneficio[*](bene- ficio V.) deficientis evocare indicium, ut ipse dicat, quid[*](quid sit ibi R.) sibi datum sit et ubi et quo tempore, auctorem tamen non nominare. fulmine utique percussum[*](percussū J. -sso ll.v.) circumactum in vulnus hominem loqui protinus constat. [*](Pl. iun. 64, 19–23. Marc. 32, 21.) inguinibus medentur aliqui liceum[*](liceum VD. -ceu R. -cium d(?)v. cfr. XXIX 114. VIII 196. XI 82; contra § 83. XXIII 125.) telae detractum alligantes novenis septenisve nodis[*](//nodis V.), ad singulos[*](sin- gulus R.) nominantes viduam[*](dist. H cum Gron.) aliquam atque ita inguini[*](inguina dv.a.H.) adalligantes. liceo[*](licio dv.a.D.) et clavum[*](claudu R.) aliudve, quod quis calcaverit, alligatum ipsos iubent gerere, ne sit dolori vulnus. verrucas abolent[*](abolent TS. auo- ll. auellunt v.) a vicensima luna in limitibus supini ipsam intuentes ultra caput manibus porrectis et, quicquid[*](quifquid VR.) adprehendere, eo fricantes. [*](Marc. 15, 107.) clavum corporis, cum cadit stella, si quis destringat[*](destringat uel Rdv. -atu uel V1. -atur uel V2. -at uellere D coll. § 61.), vel cito sanari aiunt, cardinibus ostiorum[*](osteorum V.) aceto adfusis[*](adfusis v(D). -sus ll.-so G. cfr. III 24.) lutum fronti inlitum capitis dolorem sedare[*](sedari Vdf.), item laqueum suspendiosi circumdatum temporibus. si quid e pisce haeserit[*](eserit V.)in[*](in (scriptum Ī) ego. e Vd. a R.om. v. cfr. § 124. VIII 106. 158. XIX 161. XXXII 13. XXXV 60. XXXVII 105.) faucibus, cadere[*](cadere VRS. om.dv.) demissis in aquam frigidam pedibus[*](pedibus cadere dv.a.S.) ;

si vero ex aliis ossibus, inpositis capiti ex eodem vase[*](uase ll.Tfv(H). osse C.) ossiculis; si panis haereat[*](tereat V.), ex eodem in utramque aurem addito[*](audito VR.) pane.

[*](Diosc. I 35.) Quin et sordes hominis[*](homines imagines VR.) in magnis fecere remediis quaestus[*](quaestus ego. -tiuo VR. -torum d. -tuosorum v. (an quaestores? cfr. XV 19).) gymnici[*](gymnici ego. gimnit VR. gymnasia d(?)v.) Graecorum, quippe ea strigmenta molliunt, calfaciunt, discutiunt, conplent, sudore et oleo medicinam facientibus. volvis inflammatis contractisque admoventur; sic et menses cient, sedis inflammationes et condylomata leniunt, item nervorum dolores, luxata[*](iuxtata R.), articulorum nodos.[*](Diosc. I 34.) efficaciora ad[*](ad dv.om. rS.) eadem[*](eadem VRv. dem d.) strigmenta a balneis, et ideo miscentur suppuratoriis[*](supporatoriis V.) medicamentis. nam illa, quae sunt e[*](e v. & ll. ex D.) ceromate permixta caeno[*](caeno D. coeno ll. v.), articulos[*](articulos Err. -culis Rd. -colis V.) tantum[*](tantum VRdv. quoque Er.) molliunt[*](mollient E.), calfaciunt, discutiunt efficacius, sed ad cetera minus valent.[*](cfr. Aristot. h. a. VII 10.—Diosc. I 36.) excedit fidem inpudens cura, qua sordes virilitatis contra scorpionum ictus singularis[*](singularibus v.a.G.) remedii[*](remediis Ev.a.G.) celeberrimi auctores clamant[*](clamant RdEv. damnant Vf.), rursus in feminis qua[*](qua Müller emewd. IV 26. quas ll.v.) infantium alvo editas in utero ipso contra sterilitatem subdi censent; meconium[*](me- coniū dErv. -ian R. metonian V.) vocant. immo etiam ipsos gymnasiorum rasere[*](aserere E.) parieles, et illae quoque sordes excalfactoriam vim habere dicuntur[*](dicantur E.) ; panos discutiunt, ulceribus senum puerorumque[*](puerorumque dErv. quoq;rorumque (rar- V) r.) et desquamatis ambustisve inlinuntur.

Eo minus[*](omnis R.) omitti convenit ab animo hominis pendentes [*](pendentis RS.) medicinas.[*](cfr. Cels. III 2. I 2. II 14. Hippocr. de offic. med. 17.) abstinere[*](abstenere VR.) se[*](se VRdTfS.om.ErG(D). a v. cfr. 76. X 155.) cibo omni au potu, alias

vino tantum aut carne, alias balneis, cumquid eorum postulet valetudo, in praesentissimis remediis habetur. his adnumeratur exercitatio, intentio vocis, ungui[*](ungui dErH. -gi VTf. -gue v. uigi R.), fricari cum[*](cum ll.v. an cutis (aut cauta vel curiosa: cfr. XIII 75. XXX 99)? ceterum cfr. XXXV 97.) ratione; vehemens enim fricatio spissat[*](spissas V.), lenis[*](lenis R(?)B. -it rv.) mollit, multa adimit corpus, auget modica.[*](Cels. II 15.—cfr. Plin. XXIV 28. XXXI 62. Cels. III 22 p. 111. II 13. I 3 p. 18. Aristot. ap. Plutarch. quaest. sympos. VIII 10, 1 p. 734.) in primis vero prodest ambulatio , gestatio et ea pluribus modis, equitatio stomacho et coxis utilissima, phthisi[*](phthisi v. pithisi r. pthisi E. ptysi d2. pilisi R. -liisi V. plus d1. et phtisi plus T.) navigatio, longis[*](longis—8 mutatio om.VR1d1.) morbis locorum mutatio, item somno sibi mederi aut lectulo et[*](et VRdS. aut Erv (D).) rara vomitione . supini cubitus[*](cubitos R1.) oculis conducunt[*](condicunt VR1.), at[*](ad VD.) proni tussibus, in latera[*](latere V.) adversus[*](aduersus dS. -sum REv(D). ad usus V.) destillationes[*](destillationes r H. dist- d2Ev. destina- Rd1. dist- V.). Aristoteles et Fabianus plurimum somniari circa ver et autumnum[*](uernum Ev.a.H.) tradunt, magisque supino cubitu, at[*](adVD.) prono nihil, Theophrastus celerius concoqui dextri lateris incubitu, difficilius a supinis .[*](Cels. I 3 p. 17. I 4.—cfr. Gels. I 8.) sol[*](sol VRdfH. solum Ev. (an solum quoque remedium? cfr. de num. plurali XXVI 16. XXXI 108. XXXVI 136. 162. XV 43. 73. XVI 136. XVIII 184).) quoque, remediorum maximum, ab ipso sibi praestari potest, sicuti[*](sicuti VEv(D). -ut rG.) linteorum strigiliumque[*](strigliumque Vd1.) vehementia. perfundere caput calida ante balnearum vaporationem et postea frigida saluberrimum intellegitur; item praesumere cibis et[*](cibis et G. et cibis d. et cibis et rS. cibos et v.) interponere frigidam eiusdemque potu[*](potus D.) somnos antecedere et, si libeat, interrumpere. notandum nullum animal aliud calidos potus sequi[*](potuisse qui V.), ideoque non esse[*](nofi effe V.) naturales .[*](cfr. Pl. iun. 25, 1.—Cels. I 1 init.) mero ante somnos colluere[*](coluere V2. col- cere V1.) ora propter halitus[*](abitus V.),

frigida matutinis inpari numero ad cavendos dentium dolores , item posca oculos[*](oculis R.) contra lippitudines[*](lepetudines R.) certa experimenta [*](dist. G.) sunt,

sicut totius corporis valetudini[*](ualetu- dini RdEG. cfr. XXII 111. -nē VS. -nis v.) in[*](in ll.v(G). om.fB. iuuari S e coni. Dal.) varietate victus inobservata[*](inobseruata ll.fv(H). obs- G.). Hippocrates tradit non prandentium celerius senescere[*](celerius senescere Er2v. senescere sceleris (celerius r1d2. del.V2) r.) exta[*](exta dES (ante celerius v). extra R. et ita V.) ; verum id remediis cecinit, non epulis, quippe multo utilissima est temperantia in cibis. L. Lucullus[*](l. lucullus Erv. lucullus (-culus V) Vd. uiriculis R.) hanc de se praefecturam[*](per- fecturam E. praefutura V.) servo[*](seuo R1.) dederat, ultimoque probro[*](probrū dT. -bū V.) manus[*](maius v.a.G.) in[*](in om.fS.) cibis triumphali seni[*](seni RfEG. si V. sede dT. se- denti v.) deiciebatur[*](deiciebatur VRH. -antur f. dei (del. v) dicebatur Ev. utebatur dT. deducebatur G.) vel in Capitolio epulanti, pudenda re[*](res dTP.) servo suo facilius parere quam sibi.

[*](cfr. Plin. XXX 31. Pl. iun. 24, 3–5. Marc. 10, 60.—Hippocr. aph. VI 13. Cels. II 8 p. 46. Marc. 17, 45. 44. cfr. Petron. 74. Marc. 17, 43.) Sternumenta[*](sternuta- menta dfv.a. H.) pinna[*](a pinna coni. S. cfr. XXIV 38. (an mota pinna? cfr. XXI 41. 75. 141).) gravedinem[*](grauidinem VRD. cfr. § 130. XXX 31. XV 87. VIII 129. XX 136. XXI 130. XXIII 10. XXV 150.) emendant[*](emendant E2rv. -at E1. -antes r.) et si quis mulae[*](mulae H. mutae V1Rf. -ta dT. -tare V2Er. muris B. muco v.) nares, ut tradunt[*](tradant R1d1.), osculo attingat[*](an et si-attingat delenda ut glossema ex XXX 31 huc illatum?), sternumenta [*](sternumenta rH. -utamenta rv(D).) et singultum. ad[*](ab E. ob v.a.S.) hoc Varro suadet palmam[*](palmam Rv. -am in rTfD.) alterna[*](alterna R(?)G. -tera rTfv(D). cfr. § 59.) manu scalpere; plerique anulum e sinistra in longissimum dextrae[*](dextre Rd. -terae V (?) C.)[*](aut in d (?) v.a.S.) digitum transferre[*](transferri E.), in aquam ferventem[*](aqua feruente E.) manus mergere. Theophrastus senes[*](senex VR.) laboriosius sternuere dicit.

[*](cfr. Cels. I 1) Venerem[*](damnarae E.) damnavit Democritus, ut in qua homo alius exiliret ex homine. et[*](et dTS. ex r. est v.), Hercules, raritas eius utilior. athletae tamen torpentes restituuntur venere, vox revocatur, cum e candida declinat[*](declinat —medetur om.E.) in fuscam. medetur et lumborum dolori, oculorum hebetationi[*](habitationi E.), mente captis ac melancholicis.

[*](Ovid. met. IX 298 sqq.) Adsidere gravidis vel, cum remedia[*](remediū Erv. a. S(D).) alicui adhibeantur [*](adhibeatur Ev.a.S(D).), digitis pectinatim inter se inplexis[*](inplexi VRd.) veneficium[*](beneficium VdE.) est, idque conpertum tradunt Alcmena Herculem pariente[*](parientem VE.) ; peius[*](pelus V.), si circa unum ambove genua; item poplites alternis[*](alteris Vd.) genibus inponi. ideo haec in consiliis[*](conciliis VRC(H).) ducum potestatiumve[*](potestiumue R1. -statumue d(?)v.a.J. cfr. § 2. 106. XXIX 32.67. XXV 4. VII 55 al.) fieri vetuere maiores velut omnem actum inpedientia, vetuere [*](uetuere dEv. et uere (-ri R) r.) vero[*](uero VdTfv(S). reuera R.om.EC.) et sacris[*](sacri R.) votisve simili modo interesse;[*](Pl. iun. 19, 15–19. Marc. 16, 46. Pl. iun. 29, 13. Marc. 14, 11. Pl. iun. 35, 15–18.) capita autem aperiri aspectu magistratuum non venerationis causa iussere, sed, ut Varro auctor est, valetudinis, quoniam[*](quo Erv.a.G. cfr. § 65.) firmiora consuetudine ea fierent.—Cum quid oculo inciderit [*](primo R1.), alterum conprimi prodest, cum aqua dextrae auriculae , sinistro pede exultari[*](exaltari d. exultare v.a.S.) capite in dextrum umerum devexo[*](diuexo E.), invicem e diversa aure; si tussim concitet saliva[*](saliua in RdH. -iuam (-am in v) Ev. -ibam V.), in frontem[*](fronte (fon- E) dTEMarc. -te rv.) ab alio adflari; si iaceat uva, verticem[*](uerticem VdTfS. cfr. Pl. iun. a uertice R(?)Ev(D).) morsu alterius suspendi; in cervicium[*](cer- uicium VRfJ. -cum dTS. -ci Er. -cis v.) dolore[*](dolore dTEv(D). -rem rfS.) poplites[*](politis V1. pollicis V2.) fricari[*](fricari S. -re (frigare V) ll. v(J).) aut cervicem in poplitum;[*](Seren. 636. Marc. 10, 43. cfr. Plin. XXIX 32.) pedes in humo[*](humū dT.cfr. XXXI 38; contra X 4. XXVIII 28. unum f.) deponi, si nervi in

his[*](his om.VR1.) cruribusve[*](cruribusque d.) tendantur in lectulo, aut, si[*](si leua E.) in laeva parte id accidat, sinistrae plantae pollicem dextra manu adprehendi , item e diverso; extremitates corporis velleribus[*](uelleribus VRdTfS. uel auribus Er. -rium G (uellicatibus add. v).) perstringi contra horrores[*](horrores (orr- V1. err- R) VRTD. horrores corporis d(?)Erv. cfr. § 100. XXV 56. XXXI 119 (XXIV 6).) sanguinemve[*](sanguinemue v. -nem r. -nem uel r.) narium inmodicum[*](modicum V.), .... lino[*](lac. ego indicavi; ex- ciderunt fere item circumligari: cfr. Seren. et Marc.) vel papyro principia genitalium, femur medium ad cohibenda[*](acho ibenda V.) urinae profluvia; in stomachi solutione[*](solune V.) pedes pressari[*](pressari S. -re ll.v(J).) aut manus in[*](in om.VR1.) ferventem aquam demitti[*](demitti dS. dim- r. -ttere (dem- G) v.).—Iam et[*](et om.VR.) sermoni[*](ser- mone VRf.) parci[*](pasci R.) multis de causis salutare est. triennio Maecenatem Melissum[*](melissum dTH. -ssium v. -ssimum VRf. messimum r. messium EG. an Melissi iuffu?) accepimus silentium sibi imperavisse a convolsione reddito sanguine. nam eversos scandentesque ac iacentes[*](ciacentes V. etiac- S.) si quid ingruat contraque ictus spiritum cohibere singularis praesidii est, quod inventum esse animalis[*](8,138) docuimus.[*](Pl. iun. 93, 5–7. Marc. 25, 9.) —Clavum ferreum defigere[*](defigure V.) in quo loco primum caput fixerit[*](defixerit Erv.a.S.) corruens morbo comitiali, absolutorium eius mali dicitur. contra renium[*](renum Vv.a.S(D).) aut lumborum, vesicae [*](uesicae (uis-VR) VRdEJ. -caeue rS. cae- que v.) cruciatus in balnearum soliis pronos[*](pron' E.) urinam reddere mitigatorium habetur.—Vulnera nodo Herculis praeligare mirum quantum ocior medicina est,[*](cfr. script. hist. Aug. VIII 14, 2.) atque etiam cottidiani cinctus[*](cinctos d.) tali nodo[*](modo v.a.C.) vim quandam habere utilem dicuntur, quippe[*](dist. J.) cum Herculaneum[*](hercu- laneum VRTEv(J). -les eum d(?)B.) prodiderit numerum quoque quaternarium Demetrius condito volumine et[*](et om.f.) quare quaterni [*](quaternis cyatis E.) cyathi sextariive non essent potandi. contra lippitudines

[*](et p. 298, 1 lippitudines Ev. -nem (lepi- VR) rfH.) retro aures fricare prodest[*](potest V.) et lacrimosis oculis frontem.—Augurium[*](augurium—3 mortem om.E.) ex homine ipso est non timendi mortem in aegritudine, quamdiu oculorum pupillae imaginem reddant.

[*](cfr. Plin. XXIV 72.—cfr. Plin. XXIX 65. Pl. iun. 112, 10.—Marc. 8, 126.—Diosc. II 99. eupor. I 41.—Marc. 9, 23. 106. Diosc. II 99. eupor. I 61. 67.) Magna et urinae non ratio solum[*](solum om.VR.), sed etiam religio apud auctores invenitur digestae[*](digesta Ev.a.S.) in genera, spadonum[*](spadonum—8 sit Erv. om. r.) quoque ad fecunditatis[*](fecunditatis rv. -ates E.) veneficia[*](ueneficia coni. P(J). cfr. XXIV 72. ben- Erv.a.D. an ueneficiu? cfr. § 59. 102. 181. VIII 130. 165. XXIX 75. XXXII 44. 58.). verum ex iis[*](iis v. his ll. C.), quae referre fas sit, inpubium[*](inplum- bium E.) puerorum contra salivas aspidum, quas ptyadas vocant, quoniam[*](quo E.cfr. § 60.) venena in oculos[*](oculis R1.) hominum expuant, contra oculorum albugines, obscuritates[*](oculos ob- scuritates R.), cicatrices[*](cicatricem Ev.a.C.), to argema[*](algema VRd. argama r.), palpebras et cum ervi farina contra adustiones[*](contra adustiones—12 pura om.VR1.), contra aurium pura vermiculosque[*](uermiculosue R1.), si decoquatur ad dimidias partes cum porro capitato novo fictili. vaporatio quoque ea menses feminarum ciet.[*](Diosc. II 99.) Salpe fovet illa cum[*](cum Ev. om. rG.) .... oculos[*](lacunam ego indicavi; excidit medi- camenti nomen, ut melle: cfr. Diosc.)[*](oculis d.) firmitatis causa, inlinit sole usta cum ovi albo[*](albo dTS. -bi r. -bumine C. -bugine v.), efficacius struthocameli[*](struthocameli S (-thio- v). -tocameli (-elli V) VRd. -tochaleli E.), binis[*](bidinis E. bufuf V.) horis[*](oris V.). hac[*](haec VE.) et atramenti[*](aramenti E.) liturae abluuntur. virilis podagris medetur argumento fullonum , quos ideo temptari eo morbo negant. veteri[*](ueterini E.) miscetur cinis[*](crinis VR1.) ostreorum adversus eruptiones[*](eruotiones V.) in corpore infantium et omnia ulcera manantia. ea[*](ea ll.v. an et (vel delendum)?) exesis[*](exefis Ev. ex eius r.), ambustis, sedis vitiis, rhagadiis[*](ragadiis r. gradis VR.) et scorpionum ictibus inlinitur.

[*](Marc. 4, 20.—Diosc. II 99. eupor. II 113. 115.— Marc. 34, 31. 33. (Diosc. II 99). cfr. Plin. XXIX 65. Pl. iun. 112, 10. Seren. 843.) obstetricum nobilitas non alio suco efficacius curari pronuntiavit corporum pruritus, nitro addito ulcera capitum, porrigines, nomas, praecipue genitalium. sua cuique autem, quod fas sit[*](pax sit dT.) dixisse, maxime prodest, confestim perfuso[*](perfuso Ev(D). per fe rTH.) canis[*](carnis E.)[*](dist. ego. (an et delendum?). cfr. Marc.) morsu[*](morsui dTH.), echinorumque[*](ecinerumque V.) spinis inhaerentibus et in spongea lanisve inposita, aut adversus rabidi[*](rabido V).) canis morsus[*](morsum (pro -uuf) R. ) cinere ex ea subacto, contraque serpentium[*](serpen- tium—8 contra om.E.) ictus. nam contra scolopendras mirum proditur vertice tacto urinae suae gutta liberari protinus laesos.[*](Cels. I 2. II 4. 5 extr.—Cels. II 7 p. 40.) — Auguria[*](auguri VR. -riū dT.) valetudinis ex ea traduntur[*](tra- duntur Erv. -dentur VRf. -ditur dT.), si mane candida, dein rufa[*](ruffa V.) sit; illo modo concoquere, hoc concoxisse significatur. mala signa[*](dist. ego.) rubrae, pessima[*](praes- sima V.) nigrae, mala bullantis. crassa[*](crassa ego. -ssae VdES. et crassae R (?)v.), in qua[*](in aqua RdE.) quod subsidit[*](subsidit dv. subdit R. -diz V. -dita E. -dia r.) album[*](si album d(?)v.) est, significat[*](significant VR1.) circa articulos aut viscera dolorem inminere; eadem viridis[*](uiri- lis Vd.) morbum viscerum, pallida bilis, rubens sanguinis[*](languidis V1d.). mala et in qua[*](in aqua VR1dVen.) veluti furfures atque nubeculae apparent.[*](Cels. II 5 extr.—Diog. Laert. VIII 1, 17. Hesiod.ἔργα καὶ ἡμ. 727 sqq.) diluta quoque alba vitiosa[*](ultosa V. ulco- d.) est, mortifera vero crassa[*](crassa dEv. gra- r.om. r.) gravi odore[*](odores VR.) et in pueris tennis ac diluta.—Magi vetant eius causa contra solem lunamque nudari aut umbram cuiusquam ab ipso respergi. Hesiodus iuxta obstantia[*](optantia V.) reddi suadet, ne deum aliquem nudatio offendat. Osthanes[*](osthanes REH. -nas Vf. uphanes d. osta- v. Hostha- C.) contra mala medicamenta omnia auxiliari promisit mnatutinis[*](matutinis horis d(?)v.a.S.) suam cuique instillatam in pedem.

Quae ex[*](de (pro ex) vet. Dal.) mulierum corporibus traduntur, ad portentorum miracula accedunt, ut sileamus divisa[*](diuisa v. -so VRd. -sos E (?) G.) membratim [*](membratim ego. -tim in ll. v.) scelera abortus, mensum[*](mesum V. mensium Rd(?)v.a.S.) piacula quaeque alia non obstetrices modo, verum etiam ipsae meretrices prodidere: capilli[*](capillis R.) si crementur, odore serpentes fugari; eodem nidore[*](nidore VdTS. nito- f. odore rv.) 5 vulvae morbo strangulatas[*](strangulatis VR1d.) respirare;[*](init.: Marc. 8, 77.) cinere eo quidem[*](quidem eo RdT. meo quid- r.), si in testa sint[*](sit VR.) cremati vel cum spuma argenti, scabritias oculorum ac[*](ac dErv. af V. & R.) prurigines emendari[*](emendat Vd.), item verrucas et infantium ulcera, cum melle capitis quoque[*](quodque V.) vulnera[*](ulcera VR1. an recte?) et[*](et in omnium E.) omnium ulcerum sinus, addito melle ac ture panos, podagras, cum adipe suillo sacrum ignem, sanguinem[*](sanguinem VREv(D). -ne d. -nemque C.) sisti[*](sistit V2.) inlito[*](inlito ll.TfH. illico v.), item[*](item ego. et in ll.J. et v. cfr. XXIII 59. XXVII 24. XXVIII 163. XXIX 123.) formicationes[*](informicationes v.a.C(S). sed cfr. XXX 72. 120.) corporum.

[*](Diosc. II 78. Marc. 27, 68.) De lactis usu convenit dulcissimum esse mollissimumque et in longa febri[*](febri S. -bre ll.v(D). cfr. § 129. 153. XXIII 144.161. XXVI 123. XXVII 51. XXXI 128. VII 166. VIII 202; contra VII 172.) coeliacisque utilissimum, maxime eius, quae iam infantem removerit. et in malacia[*](malatia V. -litia f.) stomachi, in febribus, rosionibus[*](rosionibus Ev. -busque rTfH.) efficacissimum experiuntur ; item mammarum collectionibus cum ture[*](tura V.), oculo ab ictu[*](icto VR.) cruore suffuso et in dolore aut epiphora[*](epifora Rd. -iphoris v.a.S.), si inmulgeatur , plurimum prodest, magisque cum melle et narcissi suco aut[*](aut (ut E) turis RdEv. auctoris V.) turis polline[*](pollinem E.), superque in omni usu efficacius eius[*]((initio) eius VdG. ee Ere corr. esse eius v.), quae marem enixa sit, multoque efficacissimum eius, quae geminos[*](geminos V1RdTfH. -nos peperit (-rerit ED) V2Erv(D).) mares, et si vino ipsa cibisque acrioribus

abstineat[*](abstineat Rv. -atur (absten- V1) r.).[*](cfr. Marc. 9, 110.) mixto praeterea ovorum candido liquore madidaque [*](maddidat- que V. additaque S.) lana frontibus inpositum[*](an inposita, ut § 42. XXIII 38. XXIX 39. XXX 119? aliter claudicat structura, nisi in lana scribatur, ut § 67. 218. 239. 246. XXIII 75. 127. XXXIV 121. cfr. nota ad § 248; praeterea XXIII 44. 67. 75. XXIV 131. XXVIII 90. XXXI 104. 102. XXII 149.) fluctiones oculorum suspendit . etiam[*](etiam ego. nam ll.v.) si rana saliva sua oculum[*](oculorum V.) asperserit, praecipuum est[*](est dEv. et r.) remedium, et contra morsum eiusdem bibitur instillaturque[*](stillaturque Erv. a. H.). eum, qui[*](eum qui (que Vf) VRdTfH. qui Ev.) simul matris filiaeque lacte inunctus [*](in- unctu r. -ta VR.) sit, liberari omni[*](omni om.Ev. a. H.) oculorum metu in totam vitam adfirmant. aurium quoque vitiis medetur admixto modice oleo[*](opio f. apio dT.) aut, si ab ictu[*](abiectu E.) doleant[*](dolent Ev. a. H.), anserino adipe tepefactum. si sit[*](si sit S. sistit ll. si v.) odor gravior[*](grauior sit v. a. S.), ut[*](ut ple E (hic deficiens).) plerunmque fit longis vitiis, diluto melle lana includitur.[*](Diosc. eupor II 156. 153. Scribon. 190. Diosc. eupor. II 149. 151. Cels. V 27, 12.—Diosc. eupor. I 235.) et contra regium morbum in oculis relictum instillatur[*](datur (pro ualet) V2.) cum elaterio. peculiariter valet potum contra venena, quae data sint[*](sint VRdxS. sunt rv(D).) e marino lepore, bupresti[*](bupresti dxS. -tin r. -raestim V2D. -restique v. presti R. praesti V1. praesertim J.)aut etiam[*](aut etiam ego. mutatim V1Rdx.del.V2rv(D). et H. ut alii J. de iunctura verborum cfr. XXXV 116. XXVI 4 cum XX 25. (an vero buprestiue aut etiam? cfr. XXVI 1. VII 106).), ut Aristoteles tradit, dorycnio[*](dorycnio ego. -nion v. -nū Rd. dorhicnum (orh- V1) V.om.x.), et contra insaniam , quae facta sit hyoscyami potu. podagris quoque iubent inlini cum cicuta, alii[*](ali dx.) cum oesypo[*](cum oesypo (-sipo G) Dal. cui mesippo x. qui mesypo d. cum //epo (sepo V2) V. cum oēpo (= oestpo) F. cum meepo (esopo r) R. cum hyssopo v.) et adipe anserino , qualiter et vulvarum doloribus inponitur. alvum etiam sistit potu[*](potu VdTx. -tum R(?)v.), ut Rabirius scribit[*](scripsit dTx.), et menses ciet.

eius vero, quae feminam enixa sit, ad vitia tantum in facie[*](in facie rv. omVRd.) sananda praevalet. pulmonum quoque incommoda lacte mulieris sanantur; cui si[*](si VdrG. sic R.om. v.) admisceatur inpubis pueri urina et mel Atticum, omnia coclearium singulorum mensura, vermes[*](uermes ego. cfr. XXII 147. XXIV 18. marmora ll. v. mur- mura C. animalia J coll. § 37 et XX 259. pura D coll. § 65. (an harenas renium? cfr. XXI 175. XXII 59. 83. XXV 168).) quoque aurium[*](aureum V.) eici invenio. eius, quae marem[*](amarem V.) pepererit[*](pepererit ego. cfr. § 72. 139. XXV 133. XX 29.), lacte gustato canes rabiosos negant fieri.

[*](Marc. 8, 43 (166).) Mulieris quoque salivam ieiunam[*](ieiuna R1. -nae v. a. D. cfr. §35.) potentem diiudicant cruentatis oculis et[*](et D e coni. Brot. et si ll. v.) contra epiphoras, si[*](si Brot. om. ll. v. a. D. (for- tasse contra epiphoras, margini olim adscripta, pertineant post madeflant).) ferventes anguli oculorum subinde madefiant[*](madefiant dxG. -icant V2. -icentur v. -dedi- ficant V1R.), efficacius, si cibo vinoque se pridie ea abstinuerit. invenio et fascia[*](fascia (fac- d) Rdv. -iam V. -iis Tx.) mulieris alligato capite dolores minui.[*](Solin. 1, 57.) post haec nullus est modus. iam primum abigi grandines turbinesque contra fulgura ipsa mense[*](ense dx. in mense v. a. S.) nudato[*](nudato VRdTfzS. -tos r. con- nudata (-tas v) B.) ; sic averti violentiam caeli, in navigando quidem tempestates[*](quidam tempestatis R.) etiam sine menstruis. ex ipsis vero mensibus, monstrificis alias, ut suo loco indicavimus , dira et infanda vaticinantur, e quibus[*](& qui- bus R.) dixisse non[*](7,64 sqq.) pudeat, si in defectus lunae solisve[*](suae (pro solisue) R.) congruat[*](congruant dx.)vis[*](uis v. is VR.om.dx. pestis D.) illa, inremediabilem fieri, non segnius et in silente luna, coitusque tum[*](tum RG. fum V. fi in dx. fuos v.) maribus exitiales esse atque pestiferos,[*](cfr. Plin. XVII 266. Colum. XI 3, 64. X 357 sqq. Pallad. I 35, 3. Aelian. n. a. VI 36.) purpuram[*](purpuram dv. -ra V1x. fulgora V2re corr. an pur- puras, ut § 80? cfr. etiam IX 124. XIII 136. XXXI 110.) quoque eo tempore ab iis[*](ab iis v. ab his VRC. albis dx.) pollui; tanto vim esse maiorem.

quocumque[*](quoque R.) autem alio menstruo si nudatae[*](menstruos si nuda R.) segetem ambiant [*](dist. ego.), urucas[*](uerrucas R1. eru- v. a. S.) et vermiculos scarabaeosque ac noxia[*](noxa V.) alia decidere Metrodorus Scepsius in Cappadocia inventum prodit ob multitudinem cantharidum; ire ergo per media arva retectis[*](reiectis S cum P.) super dunes vestibus. alibi servatur, ut nudis pedibus eant capillo cinctuque dissoluto. cavendum[*](calendum V.) ne id oriente sole faciant, sementiva[*](sementiua ego. cfr. XVIII 50. -tia ll. -tem v. -tim J (sed cfr. XVIII 151. 204).) enim arescere, item novella[*](nouella dTxv(D). -lle r. -llas G.) tactu[*](ta tactu V1. prata tactu D. uites (-tis v) eius tactu G. cfr. § 124.) in perpetuum laedi[*](laedi G. leditu (-to V1) VR. -tur dxv.), rutam et[*](rutam et VRG. ut tamen dx. ut v.)hederam[*](hederam S. ed- (-ra r) ll. -ras v.), res medicatissimas[*](medicatissima R.), ilico[*](ilico Verc.(S). il- lico Rd(?)v. ico V. oli co x.) mori[*](maria Vdx.).[*](cfr. Plin. VII 64. 65. Solin. 1, 54–56. Isid. XI 1, 141. XVI 2, 1.) multa diximus de hac[*](ac V.) violentia , sed praeter illa certum est, apes tactis alvariis[*](aluari- his R.) fugere ; lina, cum coquantur, nigrescere; aciem in cultris tonsorum hebetari[*](hebetari Tv(S). eb- V. ebetare d. hebetescere R(?)G.) ; aes contactu grave virus odoris[*](odoris del. G.) accipere et aeruginem, magis si decrescente luna id accidat; equas, si sint gravidae, tactas abortum pati, quin et aspectu omnino, quamvis procul visas[*](uisos R.), si purgatio illa post virginitatem [*](uirginea ae- tate v. a. H.) prima sit aut in virgine aetatis sponte[*](spontanea dTv. a. H.) manet[*](manet ego. nam ut V1. nam V2re corr. v. ut dT. nam et D. (an vero eueniat?).).[*](Diosc. 11 97.) bitumen [*](bitumen V1dTv. ubi femen V2re corr.) in Iudaea[*](in iu- daea v. iudaea in d.om. r.) nascens sola hac[*](haec uis Rd.) vi superari[*](superare Vd.) filo vestis contactae[*](uestis contactae d(?) v. uesti contecte (-tefte V1. -texte R1) VRan uestis infectae, ut § 83?) docuimus. ne[*](ne drv. nec VRfD.) igni quidem vincitur, quo cuncta,[*](7,65) cinisque etiam ille, si quis aspergat[*](aspargat VRS.) lavandis vestibus, purpuras mutat, florem coloribus adimit, ne ipsis quidem feminis

malo suo inter se inmunibus: abortus[*](abortum dv. a. S.) facit inlitu[*](illitu dTS. -tus (inli- V1) rv.) aut si omnino praegnas supergradiatur. quae Lais[*](la- gis R.) et Elephantis[*](elepatis d. clep- V.) inter se contraria prodidere de[*](de om.Rd.) abortivo[*](abortiuo vet. Dal. -iuis ll. v.) carbone e[*](e R(?)B. ac (ortum ex ae) rv.) radice brassicae vel myrti vel tamaricis in eo sanguine extincto, itemque asinas tot annis non concipere, quot[*](quod V.) grana hordei contacta ederint, quaeque alia nuncupavere monstrifica aut inter ipsa[*](ipsa ego. -sas ll. G. se v.) pugnantia, cum haec fecunditatem fieri isdem modis, quibus sterilitatem illa, praenuntiaret [*](pronuntiaret v. a. Dal. (S).), melius est[*](est om.Vf.) non credere.[*](Solin. 1, 58.—cfr. Plin. XXXII 44.—Diosc. II 97.—cfr. Marc. 32 45.) Bithus[*](bithus VS. bythus rv. bytus H.) Durrachinus[*](durrachinus J. dura- r. dira- R. dyra- (-cinus d) r. dyrrha- v.) hebetata[*](hebe- tat d. eb- V.) aspectu[*](aspectus d.) specula recipere nitorem tradit isdem aversa[*](auersas V2.) rursus contuentibus, omnemque vim talem resolvi, si mullum piscem secum habeant; multi vero inesse etiam remedia tanto malo[*](malo VdfS (aiunt add. v). magis re corr.) : podagris inlini, strumas et parotidas et panos[*](panos (om. et) Rv. a. D.), sacros ignes, furunculos, epiphoras tractatu mulierum earum leniri; Lais et Salpe canum rabiosorum morsus et tertianas quartanasque febres menstruo in lana arietis nigri argenteo bracchiali incluso,[*](Seren. 911.) Diotimus[*](dyotinus d.) Thebanus vel[*](uel del. v. a. H.) omnino vestis[*](uestes V.) ita infectae portiuncula[*](portione ulla d. porciuncullam V1. -ionem ullam V2.) ac vel[*](acu uel v. a. G.) licio[*](li- cio C. pelicio VR. pell- dTrv(D). del. B.) bracchiali inserto[*](inserto TS cum Gesnero. -te R. -tae Vv(D). -ta d(?)B. -ta et Müller emend. IV 26.). Sotira[*](sothira R.) obstetrix tertianis quartanisque efficacissimum dixit plantas aegri[*](aegris VS.) subterlini, multoque efficacius ab ipsa muliere et ignorantis[*](ignorantis D cum U 605. -ti ll. v.) ; sic et comitiales excitari. Icatidas[*](icatidas VRJ. icha- d. icetidas G. -thidas v.) medicus quartanas[*](quartana d.) finiri

coitu, incipientibus dumtaxat menstruis, spopondit[*](popondat R1.).[*](cfr. Plin. VII 64.) inter omnes vero convenit, si aqua potusque formidetur a morsu canis, supposita tantum calici lacinia tali statim metum[*](metu Vd.) eum discuti, videlicet praevalente sympathia illa Graecorum , cum rabiem canum eius sanguinis gustatu incipere dixerimus. cinere eo iumentorum omnia[*](omnia ego. -iū ll. v. cfr. XXVII 18 et XXIV 78. XXVII 96.) ulcera sanar[*](7,64) certum est addita caminorum farina et cera, maculas autem e veste eas[*](e ueste eas rv. -steas V2. eiceaesteneas V1R. eiiciet. Tenias d.) non nisi eiusdem urina ablui, cinerem per se rosaceo[*](se rosaceo rv. sorac- r.) mixtum feminarum praecipue capitis dolores sedare inlitum fronti, asperrimamque vim profluvii eius esse per se[*](per se RdTH. pro se Vf. primis v.) annis virginitate resoluta[*](resoluta VdTf. sol- R(?)v. cfr. § 82. XXIV 24. XXVII 6. 144 al.). id quoque[*](quo v. quod ll.) convenit, quo nihil equidem libentius crediderim, tactis omnino[*](omnimo rv. omni rT.) menstruo postibus inritas fieri Magorum artes, generis vanissimi, ut aestimare licet. ponam enim vel modestissimum e promissis eorum, ex homine siquidem resigmina[*](re- segmina R(?)v. a. J, ut infra. cfr. nota ad § 5.) unguium e pedibus manibusque cera permixta ita, ut dicatur tertianae , quartanae vel cotidianae[*](uel quo- tidianae uel quartanae v. a. S. (an quartanaeue uel?).) febri remedium quaeri, ante solis ortum alienae ianuae adfigi iubent ad remedia in his morbis, quanta[*](quanta uero R1S. -taue rv.) vanitate, si falsum est, quanta vero noxia[*](noxa dv. a. H.), si transferunt morbos! innocentioires ex his omnium digitorum resigmina unguium ad cavernas formicarum abici[*](abici Rdv. ob- V2. ib- V1.) iubent eamque, quae prima coeperit trahere, correptam subnecti collo[*](culo V.) ; ita discuti morbum.

Haec sunt quae retulisse fas sit, ac pleraque[*](plereque V.) ex iis[*](ex iis (his rD) rv(D). om. rTS.) non nisi honore dicto, reliqua[*](reliquid V.) intestabilia, infanda, ut festinet oratio ab homine fugere. in ceteris claritates animalium aut operum sequemur[*](sequimur R. -ueremur r.).

Elephanti sanguis, praecipue maris, fluctiones omnes, quas rheumatismos vocant, sistit. ramentis eboris cum melle Attico, ut aiunt, nubeculae in facie, scobe paronychia tolluntur. proboscidis[*](promoscidis V2 (item infra).) tactu capitis dolor levatur, efficacius si et sternuat[*](et sternuat (-utet v) RG. ext- rT.). dextra pars proboscidis cum Lemnia rubrica adalligata inpetus libidinum stimulat. sanguis[*](sanguinis VR1.) et syntecticis prodest, iocurque[*](iocurque J e coni. S. -us- que VfS. iecurque rv.) comitialibus morbis.

[*](Pl. iun. 86, 20.) Leonis adipes[*](adipes ll.G(J). -dips fS. -deps v.) cum rosaceo cutem in facie[*](faciem VR.) custodiunt [*](custodit fv. a. G(S).) a vitiis candoremque; sanant[*](sanant ll.J. ser- uant sanant G. seruat sanat fv(S).) et adusta nivibus articulorumque [*](articolorem V.) tumores. Magorum[*](magnorum VR.) vanitas[*](uanitates VR1fv. a. G.) perunctis adipe eo[*](eo rv(D). om. rS.) faciliorem gratiam apud populos regesve promittit[*](promittunt v. a. G.), praecipue tamen eo pingui, quod sit inter supercilia, ubi esse nullum potest.[*](Diosc. eupor. I 18.—Pl. iun. 88, 19. 20.—Diosc. II 94.) similia dentis, maxime[*](maximi T.) a[*](ad V.) dextera[*](dextra G.) parte, villique e rostro inferiore[*](inferiore drS. -ori v. -feri r.) promissa sunt. fel aqua addita claritatem oculis inunctis[*](unctis R1.) facit et cum adipe eiusdem comitiales morbos discutit levi gustu[*](an gustatu? cfr. XXV 79 et nota ad XXVII 22.) et ut protinus qui sumpsere cursu[*](cursu Vdv. gustu re corr.) id digerant[*](digerunt V.). cor in cibo[*](in cibo dv. -bos r. imbo V. in bos R.) sumptum quartanis medetur; adips[*](adips (adeps C) cum S. adipe cum r. adipsum Vd. -ipum R. adest cum v.) cum rosaceo cotidianis febribus. perunctos eo[*](eos VR1.) bestiae fugiunt ; resistere etiam insidiis videtur[*](uidetur rv. -entur V2dT. sui dentur r.).

[*](Diosc. eupor. I 97.) Cameli[*](camelli V.) cerebrum arefactum potumque ex aceto comitialibus morbis aiunt mederi, item fel cum melle potum , hoc et anginae[*](ang///inae R.) ; cauda[*](caulae V.) arefacta solvi alvum, fimi cinere [*](fumi canere V.)[*](dist. v. a. D. cfr. Diosc.) crispari capillum cam oleo. et[*](et VRdv. ad r.) dysintericis prodest

inlitus cinis potusque, quantum III digitis capiatur, et comitialibus morbis. urinam fullonibus utilissimam esse tradunt ,[*](dist. ego.) itemque ulceribus manantibus barbaros servare[*](constat seruare V2rG Dal.(D).) eam quinquennio et heminis pota[*](pota dv. -tae VJ. -te R. -tam S.) ciere alvum; saetas[*](setas (sae- S) e cauda rv. seta (sed a V1d) secunda Vd. secundo R.) e cauda contortas et sinistro bracchio alligatas quartanis mederi.

Hyaenam[*](hienam V.) Magi ex omnibus animalibus in maxima admiratione posuerunt, utpote cui et ipsi magicas artes dederint[*](deder??? R. -runt V2v. a. G.) vimque, qua[*](quia R1.) alliciat ad se homines mentes[*](mentes V1R. -tis V2r. -te dv.) alienans [*](alienans ego. -antes R. -antos r. -atus V1. -atos rv.). permutationes[*](permutationes v. -one V1Rd (de praem.V2rH). -onis (praem. de) G.) sexus annua vice diximus ceteraque[*](ceteraque de rG. -ra quęq; d.)[*](8,105) monstrifica naturae[*](na- turae Vv. -ra rG.) eius; nune persequemur quaecumque[*](quaecum/// d. quae cum VTf.) medicinis produntur.[*](Aelian. n. a. VI 22.) praecipue pantheris terrori[*](ter- roris VR1.) esse traditur , ut ne conentur[*](conuentus R1.) quidem resistere, et aliquid[*](aliqui om.d1.) e corio[*](de corio Tv. a. H.) eius habentem non adpeti, mirumque dictu, si pelles[*](pelle VR1.) utriusque contrariae suspendantur, decidere pilos pantherae. cum fugiant venantem, declinare[*](declinantē VR1d.) ad dexteram, ut praegressi [*](praetergressi dTH.) hominis vestigia occupent; quod si successerit, alienari mentem[*](mente dv. a. S.) ac vel ex equo hominem decidere[*](decipere Vd.) ; at[*](at v. ut VRd.del.r.) si in laeva[*](laeua (le- V) ll. cfr. VI 99. 145. lae- uam v. (an vero laeuū, ut VIII 207)?) detorserit, deficientis argumentum esse celeremque capturam, facilius autem capi, si cinctus suos venator flagellumque inperitans equo septenis[*](inperitas equos septinis V.) alligaverit nodis.[*](Democrit. ap. Marc. 8, 42. (cfr. Diosc. II 96). Marc. 8, 104.) mox, ut est[*](ut est drG. aut R. //itē V. autem ut est v.) sollers ambagibus vanitas Magorum[*](magnarum V.), capi iubent geminorum signum transeunte luna singulosque prope[*](prope Rv. pro r.) pilos

servari; capitis dolori inligatam cutem prodesse, quae fuerit in capite eius; lippitudini[*](libidine V.) fel inlitum frontibus aut, ne omnino lippiatur, decoctum cum mellis Attici cyathis III[*](tribus ll.v.) et croci uncia[*](croci in uncia Vf.) inunctum; sic et caligines discuti et suffusiones; claritatem excitari melius[*](et melius T.dist. G.) inveterato medicamento , adservari autem in Cypria pyxide; eodem sanari argema[*](argemata d.), scabritias, excrescentia in oculis, item cicatrices, glaucomata vero[*](uero Rv. uerum r.) iocineris recentis inassati[*](inassatis ante Vd.) sanie cum despumato melle inunctis. dentes eius dentium doloribus tactu prodesse vel alligatos numeri[*](numeri (ego. hum- d. um- r) ordine ll. cfr. § 181. ordine humeros (um- S) v.) ordine, umerorum[*](an item umerorum?) et[*](et om.TP.) lacertorum doloribus[*](lacertos (pro doloribus) P.) ; eiusdem dentes, sed e[*](sed e ego. si de ll.v.) sinistra parte rostri[*](rostri rJ. om. rT. rostri eruti sint v. cfr. § 100.), inligatos pecoris aut capri pelle stomachi cruciatibus ;[*](Marc. 35, 19.) pulmones in cibo sumptos coeliacis vel[*](uel ego. om. ll.v.) ventriculi[*](uentriculi ego. -lis ll.v. cfr. § 105. XXV 78. XXIX 60. 105. XXX 59. 108.) cinerem cum oleo inlitum[*](illitu d.) ; nervis medullas e dorso cum oleo vetere ac felle; febribus quartanis iocur[*](iocur RS. iecur rv.) degustatum ter ante accessiones; podagris[*](podagri V.) spinae cinerem cum lingua et dextro pede vituli marini addito felle taurino, omnia pariter cocta atque inlita hyaenae pelle; in eodem morbo prodesse et fel cum lapide Assio[*](assio G. cfr. XXXVI 132. asio ll.fv.) ;[*](Marc. 8, 175.) tremulis, spasticis, exilientibus et quibus cor palpitet aliquid ex corde coctum mandendum ita, ut reliquae partis cinis cum cerebro hyaenae inlinatur; pilos etiam auferri hac[*](hac Rdv. a V.) conpositione inlita vel[*](uel VT. aut Rdv.) per se felle, evulsis prius qua[*](qua ego. cfr. § 249(ubi). quam Vdv. quos R(?)B.) renasci non libeat; sic et palpebris inutiles tolli; lumborum doloribus carnes e lumbis edendas[*](sedandas V.) inlinendasque cum oleo; sterilitatem

mulierum emendari[*](emendare R.) oculo cum[*](oculo cum dv. -lorum VR. -lorum cum r.) glycyrrhiza[*](glycyrrhiza v. glyceriza r. glize- d. clize- r.) et aneto sumpto in cibo, promisso intra triduum conceptu. contra nocturnos pavores umbrarumque terrorem unus e magnis dentibus lino alligatus succurrere narratur[*](succurrere narratur V2rG. om. r. prodest v.). suffiri[*](furentes suffiri rS.) furentes eodem et circumligari ante pectus[*](pedes R1.) suum[*](fuum VRdTfv. del. rG. cfr. § 169. 179. 213. 218. 261. 263.) cum adipe renium aut iocinere aut pelle[*](an felle? cfr. § 192.) praecipiunt. mulieri[*](mulieribus R1.) candida a pectore hyaenae caro et pili septeni[*](septeni ego. -tem ll.v.) et genitale cervi[*](cerui fi RG. -uif V. -uicib; d. a ceruice fi v.), si inligentur dorcadis pelle e[*](e ego. om. ll.v. cfr. XX 215. XXIII 125. XXXII 74. XXXVII 124. (XXVI 26).) collo[*](collae V.) suspensa, continere partus promittuntur ; venerem stimulare genitalia ad sexus suos[*](an ab sexu suo?) in melle sumpta, etiamsi viri mulierum coitus oderint; quin immo totius domus concordiam eodem genitali et articulo spinae cum adhaerente corio adservatis constare. hinc[*](hinc ll.TfS. hunc rH(J). quem v.) spinae[*](spi- nae ll.Tv(J). ruinae rS.) articulum scite[*](scite ego. siue ll. v. (an vero excidit nomen ante siue?).) nodum Atlantion vocant; est autem primus. in comitialium[*](comitialib; d.) quoque remediis habent eum. adipe accenso serpentes fugari dicunt; maxilla comminuta in aneso[*](aneso ll.H. aniso v.) et in cibo sumpta[*](sumpta om.R1.) horrores sedari; eodem suffitu[*](suffitu dv. -to r. -tis R. -ttis V.) mulierum menses evocari. tantumque est vanitatis, ut, si ad bracchium alligetur superior e[*](superior e D cum U 608. cfr. § 95. -ori (-opi R1) VRTJ (praem. e). -oris d(?)v.) dextra parte[*](dextrae partis rv. a. J.) rostri dens, iaculantium ictus deerraturos negent. palato eiusdem arefacto et cum alumine Aegyptio calefacto ac ter in ore permutato faetores et ulcera oris emendari[*](emen- dari dv. -re r.), eos vero, qui linguam in calciamento sub pede habeant, non latrari a canibus; sinistra parte cerebri naribus inlita morbos perniciosos mitigari[*](mitigari v. -re ll.) sive hominum sive quadripedum; frontis corium fascinationibus resistere, cervicis carnes, sive mandantur

sive arefactae bibantur, lumborum doloribus; nervis a dorso armisque suffiendos[*](sufficiendos V.) nervorum dolores; pilos rostri admotos mulierum labris amatorium esse; iocur[*](iocur VS. iecur rTv.) in potu datum torminibus et calculis mederi. nam[*](nam VdTfS. iam R(?)v.) cor in cibo potuve[*](potune V. -tu R1.) sumptum[*](sumptum om.R1.) omnibus doloribus corporum auxiliari[*](auxiliare R1.), lienem lienibus, omentum ulcerum inflammationibus[*](inflammationis VR.) cum oleo, medullas[*](dist. H.) doloribus spinae et nervorum lassitudini; renium nervos potos[*](potus R.) in vino cum ture fecunditatem restituere ademptam veneficio[*](ueneficiis dT.cfr. nota ad § 65.) ; vulvam cum mali Punici dulcis cortice in potu datam[*](data V.) prodesse mulierum vulvae; adipe[*](adipe a V2dTS. -pse a V1. -psaea R. -ps r. -pe e v.) a lumbis suffiri parientes difficulter et statim parere; e dorso medullam [*](me- dulla V.) adalligatam contra vanas species opitulari, spasticis genitale e maribus suffitu, item lippientibus[*](lipientibus V2R.), ruptis, et contra inflammationes[*](inflationes VTfv. a. G.) adversos[*](aduersos ego (an alternos?). seruatos ll.v. feruefactos coni. S.) pedes tactu[*](tactulae uox V.), laevos dexteris partibus, dexteros laevis; sinistrum pedem superlatum[*](superlatu V.) parturienti letalem esse, dextro inlato facile eniti[*](niti d.). membranam , quae fel continuerit, cardiacis potam[*](po- tam dv. -ta r.) in vino vel in cibo[*](lac. ego in- dicavi.) sumptam[*](sumpta V.) contra[*](contra del. rv.).... succurrere[*](succurre R1.) ; vesicam in vino potam contra urinae incontinentiam; quae autem in vesica inventa sit urina, additis oleo ac sesamis[*](sesamis dTS. -mo v. sebamis V. -anis R.) et melle haustam[*](haustam G. has iam d. asiam r. asiano haustam v.) prodesse stomachi[*](stomachi ego. coll. XXIII 142. (XXII 159). melli (supra- scr.) r. (corruptum ex maci, omisso sto propter esse). om. rv.) acrimoniae[*](acrimoniae C. aegrimonio (egr- V. agr- Rv) ll.v. -niae G cum B.) veteri. costarum primam et octavam suffitu ruptis salutarem esse; ex spina[*](pina V.) vero[*](uero om.d.) parturientibus ossa; sanguinem[*](sanguine et sumpto d.) cum polenta sumptum torminibus ; eodem tactis postibus ubicumque Magorum infestari

artes, non elici deos nec conloqui, sive[*](siue (prius) dv. sine r.) lucernis sive pelvi[*](pelui G. pului V2r. ////ui d. lui r. pluuiis v. peluibus B. cfr. XXX 14.) sive aqua sive pila sive quo[*](quo Rdv. quod V.) alio genere temptetur[*](temptetur VRfS. -entur d(?)rv. cfr. XIX 22.) ; carnes si edantur, contra rabidi canis morsus efficaces esse, etiamnum iocur efficacius.[*](cfr. Scribon. 172.) carnes[*](carnes v. -nis ll.S.) vel ossa hominis, quae in ventriculo occisae inveniantur, suffitu[*](suffitu—6 inueniantur V2rv. om. r.) podagricis[*](podagricis V2v(S). -ris rH. cfr. § 232. XXV 65. XXXIII 82 et nota ad XXIII 75.) auxiliari; si ungues[*](unguis V.) inveniantur in[*](in om.d.)iis[*](iis v. his VRC. om.d.), mortem alicuius capientium significari[*](significare d.) ; excrementa sive ossa reddita, cum interematur[*](interimatur fS. -mitur d(?)v.), contra magicas insidias[*](indias R1.) pollere; fimum, quod in intestinis inventum sit, arefactum ad dysintericos valere, potum inlitumque cum adipe anserino toto corpore opitulari[*](capitulari R1d.) laesis malo[*](malum V1d.) medicamento; a cane vero morsis adipem inlitum[*](medi- camento—inlitum V2rv. om. r.) et corium substratum; rursus tali sinistri cinere decocto cum sanguine mustelae perunctos omnibus odio venire; idem fieri oculo decocto. super omnia est, quod extremam fistulam intestini contra ducum ac potestatium iniquitates commonstrant et ad successus petitionum iudiciorumque ac litium eventus, si omnino [tantum] aliquis[*](uncos ego posui. (ali- quantulum quis v.a.G).) secum habeat[*](habeat RG(D). -bet ad V1d. -beat ad (at v) V2v.) ; eiusdem cavernam[*](cauernam fS. -na in dD. -nas in V2. -na rv.) sinistro lacerto alligatam[*](alligatam r. -ta G(D). religatam rfS. -ta v. an inligatam (re = n)?), si quis mulierem prospiciat[*](prospiciat ll.TfS. resp- v.), amatorium esse tam praesens, ut ilico sequatur; eiusdem loci pilorum cinerem ex oleo inlitum viris, qui sint[*](sunt d.) probrosae mollitiae[*](mollitiae S. -iciae R. -icia/// V. -itiei d(?)v.), severos, non modo pudicos, mores induere.

Proxime fabulosus[*](fabulosis V.) est[*](est drv. et r.) crocodilus[*](crocodiles VR. -illus r.), ingenio[*](ingento V. -gens H.) quoque

ille[*](illo v. a. H.), cui vita in aqua terraque communis. duo enim genera eorum. illius e dextra maxilla dentes adalligati dextro lacerto coitus, si credimus, stimulant; canini dentes febris statas arcent ture[*](ture VRG. ut dT.om. v.) repleti—sunt enim cavi—ita ne diebus v ab aegro cernatur qui[*](quinque ll. v.) adalligaverit[*](alligauerit d.). idem pollere e[*](e ego. et Rv. om.r. cfr. XXXII 109. XXVI 116. (an et uentri?).) ventre exemptos lapillos adversus febrium horrores [*](horrore (orr- V) Vd.) venientes[*](uenientes v, -tis ll.(?)S.) tradunt. eadem[*](eadem rG. etiam VR. hac etiam dTv.) de causa Aegypti perungunt adipe[*](et adipe RS.) aegros suos. alter illi similis, multum infra magnitudine[*](magnitudinem v. a. H.), in terra tantum odoratissimisque floribus vivit; ob id intestina eius diligenter exquiruntur iucundo nidore referta[*](referta RdTC(H). farta VS. farcta G cum B. refarcta vel refracta v. arefacta coni. B. cfr. § 105.) ; crocodileam[*](crocodillea V.) vocant, oculorum vitiis utilissimam cum porri suco inunctis et contra suffusiones vel caligines.[*](Diosc. II 98. eupor. I 109.) inlita quoque ex oleo cyprino molestias in facie nascentes[*](nascentes d. -tis VRS. enascenti r. -tes v.) tollit, ex aqua vero morbos[*](morbos rv. om. rf.) omnes, quorum natura serpit in facie, nitoremque reddit; lentigines tollit ac varos maculasque omnes. et contra comitiales morbos bibitur ex aceto mulso binis obolis. adposita menses ciet. optima quae candidissima et friabilis minimeque ponderosa, cum teratur inter digitos, fermentescens. lavatur ut cerussa [*](ut cerussa dv. om. r.).[*](Diosc. II 98.) adulterant amylo aut Cimolia[*](aut cimolia drv. autem olius V. aut olias R.), sed maxime sturnorum fimo qui[*](sturnorum fimo qui ego(quos J). cfr. Diosc. sui VRdv. qui rG. sturni quos C e coni. B.) captos oryza[*](orizia V.) tantum pascunt. felle inunctis oculis ex melle contra suffusiones nihil utilius praedicant . intestinis et reliquo corpore eius suffiri vulva laborantes[*](laborantes v. -tis ll.S.) salutare tradunt, item velleribus circumdari vapore eiusdem infectis. corii utriusque cinis ex aceto inlitus iis[*](iis v. his ll. C) partibus, quas secari opus sit, aut nidor cremati

sensum omnem scalpelli aufert.[*](Marc. 25, 40.) sanguis utriusque claritatem visus inunctis excitat,[*](excitat ego. cfr. § 95. (an facit, ut § 90. XXIX 119. 122?). om. ll. donat et; v. dat D cum U 609 (contra Plinii usum).) cicatrices oculorum emendat. corpus ipsum excepto capite pedibusque elixum manditur ischiadicis tussimque veterem sanat[*](sanant VR.), praecipue in pueris, item lumborum dolores. habent[*](habent V2rv. -baf r.) et[*](et del.V2.) adipem, quo tactus pilus defluit. hic[*](hic v. hoc ll.) perunctos[*](perunctus V. -ungi ossa d. (an hoc per- ungi totos? cfr. § 105).) a crocodilis[*](crocodillus V.) tuetur[*](tuetur Rv. retur V. tue d.) instillaturque morsibus[*](ossibus d.). cor adnexum in lana ovis nigrae, cui[*](an et cui (vel ut)?) nullus alius colos incursaverit, et[*](et Vdv. ex R.) primo partu genitae quartanas abigere dicitur.

Iungemus illis simillima et peregrina aeque animalia priusque chamaeleonem, peculiari volumine dignum existimatum Democrito ac per singula membra desecratum [*](desecratum Rdv(G). desegr- V. dissecatum B. (an dissertatum?).), non sine magna voluptate nostra cognitis proditisque mendaciis Graecae vanitatis. similis et magnitudine est[*](108) supra dicto crocodile, spinae[*](spina d.) tantum acutiore[*](ac uitio (uitio ac v) menstrua- tura (recurua- v) dv. a. B.) curvatura[*](8,120 sqq. ) et caudae[*](caule d.) amplitudine[*](amplitudinem VR.) distans[*](distans d(?)v. om. r. locus nondum sanatus.).[*](Gellius X 12, 2. 3.) nullum animal pavidius existimatur et ideo versicoloris esse mutationis. vis eius maxima contra accipitrum genus. detrahere enim supervolantem ad se traditur et[*](ei (pro et) V.) voluntarium praebere lacerandum ceteris animalibus. caput eius et guttur, si roboreis lignis accendantur, imbrium et tonitruum concursus[*](cursus Vd.) facere Democritus narrat, item iocur in tegulis ustum. reliqua ad veneficia pertinentia quae dicit[*](dicunt V2.), quamquam[*](tamquam vet. Dal. (sed 'falsa ideoque nemini nocitara' interpretatus est S).) falsa existimantes , omittemus, praeterquam ubi[*](ubi ll. G. del. v. sub Müller emend. IV 28.) inrisu coarguent eum[*](coarguent eum ego (sc. res narratae. an potius uel risus?). -guentium VRv(S). -guendum d(?)G. -guentur J.) :

dextro oculo, si viventi eruatur, albugines oculorum cum lacte caprino tolli, lingua adalligata pericula puerperii; eundem salutarem esse parturientibus, si sit[*](fi fit dG. fiftit r. circa [domum] v. de mendo cfr. § 249.) domi, si vero inferatur, perniciosissimum. linguam, si viventi exempta[*](exempta VRv(S). ade- d(?)H.) sit, ad iudiciorum eventus pollere, cor adversus quartanas inligatum lana nigra primae tonsurae.[*](Gellius X 12, 5.) pedem e prioribus dextrum pelle hyaenae adalligatum sinistro bracchio contra latrocinia terroresque[*](//erroresque V.) nocturnos pollere, item dextram mamillam contra formidines pavoresque; sinistrum vero pedem torreri in furno cum herba, quae aeque chamaeleon vocetur, additoque unguento pastillos[*](pastillos VS. in past- R. in past- di- gerunt d(?)v.) eos[*](eos dTv. eos ad VR. (an factos? cfr. XXIV 131. XX 233).) in ligneum vas[*](ligneo uase v. a. H.) conditos praestare, si credimus, ne cernatur ab aliis qui id[*](qui id D. quid VR. qui dv.) habeat. armum dextrum ad vincendos adversarios vel hostes valere, utique si abiectos eiusdem nervos calcaverit [*](calcauerit ll.G. -rint v. -ris D cum U 610. cfr. CFW Müller p. 11 et XXV 134. (sed inuenerint XXXII 64).) ; sinistrum vero[*](uero ego. umerū ll.G. mirum v. del. voluit S.) quibus monstris consecret, qualiter somnia quae velis ac[*](ac Vdf. et Rv.) quibus velis mittantur[*](mittantur d(?)v. -ant r. mittat vet. Dal.), pudet referre: omnia[*](somnia S cum P.) ea dextro pede resolvi, sicut sinistro latere lethargos, quos fecerit dexter[*](dextrum v. a. H.). set[*](set ego. sit VR. sic dTS. del. v.) capitis dolores insperso vino, in quo[*](dist. G.) latus[*](laus V.) alterutrum maceratum sit, sanari; si feminis[*](si feminis TJ. feminis ll.G. -nis. si v.) sinistri vel pedis cinere[*](cinere VRJ. -ri d. -ri si G. -re si S.) misceatur lac suillum, podagricos fieri[*](fieri ll. v. an liberari (cfr. XX 233) vel fanari?) inlitis pedibus.[*](Marc. 8, 67. cfr. Plin. XXIX 73.—cfr. Plin. VIII 122.) felle glaucomata et suffusiones[*](suffusionis R.) corrigi prope creditur tridui inunctione[*](iniunctione V.), serpentes fugari

ignibus[*](ignibus RG. lenibus (ortum ex icnibus) rf. liene v.) instillato, mustelas contrahi in aquam coiecto[*](coniecto Rdv. a. J.), corpori [*](corpore v. a. D.) vero inlito detrahi pilos. idem praestare narrat[*](narrat VVen.(D). -rrant rv.) iocur[*](io cur (cor V2) VS. iecur rv (ut semper).) cum ranae[*](rana V.) rubetae pulmone inlitum; praeterea iocinere amatoria[*](propterea iocineri amatori ad id solui V.) dissolvi, melancholicos autem sanari, si ex corio chamaeleonis sucus herbae Heleniae[*](heleniae J coil. XXI 159. (XXV 12). hebente dT. beb- R. leb- V1. deb- V2r. hab- v. del. C. tepente S e coni. H nepenthae U 611 (terminatione falsa).) bibatur; intestina et fartum[*](fartum RH e coni. Dal. farctum T. faftum f. fartif m V1d. partem V2. fimum v.) eorum, cum animal id[*](animal id rS. -mal r. id an- v.) nullo cibo vivat[*](bibat V. uiuat cum v.), simiarum urina una[*](urina una ego. cfr. § 140. 151. 185. (XXV 132.) XXIX 50. XXXIII 93. 84. XX 21. urinam VR. -na dv.) inlita inimicorum ianuae[*](ianuae VRG. fane dT. in- mane v.) odium omnium hominum his conciliare; cauda flumina et aquarum impetus sisti, serpentes soporari; eadem medicata cedro et murra inligataque gemino ramo palmae[*](palmo Vf.) percussam aquam discuti, ut quae[*](ut quae dv. utq; r. utique V. uaq; R.) intus sint omnia appareant; utinamque[*](ut in aquae (om. eo) V.) eo ramo contactus esset Democritus, quoniam ita loquacitates inmodicas promisit inhiberi. palamque est virum alias sagacem et vitae utilissimum nimio iuvandi mortales studio prolapsum[*](proba ipsu R.).

[*](Diosc. II 71.—cfr. Plin. VIII 91. Diosc. eupor. II 96.) Ex eadem similitudine est scincus—et[*](et VdTx. quem R(?)v.) quidam terrestrem crocodilum esse dixerunt—, candidior[*](candidiore fv. a. H.) autem et tenuiore[*](tenuior dTx.) cute. praecipua tamen differentia dinoscitur a crocodilo, squamarum serie[*](ferie RdTH. ferte V. certe x. feta v.) a cauda ad caput versa[*](uersa Rdxv. tunsa V.). maximus Indicus, deinde Arabicus. adferuntur salsi. rostrum eius et pedes in vino albo poti[*](poti R(?)v. -tu rTx. an pota? cfr. CFW Müller p.8. 9.) cupiditates veneris accendunt[*](acedunt V.), utique cum[*](cum om.dTx.) satyrio et erucae semine singulis

drachmis[*](duabus ll.v.) omnium[*](omnium ll. v. an ocimi (cfr. XX 123 extr. Marc. 33,. 50) vel alius herbae nomen?) ac piperis II admixtis ita[*](ita ut v.a.D.) pastilli singularum drachmarum bibantur[*](dist. ego (bibantur pendente a part. cum).).[*](Diosc. II 71. cfr. Plin. VIII 91.) per se laterum carnes obolis binis cum murra et pipere pari modo potae efficaciores ad idem creduntur. prodest et contra sagittarum venena, ut Apelles tradit, ante posteaque sumptus. in antidota quoque nobilia additur. Sextius plus quam drachmae pondere in vini hemina potum perniciem adferre tradit, praeterea eiusdem[*](eiusdem ll.v. lentium coni. Gesner e Diosc. an lentis (corruptum in letisde)?) decocti ius[*](decocto uis V.) cum melle sumptum venlerem inhibere.

[*](Diosc. II 25. Nicand. ther. 566.) Est crocodilo cognatio[*](cognatio dxrv. om. r.) quaedam amnis eiusdem geminique victus cum[*](cum Rdxv. quo V.) hippopotamio[*](hippopotamo (hypop- x) dxv.a.D. cfr. nota ad VIII 95).), repertore detrahendi[*](detrahendi VG. tra- rTxfv.) sanguinis, ut diximus, plurimo[*](plurimo VTxS. -mi r(?)v.) autem[*](autem ll.v.an inuento?) super Saiticam[*](salticam Vxv.a.B.) praefecturam.[*](8,96) huius corii cinis cum aqua inlitus panos sanat, adips frigidas febres, item fimum suffitu, dentes e parte laeva dolorem dentium scariphatis[*](scariphatis S. -ifatis VdxD. -ificatis rv. sacrifi- R.) gingivis. pellis eius e sinistra parte frontis inguini[*](inguini D cum U 612. in agmina (agn- x) ll.x. in inguina v. cfr. Diosc.) adalligata[*](adalli- gatam V.) venerem inhibet, eiusdem cinis alopecias explet. testiculi drachma ex aqua contra serpentes bibitur. sanguine pictores utuntur.

[*](cfr. VIII 137.) Peregrinae sunt et[*](et v. om. ll.) lynces, quae clarissime quadripedum omnium cernunt. ungues earum omnes cum corio exuri efficacissime in Carpatho[*](carphato Vx.) insula tradunt. hoc cinere poto propudia virorum, eiusdem[*](eius- dem (-demque V2D) -feminarum V2rv. om. rx.) aspersu feminarum libidines [*](li- bines V2. -bies V1R1.) inhiberi, item pruritus corporum, urina[*](urinę d. -ne x.) stillicidia vesicae. itaque eam protinus terra[*](terrae Vd. -rre x.) pedibus adgesta obruere

traditur. eadem autem et iugulorum[*](iugulorum VR (codd. aliquot B) G.ungulorum d. -la- rum xv (aurium add. B).) dolori monstratur in remedio. hactenus de externis.