Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

Dictae[*](dictae dv. -ta rS.) erant[*](erat V2S.) naturae[*](naturae dv. -ra rS.) omnium rerum inter[*](inter dErv. -rre R. -rrae V.) caelum ac terram[*](terram Erv(D). -rras rTfS.) nascentium, restabantque quae[*](quae Rdv. que V. quaeque E. quaequae D.) ex ipsa[*](ipfa Erv. illa r. ima J coll. XII 2.) tellure fodiuntur, si non herbarum ac fruticum tractata[*](tractata dv. -cta Er. -etarent V. -ctarunt R.) remedia auferrent[*](auferent V.) traversos[*](trauersos TES. -sus (ira- V1) V. transuersos (-sis R1) Rdv.) ex ipsis animalibus, quae sanantur ,[*](dist. J.) reperta maiore medicina. quid[*](quid VREJ. qui d(?)rv. cfr. XXIX 15. (XVII 217. XXXVII 141).) ergo? dixerimus[*](diximus Tv. a. G.) herbas et florum imagines ac pleraque inventu[*](inuenta E.) rara ac difficilia[*](an difficilia &?), iidem[*](idem VED.) tacebimus, quid in ipso homine prosit homini [*](homini- que E.), ceteraque genera[*](que genera om.E.) remediorum inter nos viventia, cum praesertim nisi carenti[*](carent V.) doloribus morbisque vita ipsa poena fiat? minime vero, omnemque insumemus operam, licet fastidii periculum urgeat[*](iurgeat R.), quando ita decretum est, minorem gratiae[*](gratia VR.) quam utilitatium[*](utilitatum dv. a. D. cfr. § 59.) vitae respectum habere. quin immo externa quoque et barbaros[*](barbaras R1.) etiam[*](etiam Erv (D). om. rS.) ritus indagabimus . fides tantum[*](an tamen?) auctores appellet, quamquam et ipsi consensu prope[*](proprii v. a. G.) iudicii ista[*](iudicii ista D. cfr. § 6. 8. XXII 15. praef. 6. 8. -cii (-ci E) ita ll.v. -cata G.) eligere laboravimus potiusque curae rerum quam copiae institimus[*](institumus R. -uimus Er.). illud admonuisse perquam necessarium est dictas iam a nobis naturas [*](8,97 sqq.) animalium et quae cuiusque essent inventa—neque [*](25,89 sqq. )

enim minus profuere medicinas reperiendo quam[*](cum (pro quam) V.) prosunt[*](prosint R1. possunt Dal.) praebendo—, nune quae in ipsis auxilientur indicari, neque illic in totum omissa[*](emissa Vd.) ; itaque[*](haec itaque VR1dSJ.) haec esse quidem alia, illis tamen conexa.

[*](Celsus III 23 (p. 114). Pl. iun. 94, 1. cfr. Scribon. 17.) Incipiemus autem ab homine ipsum sibi exquirente[*](exquirente U 593. -tes RdEv. -tis V.), inmensa statim difficultate obvia. sanguinem quoque[*](quoque VdErG. om.R. quidem C. namque v. an quippe? cfr. XXV 59.) gladiatorum [*](uncos posui e coni. S.) bibunt, ut viventibus[*](ut bibentibus V1RdTfv. a. G.) poculis[*](poculis G. populis ll. (v add. procul sint).), comitiales [morbi], quod spectare facientes in eadem harena feras quoque horror est. at[*](ad V.), Hercule, illi ex homine ipso sorbere[*](sorbore E. sobere V.) efficacissimum putant calidum spirantemque[*](sperantemque E.) et vivam[*](uiuam D. unam ll. una v.) ipsam anrimam ex osculo vulnerum, cum[*](cum —11. 12 ferarum om.V1R1d.) plagis omnino ne[*](omnino ne ego. omne V2Er. ne G. hunc (vel hoc) ne B. hoc omnium v.) ferarum quidem[*](quidam V2v. a. B.) admoveri ora[*](ore E. ori B.) mos[*](mos TfJ. mus V1R. mus fas V2. fas d(?)Erv.) sit humanus[*](humanus ll.Tf. -na G. -no B. -nas D (ad me- dullas referens).). alii medullas crurum quaerunt et cerebrum infantium. nec pauci apud Graecos singulorum viscerum membrorumque etiam sapores[*](sapore V.) dixere, omnia persecuti ad resigmina[*](resegmina dv. a. J. cfr. XIII 77 (M). XXVIII 86.) unguium, quasi vero sanitas videri possit feram ex homine[*](feram ex homine om.R. .... mine rin marg.) fieri morboque dignum in ipsa medicina, egregia[*](medicinę gratia (-tia egregia v) dv. a. G.), Hercules, frustratione, si non prosit. aspici humana exta[*](exista V.) nefas habetur: quid mandi? quis ista invenit, Osthane[*](osthane (P)S. cfr. XXX 8. ost r. -tane V1RT. -tenta rv.) ? tecum[*](cum V2E.) enim res erit[*](restrit E. res rit V2.), eversor iuris[*](euersosturis V1. -orisurī V2.) humani monstrorumque[*](nostrorumque E.) artifex, qui primus ea condidisti , credo, ne tui vita[*](tui uita ego. uita ll. uita tui v.) oblivisceretur. quis invenit singula

membra humana mandere? qua coniectura inductus? quam potest[*](potest Erv. post VR. pro d.) medicina[*](medicinā V.) ista originem habuisse? quis veneficia innocentiora fecit quam remedia? esto, barbari externique ritus invenerant[*](inuenerant VRTED. -rint d(?)v.) : etiamne Graeci[*](suas graeci Rd.) suas fecere has artes[*](artes v. -tis VRdS. -tice E. (an suae fecere hos artis?)) ?[*](Scribon. 16 extr. Seren. 1019.) extant commentationes Democriti ad aliud[*](aliut R. -ia v. a. D.) noxii 5 hominis[*](homines VR.) ex[*](ex dS. e V2G. et r. et ex v.) capite ossa plus prodesse, ad alia amici et[*](et om.R1.) hospitis[*](hospites VR.). iam vero vi[*](ui Ervv.ubi r.) interempti dente gingivas[*](gingiua Vd. -uā J coll. XXX 26. sed cfr. XXXII 79.) in dolore scariphari[*](scariphari dS. -ifari rT. -ificari v.) Apollonius[*](apollimius E.) efficacissimum scripsit, Meletos [*](meletos V1RfS. -tes dT. miletos V2Er. -tus v.) oculorum suffusiones[*](suffusione V. -nē d.) felle hominis[*](homines V.) sanari, Artemon calvaria[*](in caluaria T. calua B.) interfecti neque cremati propinavit aquam e fonte noctu comitialibus morbis. ex eadem suspendio interempti catapotia fecit contra canis rabiosi morsus[*](morsum d.) Antaeus. atque etiam quadrupedes homine[*](homine P. -nes ll.v.) sanavere, contra inflationes[*](inflammationes R1Tf.) bou perforatis cornibus inserentes ossa humana, ubi homo occisus esset aut crematus, siliginem[*](fuli- ginem P.), quae pernoctasset, suum morbis dando. procul a nobis nostrisque litteris absint ista. nos auxilia dicemus[*](dicimus f.), non piacula, sicubi lactis puerperarum usus mederi poterit[*](poterit VdTErv(H). poffit R. potuit G.), sicubi saliva tactusve corporis, ceteraque similia. vitamin quidem non adeo expetendam [*](extendam E. -dendam v. a. G.) censemus, ut quoquo[*](quo VR1.) modo trahenda sit. quisquis [*](dist. ego.) es[*](es d(?)B. est r.), talis[*](an talibus (sc. remediis)?) aeque moriere, tamquam[*](tamquam ego. etiam quam VT. etiam cum -rv.) obscaenus[*](obscenę R1.) vixeris aut nefandus. quapropter hoc primum quisque in remediis animi[*](animis ut VR1. -mi ut dT.) sui habeat, ex omnibus bonis, quae homini tribuit

natura, nullum melius esse tempestiva morte, idque[*](idque om.E.) in ea optimum, quod illam sibi quisque praestare possit[*](poffit VRdTf. poterit Erv.).

Ex homine remediorum primum maximae quaestionis [*](quaestiones R.) et semper incertae est, polleantne[*](polleantne (-tue f) VRdTfS. uale- Erv (D). cfr. XXIX 11.) aliquid verba et incantamenta carminum. quod si verum[*](uerum hominis E.) est, homini acceptum fieri[*](fieri VRTEv (Gron. S). ferri d(?)C. cfr. VIII 61. XXXIV 138. 142. (aliter II 22. XII 82. XIX 37. XIV 60).) oportere conveniat, sed viritim sapientissimi cuiusque respuit fides, in universum vero omnibus[*](in omnibus R1.) horis[*](oris V. ho- minis E. horis hominis v. a. G.) credit vita nec sentit. quippe victimas[*](uictimas Ev(D). -ma r. mā S.) caedi sine precatione non videtur referre[*](referri E.) aut deos[*](aut deos VRdTH. adeo E. nec deos v.) rite consuli.[*](cfr. Valer. Max. I 1.) praeterea alia sunt verba inpetritis[*](inperitis R1. -etruis T. -etrantis v. a. H.), alia depulsoriis[*](depulsoriis RdTfH. -ris V (?)Ev(D).), alia commendationis [*](commendationis B (-toriis J). -nta- tionis VRdv. -nes E.), videmusque[*](uidemusque VRdTS. -dimus quae (quev))Ev(H). -mus C.) certis precationibus obsecrasse[*](an obsecrare?) summos magistratus et, ne quod[*](ne quid Rd(?)v. a. S.) verborum praetereatur aut praeposterum dicatur, de scripto praeire aliquem rursusque alium custodem dari qui adtendat, alium vero[*](alium uero Ev. aliquē uero dTS. aquam (-ua R) uero VR.) praeponi qui favere[*](fauere VRdTS. -ri Ev.) linguis iubeat, tibicinem canere, ne quid aliud exaudiatur , utraque memoria insigni, quotiens ipsae[*](ipsae—17 quotiens om.VR1.) dirae obstrepentes nocuerint quotiensve precatio erraverit; sic repente extis[*](extitis R1. -tetis V.) adimi capita vel corda aut geminari victima[*](uictum V. -tua R1.) stante.[*](Livius VIII 9, 6–8. X 28, 15.—Dion. Halic. II 69. Valer. Max. VIII 1, 5. cfr. Liv. epit. XX.—Plutarchus quaest. Room. 283.) durat inmenso exemplo Deciorum patris filiique, quo se devovere[*](deuoluere E. -orauere V1. -orare V2.), carmen; extat Tucciae[*](tuctiae d.) Vestalis incesti deprecatio

[*](et p. 280, 1 incesti deprecatio G. -stae (-ste E) precatio (praec- VE) ll.v.), qua usa[*](qua usa Rdv. causa V. qua causa E.) aquam[*](quam V.) in cribro[*](cibro V.) tulit anno urbis DXVIIII[*](DXVIIII V(?) EJ. DCVIIII Rv. -VIII dT.). boario vero in foro Graecum Graecamque[*](graecam- que Erv. -camue (-uel R) r.) defossos[*](defossa VdT. -ss/// R1.) aut[*](ut V.) aliarum gentium, cum quibus tum res esset, etiam nostra aetas vidit. cuius sacri precationem, qua[*](quia VR1.) solet praeire XVvirum collegii magister, si quis legat, profecto vim carminum fateatur, omnia ea[*](omnia ea VRdS. ea (et v) omnia EG(D).) adprobantibus DCCCXXX annorum eventibus. Vestales nostras hodie credimus nondum egressa urbe mancipia[*](manupia R1.) fugitiva retinere in loco precatione[*](precatione G. -nes R. -ni (praec- E) Er. -nis (praec- V) rfv. -nibus J.), cum[*](cum ll. G. quod v.), si semel recipiatur ea ratio, et deos preces aliquas exaudire aut ullis[*](ullis Ev(S). illis rH.) moveri[*](mouere E.) verbis, confitendum[*](confiteri.dum V.) sit[*](sit Erv. sed rT.) de[*](dist. S cure Gesnero.) tota coniectatione [*](coniectione VfS.).

Prisci quidem nostri perpetuo talia[*](alia d2. om.d1.) credidere[*](credidere VdTfS. prodi- R(?)Ev(D). cfr. § 27.), difficillimumque [*](diffi- cillimaque V. -mamque d.) ex his, etiam fulmina elici[*](fulmine lici V.), ut suo loco docuimus .[*](Livius I 31, 8. (Peter hist. Rom. fragm. p. 80 nr. 13).) L. Piso primo annalium auctor est, Tullum[*](tul- lium V2.) Hostilium regem ex Numae libris eodem, quo illum, sacrificio Iovem caelo devocare[*](deuocauere VR1.) conatum, quoniam parum[*](parum om.VE1.) rite quaedam fecisset, fulmine ictum, multi vero magnarum rerum fata[*](facta d.) et ostenta verbis permutari.[*](Dion. Halic. IV 59–61. Varro 1. L. IV 3. Plutarchus Val. Popl. c. 13 (p. 103). Festus s. v. Ratumena.) cum in Tarpeio fodientes delubro fundamenta caput humanum invenissent, missis ob id ad se[*](ad se RdTH cum Gron. ade Vf. a se Ev. a senatu B (D).) legatis Etruriae celeberrimus vates Olenus[*](olemus R. solenus d.) Calenus, praeclarum id fortunatumque cernens, interrogatione in suam gentem transferre temptavit, scipione determinata prius[*](determinata prius VR1dS. prius det- Erv (D). cfr. § 32. 97. 144.) templi imagine[*](imagini V. -gni r. magni R.) in solo ante se:

Hoc ergo dicitis, Romani[*](dictis romanus E.) ? hie templum lovis optimi maximi futurum est, hic caput invenimus? constantissima annalium adfirmatione[*](adfirmationem R.), transiturum fuisse fatum in Etruriam, ni praemoniti[*](prae- menti VR1d.) a filio[*](folio V.) vatis legati[*](legati romani Erv. a. S(D).) respondissent : Non plane hic, sed Romae inventum caput dicimus. iterum id[*](id REv. in V. hinc d.) accidisse tradunt, cum in fastigium [*](fastidium V.) eiusdem delubri praeparatae quadrigae fictiles in fornace crevissent, iterum[*](et iterum Erv. a. S(D).) simili modo[*](mo R1d. more T.) retentum augurium.

Haec satis sint, exemplis ut appareat, ostentorum vires et in nostra potestate esse ac, prout quaeque accepta sint, ita valere. in augurum certe disciplina constat neque diras neque[*](diras neque om.Vd.) ulla auspicia pertinere ad eos, qui quamque[*](qui quamque RdEv. quicquam quae V. quicumque D. an qui quamcumque?) rem ingredientes observare se[*](obseruare se Erv(D). -asse rTfS.) ea negaverint[*](nega- uerim Vd.), quo munere divinae indulgentiae maius nullum est. quid? non et legum ipsaruin in duodecim tabulis verba sunt:[*](Seneca quaest. nat. IV 7, 3. cfr. R. Schöll Legum XII tab. fragm. VIII 7. 26. Macrob. III 9. Plutarch. quaest. Rom. 61 p. 278. Plin. III 65.) qui fruges excantass it[*](excantassit P. -sset ll.v. a. S.), et alibi: qui[*](qui om.E.) malum carmen incantassit[*](incantassit V1RS. -sset V2dErv. (et alibi qui malum prave iteraveruntVR).) ? Verrius Flaccus auctores ponit, quibus credat in obpugnationibus ante omnia solitum a Romanis sacerdotibus evocari deum, cuius in tutela id oppidum[*](ad eum VR1.) esset, promittique[*](promittitque VR.) illi eundem aut ampliorem[*](ampliorem locum Ervv. a. H.) apud Romanos cultum[*](cultumue v. a. H.). et durat in pontificum[*](ponti- ficium V2.) disciplina id sacrum, constatque ideo occultatum , in cuius dei[*](demum (pro dei) Ve corr.) tutela Roma esset, ne qui hostium simili modo agerent.[*](Theocrit. 2. Vergil. buc. 8, 64 sqq. 71. cfr. Plin. VIII 48.) defigi quidem diris[*](miris V2Ev. a. B.) precationibus[*](precationibus VRdTfS. depr- Erv(D).) nemo[*](nemo num (pro non) R1.)

non metuit. huc[*](hoc VD.) pertinet ovorum[*](ut ouorum rv. a. B.), quae[*](quę dS. Que VRT. ut B.om.Ev.) exorbuerit quisque , calices coclearumque[*](coclearumque exorbuerit quisque VR.) protinus frangi aut isdem[*](isdem VRED. eosd- d(?)B. easd- v.) coclearibus perforari. hinc Theocriti apud Graecos, Catulli[*](catuli V. Calui Unger de Valgi Bufi poem. p. 287.) apud nos. proximeque Vergilii incantamentorum amatoria imitatio. multi figlinarum opera rumpi credunt tali modo, [*](dist. ego.) non[*](modo non dErv. non (nom V1) modo V1R. modo V2.) pauci etiam serpentes, ipsas[*](ipsos Tv. a. G.) recanere[*](recanere ll.TfH. -ntari (inc- G) v. cfr. X 102.) et hunc unum illis esse intellectum, contrahique Marsorum cantu etiam in nocturna quiete[*](quiete iam d. qui etiam V. quiete etiam R (?)Ev.). iam parietes incendiorum deprecationibus conscribuntur. neque est facile dictu, externa verba atque ineffabilia abrogent[*](rogent E. dero- v. a. H.) fidem validius an[*](an B. in ll. etiam v.) Latina et[*](latina et ego. -nae E. -ne/// d. -ne V. -na R (?)v.) inopinata , quae[*](quae ego. et quae ll. v.) inridicula[*](ridicula v. a. H.) videri cogit animus semper aliquid inmensum exspectans ac[*](ad (pro ac) V.) dignum deo movendo, immo vero quod numini[*](nomini V.) imperet.[*](Homerus τ 455. Theophr. ap. Athen. XIV 18 p. 624a. Apollon. hist. mir. 49. Gellius IV 13. Martian. Cap. IX 926 (p. 314). Cato 160 (cfr. Plin. XVII 267). Varro I 2, 27.) dixit Homerus[*](homeros V.) profluvium sanguinis vulnerato femine Ulixen[*](ulixen ErS. -em G. -xe R. ulyxe V. -em v. -yssem d(?)C(H).) inhibuisse carmine, Theophrastus ischiadicos sanari, Cato prodidit luxatis membris carmen auxiliare, M. Varro podagris. Caesarem dictatorem post unum ancipitem vehiculi casum ferunt semper, ut primum consedisset, id quod plerosque[*](plerusque V.) nunc facere scimus, carmine ter repetito[*](crete petito R1. -itos d.) securitatem itinerum[*](iterum VR1f.) aucupari solitum.

[*](Ovid. fast. I 175. Cic. de divin. I 45, 102.—cfr. Plin. XI 251.) Libet[*](licet Ev. a. H.) hanc[*](hanc in v. a. H.) partem singulorum quoque conscientia[*](conscientie d. -tiam Ev. a. H.) coarguere. cur enim primum anni incipientis[*](incipientes V(?)ED) diem laetis

precationibus invicem faustum ominalmur? cur[*](cur Erv. cum d. eum V. reum R.) publicis lustris etiam nomina[*](numina d.) victimas ducentium prospera[*](prospera RdB. -re Vv. pspere E.) legimus[*](legimus RdEv(G). lig- V. elig- C(S) cum B.) ? cur effascinationibus adoratione[*](adhoratione V.) peculiari[*](peculiare VRE.) occurrimus, alii[*](an aliqui?) Graecam Nemesin[*](nemesim RS.) invocantes, cuius ob id Romae simulacrum in Capitolio est, quamvis Latinum nomen non sit? [*](Verg. buc. 8, 75. Gels. III 4.) cur ad mentionem[*](mentioned dEv. dement- V. orat- R.) defunctorum testamur, memoriam[*](memoria VRd.) eorum a nobis non sollicitari? cur inpares numeros ad omnia vehementiores credimus, idque in febribus dierumn observatione intellegitur? cur ad primitias pomorum haec vetera esse dicimus, alia nova optamus? cur[*](cur V2Erv. alia rTf.) sternuentes[*](ster- nuentes dTH cum Gron. -tis V1R. -umentis V2Er. -utamen- tis fv.) salutamus ? quod etiam Tiberium Caesarem, tristissimum, ut constat, hominum[*](hominem R1dTfS.), in vehiculo exegisse tradunt, et aliqui nominec quoque consalutare religiosius putant? quin et absentes tinnitu aurium praesentire[*](praesentium Vd.) sermones de se[*](de se re V. de sese dS.) receptum est. Attalus adfirmat, scorpione[*](scorpionem (-phi- R) VR1.) viso[*](uisori V.) si quis dicat duo, cohiberi nec vibrare ictus. et quoniam scorpio admonuit , in Africa nemo destinat aliquid nisi[*](nisi aliquid VR1.) praefatus Africam, in ceteris vero gentibus deos ante obtestatus[*](obtestatur v. a. S.), ut velint. nam[*](an iam?)[*](nam—20 uidemus in § 26 post iudicatur transponenda esse coni. S.) si mensa[*](mensa VRdG. mens Ev(D).) adsit[*](assit v. a. C. adflicta sit D.), anulum[*](nullum Ev. a. H.) ponere translatitium [*](translatitium Ev(D). -la- tium dVen. tralatium VR. -titium H.) videmus, quoniam etiam[*](quoniam etiam VRdTJ. quin etiam fH. etiam quoniam E. quoniam v.) mutas[*](mutas S cum Ferrario elect. 2, 17. multas ll. G. -tas etiam v.) religiones[*](relegiones V. -ligionesque E.) pollere manifestum est.[*](Plutarch. Numa 14 p. 69. Plaut. Curc. I 1, 69. Posidon. ap.Athen.IV 36 p. 152d.—schol. Aristoph. Vesp. 626.) alius[*](aliis U. an aliquis? (post alius intercidisse aliqua altero alius terminata coni. S).) saliva[*](sali- uamus VR1.) post aurem[*](paurem dicito V.) digito relata sollicitudinem

animi propitiat[*](propitiari d.). pollices, cum faveamus, premere etiam proverbio iubemur. in adorando dextram[*](dextrā dv(S). -tra VE. -teram R(?) Verc.) ad osculum referimus totumque corpus circumagimus, quod in laevum fecisse Galliae religiosius credunt. fulgetras[*](fulget trans E.) poppysmis [*](pompismis d. poppimys E.del. v. a. B.) adorare consensus gentium est.[*](cfr. Petron. c. 74.) incendia inter epulas nominata aquis sub mensam[*](mensam VtfES. -sas Rd(?)G(H). -sis Lugd. -sa v.) profusis[*](per- fusis V.) abominamur. recedente aliquo ab epulis simul verri solum aut bibente[*](bibente v. -tem VRd. uiuente E.) conviva[*](conuiua v. -am ll.) mensam[*](mensa E.) vel repositorium tolli inauspicatissimum iudicatur. Servi Sulpicii principis viri[*](uiri om.VR1.) commentatio est quamobrem mensa[*](mensa uacua Fer- rarius. mensa sola coni. S.) linquenda non sit, nondum enim[*](enim in VR1d.) plures[*](plures (sc. mensae) quam ll.v.(G). plures quam III (aut quattuor uel quin- que) B.) quam convivae numerabantur. nam sternumento revocari ferculum mensamve[*](mensaue Vd.), si non postea[*](postea si non VR1d.) gustetur aliquid ,[*](lac. ego indicavi; exciderunt fere ostenta eius modi ob- seruare quis spernendum arbitretur.) inter diras[*](dira v. a. G.) habetur. ..... aut[*](aut ll. G. del. v.) omnino[*](omnia Ven.) inane[*](inane VRdTVerc. nam E. non G. autem v.) esse[*](est dT.) ? [*](cfr. Diog. Laert. VIII 1, 34.) haec[*](dist. ego.) instituere illi, qui omnibus negotiis horisque interesse credebant deos et ideo placatos etiam vitiis nostris reliquerunt[*](liquerunt d.). quin et repente conticescere[*](conticiscere VRS.) convivium adnotatum , set[*](set ego. est ll.v. cfr. VIII 207. XXIX 77. X 62 et XI 281.) non nisi in pari praesentium numero, isque[*](isque VRdTH(J). iisque fS. squae E. qua in re v.) famae labor est ad quemcumque eorum pertinens. cibus etiam e manu prolapsus reddebatur utique[*](uti- que RG. ubi- Vd. ut quae E. atque v.) per mensas, vetabantque[*](uetebantque R. -tabantur v. a. G.) munditiarum causa deflare[*](defluere E.), et sunt condita auguria, quid[*](qui R1d.) loquenti cogitantive id acciderit, inter execratissima

[*](et p. 285, 1 exagrantissima VR1d.), si[*](est si coni. S.) pontifici accidat dicis[*](dicis RdTfEH(J). ditis V(?)v(S).) causa epulanti[*](epu- lati Vd.). in mensa utique id reponi adolerique[*](adolorique V.) ad Larem piatio est. [*](cfr. Plin. XVI 194. XVIII 321.) medicamenta, priusquam adhibeantur, in mensa forte deposita negant prodesse. ungues resecari nundinis Romanis tacenti atque a[*](a REv. om.V(?)dT.) digito indice[*](in- dige VR.) multorum[*](mulierum D.) persuasione[*](perfuafione ego. pecuniae ll.v. cfr. § 260. XIX 187. XXV 10. 94. XXVII 107. XXIX 28. XXXII 21. XXX 115. peculiare D. opinione Hauptius Hermae VI 390 (opusc. III 566).) religiosum est, capillum vero contra[*](contra ErS. -tracti r. -trectari con- tra v.) defluvia ac[*](ad Vd.) dolores[*](colores d.) capitis XVII luna atque XXVIIII. pagana lege in plerisque Italiae praediis cavetur[*](cauentur d.), ne mulieres per itinera[*](perit in ara V.) ambulantes torqueant fusos aut omnino detectos[*](deiectos d.) ferant, quoniam adversetur id[*](id REv. in V.om.d.) omnium spei, praecipue frugum. M. Servilius Nonianus[*](nonnianus Vf.) princeps civitatis non[*](non dEv. num r.) pridem in metu[*](quid enim metum E.) lippitudinis , priusquam ipse eam nominaret aliusve ei praediceret, duabus litteris Graecis PA chartam[*](cartam V.) inscriptam[*](scriptam E.) circumligatam [*](circumligatis E. (an -to?)) lino subnectebat collo, Mucianus ter consul eadem observatione[*](obserua- tionem E.) viventem muscam in linteolo albo[*](albo VErv. ob r.), his[*](iis V1R.) remediis carere ipsos lippitudine praedicantes. carmina quidem[*](quidam E. quaed- v. a. S.) extant contra grandines[*](cardines Vd.) contraque morborum genera contraque ambusta, quaedam etiam experta[*](experta G. ex parte ll. in partus v.), sed prodendo obstat ingens verecundia in tanta animorum varietate. quapropter de iis[*](de iis RS. deus V. de his rv(D).) ut cuique libitum fuerit opinetur.

[*](cfr. Plin. VII 13–15. XXI 78. Strabo XIII 1, 14 p. 588. Cels. V 27, 3.) Hominum monstrificas naturas et veneficos[*](uenificos V2. uerif- V1d. benef- E.) aspectus diximus in portentis gentium et multas animalium[*](7,13 sq. ) proprietates, quae repeti supervacuum est. quorundam

hominum tota corpora prosunt, ut[*](ut Erv. om. r.) ex iis[*](iis v. his ll. C.) familiis, quae sunt terrori serpentibus, tactu ipso levant[*](lauant E.) percussos suctuve[*](su- coue E.) modo[*](modo ego. tumodo R. modico rVerc.(G). med- v. madido ED. tumido rTf. umi- Salm. e tumi- (sc. uulnere) J. cfr. XI 279.), quorum e genere[*](genera (om. e) E.) sunt Psylli Marsique et qui Ophiogenes[*](ophiogenes C. -nis RdD. opioghenes V. oblongenis E. -nes v.) vocantur in insula Cypro[*](cypro Erv. paro rTfJ coll. VII 13 (memoriae lapsum statuens).), ex qua[*](quo Vd.) familia legatus Euagon[*](eua- gon VRdTH. exa- EG. hexa- v.) nomine a consulibus Romae in dolium[*](nidulium V.) serpentium coniectus[*](con- tectus VR1.) experimenti[*](experimentis Er. -to R.) causa circummulcentibus[*](circummultibus VR1. -tis d.) linguis miraculum praebuit.[*](cfr. Plin. VIII 92. 93.) signum eius familiae est, si modo adhuc durat, vernis temporibus odoris virus. atque eorum sudor quoque medebatur, non modo saliva. nam in insula Nili Tentyri[*](tentyri dTB. -rii E. -ra G. -tiri V1R. -rii v. -tylii r. -tiluri V2.) nascentes[*](nascentes Erv. ascentes V3. centes rT. gentes J.) tanto sunt crocodilis terrori , ut vocem quoque eorum fugiant, horum omniumn generum insita[*](insita ego. in sua ll.v.) repugnantia interventum quoque mederi constat, sicuti[*](sicuti drv. -ui E. -um V. sucū R.) adgravari vulnera introitu eorum, qui umquam [*](qui quam VR1.) fuerint[*](fuerit R1.) serpentium canisve dente laesi. iidem[*](idem ED. item V.) gallinarum incubitus, pecorum fetus abortu vitiant[*](uitia E.) ; tantum remanet virus ex accepto[*](ex accepto VRdTfS. exce- Ev.) semel malo, ut[*](ut om.VR1.) venefici[*](uenefici dB. -cii Vr. -cio v. bene- ficii r.) fiant venena passi[*](passim Ev. a. B.). remedio[*](Emedio R1.) est ablui[*](prius ablui d.) prius manus eorum aquaque illa eos, quibus medearis[*](mederis E.), inspergi. rursus a[*](a om.VR1d.) scorpione aliquando percussi numquam postea a crabronibus, vespis apibusve feriuntur[*](bestiis aspidibusue ferian- tur E.).[*](Apuleius ap. Geop. XIII 8, 6.) minus miretur hoc qui[*](quis VR.) sciat, vestem a tineis non attingi, quae fuerit[*](fuerit drv. -rint VR. -rat E.) in funere, serpentes

aegre praeterquam laeva manu extrahi.

e[*](e om.Ev. a. H. (cum praecedd. iunxit Gron.).) Pythagorae inventis non temere fallere[*](an fal- lare (ut arbitrere XI 82)?), inpositivorum nominum [*](hominum Vd.) inparem vocalium[*](ocu- lorum E. -rumue v. a. H.) numerum clauditates oculive orbitatem ac similes casus dextris adsignare partibus, parem laevis. ferunt difficiles partus statim solvi, cum quis tectum, in quo sit gravida, transmiserit lapide vel missili[*](lapidem uel missile E.) ex iis[*](iis v. his ll. C.), qui[*](qui ll. Dal. quae v (an recte?).) III animalia[*](tria ll .v.) singulis ictibus interfecerint[*](inter- ficerint E. -fecerunt VfS.), hominem, aprum, ursum.[*](Plin. iun. 93, 8. 9. Scribon. 13 extr.—Pausan. V 13, 4. Serv. ad Verg. Georg. III 7. Ovid. met. VI 404 sqq.) probabilius id facit hasta velitaris evulsa[*](euulsa dErS. -sa e H. sa a v. euuisa V. eius a R.) corpori[*](corpori S. -ris ll. -re v.) hominis, si terrain non attigerit; eosdem enim inlata effectus habet[*](habet VRdv. agit E.). sic et sagittas corpori[*](corpora r. -re Ev. a. S.) eductas[*](ductas E.), si terrain non attigerint, subiectas cubantibus amatorium[*](amatorum V.) esse Orpheus et Archelaus scribunt, quin et comitialem[*](comitialem Rv. -le E. -les (commi- V) rTS.) morbum[*](morbū v. -bo Er. -bus R. -bos rTS.) sanari cibo[*](cibos R1.) e care ferae occisae eodem ferro, quo homo interfectus sit. quorundam partes[*](7,20) medicae[*](medicae Erv. -cinae rTf.) sunt, sicuti diximus de Pyrrhi[*](phyri V.) regis pollice, et Elide solebat ostendi[*](ostendit RE.) Pelopis os ulnamque[*](os ulnam ego. ostilnam E. -liam Tr. -liani VEd. os ul- nae eius J. costa C. -tilla B. hasta v. scapula D cum Gron.)eam[*](que eam ego. quam ll. v.) eburneam adfirmabant.—(Naevos[*](neios V. naeuos—18 multi videntur ad § 28. pertinere ante pagana lege.) in facie tondere religiosum habent etiam nunc multi).—

[*](Plaut. Capt. III 4, 21. Theophr. char. 16 extr. Tibull. I 2, 54. 96. Theocrit. 6, 39.) Omninum[*](omnium ll.v(S). hominum C.) vero in primis ieiunam salivam contra serpentes praesidio esse docuimus, sed et alios efficaces [*](7,15)

eius usus recognoscat[*](usus recognoscat om.E.) vita. despuimus[*](despimus V.) comitiales morbos, hoc est contagia[*](contraria d. -iae V.) regerimus[*](fegerimus V.). simili modo et fascinationes repercutimus dextraeque[*](dextraque d. de atr- V.) clauditatis occursum. veniam quoque a deis spei alicuius audacioris[*](auda- cioris VR1v(S). -res (-tio- E) rTH.) petimus in sinum spuendo[*](spuendū V.), et iam[*](et iam D. etiam Erv. om. r S. an etenim (vel multis etiam?).) eadem ratione terna despuere precatione[*](preca- tione U 595. praedic- ll.S. deprec- v(D).) in omni medicina mos[*](mos om.R1.) est atque[*](e statuque V. se a atque R1.) ita effectus adiuvare[*](adiuuaret Vd.), incipientes furunculos ter praesignare ieiuna saliva. mirum[*](mirum VEdv. rum E.) dicimus[*](dicemus Erv. a. S.), sed experimento facile: si quem paeniteat ictus eminus comminusve inlati et statim expuat in mediam[*](in mediam VRdS. me- diam in Erv(D). sed cfr. § 78. XXV 18. IX 116. XI 122. XIII 109. XXI 112.) manum qua percussit[*](percussit dv. -ssa r.), levatur ilico in[*](in ll.TfS. del. v.) percusso[*](percussu f. -ssa E. -ssus a B. -ssis a v.) culpa[*](culpa ll.TfS. poena v. an plaga?). hoc saepe delumbata[*](lumbata VR1d.) quadrupede adprobatur statim a tali remedio correcto animalis ingressu.[*](Marc. 18, 4.—Plin. iun. 19, 19. Marc. 9, 107.) quidam vero adgravant ictus ante conatum simili modo saliva in manum[*](ma- num S cum vet. Dal. -nu ll.v.) ingesta. credamus ergo et lichenas leprasque ieiunae[*](ieiune E. -no v. a. G.) inlitu[*](inlita E.) adsiduo arceri; item lippitudines[*](lepitudines VR.) matutina cottidie velut inunctione , carcinomata malo terrae[*](manipulo terrae Gesner. locus nondum sanatus. an [malo del. ut e dittogr. ficto] terra ea (sc. saliua) subacta?) subacto, cervicis[*](ceruici VR.) dolores[*](dolore E. -rem v. a. S.) saliva ieiuni dextra manu ad dextrum[*](extremum E.) poplitem relata, laeva ad sinistrum; si quod animal aurem[*](aut rem V.) intraverit et inspuatur, exire.[*](Aelian. n. a. IV 22. VII 26.—cfr. Plin. VII 15. Lucret. IV 636. Aelian. n. a. IX 4. Aristot. h. a. VIII 29. Geop. XIII 8, 5.) inter amuleta est editae quemque urinae[*](urina V.) inspuere[*](exspuere R1(?). exp- Ev. a. G.), similiter in calciamentum dextri pedis, priusquam induatur,

item cum quis transeat locum, in quo aliquod periculum adierit. Marcion Zmyrnaeus[*](smyrnaeus d(?)v. a. S.), qui de simplicibus[*](simplicium coni. Dal. coll. Galeniπερὶ τῆς τῶν ἁπλῶν δυνάμεως.) effectibus scripsit, rumpi scolopendras marinas sputo[*](spotu V1R. potu V2.) tradit, item rubetas aliasque ranas, Ofilius[*](ofilius VRED. opi- d(?)H. ophi- v.) serpentes, si quis in hiatum earum expuat, Salpe torporem sedari quocumque membro stupente[*](instupente Ev. a. S.), si quis in sinum expuat aut si superiores[*](superiores ego. -orem RS. -orum r. -or rv(J).) palpebras[*](palpe- bras ego. -ram S. -ra ll.v(J). singularem num. Plinius nus- quam posuit.) saliva tangat.[*](Iuven. 10, 41 sqq. Isid. XVIII 2, 6.)cur[*](tangat cur ego. -gantur Vr. -gatur d(?)Ev(J). -gant R. -gat S.) non[*](nō et ego. nos dJ. eos r. eo magis D. nos si v.)et haec[*](haec ll.(J). haec et illa B. an hoc (corruptum in hec)?) credamus rite fieri[*](fieri om.VR.), extranei interventu aut, si dormiens spectetur infans, a nutrice terna adspui[*](despui CFW Müller p. 25. ex- pui v. a. G.) in os? quamquam[*](in os quamquam ego. quamquam illos VRdTH. quamquam Ev (D).) religione eum tutatur[*](eum tutatur coni. H. mutuatur VdT. utu- R. mutatur ErB. -tat v. tutatur H cum Gron. muta tuta- J e coni. S.) et fascinus, imperatorum quoque, non solum infantium , custos, qui deus inter sacra[*](sagora E (hic deficiens usque ad § 51 efficaciora).) Romana a[*](a dv. om.VRD.) Vestalibus[*](mestalibus V. est- R.) colitur[*](cu- litus VR.), et currus triumphantium, sub his pendens, defendit medicus invidiae, iubetque eosdem[*](eodem R.) respicere[*](refpicere -H cum Gron. recipere ll. v. refip- coni. S. de mendo cfr. § 123(concipere). 264. XXXV 56.) similis medicina linguae, ut sit exorata a tergo Fortuna gloriae carnifex.

[*](Cels. V 27, 1. Pl. iun. 112, 7. 8. Marc. 18, 28.) Morsus hominis inter asperrimos[*](asperrimus R. -erimus V.) quosque[*](quosque D cum U 597. quo- que ll.v.) numeratur [*](numerator V1R.). medentur sordes ex auribus ac, ne quis miretur, et[*](et Vd. etiam R(?)v.) scorpionum ictibus serpentiumque statim inpositae, melius e[*](e v. et ll. ex D.) percussi auribus. produnt ita et reduvias[*](reduuias B (J). -ia VRdv. rediuiua TVerc. -iuias Brot.) sanari, serpentium vero ictum contusi dentis humani farina.

[*](Marc. 36, 28.) Capillus puero[*](puero ll.Tfv(S). -rorum C.) qui primum decisus est, podagrae inpetus dicitur levare circumligatus; et in totum inpubium [*](dist. ego.) inpositus[*](inpositus dv. -tū R. -tu VfS (nusquam alibi a Plinio dictum).), virorum quoque, capillus canis morsibus medetur ex aceto et capitum volneribus ex oleo aut vino; si credimus [*](caedimus V. ced- R.), e[*](e (corruptum in ae) ego. ac VdD. hoc R. a v. cfr. § 46.) revulso cruci quartanis, conbustus utique capillus carcinomati[*](carginomati V1. targ- R.). pueri[*](puer R.) qui primus ceciderit dens, ut terram non attingat, inclusus in armillam et adsidue in bracchio habitus muliebrium locorum dolores prohibet.[*](Pl. iun. 65, 3–5. 24, 14. Marc. 10, 71. 22, 21. (26,100). cfr. Diosc. eupor. II 111 extr.) —Pollex in pede praeligatus[*](alligatus VPl. iun.) proximo digito tumores inguinum sedat [*](sedit R1.), in manu dextera[*](dextra dv. a. S.)[*](duo ll. v.) II medii[*](medi VD.) lino leviter[*](liuiter VR.) colligati destillationes atque lippitudines[*](lepitudines VR.) arcent. quin et eiectus lapillus[*](lapillus d(?)Bas. cap- rv.) calculoso alligatusque[*](alligatusque TfH. -tus Bas.(D). -tus qui ll. v.) supra pubem levare ceteros[*](ceterus VR.) dicitur ac iocineris etiam dolores et celeritatem partus facere; adicit[*](adicit S. -igit R. -igitur V. adit id d. addidit v.) Granius[*](granius v. -nus ll.) efficaciorem ad hoc esse ferro exemptum. partus accelerat[*](accelerat dv. cel- r.) et mas[*](et mas ego. ecinos R. hec mos V. hecinos d. hic mas J. uicinos v. (an lentos vel enectos, ut XXVI 159?).), ex quo quaeque conceperit[*](conciperit VR.), si cinctu suo soluto feminam cinxerit, dein solverit adiecta precatione, et cinxisse[*](et cinxisse ego. euinx- V. se uinx- r(?)v.) eundem[*](eandem v. a. G.) et soluturum[*](soliturum R.), atque abierit.

[*](Pl. iun. 32, 9–11.—Diosc. eupor. I 20.) Sanguine[*](sanguinis V.) ipsius hominis ex[*](ex om.R.) quacumque parte emisso efficacissime anginam[*](anguinam VR.) inlini tradunt Orpheus et Archelaus, item ora[*](ara R.) comitiali morbo[*](malo R.) conlapsorum[*](cum lapsorum f. lap- dv. a. S.), exurger

e[*](et p. 291, 1 exurgere v. -gueri VRd1. -gri d2.) enim protinus; quidam, si pollices pedum pungantur [*](purgantur V.) eaeque[*](eaeque fS. eae quae V. ę eque R. eque d. exque iis (his C) v.) guttae referantur[*](referantur dv. cfr. § 25. se fer- V. sēfer- R. si fer- D cum U 599.) in faciem, aut si virgo dextro pollice attingat[*](atinguat V.), hac[*](haec VR.) coniectura[*](contectura V1. context- R.) censentes virgines[*](uirginis vet. Dal.) carnes edendas[*](sedandas V.).[*](Hippocr. aph. 28. Cels. II 1. Scribon. 18. Hippocr. aph. V 64. Cels. III 23.—Marc. 8, 31.) —Aeschines[*](haec sinaes V.) Atheniensis excrementorum [*](ex crematorum G.) cinere anginis medebatur et tonsillis[*](tonsillis dv. consiliis r.) uvisque[*](suuisque V1R.) et carcinomatis. hoc medicamentum vocabat botryon[*](botrion V.).— Multa genera morborum primo coitu solvuntur[*](soluentur R.) primoque feminarum mense aut, si hoc[*](hoc dfH. co V. id R(?). non id v.) non contigit[*](contigit ego. efr. vol. III p. 494. -tingit ll.fH. -tingat v.), longinqua fiunt, maximeque comitiales. quin et a serpente[*](serpentis R.), a scorpione[*](a scor- pione VRJ. ac sc- d(?)v. & a sc- T. aut S. an a delendum (vel &)?) percussos[*](percussos dv. -ssus rf.) coitu levari[*](leuare VR.) produnt, verum feminas venere ea laedi.—Oculorum vitia fieri negant nec lippire[*](inec lipiere VR.) eos, qui, cum pedes lavent[*](lauent V. leuant R. lauant dv. cfr. § 53 al.), aqua inde ter oculos[*](oculus V1. -lis R.) tangant.

Inmatura morte raptorum manu strumas, parotidas [*](paratodidis R.), guttura tactu sanari adfirmant, quidam vero cuiuscumque defuncti, dumtaxat sui sexus, laeva manu aversa. et[*](et e ligno v. a. S. fulgore V.) ligno fulgure icto reiectis post terga manibus[*](manus (ortum e manuus) R.) demorderi aliquid et ad dentem, qui doleat, admoveri remedio esse produnt. sunt qui praecipiant dentem suffiri[*](suffuri VR.) dente[*](dentē VR.) hominis sui sexus et eum[*](et eum Vdv. etiam R.), qui caninus vocetur, insepulto exemptum adalligari.[*](Pl. iun. 88, 14. 15.) —Terram e[*](ex dv. a. H.) calvaria[*](aluaria d1.) psilotrum esse palpebrarum tradunt, herba vero, si qua ibi genita sit, commanducata dentes cadere, ulcera non serpere osse[*](eos se V. ex osse dTv. a. G.) hominis

circumscripta. alii[*](ali V1D. alia V2.) e tribus puteis pari mensura aquas miscent et prolibant novo fictili, relicum dant in tertianis accessu[*](a decessu Vf.) febrium bibendum. iidem in quartanis fragmentum clavi a[*](a om.V. an e? cfr. § 41.) cruce involutum lana collo subnectunt aut spartum e cruce, liberatoque condunt caverna, quam sol non attingat. Magorum haec commenta sunt[*](sunt qui V.an sicuti?), ut cotem, qua ferramenta saepe exacuta[*](et exacuta VR.) sint, subiectam ignari[*](igrari V. migr- R.) cervicalibus de[*](de ll.v. an e (ivel delendum)?) veneficio[*](bene- ficio V.) deficientis evocare indicium, ut ipse dicat, quid[*](quid sit ibi R.) sibi datum sit et ubi et quo tempore, auctorem tamen non nominare. fulmine utique percussum[*](percussū J. -sso ll.v.) circumactum in vulnus hominem loqui protinus constat. [*](Pl. iun. 64, 19–23. Marc. 32, 21.) inguinibus medentur aliqui liceum[*](liceum VD. -ceu R. -cium d(?)v. cfr. XXIX 114. VIII 196. XI 82; contra § 83. XXIII 125.) telae detractum alligantes novenis septenisve nodis[*](//nodis V.), ad singulos[*](sin- gulus R.) nominantes viduam[*](dist. H cum Gron.) aliquam atque ita inguini[*](inguina dv.a.H.) adalligantes. liceo[*](licio dv.a.D.) et clavum[*](claudu R.) aliudve, quod quis calcaverit, alligatum ipsos iubent gerere, ne sit dolori vulnus. verrucas abolent[*](abolent TS. auo- ll. auellunt v.) a vicensima luna in limitibus supini ipsam intuentes ultra caput manibus porrectis et, quicquid[*](quifquid VR.) adprehendere, eo fricantes. [*](Marc. 15, 107.) clavum corporis, cum cadit stella, si quis destringat[*](destringat uel Rdv. -atu uel V1. -atur uel V2. -at uellere D coll. § 61.), vel cito sanari aiunt, cardinibus ostiorum[*](osteorum V.) aceto adfusis[*](adfusis v(D). -sus ll.-so G. cfr. III 24.) lutum fronti inlitum capitis dolorem sedare[*](sedari Vdf.), item laqueum suspendiosi circumdatum temporibus. si quid e pisce haeserit[*](eserit V.)in[*](in (scriptum Ī) ego. e Vd. a R.om. v. cfr. § 124. VIII 106. 158. XIX 161. XXXII 13. XXXV 60. XXXVII 105.) faucibus, cadere[*](cadere VRS. om.dv.) demissis in aquam frigidam pedibus[*](pedibus cadere dv.a.S.) ;

si vero ex aliis ossibus, inpositis capiti ex eodem vase[*](uase ll.Tfv(H). osse C.) ossiculis; si panis haereat[*](tereat V.), ex eodem in utramque aurem addito[*](audito VR.) pane.

[*](Diosc. I 35.) Quin et sordes hominis[*](homines imagines VR.) in magnis fecere remediis quaestus[*](quaestus ego. -tiuo VR. -torum d. -tuosorum v. (an quaestores? cfr. XV 19).) gymnici[*](gymnici ego. gimnit VR. gymnasia d(?)v.) Graecorum, quippe ea strigmenta molliunt, calfaciunt, discutiunt, conplent, sudore et oleo medicinam facientibus. volvis inflammatis contractisque admoventur; sic et menses cient, sedis inflammationes et condylomata leniunt, item nervorum dolores, luxata[*](iuxtata R.), articulorum nodos.[*](Diosc. I 34.) efficaciora ad[*](ad dv.om. rS.) eadem[*](eadem VRv. dem d.) strigmenta a balneis, et ideo miscentur suppuratoriis[*](supporatoriis V.) medicamentis. nam illa, quae sunt e[*](e v. & ll. ex D.) ceromate permixta caeno[*](caeno D. coeno ll. v.), articulos[*](articulos Err. -culis Rd. -colis V.) tantum[*](tantum VRdv. quoque Er.) molliunt[*](mollient E.), calfaciunt, discutiunt efficacius, sed ad cetera minus valent.[*](cfr. Aristot. h. a. VII 10.—Diosc. I 36.) excedit fidem inpudens cura, qua sordes virilitatis contra scorpionum ictus singularis[*](singularibus v.a.G.) remedii[*](remediis Ev.a.G.) celeberrimi auctores clamant[*](clamant RdEv. damnant Vf.), rursus in feminis qua[*](qua Müller emewd. IV 26. quas ll.v.) infantium alvo editas in utero ipso contra sterilitatem subdi censent; meconium[*](me- coniū dErv. -ian R. metonian V.) vocant. immo etiam ipsos gymnasiorum rasere[*](aserere E.) parieles, et illae quoque sordes excalfactoriam vim habere dicuntur[*](dicantur E.) ; panos discutiunt, ulceribus senum puerorumque[*](puerorumque dErv. quoq;rorumque (rar- V) r.) et desquamatis ambustisve inlinuntur.

Eo minus[*](omnis R.) omitti convenit ab animo hominis pendentes [*](pendentis RS.) medicinas.[*](cfr. Cels. III 2. I 2. II 14. Hippocr. de offic. med. 17.) abstinere[*](abstenere VR.) se[*](se VRdTfS.om.ErG(D). a v. cfr. 76. X 155.) cibo omni au potu, alias

vino tantum aut carne, alias balneis, cumquid eorum postulet valetudo, in praesentissimis remediis habetur. his adnumeratur exercitatio, intentio vocis, ungui[*](ungui dErH. -gi VTf. -gue v. uigi R.), fricari cum[*](cum ll.v. an cutis (aut cauta vel curiosa: cfr. XIII 75. XXX 99)? ceterum cfr. XXXV 97.) ratione; vehemens enim fricatio spissat[*](spissas V.), lenis[*](lenis R(?)B. -it rv.) mollit, multa adimit corpus, auget modica.[*](Cels. II 15.—cfr. Plin. XXIV 28. XXXI 62. Cels. III 22 p. 111. II 13. I 3 p. 18. Aristot. ap. Plutarch. quaest. sympos. VIII 10, 1 p. 734.) in primis vero prodest ambulatio , gestatio et ea pluribus modis, equitatio stomacho et coxis utilissima, phthisi[*](phthisi v. pithisi r. pthisi E. ptysi d2. pilisi R. -liisi V. plus d1. et phtisi plus T.) navigatio, longis[*](longis—8 mutatio om.VR1d1.) morbis locorum mutatio, item somno sibi mederi aut lectulo et[*](et VRdS. aut Erv (D).) rara vomitione . supini cubitus[*](cubitos R1.) oculis conducunt[*](condicunt VR1.), at[*](ad VD.) proni tussibus, in latera[*](latere V.) adversus[*](aduersus dS. -sum REv(D). ad usus V.) destillationes[*](destillationes r H. dist- d2Ev. destina- Rd1. dist- V.). Aristoteles et Fabianus plurimum somniari circa ver et autumnum[*](uernum Ev.a.H.) tradunt, magisque supino cubitu, at[*](adVD.) prono nihil, Theophrastus celerius concoqui dextri lateris incubitu, difficilius a supinis .[*](Cels. I 3 p. 17. I 4.—cfr. Gels. I 8.) sol[*](sol VRdfH. solum Ev. (an solum quoque remedium? cfr. de num. plurali XXVI 16. XXXI 108. XXXVI 136. 162. XV 43. 73. XVI 136. XVIII 184).) quoque, remediorum maximum, ab ipso sibi praestari potest, sicuti[*](sicuti VEv(D). -ut rG.) linteorum strigiliumque[*](strigliumque Vd1.) vehementia. perfundere caput calida ante balnearum vaporationem et postea frigida saluberrimum intellegitur; item praesumere cibis et[*](cibis et G. et cibis d. et cibis et rS. cibos et v.) interponere frigidam eiusdemque potu[*](potus D.) somnos antecedere et, si libeat, interrumpere. notandum nullum animal aliud calidos potus sequi[*](potuisse qui V.), ideoque non esse[*](nofi effe V.) naturales .[*](cfr. Pl. iun. 25, 1.—Cels. I 1 init.) mero ante somnos colluere[*](coluere V2. col- cere V1.) ora propter halitus[*](abitus V.),

frigida matutinis inpari numero ad cavendos dentium dolores , item posca oculos[*](oculis R.) contra lippitudines[*](lepetudines R.) certa experimenta [*](dist. G.) sunt,

sicut totius corporis valetudini[*](ualetu- dini RdEG. cfr. XXII 111. -nē VS. -nis v.) in[*](in ll.v(G). om.fB. iuuari S e coni. Dal.) varietate victus inobservata[*](inobseruata ll.fv(H). obs- G.). Hippocrates tradit non prandentium celerius senescere[*](celerius senescere Er2v. senescere sceleris (celerius r1d2. del.V2) r.) exta[*](exta dES (ante celerius v). extra R. et ita V.) ; verum id remediis cecinit, non epulis, quippe multo utilissima est temperantia in cibis. L. Lucullus[*](l. lucullus Erv. lucullus (-culus V) Vd. uiriculis R.) hanc de se praefecturam[*](per- fecturam E. praefutura V.) servo[*](seuo R1.) dederat, ultimoque probro[*](probrū dT. -bū V.) manus[*](maius v.a.G.) in[*](in om.fS.) cibis triumphali seni[*](seni RfEG. si V. sede dT. se- denti v.) deiciebatur[*](deiciebatur VRH. -antur f. dei (del. v) dicebatur Ev. utebatur dT. deducebatur G.) vel in Capitolio epulanti, pudenda re[*](res dTP.) servo suo facilius parere quam sibi.

[*](cfr. Plin. XXX 31. Pl. iun. 24, 3–5. Marc. 10, 60.—Hippocr. aph. VI 13. Cels. II 8 p. 46. Marc. 17, 45. 44. cfr. Petron. 74. Marc. 17, 43.) Sternumenta[*](sternuta- menta dfv.a. H.) pinna[*](a pinna coni. S. cfr. XXIV 38. (an mota pinna? cfr. XXI 41. 75. 141).) gravedinem[*](grauidinem VRD. cfr. § 130. XXX 31. XV 87. VIII 129. XX 136. XXI 130. XXIII 10. XXV 150.) emendant[*](emendant E2rv. -at E1. -antes r.) et si quis mulae[*](mulae H. mutae V1Rf. -ta dT. -tare V2Er. muris B. muco v.) nares, ut tradunt[*](tradant R1d1.), osculo attingat[*](an et si-attingat delenda ut glossema ex XXX 31 huc illatum?), sternumenta [*](sternumenta rH. -utamenta rv(D).) et singultum. ad[*](ab E. ob v.a.S.) hoc Varro suadet palmam[*](palmam Rv. -am in rTfD.) alterna[*](alterna R(?)G. -tera rTfv(D). cfr. § 59.) manu scalpere; plerique anulum e sinistra in longissimum dextrae[*](dextre Rd. -terae V (?) C.)[*](aut in d (?) v.a.S.) digitum transferre[*](transferri E.), in aquam ferventem[*](aqua feruente E.) manus mergere. Theophrastus senes[*](senex VR.) laboriosius sternuere dicit.

[*](cfr. Cels. I 1) Venerem[*](damnarae E.) damnavit Democritus, ut in qua homo alius exiliret ex homine. et[*](et dTS. ex r. est v.), Hercules, raritas eius utilior. athletae tamen torpentes restituuntur venere, vox revocatur, cum e candida declinat[*](declinat —medetur om.E.) in fuscam. medetur et lumborum dolori, oculorum hebetationi[*](habitationi E.), mente captis ac melancholicis.

[*](Ovid. met. IX 298 sqq.) Adsidere gravidis vel, cum remedia[*](remediū Erv. a. S(D).) alicui adhibeantur [*](adhibeatur Ev.a.S(D).), digitis pectinatim inter se inplexis[*](inplexi VRd.) veneficium[*](beneficium VdE.) est, idque conpertum tradunt Alcmena Herculem pariente[*](parientem VE.) ; peius[*](pelus V.), si circa unum ambove genua; item poplites alternis[*](alteris Vd.) genibus inponi. ideo haec in consiliis[*](conciliis VRC(H).) ducum potestatiumve[*](potestiumue R1. -statumue d(?)v.a.J. cfr. § 2. 106. XXIX 32.67. XXV 4. VII 55 al.) fieri vetuere maiores velut omnem actum inpedientia, vetuere [*](uetuere dEv. et uere (-ri R) r.) vero[*](uero VdTfv(S). reuera R.om.EC.) et sacris[*](sacri R.) votisve simili modo interesse;[*](Pl. iun. 19, 15–19. Marc. 16, 46. Pl. iun. 29, 13. Marc. 14, 11. Pl. iun. 35, 15–18.) capita autem aperiri aspectu magistratuum non venerationis causa iussere, sed, ut Varro auctor est, valetudinis, quoniam[*](quo Erv.a.G. cfr. § 65.) firmiora consuetudine ea fierent.—Cum quid oculo inciderit [*](primo R1.), alterum conprimi prodest, cum aqua dextrae auriculae , sinistro pede exultari[*](exaltari d. exultare v.a.S.) capite in dextrum umerum devexo[*](diuexo E.), invicem e diversa aure; si tussim concitet saliva[*](saliua in RdH. -iuam (-am in v) Ev. -ibam V.), in frontem[*](fronte (fon- E) dTEMarc. -te rv.) ab alio adflari; si iaceat uva, verticem[*](uerticem VdTfS. cfr. Pl. iun. a uertice R(?)Ev(D).) morsu alterius suspendi; in cervicium[*](cer- uicium VRfJ. -cum dTS. -ci Er. -cis v.) dolore[*](dolore dTEv(D). -rem rfS.) poplites[*](politis V1. pollicis V2.) fricari[*](fricari S. -re (frigare V) ll. v(J).) aut cervicem in poplitum;[*](Seren. 636. Marc. 10, 43. cfr. Plin. XXIX 32.) pedes in humo[*](humū dT.cfr. XXXI 38; contra X 4. XXVIII 28. unum f.) deponi, si nervi in

his[*](his om.VR1.) cruribusve[*](cruribusque d.) tendantur in lectulo, aut, si[*](si leua E.) in laeva parte id accidat, sinistrae plantae pollicem dextra manu adprehendi , item e diverso; extremitates corporis velleribus[*](uelleribus VRdTfS. uel auribus Er. -rium G (uellicatibus add. v).) perstringi contra horrores[*](horrores (orr- V1. err- R) VRTD. horrores corporis d(?)Erv. cfr. § 100. XXV 56. XXXI 119 (XXIV 6).) sanguinemve[*](sanguinemue v. -nem r. -nem uel r.) narium inmodicum[*](modicum V.), .... lino[*](lac. ego indicavi; ex- ciderunt fere item circumligari: cfr. Seren. et Marc.) vel papyro principia genitalium, femur medium ad cohibenda[*](acho ibenda V.) urinae profluvia; in stomachi solutione[*](solune V.) pedes pressari[*](pressari S. -re ll.v(J).) aut manus in[*](in om.VR1.) ferventem aquam demitti[*](demitti dS. dim- r. -ttere (dem- G) v.).—Iam et[*](et om.VR.) sermoni[*](ser- mone VRf.) parci[*](pasci R.) multis de causis salutare est. triennio Maecenatem Melissum[*](melissum dTH. -ssium v. -ssimum VRf. messimum r. messium EG. an Melissi iuffu?) accepimus silentium sibi imperavisse a convolsione reddito sanguine. nam eversos scandentesque ac iacentes[*](ciacentes V. etiac- S.) si quid ingruat contraque ictus spiritum cohibere singularis praesidii est, quod inventum esse animalis[*](8,138) docuimus.[*](Pl. iun. 93, 5–7. Marc. 25, 9.) —Clavum ferreum defigere[*](defigure V.) in quo loco primum caput fixerit[*](defixerit Erv.a.S.) corruens morbo comitiali, absolutorium eius mali dicitur. contra renium[*](renum Vv.a.S(D).) aut lumborum, vesicae [*](uesicae (uis-VR) VRdEJ. -caeue rS. cae- que v.) cruciatus in balnearum soliis pronos[*](pron' E.) urinam reddere mitigatorium habetur.—Vulnera nodo Herculis praeligare mirum quantum ocior medicina est,[*](cfr. script. hist. Aug. VIII 14, 2.) atque etiam cottidiani cinctus[*](cinctos d.) tali nodo[*](modo v.a.C.) vim quandam habere utilem dicuntur, quippe[*](dist. J.) cum Herculaneum[*](hercu- laneum VRTEv(J). -les eum d(?)B.) prodiderit numerum quoque quaternarium Demetrius condito volumine et[*](et om.f.) quare quaterni [*](quaternis cyatis E.) cyathi sextariive non essent potandi. contra lippitudines

[*](et p. 298, 1 lippitudines Ev. -nem (lepi- VR) rfH.) retro aures fricare prodest[*](potest V.) et lacrimosis oculis frontem.—Augurium[*](augurium—3 mortem om.E.) ex homine ipso est non timendi mortem in aegritudine, quamdiu oculorum pupillae imaginem reddant.

[*](cfr. Plin. XXIV 72.—cfr. Plin. XXIX 65. Pl. iun. 112, 10.—Marc. 8, 126.—Diosc. II 99. eupor. I 41.—Marc. 9, 23. 106. Diosc. II 99. eupor. I 61. 67.) Magna et urinae non ratio solum[*](solum om.VR.), sed etiam religio apud auctores invenitur digestae[*](digesta Ev.a.S.) in genera, spadonum[*](spadonum—8 sit Erv. om. r.) quoque ad fecunditatis[*](fecunditatis rv. -ates E.) veneficia[*](ueneficia coni. P(J). cfr. XXIV 72. ben- Erv.a.D. an ueneficiu? cfr. § 59. 102. 181. VIII 130. 165. XXIX 75. XXXII 44. 58.). verum ex iis[*](iis v. his ll. C.), quae referre fas sit, inpubium[*](inplum- bium E.) puerorum contra salivas aspidum, quas ptyadas vocant, quoniam[*](quo E.cfr. § 60.) venena in oculos[*](oculis R1.) hominum expuant, contra oculorum albugines, obscuritates[*](oculos ob- scuritates R.), cicatrices[*](cicatricem Ev.a.C.), to argema[*](algema VRd. argama r.), palpebras et cum ervi farina contra adustiones[*](contra adustiones—12 pura om.VR1.), contra aurium pura vermiculosque[*](uermiculosue R1.), si decoquatur ad dimidias partes cum porro capitato novo fictili. vaporatio quoque ea menses feminarum ciet.[*](Diosc. II 99.) Salpe fovet illa cum[*](cum Ev. om. rG.) .... oculos[*](lacunam ego indicavi; excidit medi- camenti nomen, ut melle: cfr. Diosc.)[*](oculis d.) firmitatis causa, inlinit sole usta cum ovi albo[*](albo dTS. -bi r. -bumine C. -bugine v.), efficacius struthocameli[*](struthocameli S (-thio- v). -tocameli (-elli V) VRd. -tochaleli E.), binis[*](bidinis E. bufuf V.) horis[*](oris V.). hac[*](haec VE.) et atramenti[*](aramenti E.) liturae abluuntur. virilis podagris medetur argumento fullonum , quos ideo temptari eo morbo negant. veteri[*](ueterini E.) miscetur cinis[*](crinis VR1.) ostreorum adversus eruptiones[*](eruotiones V.) in corpore infantium et omnia ulcera manantia. ea[*](ea ll.v. an et (vel delendum)?) exesis[*](exefis Ev. ex eius r.), ambustis, sedis vitiis, rhagadiis[*](ragadiis r. gradis VR.) et scorpionum ictibus inlinitur.

[*](Marc. 4, 20.—Diosc. II 99. eupor. II 113. 115.— Marc. 34, 31. 33. (Diosc. II 99). cfr. Plin. XXIX 65. Pl. iun. 112, 10. Seren. 843.) obstetricum nobilitas non alio suco efficacius curari pronuntiavit corporum pruritus, nitro addito ulcera capitum, porrigines, nomas, praecipue genitalium. sua cuique autem, quod fas sit[*](pax sit dT.) dixisse, maxime prodest, confestim perfuso[*](perfuso Ev(D). per fe rTH.) canis[*](carnis E.)[*](dist. ego. (an et delendum?). cfr. Marc.) morsu[*](morsui dTH.), echinorumque[*](ecinerumque V.) spinis inhaerentibus et in spongea lanisve inposita, aut adversus rabidi[*](rabido V).) canis morsus[*](morsum (pro -uuf) R. ) cinere ex ea subacto, contraque serpentium[*](serpen- tium—8 contra om.E.) ictus. nam contra scolopendras mirum proditur vertice tacto urinae suae gutta liberari protinus laesos.[*](Cels. I 2. II 4. 5 extr.—Cels. II 7 p. 40.) — Auguria[*](auguri VR. -riū dT.) valetudinis ex ea traduntur[*](tra- duntur Erv. -dentur VRf. -ditur dT.), si mane candida, dein rufa[*](ruffa V.) sit; illo modo concoquere, hoc concoxisse significatur. mala signa[*](dist. ego.) rubrae, pessima[*](praes- sima V.) nigrae, mala bullantis. crassa[*](crassa ego. -ssae VdES. et crassae R (?)v.), in qua[*](in aqua RdE.) quod subsidit[*](subsidit dv. subdit R. -diz V. -dita E. -dia r.) album[*](si album d(?)v.) est, significat[*](significant VR1.) circa articulos aut viscera dolorem inminere; eadem viridis[*](uiri- lis Vd.) morbum viscerum, pallida bilis, rubens sanguinis[*](languidis V1d.). mala et in qua[*](in aqua VR1dVen.) veluti furfures atque nubeculae apparent.[*](Cels. II 5 extr.—Diog. Laert. VIII 1, 17. Hesiod.ἔργα καὶ ἡμ. 727 sqq.) diluta quoque alba vitiosa[*](ultosa V. ulco- d.) est, mortifera vero crassa[*](crassa dEv. gra- r.om. r.) gravi odore[*](odores VR.) et in pueris tennis ac diluta.—Magi vetant eius causa contra solem lunamque nudari aut umbram cuiusquam ab ipso respergi. Hesiodus iuxta obstantia[*](optantia V.) reddi suadet, ne deum aliquem nudatio offendat. Osthanes[*](osthanes REH. -nas Vf. uphanes d. osta- v. Hostha- C.) contra mala medicamenta omnia auxiliari promisit mnatutinis[*](matutinis horis d(?)v.a.S.) suam cuique instillatam in pedem.

Quae ex[*](de (pro ex) vet. Dal.) mulierum corporibus traduntur, ad portentorum miracula accedunt, ut sileamus divisa[*](diuisa v. -so VRd. -sos E (?) G.) membratim [*](membratim ego. -tim in ll. v.) scelera abortus, mensum[*](mesum V. mensium Rd(?)v.a.S.) piacula quaeque alia non obstetrices modo, verum etiam ipsae meretrices prodidere: capilli[*](capillis R.) si crementur, odore serpentes fugari; eodem nidore[*](nidore VdTS. nito- f. odore rv.) 5 vulvae morbo strangulatas[*](strangulatis VR1d.) respirare;[*](init.: Marc. 8, 77.) cinere eo quidem[*](quidem eo RdT. meo quid- r.), si in testa sint[*](sit VR.) cremati vel cum spuma argenti, scabritias oculorum ac[*](ac dErv. af V. & R.) prurigines emendari[*](emendat Vd.), item verrucas et infantium ulcera, cum melle capitis quoque[*](quodque V.) vulnera[*](ulcera VR1. an recte?) et[*](et in omnium E.) omnium ulcerum sinus, addito melle ac ture panos, podagras, cum adipe suillo sacrum ignem, sanguinem[*](sanguinem VREv(D). -ne d. -nemque C.) sisti[*](sistit V2.) inlito[*](inlito ll.TfH. illico v.), item[*](item ego. et in ll.J. et v. cfr. XXIII 59. XXVII 24. XXVIII 163. XXIX 123.) formicationes[*](informicationes v.a.C(S). sed cfr. XXX 72. 120.) corporum.

[*](Diosc. II 78. Marc. 27, 68.) De lactis usu convenit dulcissimum esse mollissimumque et in longa febri[*](febri S. -bre ll.v(D). cfr. § 129. 153. XXIII 144.161. XXVI 123. XXVII 51. XXXI 128. VII 166. VIII 202; contra VII 172.) coeliacisque utilissimum, maxime eius, quae iam infantem removerit. et in malacia[*](malatia V. -litia f.) stomachi, in febribus, rosionibus[*](rosionibus Ev. -busque rTfH.) efficacissimum experiuntur ; item mammarum collectionibus cum ture[*](tura V.), oculo ab ictu[*](icto VR.) cruore suffuso et in dolore aut epiphora[*](epifora Rd. -iphoris v.a.S.), si inmulgeatur , plurimum prodest, magisque cum melle et narcissi suco aut[*](aut (ut E) turis RdEv. auctoris V.) turis polline[*](pollinem E.), superque in omni usu efficacius eius[*]((initio) eius VdG. ee Ere corr. esse eius v.), quae marem enixa sit, multoque efficacissimum eius, quae geminos[*](geminos V1RdTfH. -nos peperit (-rerit ED) V2Erv(D).) mares, et si vino ipsa cibisque acrioribus

abstineat[*](abstineat Rv. -atur (absten- V1) r.).[*](cfr. Marc. 9, 110.) mixto praeterea ovorum candido liquore madidaque [*](maddidat- que V. additaque S.) lana frontibus inpositum[*](an inposita, ut § 42. XXIII 38. XXIX 39. XXX 119? aliter claudicat structura, nisi in lana scribatur, ut § 67. 218. 239. 246. XXIII 75. 127. XXXIV 121. cfr. nota ad § 248; praeterea XXIII 44. 67. 75. XXIV 131. XXVIII 90. XXXI 104. 102. XXII 149.) fluctiones oculorum suspendit . etiam[*](etiam ego. nam ll.v.) si rana saliva sua oculum[*](oculorum V.) asperserit, praecipuum est[*](est dEv. et r.) remedium, et contra morsum eiusdem bibitur instillaturque[*](stillaturque Erv. a. H.). eum, qui[*](eum qui (que Vf) VRdTfH. qui Ev.) simul matris filiaeque lacte inunctus [*](in- unctu r. -ta VR.) sit, liberari omni[*](omni om.Ev. a. H.) oculorum metu in totam vitam adfirmant. aurium quoque vitiis medetur admixto modice oleo[*](opio f. apio dT.) aut, si ab ictu[*](abiectu E.) doleant[*](dolent Ev. a. H.), anserino adipe tepefactum. si sit[*](si sit S. sistit ll. si v.) odor gravior[*](grauior sit v. a. S.), ut[*](ut ple E (hic deficiens).) plerunmque fit longis vitiis, diluto melle lana includitur.[*](Diosc. eupor II 156. 153. Scribon. 190. Diosc. eupor. II 149. 151. Cels. V 27, 12.—Diosc. eupor. I 235.) et contra regium morbum in oculis relictum instillatur[*](datur (pro ualet) V2.) cum elaterio. peculiariter valet potum contra venena, quae data sint[*](sint VRdxS. sunt rv(D).) e marino lepore, bupresti[*](bupresti dxS. -tin r. -raestim V2D. -restique v. presti R. praesti V1. praesertim J.)aut etiam[*](aut etiam ego. mutatim V1Rdx.del.V2rv(D). et H. ut alii J. de iunctura verborum cfr. XXXV 116. XXVI 4 cum XX 25. (an vero buprestiue aut etiam? cfr. XXVI 1. VII 106).), ut Aristoteles tradit, dorycnio[*](dorycnio ego. -nion v. -nū Rd. dorhicnum (orh- V1) V.om.x.), et contra insaniam , quae facta sit hyoscyami potu. podagris quoque iubent inlini cum cicuta, alii[*](ali dx.) cum oesypo[*](cum oesypo (-sipo G) Dal. cui mesippo x. qui mesypo d. cum //epo (sepo V2) V. cum oēpo (= oestpo) F. cum meepo (esopo r) R. cum hyssopo v.) et adipe anserino , qualiter et vulvarum doloribus inponitur. alvum etiam sistit potu[*](potu VdTx. -tum R(?)v.), ut Rabirius scribit[*](scripsit dTx.), et menses ciet.

eius vero, quae feminam enixa sit, ad vitia tantum in facie[*](in facie rv. omVRd.) sananda praevalet. pulmonum quoque incommoda lacte mulieris sanantur; cui si[*](si VdrG. sic R.om. v.) admisceatur inpubis pueri urina et mel Atticum, omnia coclearium singulorum mensura, vermes[*](uermes ego. cfr. XXII 147. XXIV 18. marmora ll. v. mur- mura C. animalia J coll. § 37 et XX 259. pura D coll. § 65. (an harenas renium? cfr. XXI 175. XXII 59. 83. XXV 168).) quoque aurium[*](aureum V.) eici invenio. eius, quae marem[*](amarem V.) pepererit[*](pepererit ego. cfr. § 72. 139. XXV 133. XX 29.), lacte gustato canes rabiosos negant fieri.

[*](Marc. 8, 43 (166).) Mulieris quoque salivam ieiunam[*](ieiuna R1. -nae v. a. D. cfr. §35.) potentem diiudicant cruentatis oculis et[*](et D e coni. Brot. et si ll. v.) contra epiphoras, si[*](si Brot. om. ll. v. a. D. (for- tasse contra epiphoras, margini olim adscripta, pertineant post madeflant).) ferventes anguli oculorum subinde madefiant[*](madefiant dxG. -icant V2. -icentur v. -dedi- ficant V1R.), efficacius, si cibo vinoque se pridie ea abstinuerit. invenio et fascia[*](fascia (fac- d) Rdv. -iam V. -iis Tx.) mulieris alligato capite dolores minui.[*](Solin. 1, 57.) post haec nullus est modus. iam primum abigi grandines turbinesque contra fulgura ipsa mense[*](ense dx. in mense v. a. S.) nudato[*](nudato VRdTfzS. -tos r. con- nudata (-tas v) B.) ; sic averti violentiam caeli, in navigando quidem tempestates[*](quidam tempestatis R.) etiam sine menstruis. ex ipsis vero mensibus, monstrificis alias, ut suo loco indicavimus , dira et infanda vaticinantur, e quibus[*](& qui- bus R.) dixisse non[*](7,64 sqq.) pudeat, si in defectus lunae solisve[*](suae (pro solisue) R.) congruat[*](congruant dx.)vis[*](uis v. is VR.om.dx. pestis D.) illa, inremediabilem fieri, non segnius et in silente luna, coitusque tum[*](tum RG. fum V. fi in dx. fuos v.) maribus exitiales esse atque pestiferos,[*](cfr. Plin. XVII 266. Colum. XI 3, 64. X 357 sqq. Pallad. I 35, 3. Aelian. n. a. VI 36.) purpuram[*](purpuram dv. -ra V1x. fulgora V2re corr. an pur- puras, ut § 80? cfr. etiam IX 124. XIII 136. XXXI 110.) quoque eo tempore ab iis[*](ab iis v. ab his VRC. albis dx.) pollui; tanto vim esse maiorem.

quocumque[*](quoque R.) autem alio menstruo si nudatae[*](menstruos si nuda R.) segetem ambiant [*](dist. ego.), urucas[*](uerrucas R1. eru- v. a. S.) et vermiculos scarabaeosque ac noxia[*](noxa V.) alia decidere Metrodorus Scepsius in Cappadocia inventum prodit ob multitudinem cantharidum; ire ergo per media arva retectis[*](reiectis S cum P.) super dunes vestibus. alibi servatur, ut nudis pedibus eant capillo cinctuque dissoluto. cavendum[*](calendum V.) ne id oriente sole faciant, sementiva[*](sementiua ego. cfr. XVIII 50. -tia ll. -tem v. -tim J (sed cfr. XVIII 151. 204).) enim arescere, item novella[*](nouella dTxv(D). -lle r. -llas G.) tactu[*](ta tactu V1. prata tactu D. uites (-tis v) eius tactu G. cfr. § 124.) in perpetuum laedi[*](laedi G. leditu (-to V1) VR. -tur dxv.), rutam et[*](rutam et VRG. ut tamen dx. ut v.)hederam[*](hederam S. ed- (-ra r) ll. -ras v.), res medicatissimas[*](medicatissima R.), ilico[*](ilico Verc.(S). il- lico Rd(?)v. ico V. oli co x.) mori[*](maria Vdx.).[*](cfr. Plin. VII 64. 65. Solin. 1, 54–56. Isid. XI 1, 141. XVI 2, 1.) multa diximus de hac[*](ac V.) violentia , sed praeter illa certum est, apes tactis alvariis[*](aluari- his R.) fugere ; lina, cum coquantur, nigrescere; aciem in cultris tonsorum hebetari[*](hebetari Tv(S). eb- V. ebetare d. hebetescere R(?)G.) ; aes contactu grave virus odoris[*](odoris del. G.) accipere et aeruginem, magis si decrescente luna id accidat; equas, si sint gravidae, tactas abortum pati, quin et aspectu omnino, quamvis procul visas[*](uisos R.), si purgatio illa post virginitatem [*](uirginea ae- tate v. a. H.) prima sit aut in virgine aetatis sponte[*](spontanea dTv. a. H.) manet[*](manet ego. nam ut V1. nam V2re corr. v. ut dT. nam et D. (an vero eueniat?).).[*](Diosc. 11 97.) bitumen [*](bitumen V1dTv. ubi femen V2re corr.) in Iudaea[*](in iu- daea v. iudaea in d.om. r.) nascens sola hac[*](haec uis Rd.) vi superari[*](superare Vd.) filo vestis contactae[*](uestis contactae d(?) v. uesti contecte (-tefte V1. -texte R1) VRan uestis infectae, ut § 83?) docuimus. ne[*](ne drv. nec VRfD.) igni quidem vincitur, quo cuncta,[*](7,65) cinisque etiam ille, si quis aspergat[*](aspargat VRS.) lavandis vestibus, purpuras mutat, florem coloribus adimit, ne ipsis quidem feminis

malo suo inter se inmunibus: abortus[*](abortum dv. a. S.) facit inlitu[*](illitu dTS. -tus (inli- V1) rv.) aut si omnino praegnas supergradiatur. quae Lais[*](la- gis R.) et Elephantis[*](elepatis d. clep- V.) inter se contraria prodidere de[*](de om.Rd.) abortivo[*](abortiuo vet. Dal. -iuis ll. v.) carbone e[*](e R(?)B. ac (ortum ex ae) rv.) radice brassicae vel myrti vel tamaricis in eo sanguine extincto, itemque asinas tot annis non concipere, quot[*](quod V.) grana hordei contacta ederint, quaeque alia nuncupavere monstrifica aut inter ipsa[*](ipsa ego. -sas ll. G. se v.) pugnantia, cum haec fecunditatem fieri isdem modis, quibus sterilitatem illa, praenuntiaret [*](pronuntiaret v. a. Dal. (S).), melius est[*](est om.Vf.) non credere.[*](Solin. 1, 58.—cfr. Plin. XXXII 44.—Diosc. II 97.—cfr. Marc. 32 45.) Bithus[*](bithus VS. bythus rv. bytus H.) Durrachinus[*](durrachinus J. dura- r. dira- R. dyra- (-cinus d) r. dyrrha- v.) hebetata[*](hebe- tat d. eb- V.) aspectu[*](aspectus d.) specula recipere nitorem tradit isdem aversa[*](auersas V2.) rursus contuentibus, omnemque vim talem resolvi, si mullum piscem secum habeant; multi vero inesse etiam remedia tanto malo[*](malo VdfS (aiunt add. v). magis re corr.) : podagris inlini, strumas et parotidas et panos[*](panos (om. et) Rv. a. D.), sacros ignes, furunculos, epiphoras tractatu mulierum earum leniri; Lais et Salpe canum rabiosorum morsus et tertianas quartanasque febres menstruo in lana arietis nigri argenteo bracchiali incluso,[*](Seren. 911.) Diotimus[*](dyotinus d.) Thebanus vel[*](uel del. v. a. H.) omnino vestis[*](uestes V.) ita infectae portiuncula[*](portione ulla d. porciuncullam V1. -ionem ullam V2.) ac vel[*](acu uel v. a. G.) licio[*](li- cio C. pelicio VR. pell- dTrv(D). del. B.) bracchiali inserto[*](inserto TS cum Gesnero. -te R. -tae Vv(D). -ta d(?)B. -ta et Müller emend. IV 26.). Sotira[*](sothira R.) obstetrix tertianis quartanisque efficacissimum dixit plantas aegri[*](aegris VS.) subterlini, multoque efficacius ab ipsa muliere et ignorantis[*](ignorantis D cum U 605. -ti ll. v.) ; sic et comitiales excitari. Icatidas[*](icatidas VRJ. icha- d. icetidas G. -thidas v.) medicus quartanas[*](quartana d.) finiri

coitu, incipientibus dumtaxat menstruis, spopondit[*](popondat R1.).[*](cfr. Plin. VII 64.) inter omnes vero convenit, si aqua potusque formidetur a morsu canis, supposita tantum calici lacinia tali statim metum[*](metu Vd.) eum discuti, videlicet praevalente sympathia illa Graecorum , cum rabiem canum eius sanguinis gustatu incipere dixerimus. cinere eo iumentorum omnia[*](omnia ego. -iū ll. v. cfr. XXVII 18 et XXIV 78. XXVII 96.) ulcera sanar[*](7,64) certum est addita caminorum farina et cera, maculas autem e veste eas[*](e ueste eas rv. -steas V2. eiceaesteneas V1R. eiiciet. Tenias d.) non nisi eiusdem urina ablui, cinerem per se rosaceo[*](se rosaceo rv. sorac- r.) mixtum feminarum praecipue capitis dolores sedare inlitum fronti, asperrimamque vim profluvii eius esse per se[*](per se RdTH. pro se Vf. primis v.) annis virginitate resoluta[*](resoluta VdTf. sol- R(?)v. cfr. § 82. XXIV 24. XXVII 6. 144 al.). id quoque[*](quo v. quod ll.) convenit, quo nihil equidem libentius crediderim, tactis omnino[*](omnimo rv. omni rT.) menstruo postibus inritas fieri Magorum artes, generis vanissimi, ut aestimare licet. ponam enim vel modestissimum e promissis eorum, ex homine siquidem resigmina[*](re- segmina R(?)v. a. J, ut infra. cfr. nota ad § 5.) unguium e pedibus manibusque cera permixta ita, ut dicatur tertianae , quartanae vel cotidianae[*](uel quo- tidianae uel quartanae v. a. S. (an quartanaeue uel?).) febri remedium quaeri, ante solis ortum alienae ianuae adfigi iubent ad remedia in his morbis, quanta[*](quanta uero R1S. -taue rv.) vanitate, si falsum est, quanta vero noxia[*](noxa dv. a. H.), si transferunt morbos! innocentioires ex his omnium digitorum resigmina unguium ad cavernas formicarum abici[*](abici Rdv. ob- V2. ib- V1.) iubent eamque, quae prima coeperit trahere, correptam subnecti collo[*](culo V.) ; ita discuti morbum.

Haec sunt quae retulisse fas sit, ac pleraque[*](plereque V.) ex iis[*](ex iis (his rD) rv(D). om. rTS.) non nisi honore dicto, reliqua[*](reliquid V.) intestabilia, infanda, ut festinet oratio ab homine fugere. in ceteris claritates animalium aut operum sequemur[*](sequimur R. -ueremur r.).

Elephanti sanguis, praecipue maris, fluctiones omnes, quas rheumatismos vocant, sistit. ramentis eboris cum melle Attico, ut aiunt, nubeculae in facie, scobe paronychia tolluntur. proboscidis[*](promoscidis V2 (item infra).) tactu capitis dolor levatur, efficacius si et sternuat[*](et sternuat (-utet v) RG. ext- rT.). dextra pars proboscidis cum Lemnia rubrica adalligata inpetus libidinum stimulat. sanguis[*](sanguinis VR1.) et syntecticis prodest, iocurque[*](iocurque J e coni. S. -us- que VfS. iecurque rv.) comitialibus morbis.

[*](Pl. iun. 86, 20.) Leonis adipes[*](adipes ll.G(J). -dips fS. -deps v.) cum rosaceo cutem in facie[*](faciem VR.) custodiunt [*](custodit fv. a. G(S).) a vitiis candoremque; sanant[*](sanant ll.J. ser- uant sanant G. seruat sanat fv(S).) et adusta nivibus articulorumque [*](articolorem V.) tumores. Magorum[*](magnorum VR.) vanitas[*](uanitates VR1fv. a. G.) perunctis adipe eo[*](eo rv(D). om. rS.) faciliorem gratiam apud populos regesve promittit[*](promittunt v. a. G.), praecipue tamen eo pingui, quod sit inter supercilia, ubi esse nullum potest.[*](Diosc. eupor. I 18.—Pl. iun. 88, 19. 20.—Diosc. II 94.) similia dentis, maxime[*](maximi T.) a[*](ad V.) dextera[*](dextra G.) parte, villique e rostro inferiore[*](inferiore drS. -ori v. -feri r.) promissa sunt. fel aqua addita claritatem oculis inunctis[*](unctis R1.) facit et cum adipe eiusdem comitiales morbos discutit levi gustu[*](an gustatu? cfr. XXV 79 et nota ad XXVII 22.) et ut protinus qui sumpsere cursu[*](cursu Vdv. gustu re corr.) id digerant[*](digerunt V.). cor in cibo[*](in cibo dv. -bos r. imbo V. in bos R.) sumptum quartanis medetur; adips[*](adips (adeps C) cum S. adipe cum r. adipsum Vd. -ipum R. adest cum v.) cum rosaceo cotidianis febribus. perunctos eo[*](eos VR1.) bestiae fugiunt ; resistere etiam insidiis videtur[*](uidetur rv. -entur V2dT. sui dentur r.).

[*](Diosc. eupor. I 97.) Cameli[*](camelli V.) cerebrum arefactum potumque ex aceto comitialibus morbis aiunt mederi, item fel cum melle potum , hoc et anginae[*](ang///inae R.) ; cauda[*](caulae V.) arefacta solvi alvum, fimi cinere [*](fumi canere V.)[*](dist. v. a. D. cfr. Diosc.) crispari capillum cam oleo. et[*](et VRdv. ad r.) dysintericis prodest

inlitus cinis potusque, quantum III digitis capiatur, et comitialibus morbis. urinam fullonibus utilissimam esse tradunt ,[*](dist. ego.) itemque ulceribus manantibus barbaros servare[*](constat seruare V2rG Dal.(D).) eam quinquennio et heminis pota[*](pota dv. -tae VJ. -te R. -tam S.) ciere alvum; saetas[*](setas (sae- S) e cauda rv. seta (sed a V1d) secunda Vd. secundo R.) e cauda contortas et sinistro bracchio alligatas quartanis mederi.

Hyaenam[*](hienam V.) Magi ex omnibus animalibus in maxima admiratione posuerunt, utpote cui et ipsi magicas artes dederint[*](deder??? R. -runt V2v. a. G.) vimque, qua[*](quia R1.) alliciat ad se homines mentes[*](mentes V1R. -tis V2r. -te dv.) alienans [*](alienans ego. -antes R. -antos r. -atus V1. -atos rv.). permutationes[*](permutationes v. -one V1Rd (de praem.V2rH). -onis (praem. de) G.) sexus annua vice diximus ceteraque[*](ceteraque de rG. -ra quęq; d.)[*](8,105) monstrifica naturae[*](na- turae Vv. -ra rG.) eius; nune persequemur quaecumque[*](quaecum/// d. quae cum VTf.) medicinis produntur.[*](Aelian. n. a. VI 22.) praecipue pantheris terrori[*](ter- roris VR1.) esse traditur , ut ne conentur[*](conuentus R1.) quidem resistere, et aliquid[*](aliqui om.d1.) e corio[*](de corio Tv. a. H.) eius habentem non adpeti, mirumque dictu, si pelles[*](pelle VR1.) utriusque contrariae suspendantur, decidere pilos pantherae. cum fugiant venantem, declinare[*](declinantē VR1d.) ad dexteram, ut praegressi [*](praetergressi dTH.) hominis vestigia occupent; quod si successerit, alienari mentem[*](mente dv. a. S.) ac vel ex equo hominem decidere[*](decipere Vd.) ; at[*](at v. ut VRd.del.r.) si in laeva[*](laeua (le- V) ll. cfr. VI 99. 145. lae- uam v. (an vero laeuū, ut VIII 207)?) detorserit, deficientis argumentum esse celeremque capturam, facilius autem capi, si cinctus suos venator flagellumque inperitans equo septenis[*](inperitas equos septinis V.) alligaverit nodis.[*](Democrit. ap. Marc. 8, 42. (cfr. Diosc. II 96). Marc. 8, 104.) mox, ut est[*](ut est drG. aut R. //itē V. autem ut est v.) sollers ambagibus vanitas Magorum[*](magnarum V.), capi iubent geminorum signum transeunte luna singulosque prope[*](prope Rv. pro r.) pilos

servari; capitis dolori inligatam cutem prodesse, quae fuerit in capite eius; lippitudini[*](libidine V.) fel inlitum frontibus aut, ne omnino lippiatur, decoctum cum mellis Attici cyathis III[*](tribus ll.v.) et croci uncia[*](croci in uncia Vf.) inunctum; sic et caligines discuti et suffusiones; claritatem excitari melius[*](et melius T.dist. G.) inveterato medicamento , adservari autem in Cypria pyxide; eodem sanari argema[*](argemata d.), scabritias, excrescentia in oculis, item cicatrices, glaucomata vero[*](uero Rv. uerum r.) iocineris recentis inassati[*](inassatis ante Vd.) sanie cum despumato melle inunctis. dentes eius dentium doloribus tactu prodesse vel alligatos numeri[*](numeri (ego. hum- d. um- r) ordine ll. cfr. § 181. ordine humeros (um- S) v.) ordine, umerorum[*](an item umerorum?) et[*](et om.TP.) lacertorum doloribus[*](lacertos (pro doloribus) P.) ; eiusdem dentes, sed e[*](sed e ego. si de ll.v.) sinistra parte rostri[*](rostri rJ. om. rT. rostri eruti sint v. cfr. § 100.), inligatos pecoris aut capri pelle stomachi cruciatibus ;[*](Marc. 35, 19.) pulmones in cibo sumptos coeliacis vel[*](uel ego. om. ll.v.) ventriculi[*](uentriculi ego. -lis ll.v. cfr. § 105. XXV 78. XXIX 60. 105. XXX 59. 108.) cinerem cum oleo inlitum[*](illitu d.) ; nervis medullas e dorso cum oleo vetere ac felle; febribus quartanis iocur[*](iocur RS. iecur rv.) degustatum ter ante accessiones; podagris[*](podagri V.) spinae cinerem cum lingua et dextro pede vituli marini addito felle taurino, omnia pariter cocta atque inlita hyaenae pelle; in eodem morbo prodesse et fel cum lapide Assio[*](assio G. cfr. XXXVI 132. asio ll.fv.) ;[*](Marc. 8, 175.) tremulis, spasticis, exilientibus et quibus cor palpitet aliquid ex corde coctum mandendum ita, ut reliquae partis cinis cum cerebro hyaenae inlinatur; pilos etiam auferri hac[*](hac Rdv. a V.) conpositione inlita vel[*](uel VT. aut Rdv.) per se felle, evulsis prius qua[*](qua ego. cfr. § 249(ubi). quam Vdv. quos R(?)B.) renasci non libeat; sic et palpebris inutiles tolli; lumborum doloribus carnes e lumbis edendas[*](sedandas V.) inlinendasque cum oleo; sterilitatem

mulierum emendari[*](emendare R.) oculo cum[*](oculo cum dv. -lorum VR. -lorum cum r.) glycyrrhiza[*](glycyrrhiza v. glyceriza r. glize- d. clize- r.) et aneto sumpto in cibo, promisso intra triduum conceptu. contra nocturnos pavores umbrarumque terrorem unus e magnis dentibus lino alligatus succurrere narratur[*](succurrere narratur V2rG. om. r. prodest v.). suffiri[*](furentes suffiri rS.) furentes eodem et circumligari ante pectus[*](pedes R1.) suum[*](fuum VRdTfv. del. rG. cfr. § 169. 179. 213. 218. 261. 263.) cum adipe renium aut iocinere aut pelle[*](an felle? cfr. § 192.) praecipiunt. mulieri[*](mulieribus R1.) candida a pectore hyaenae caro et pili septeni[*](septeni ego. -tem ll.v.) et genitale cervi[*](cerui fi RG. -uif V. -uicib; d. a ceruice fi v.), si inligentur dorcadis pelle e[*](e ego. om. ll.v. cfr. XX 215. XXIII 125. XXXII 74. XXXVII 124. (XXVI 26).) collo[*](collae V.) suspensa, continere partus promittuntur ; venerem stimulare genitalia ad sexus suos[*](an ab sexu suo?) in melle sumpta, etiamsi viri mulierum coitus oderint; quin immo totius domus concordiam eodem genitali et articulo spinae cum adhaerente corio adservatis constare. hinc[*](hinc ll.TfS. hunc rH(J). quem v.) spinae[*](spi- nae ll.Tv(J). ruinae rS.) articulum scite[*](scite ego. siue ll. v. (an vero excidit nomen ante siue?).) nodum Atlantion vocant; est autem primus. in comitialium[*](comitialib; d.) quoque remediis habent eum. adipe accenso serpentes fugari dicunt; maxilla comminuta in aneso[*](aneso ll.H. aniso v.) et in cibo sumpta[*](sumpta om.R1.) horrores sedari; eodem suffitu[*](suffitu dv. -to r. -tis R. -ttis V.) mulierum menses evocari. tantumque est vanitatis, ut, si ad bracchium alligetur superior e[*](superior e D cum U 608. cfr. § 95. -ori (-opi R1) VRTJ (praem. e). -oris d(?)v.) dextra parte[*](dextrae partis rv. a. J.) rostri dens, iaculantium ictus deerraturos negent. palato eiusdem arefacto et cum alumine Aegyptio calefacto ac ter in ore permutato faetores et ulcera oris emendari[*](emen- dari dv. -re r.), eos vero, qui linguam in calciamento sub pede habeant, non latrari a canibus; sinistra parte cerebri naribus inlita morbos perniciosos mitigari[*](mitigari v. -re ll.) sive hominum sive quadripedum; frontis corium fascinationibus resistere, cervicis carnes, sive mandantur

sive arefactae bibantur, lumborum doloribus; nervis a dorso armisque suffiendos[*](sufficiendos V.) nervorum dolores; pilos rostri admotos mulierum labris amatorium esse; iocur[*](iocur VS. iecur rTv.) in potu datum torminibus et calculis mederi. nam[*](nam VdTfS. iam R(?)v.) cor in cibo potuve[*](potune V. -tu R1.) sumptum[*](sumptum om.R1.) omnibus doloribus corporum auxiliari[*](auxiliare R1.), lienem lienibus, omentum ulcerum inflammationibus[*](inflammationis VR.) cum oleo, medullas[*](dist. H.) doloribus spinae et nervorum lassitudini; renium nervos potos[*](potus R.) in vino cum ture fecunditatem restituere ademptam veneficio[*](ueneficiis dT.cfr. nota ad § 65.) ; vulvam cum mali Punici dulcis cortice in potu datam[*](data V.) prodesse mulierum vulvae; adipe[*](adipe a V2dTS. -pse a V1. -psaea R. -ps r. -pe e v.) a lumbis suffiri parientes difficulter et statim parere; e dorso medullam [*](me- dulla V.) adalligatam contra vanas species opitulari, spasticis genitale e maribus suffitu, item lippientibus[*](lipientibus V2R.), ruptis, et contra inflammationes[*](inflationes VTfv. a. G.) adversos[*](aduersos ego (an alternos?). seruatos ll.v. feruefactos coni. S.) pedes tactu[*](tactulae uox V.), laevos dexteris partibus, dexteros laevis; sinistrum pedem superlatum[*](superlatu V.) parturienti letalem esse, dextro inlato facile eniti[*](niti d.). membranam , quae fel continuerit, cardiacis potam[*](po- tam dv. -ta r.) in vino vel in cibo[*](lac. ego in- dicavi.) sumptam[*](sumpta V.) contra[*](contra del. rv.).... succurrere[*](succurre R1.) ; vesicam in vino potam contra urinae incontinentiam; quae autem in vesica inventa sit urina, additis oleo ac sesamis[*](sesamis dTS. -mo v. sebamis V. -anis R.) et melle haustam[*](haustam G. has iam d. asiam r. asiano haustam v.) prodesse stomachi[*](stomachi ego. coll. XXIII 142. (XXII 159). melli (supra- scr.) r. (corruptum ex maci, omisso sto propter esse). om. rv.) acrimoniae[*](acrimoniae C. aegrimonio (egr- V. agr- Rv) ll.v. -niae G cum B.) veteri. costarum primam et octavam suffitu ruptis salutarem esse; ex spina[*](pina V.) vero[*](uero om.d.) parturientibus ossa; sanguinem[*](sanguine et sumpto d.) cum polenta sumptum torminibus ; eodem tactis postibus ubicumque Magorum infestari

artes, non elici deos nec conloqui, sive[*](siue (prius) dv. sine r.) lucernis sive pelvi[*](pelui G. pului V2r. ////ui d. lui r. pluuiis v. peluibus B. cfr. XXX 14.) sive aqua sive pila sive quo[*](quo Rdv. quod V.) alio genere temptetur[*](temptetur VRfS. -entur d(?)rv. cfr. XIX 22.) ; carnes si edantur, contra rabidi canis morsus efficaces esse, etiamnum iocur efficacius.[*](cfr. Scribon. 172.) carnes[*](carnes v. -nis ll.S.) vel ossa hominis, quae in ventriculo occisae inveniantur, suffitu[*](suffitu—6 inueniantur V2rv. om. r.) podagricis[*](podagricis V2v(S). -ris rH. cfr. § 232. XXV 65. XXXIII 82 et nota ad XXIII 75.) auxiliari; si ungues[*](unguis V.) inveniantur in[*](in om.d.)iis[*](iis v. his VRC. om.d.), mortem alicuius capientium significari[*](significare d.) ; excrementa sive ossa reddita, cum interematur[*](interimatur fS. -mitur d(?)v.), contra magicas insidias[*](indias R1.) pollere; fimum, quod in intestinis inventum sit, arefactum ad dysintericos valere, potum inlitumque cum adipe anserino toto corpore opitulari[*](capitulari R1d.) laesis malo[*](malum V1d.) medicamento; a cane vero morsis adipem inlitum[*](medi- camento—inlitum V2rv. om. r.) et corium substratum; rursus tali sinistri cinere decocto cum sanguine mustelae perunctos omnibus odio venire; idem fieri oculo decocto. super omnia est, quod extremam fistulam intestini contra ducum ac potestatium iniquitates commonstrant et ad successus petitionum iudiciorumque ac litium eventus, si omnino [tantum] aliquis[*](uncos ego posui. (ali- quantulum quis v.a.G).) secum habeat[*](habeat RG(D). -bet ad V1d. -beat ad (at v) V2v.) ; eiusdem cavernam[*](cauernam fS. -na in dD. -nas in V2. -na rv.) sinistro lacerto alligatam[*](alligatam r. -ta G(D). religatam rfS. -ta v. an inligatam (re = n)?), si quis mulierem prospiciat[*](prospiciat ll.TfS. resp- v.), amatorium esse tam praesens, ut ilico sequatur; eiusdem loci pilorum cinerem ex oleo inlitum viris, qui sint[*](sunt d.) probrosae mollitiae[*](mollitiae S. -iciae R. -icia/// V. -itiei d(?)v.), severos, non modo pudicos, mores induere.

Proxime fabulosus[*](fabulosis V.) est[*](est drv. et r.) crocodilus[*](crocodiles VR. -illus r.), ingenio[*](ingento V. -gens H.) quoque

ille[*](illo v. a. H.), cui vita in aqua terraque communis. duo enim genera eorum. illius e dextra maxilla dentes adalligati dextro lacerto coitus, si credimus, stimulant; canini dentes febris statas arcent ture[*](ture VRG. ut dT.om. v.) repleti—sunt enim cavi—ita ne diebus v ab aegro cernatur qui[*](quinque ll. v.) adalligaverit[*](alligauerit d.). idem pollere e[*](e ego. et Rv. om.r. cfr. XXXII 109. XXVI 116. (an et uentri?).) ventre exemptos lapillos adversus febrium horrores [*](horrore (orr- V) Vd.) venientes[*](uenientes v, -tis ll.(?)S.) tradunt. eadem[*](eadem rG. etiam VR. hac etiam dTv.) de causa Aegypti perungunt adipe[*](et adipe RS.) aegros suos. alter illi similis, multum infra magnitudine[*](magnitudinem v. a. H.), in terra tantum odoratissimisque floribus vivit; ob id intestina eius diligenter exquiruntur iucundo nidore referta[*](referta RdTC(H). farta VS. farcta G cum B. refarcta vel refracta v. arefacta coni. B. cfr. § 105.) ; crocodileam[*](crocodillea V.) vocant, oculorum vitiis utilissimam cum porri suco inunctis et contra suffusiones vel caligines.[*](Diosc. II 98. eupor. I 109.) inlita quoque ex oleo cyprino molestias in facie nascentes[*](nascentes d. -tis VRS. enascenti r. -tes v.) tollit, ex aqua vero morbos[*](morbos rv. om. rf.) omnes, quorum natura serpit in facie, nitoremque reddit; lentigines tollit ac varos maculasque omnes. et contra comitiales morbos bibitur ex aceto mulso binis obolis. adposita menses ciet. optima quae candidissima et friabilis minimeque ponderosa, cum teratur inter digitos, fermentescens. lavatur ut cerussa [*](ut cerussa dv. om. r.).[*](Diosc. II 98.) adulterant amylo aut Cimolia[*](aut cimolia drv. autem olius V. aut olias R.), sed maxime sturnorum fimo qui[*](sturnorum fimo qui ego(quos J). cfr. Diosc. sui VRdv. qui rG. sturni quos C e coni. B.) captos oryza[*](orizia V.) tantum pascunt. felle inunctis oculis ex melle contra suffusiones nihil utilius praedicant . intestinis et reliquo corpore eius suffiri vulva laborantes[*](laborantes v. -tis ll.S.) salutare tradunt, item velleribus circumdari vapore eiusdem infectis. corii utriusque cinis ex aceto inlitus iis[*](iis v. his ll. C) partibus, quas secari opus sit, aut nidor cremati

sensum omnem scalpelli aufert.[*](Marc. 25, 40.) sanguis utriusque claritatem visus inunctis excitat,[*](excitat ego. cfr. § 95. (an facit, ut § 90. XXIX 119. 122?). om. ll. donat et; v. dat D cum U 609 (contra Plinii usum).) cicatrices oculorum emendat. corpus ipsum excepto capite pedibusque elixum manditur ischiadicis tussimque veterem sanat[*](sanant VR.), praecipue in pueris, item lumborum dolores. habent[*](habent V2rv. -baf r.) et[*](et del.V2.) adipem, quo tactus pilus defluit. hic[*](hic v. hoc ll.) perunctos[*](perunctus V. -ungi ossa d. (an hoc per- ungi totos? cfr. § 105).) a crocodilis[*](crocodillus V.) tuetur[*](tuetur Rv. retur V. tue d.) instillaturque morsibus[*](ossibus d.). cor adnexum in lana ovis nigrae, cui[*](an et cui (vel ut)?) nullus alius colos incursaverit, et[*](et Vdv. ex R.) primo partu genitae quartanas abigere dicitur.

Iungemus illis simillima et peregrina aeque animalia priusque chamaeleonem, peculiari volumine dignum existimatum Democrito ac per singula membra desecratum [*](desecratum Rdv(G). desegr- V. dissecatum B. (an dissertatum?).), non sine magna voluptate nostra cognitis proditisque mendaciis Graecae vanitatis. similis et magnitudine est[*](108) supra dicto crocodile, spinae[*](spina d.) tantum acutiore[*](ac uitio (uitio ac v) menstrua- tura (recurua- v) dv. a. B.) curvatura[*](8,120 sqq. ) et caudae[*](caule d.) amplitudine[*](amplitudinem VR.) distans[*](distans d(?)v. om. r. locus nondum sanatus.).[*](Gellius X 12, 2. 3.) nullum animal pavidius existimatur et ideo versicoloris esse mutationis. vis eius maxima contra accipitrum genus. detrahere enim supervolantem ad se traditur et[*](ei (pro et) V.) voluntarium praebere lacerandum ceteris animalibus. caput eius et guttur, si roboreis lignis accendantur, imbrium et tonitruum concursus[*](cursus Vd.) facere Democritus narrat, item iocur in tegulis ustum. reliqua ad veneficia pertinentia quae dicit[*](dicunt V2.), quamquam[*](tamquam vet. Dal. (sed 'falsa ideoque nemini nocitara' interpretatus est S).) falsa existimantes , omittemus, praeterquam ubi[*](ubi ll. G. del. v. sub Müller emend. IV 28.) inrisu coarguent eum[*](coarguent eum ego (sc. res narratae. an potius uel risus?). -guentium VRv(S). -guendum d(?)G. -guentur J.) :

dextro oculo, si viventi eruatur, albugines oculorum cum lacte caprino tolli, lingua adalligata pericula puerperii; eundem salutarem esse parturientibus, si sit[*](fi fit dG. fiftit r. circa [domum] v. de mendo cfr. § 249.) domi, si vero inferatur, perniciosissimum. linguam, si viventi exempta[*](exempta VRv(S). ade- d(?)H.) sit, ad iudiciorum eventus pollere, cor adversus quartanas inligatum lana nigra primae tonsurae.[*](Gellius X 12, 5.) pedem e prioribus dextrum pelle hyaenae adalligatum sinistro bracchio contra latrocinia terroresque[*](//erroresque V.) nocturnos pollere, item dextram mamillam contra formidines pavoresque; sinistrum vero pedem torreri in furno cum herba, quae aeque chamaeleon vocetur, additoque unguento pastillos[*](pastillos VS. in past- R. in past- di- gerunt d(?)v.) eos[*](eos dTv. eos ad VR. (an factos? cfr. XXIV 131. XX 233).) in ligneum vas[*](ligneo uase v. a. H.) conditos praestare, si credimus, ne cernatur ab aliis qui id[*](qui id D. quid VR. qui dv.) habeat. armum dextrum ad vincendos adversarios vel hostes valere, utique si abiectos eiusdem nervos calcaverit [*](calcauerit ll.G. -rint v. -ris D cum U 610. cfr. CFW Müller p. 11 et XXV 134. (sed inuenerint XXXII 64).) ; sinistrum vero[*](uero ego. umerū ll.G. mirum v. del. voluit S.) quibus monstris consecret, qualiter somnia quae velis ac[*](ac Vdf. et Rv.) quibus velis mittantur[*](mittantur d(?)v. -ant r. mittat vet. Dal.), pudet referre: omnia[*](somnia S cum P.) ea dextro pede resolvi, sicut sinistro latere lethargos, quos fecerit dexter[*](dextrum v. a. H.). set[*](set ego. sit VR. sic dTS. del. v.) capitis dolores insperso vino, in quo[*](dist. G.) latus[*](laus V.) alterutrum maceratum sit, sanari; si feminis[*](si feminis TJ. feminis ll.G. -nis. si v.) sinistri vel pedis cinere[*](cinere VRJ. -ri d. -ri si G. -re si S.) misceatur lac suillum, podagricos fieri[*](fieri ll. v. an liberari (cfr. XX 233) vel fanari?) inlitis pedibus.[*](Marc. 8, 67. cfr. Plin. XXIX 73.—cfr. Plin. VIII 122.) felle glaucomata et suffusiones[*](suffusionis R.) corrigi prope creditur tridui inunctione[*](iniunctione V.), serpentes fugari

ignibus[*](ignibus RG. lenibus (ortum ex icnibus) rf. liene v.) instillato, mustelas contrahi in aquam coiecto[*](coniecto Rdv. a. J.), corpori [*](corpore v. a. D.) vero inlito detrahi pilos. idem praestare narrat[*](narrat VVen.(D). -rrant rv.) iocur[*](io cur (cor V2) VS. iecur rv (ut semper).) cum ranae[*](rana V.) rubetae pulmone inlitum; praeterea iocinere amatoria[*](propterea iocineri amatori ad id solui V.) dissolvi, melancholicos autem sanari, si ex corio chamaeleonis sucus herbae Heleniae[*](heleniae J coil. XXI 159. (XXV 12). hebente dT. beb- R. leb- V1. deb- V2r. hab- v. del. C. tepente S e coni. H nepenthae U 611 (terminatione falsa).) bibatur; intestina et fartum[*](fartum RH e coni. Dal. farctum T. faftum f. fartif m V1d. partem V2. fimum v.) eorum, cum animal id[*](animal id rS. -mal r. id an- v.) nullo cibo vivat[*](bibat V. uiuat cum v.), simiarum urina una[*](urina una ego. cfr. § 140. 151. 185. (XXV 132.) XXIX 50. XXXIII 93. 84. XX 21. urinam VR. -na dv.) inlita inimicorum ianuae[*](ianuae VRG. fane dT. in- mane v.) odium omnium hominum his conciliare; cauda flumina et aquarum impetus sisti, serpentes soporari; eadem medicata cedro et murra inligataque gemino ramo palmae[*](palmo Vf.) percussam aquam discuti, ut quae[*](ut quae dv. utq; r. utique V. uaq; R.) intus sint omnia appareant; utinamque[*](ut in aquae (om. eo) V.) eo ramo contactus esset Democritus, quoniam ita loquacitates inmodicas promisit inhiberi. palamque est virum alias sagacem et vitae utilissimum nimio iuvandi mortales studio prolapsum[*](proba ipsu R.).

[*](Diosc. II 71.—cfr. Plin. VIII 91. Diosc. eupor. II 96.) Ex eadem similitudine est scincus—et[*](et VdTx. quem R(?)v.) quidam terrestrem crocodilum esse dixerunt—, candidior[*](candidiore fv. a. H.) autem et tenuiore[*](tenuior dTx.) cute. praecipua tamen differentia dinoscitur a crocodilo, squamarum serie[*](ferie RdTH. ferte V. certe x. feta v.) a cauda ad caput versa[*](uersa Rdxv. tunsa V.). maximus Indicus, deinde Arabicus. adferuntur salsi. rostrum eius et pedes in vino albo poti[*](poti R(?)v. -tu rTx. an pota? cfr. CFW Müller p.8. 9.) cupiditates veneris accendunt[*](acedunt V.), utique cum[*](cum om.dTx.) satyrio et erucae semine singulis

drachmis[*](duabus ll.v.) omnium[*](omnium ll. v. an ocimi (cfr. XX 123 extr. Marc. 33,. 50) vel alius herbae nomen?) ac piperis II admixtis ita[*](ita ut v.a.D.) pastilli singularum drachmarum bibantur[*](dist. ego (bibantur pendente a part. cum).).[*](Diosc. II 71. cfr. Plin. VIII 91.) per se laterum carnes obolis binis cum murra et pipere pari modo potae efficaciores ad idem creduntur. prodest et contra sagittarum venena, ut Apelles tradit, ante posteaque sumptus. in antidota quoque nobilia additur. Sextius plus quam drachmae pondere in vini hemina potum perniciem adferre tradit, praeterea eiusdem[*](eiusdem ll.v. lentium coni. Gesner e Diosc. an lentis (corruptum in letisde)?) decocti ius[*](decocto uis V.) cum melle sumptum venlerem inhibere.

[*](Diosc. II 25. Nicand. ther. 566.) Est crocodilo cognatio[*](cognatio dxrv. om. r.) quaedam amnis eiusdem geminique victus cum[*](cum Rdxv. quo V.) hippopotamio[*](hippopotamo (hypop- x) dxv.a.D. cfr. nota ad VIII 95).), repertore detrahendi[*](detrahendi VG. tra- rTxfv.) sanguinis, ut diximus, plurimo[*](plurimo VTxS. -mi r(?)v.) autem[*](autem ll.v.an inuento?) super Saiticam[*](salticam Vxv.a.B.) praefecturam.[*](8,96) huius corii cinis cum aqua inlitus panos sanat, adips frigidas febres, item fimum suffitu, dentes e parte laeva dolorem dentium scariphatis[*](scariphatis S. -ifatis VdxD. -ificatis rv. sacrifi- R.) gingivis. pellis eius e sinistra parte frontis inguini[*](inguini D cum U 612. in agmina (agn- x) ll.x. in inguina v. cfr. Diosc.) adalligata[*](adalli- gatam V.) venerem inhibet, eiusdem cinis alopecias explet. testiculi drachma ex aqua contra serpentes bibitur. sanguine pictores utuntur.

[*](cfr. VIII 137.) Peregrinae sunt et[*](et v. om. ll.) lynces, quae clarissime quadripedum omnium cernunt. ungues earum omnes cum corio exuri efficacissime in Carpatho[*](carphato Vx.) insula tradunt. hoc cinere poto propudia virorum, eiusdem[*](eius- dem (-demque V2D) -feminarum V2rv. om. rx.) aspersu feminarum libidines [*](li- bines V2. -bies V1R1.) inhiberi, item pruritus corporum, urina[*](urinę d. -ne x.) stillicidia vesicae. itaque eam protinus terra[*](terrae Vd. -rre x.) pedibus adgesta obruere

traditur. eadem autem et iugulorum[*](iugulorum VR (codd. aliquot B) G.ungulorum d. -la- rum xv (aurium add. B).) dolori monstratur in remedio. hactenus de externis.

[*](cfr. Plin. XI 236. (Diosc. II 75).) Nunc praevertemur[*](praeuertemur S cum Gron. reue- rv. praeuertens (reue- dx) rx.cfr. § 162. 267. XXX 82. XVI 1. XXXIV 94.) ad nostrum orbem, primumque communia animalium remedia atque eximia dicemus, sicuti e[*](e Rdxv(S). ae V. de rG.) lactis usu. utilissimum cuique maternum. concipere [*](concipere V2xrVen.(G). confpicere V1R.del. v.) nutrices[*](nu- tricis v.a. G.) exitiosum est; hi[*](hi (hii V) funt ll. v. an hifcunt (vel aliud verbum simile)?) sunt enim infantes, qui colostrati appellantur, densato lacte in casei speciem. est autem colostra prima a partu spongea[*](spongiosa v.a.J. (cfr. XI 188. XVIII 105. XXXI 114. XXXIV 120. XXXVI 155).) densitas lactis. maxime autem alit quodcumque humanum, mox caprinum, unde fortassis fabulae Iovem ita nutritum dixere. dulcissimum ab hominis camelinum[*](camellinum V.), efficacissimum ex asinis. magnorum animalium et corporum facilius redditur.[*](Diosc. II 75.) stomacho adcommodatissimum caprinum, quoniam fronde magis quam herba vescuntur, bubulum medicatius, ovillum dulcius et magis alit[*](alit Rxv. alii V. ait d.), stomacho minus utile, quoniam est pinguius. omne autem vernum aquatius[*](uernum aquatius d(?)v. aquatius (-acius V) uernum rx.) aestivo et de novellis . probatissimum vero quod in ungue[*](ung&te R. -guente (ad marg. -ge) r.) haeret nec defluit ; innocentius decoctum, praecipue cum calculis marinis. alvus maxime solvitur bubulo, minus autem[*](autem om. x cod. Murbac. v. a. H.) inflat quodcumque decoctum.[*](cfr. Plin. XXV 94. XXIV 28. Cels. III 22 p. 112. IV 31 p. 157.) usus lactis ad omnia intus[*](in- tus xcod. Murbac. G. ictus dr. tetus V1R. ictu tetus V2. utile contusa v.) exulcerata[*](exulcerata dxrcod. Murbac. G. eaulocrata (aul- R) V1R.del.V2. aut luxata v.), maxime renes, vesicam, interanea, fauces, pulmones, foris pruritum cutis, eruptiones pituitae poti ab[*](poti ab fS. -ti at F. -ti// V. -tior dx. pofcit R. poft rG. cibi aut potus v.) abstinentia[*](ab- stinentia Vdxv(S). -tiam RG. (locus nondum sanatus; an posci abstinentia medicaminum ut in sqq.? cfr. XXV 94).)

nam ut[*](ut om.R1.) in Arcadia[*](arcadia G e coni. B. achaia ll.x. -ia v.) bubulum biberent phthisici, syntectici, cachectae[*](ca- chectae B. -choetae (-te d) dx. -cohetae VR. -coethe f.), diximus in ratione herbarum. sunt inter exempla[*](25,94) qui[*](quia si uinum dx.) asininum bibendo liberati[*](liberatis in V.) sint podagra chiragraque [*](chiragraque ego (-aue v). theragraque V2. -gratiue (-uae V1) V1dx. chera- graue R.).[*](Diosc. II 77.) medici speciem unam addidere lactis generibus, quod schiston appellavere. id fit hoc modo: fictili[*](fictili dxv. -le r.) novo fervet[*](feruet Rv. -ro et rx.), 5 caprinum maxime, ramisque ficulneis recentibus miscetur additis totidem cyathis mulsi[*](cyathis aceti mulsi B e Diosc.), quot sint heminae lactis. cum fervet, ne[*](ne B. ni ll.xS. et v.) circumfundatur, praestat cyathus argenteus cum[*](cum v. cum & ll.x.an et cum?) frigida aqua demissus[*](dimissus V.) ita, ne quid infundat. ablatum deinde igni refrigeratione dividitur et discedit serum a lacte.[*](Diosc. II 77. 76. Seren. 133.) quidam et ipsum serum iam multo[*](multo ll.Txv(S). mulfo fH. mufto Dal.) potentissimum decocunt ad tertias partes et sub diu refrigerant. bibitur autem efficacissime heminis per intervalla, satis[*](satis J. salis ll.xf. singulis C cum B(G). sanis v.) diebus[*](in diebus r.cfr. XX 188. del. B.) quinae[*](quinae VJ. quine Rd. quinque xv.a.C. quinis G. usque ad quinas C cum B. an in die non plus quinae? cfr. Diosc.) ; melius[*](melius RdxG. illius V. (a potu illius solitis man. Dal. v).) a potu gestari. datur comitialibus, melancholicis , paralyticis, in lepris, elephantiasi, articulariis morbis .[*](Diosc. II 77. eupor. I 205. II 53.—Diosc. II 77. Cels. V 27, 12.) infunditur quoque lac contra rosiones a mledicamentis factas et, si urat dysinteria, decoctum cum marinis lapillis aut cum tisana hordeacia. item ad intestinorum rosiones bubulum aut ovillum utilius. recens quoque dysintericis infunditur, ad colum autem crudum, item vulvae et propter serpentium ictus potisve[*](potisue ll.xH. phthisicis v.) pityocampis[*](pityocampis J. cfr. XXIX 95. -pes Tf(?)B (phyto- v). pytoscampis (ytos rin ras.) R. potioc- (-pes d) Vdx.), bupresti[*](buprestis T(?)v.a.J.), cantharidum

aut salamandrae venenis,[*](Diosc. IV 84. eupor. II 148. Scribon. 179. Seren. 1071. 526.—Diosc. eup. II 161. 163. 164. Diosc. II 77. Marc. 14, 56. (cfr. Cels. III 22 p. 112).) privatim bubulum iis[*](iis v. his ll. C.), qui Colchicum [*](colchicum J. -con B. cholicum ll. colostrum v.a.B.) biberint ant cicutam aut dorycnium aut leporem marinum, sicut asininum contra gypsum et cerussam et sulpur et argentum vivum, item durae alvo in febri. gargarizatur [*](gargariziatur V.)[*](dist. ego.) quoque faucibus exulceratis. utilissime et bibitur ab imbecillitate vires recolligentibus, quos atrophos[*](atrophitos R. -pos r.) vocant, in febri etiam, quae careat dolore capitis. pueris[*](pueris om.R1.) ante cibum lactis asinini[*](asinino R.) heminam dari aut si exitus cibi rosiones sentirent[*](sentiret V. -iant dxv.a.G.), antiqui in arcanis habuerunt, si hoc non esset[*](esset RTv. esse V. est e d. est x.), caprini[*](caprini RdH. e caprino VTx (v praem. habuerunt).).[*](Scribon. 132. Diosc. II 78. Cels. III 22 p. 112. IV 16.—Diosc. II 77. eupor. II 38.—Diosc. II 78.) bubuli serum orthopnoicis prodest ante cetera addito nasturtio. inunguntur etiam oculi[*](cauli V.) in lactis[*](in latis V1. illatis V2.) heminas[*](hemina (em- x) dx. -nis v.a.S.)[*](quattuor ll.v.) additis[*](additis Tv. -ti V1dx. -t,// R. -ta V2r.) sesamae[*](sesamae TC. -mi v. samiid Rdx. sami// V1. semi V2r.) drachmis IIII tritis in lippitudine [*](in id iam V.). caprino lienes sanantur, post bidui inediam tertio[*](tercio x. tertia Rd(?)v.a.S.) die hedera pastis capris, per triduum poto sine alio cibo. lactis usus[*](lacti su- cus Vd. -tis succus x.) alias contrarius capitis doloribus, hepaticis, splenicis[*](splenicis VdTxrv(H). -neticis C. om.RDal.), nervorum vitio, febres habentibus, vertigini praeterquam purgationis gratia, gravedini[*](grauedini Rv. om. rx. (gratia om. v.a.B).), tussientibus, lippis. ovillum[*](ouillum coni. H e Diosc. sui- ll.xv.) utilissimum tenesmo, dysinteriae; nec non phthisicis[*](dist. ego.) hoc et mulieris[*](mulieris ego. cfr. Diosc. II 78 et § 75. 243. XXIX 42 al., de mendo XXVII 63. -res VRf. -ri G. -ribus dTxv(H). an vero muliebre, ut XXX 118?) saluberrimum qui dicerent fuerunt.

[*](Diosc. II 80. cfr. Hippocr. de morb. IV 20. Diosc. II 79. (Herodot. IV 2).) De generibus caseorum diximus, cum de uberibus singulisque membris animalium diceremus. Sextius eosdem[*](11,240 sqq.) effectus equino quos bubulo tradit; hunc[*](hunc RdG. hoc V. hos xv.) vocant[*](uocant drG. -at rxv.) hippacen [*](hyppacen Vx.). stomacho utiles qui non sunt[*](sint G.) salsi, id est recentes. veteres alvum sistunt corpusque minuunt, stomacho in- utiliores[*](inutiliores D cum U 614. uti- ll.v.) ; et in totum salsa minuunt corpus, alunt mollia. [*](Pl. iun. 29, 15. Marc. 19, 56.—cfr. Diosc. eupor. II 49.) caseus recens cum melle suggillata emendat, mollis[*](mollit fS.) alvum sistit, sedat[*](sedatque fS.) tormina pastillis in vino austero decoctis rursusque in patina tostis cum melle. saprum vocant qui cum sale et sorbis siccis e vino tritus[*](tritis V.) potusque medetur coeliacis[*](dist. ego.). genitalium[*](genitalium rv. -libus (ortum ex -liuuf) rx.) carbunculis caprinus tritus inpositus, item[*](idem Vx.) acidus cum oxymelite maculis in balineo[*](balneo dx.) inlitus oleo interlinitur.

[*](cfr. Plin. XI 239. Hippocr. de morb. IV 20. Diosc. II 81.) E lacte fit et butyrum, barbararum gentium lautissimus cibus et qui divites a plebe discernat. plurimum e bubulo—et inde nomen—, pinguissimum ex ovibus[*](an ouillo?)[*](dist. ego.) fit et[*](fit et ll. et x. fit et ex v.) caprino, sed[*](fed ll.v. an et?) hieme[*](hieme R(?)v. hi Faxe V. in faxe dTx.) calefacto lacte, aestate expresso tantum, crebro iactatu[*](iactato V.) in longis vasis angusto foramine[*](an sub delendum (vel sed)? cfr. § 146.) spiritum[*](spiritu V.) accipientibus sub ipso ore alias praeligato . additur paulum[*](paulum Vfv(S). -lulum rG(D). (paululum non legitur nisi IV 1. VII 48, de tempore dictum).) aquae, ut acescat[*](accescat V.). quod est maxime coactum, in summo fluitat;[*](Diosc. II 81.) id exemptum[*](exemplum R.) addito[*](quoacto R. -agulum r.)[*](locum transponendo emendare conati sunt Dal., Beckmannus, alii. addito—relicum parenthesi complexus est Müller emend. IV 30.) sale oxygala[*](oxygalla (oxig- x) Vdx (item infra).)[*](uocatur dTxH.) appellant. relicum[*](reliqua v.a.H.) decocunt in ollis; ibi quod

supernatat[*](an supernatet? cfr. XXIX 35. supernatat tollunt Müller 1. 1.), butyrum est, oleosum natura. quo[*](qua R. quod rv.a.G.) magis virus resipit[*](respuit (Vinc. Bellov.) v.a.G.), hoc praestantius iudicatur. pluribus conpositionibus miscetur inveteratum. natura eius adstringere, mollire , replere, purgare.

[*](cfr. Colum. XII 8.—Donat. ad Terent. Hecyr. I 2, 60 Serv. ad Verg. Aen. IV 458. (Isid. IX 7, 12).) Oxygala fit et alio modo, acido lacte addito in recens, quod velint[*](uelint ego. ue... (reliquis margine abscisis) r. inm VR. in dx. uelis G. dum v. (fortasse nonnulla ex- cidernt, ut quodue aliud cogat: cfr. Colum.).) acescere[*](acescere RdxG (-scit v). arcesc- V. inacescere H (a Plinio nusquam alibi usurpatum, sed cfr. potius § 133. XX 147. VII 64. XVIII 77 al.).), utilissimum stomacho. effectus dicemus suis locis.

Proxima in communibus adipi[*](adipis et (9) suilli G.) laus est, sed maxime suillo, apud antiquos etiam religiosius[*](religiosius ll.H(J). -si G. -sus erat f(?)v(S).). certe novae nuptae intrantes etiam nunc[*](etiam nunc ego. -um ll.v.) sollemne habent postes eo attingere[*](at- tinguere coni. J coll. § 142.). inveteratur duobus modis, cum[*](cum ll.xJ. aut cum d(?)v. (an aut? cfr. § 229. XXIX 60).) sale aut sincerus ; tanto[*](tanto ll. tanto utilior quanto v. sed cfr. § 78. XXIX 13. 107. XXXI 46. XXIII 157. XVII 250 al.) fit[*](fit dx. fit VRv.) utilior[*](utilior r. uectior R. uetuftior rv.). axungiam Graeci etiam appellavere iam[*](iam (= nunc) V1RdTH(J). tam x. eam V2D. eum G. del. v(S).) in voluminibus suis. neque est occulta virium causa, quoniam id animal herbarum[*](herbarum drv. -rum causa V R x f (falso iterantes).) radicibus vescitur; itaque etiam fimo innumeri usus. quam ob rem non de alia loquemur[*](loquemur ll.Txv(S). -uimur rG.) [sue][*](uncos ego posui (sue glossema est ad femina). quam e sue anonymi ap. B. D cum U 615.). multo efficacior[*](efficacior e J. -ore VRv(S). -or est dTxH.) e femina et[*](est (pro et) D cum U.) quae non pepererit[*](pepe- rerit ego. -perit ll.v. cfr. § 75.), multo vero praestantior[*](praestantior xv. -ore ll.) in apris essedicitur[*](esse dicitur ego (et dist.). est igitur ll.S. est v. (an intelle- gitur, ut § 55. 146. 159. XXV 93. XXIII 106. 120 al.?).)

usus[*](usus igitur v.a.S.) axungiae ad[*](est ad v.a.D.) emollienda, excalfacienda, discutienda purgandaque.[*]((Diosc. II 94). Pl. iun. 87, 13. 14.) medicorum aliqui admixto anseris adipe taurorumque sebo et oesypo ad podagras uti iubent; si vero permaneat[*](permaneat G. -net ll.Txfv(H).) dolor, cum cera, myrto, resina, pice. sincera [*](an uel delendum (aut uel igni uel)?) axungia medetur ambustis vel nive, pernionibus[*](pernicionibus V2) autem cum[*](cum rv. om. rx.) hordei cinere et galla pari modo. prodest et confricatis membris, itinerumque lassitudines et fatigationes levat. ad tussim veterem recens decoquitur quadrantis pondere[*](tribus ll.v.) in vini cyathis III addito melle.[*](Marc. 16, 71.) vetus etiam phthisis[*](phthisis RS. -sin in v. ptisis x. ptysis d. pthisicis V.) pilulis sumpta sanat, quae sine sale inveterata est. omnino enim non nisi ad ea, quae purganda sint aut quae non[*](non om.dx.) sint exulcerata, salsa[*](falfa man. Dal. G. falf...(reliquis margine abscisis) r. callica Rdx. gall- VTf. et calida v.) recipitur[*](recipitur VdTxfv(S). cap- R. petitur G.). quidam quadrantes axungiae et mulsi[*](mulfi v. multis.ll) in vini cyathis ternis[*](ternis VRfS(D)....us r. tribus dxv(J).) decocunt contra phthisis[*](ptisis x. ptysin d.), quarto[*](quanto V. quintoque v. a. H.)[*](quarto—) quoque[*](queque x.om. v.a.H.) die picem liquidam in ovo sumi iubent[*](iubent pro glossemate habit S coll. XXIV 40. sed cfr. Marc. 16, 67. an die et picem?). circumligatur[*](circumligatur VTxfS. -tis r(?)v.) et[*](et om.df(?)v.a.S.) lateribus, pectori[*](pectori ego. -ris VdTxfS. -ribus R(?)v (praem. et) D.), scapulis[*](et scapulis v.a.D.) eorum, qui phthisim[*](phthisin rv.a.S. -sem R. ptisim x. pthysim d.) sentiunt, tantaque est vis, ut genibus etiam adalligata redeat in os sapor eamque expuere videantur. [*](cfr. Marc. 19, 40.) e sue, quae non pepererit[*](pepererit xG. -perit ll.fv(H). cfr. § 136.), aptissime utuntur, ad cutem mulieres, contra scabiem vero quivis[*](quiuis RG. qui uix Vd. quouis xv.) admixto iumentorum sebo pro parte tertia et pice pariterque[*](pariterue Vf.) subfervefactis. sincera partus in abortun vergentes nutrit[*](nutrit dxv. -trū V1R. -triunt D. nytru V2. an munit? cfr. XV 86.) collyrii modo

subdita. cicatrices concolores facit cerussa admixta vel argenti spuma, at[*](ad V.) cum sulpure unguium[*](adunguium VR. (an & ung-?).) scrabritias emendat . medetur et capillo[*](capillo dxv. -llos V1R. -ilis V2D.) fluenti[*](fluentibus V2D.) et ulceribus in capite mulierum cum gallae parte quarta et infumata pilis[*](fills V. -liis f.) oculorum . datur et phthisicis unciatim cum vini veteris hemina [*](tres ll.v.) decocta, donec III unciae e[*](ex dTx.) toto[*](cocto R1.) restent; aliqui et mellis exiguum adiciunt.[*](Pl. iun. 81, 19. (Diosc. II 94).) panis[*](panos sanat man. Dal.v.a.G.) inlinitur[*](illinitur rG. inlito V. illi- rTx. -ta v. an inlita sc. medetur (suppl. e v. 3)?) cum calce, item furunculis duritiaeque mammarum. rupta et convulsa[*](et conuulsa et spasmata rv. om.rx.) et spasmata et luxata sanat, clavos et rimas callique vitia cum helleboro albo, parotidas admixta farina salsamentariae[*](salsamentariae RG. -ria rxfv (praem. e).) testae[*](testa v.a.G.), quo genere proficit et ad strumas. pruritus et papulas in balineo[*](balneo dxv.a. G.) perunctis[*](perunctos V.) tollit, alioque etiamnum modo podagricis prodest mixto oleo vetere, contrito una sarcophago lapide et quinquefolio tuso[*](tusa Vdxv.a.G.) in vino vel cum calce aut[*](calce aut VRdTx. calce uel rv.) cum cinere. fit[*](fit ego. facit ll.xv.) et peculiare emplastrum LXXV $X$[*]($X$ om.dTxv.a.Gron. inRras.) ponderi [*](ponderi ll.TH. -re xv. pondo C.) c[*](c xv. centum ll. (?)C.) spumae argenteae mixtis, utilissime[*](utilis- sime Vx. -ma Tf. -mum r(?)v.) contra ulcerum inflammationes[*](dist. ego.) adipe verrino. et[*](et om.dTxH.) inungui putant utile, quaeque serpant inlinere[*](inlinere VS. -nire Rdxv. an inlini?) cum resina.[*](Diosc. II 94.) antiqui axibus vehiculorum perunguendis maxime ad faciliorem circumactum rotarum utebantur, unde nomen, sic quoque utili[*](utile R.) medicina cum[*](dist. ego.) illa ferrugine[*](ferugine VVen.) rotarum ad sedis vitia virilitatisque et per se axungia[*](axungia ego. -ncia V. -ngia et Rdx. -ngiae D. -ngiam v. fortasse ut per se. an vero et per se axungia est (pro et) ut glossema delenda sunt?).[*](Diosc. II 87. 94.) medici antiqui maxime probabant renibus

detractam exemptisque venis aqua caelesti fricabant crebro decoquebantque fictili novo saepius[*](saepius Rv. saeius V. seuius dT. semius x.), tum demum adservantes . convenit salsam magis mollire, excalfacere, discutere , utilioremque esse vino lotam. Masurius palmam lupino adipi dedisse[*](ad- dedisse V.) antiquos tradidit. ideo novas nuptas illo perunguere postes[*](potest V.) solitas, ne quid mali medicamenti inferretur.

[*](Diosc. II 89.) Quae ratio adipis, eadem in iis[*](iis v. his ll.C.), quae ruminant, sebi est, aliis modis, non minoris potentiae. perficitur omne exemptis venis aqua marina vel salsa lotum, mox in pila[*](dist. ego cumx.cfr. Diosc. et § 142.) tusum aspersa marina crebro; postea coquitur, donee odor omnis[*](omne om.R(?)H.) aboleatur, mox adsiduo sole ad candorem reducitur .[*](Diosc. II 90.) a renibus autem omne laudatissimum est. si vero vetus revocetur ad curam, liquefieri prius iubent[*](iu- bent prius dx.), mox frigida aqua lavari saepius, dein[*](deinde dx.) liquefacere adfuso vino quam odoratissimo. eodemque modo iterum ac saepius cocunt[*](cogunt xv. a. G.), donec virus evanescat. multi privatim sic taurorum leonumque[*](leonum VR1v. a. G.) ac[*](ac om. v. a. G.) pantherarum et[*](& R(?)G. ac rxv.) camelorum pinguia curari iubent. usus dicetur suis locis.

[*](Diosc. II 95.) Communis et medullarum est. omnes molliunt, explent, siccant, excalfaciunt. laudatissima[*](laudatissima e S. -me Vd. -ma Rxv.) e cervis[*](ceruis rS. -uicis VR. -uina dxv.), mox vitulina,[*](dist. ego.) dein hircina et caprina. curantur ante autumnum. recentes[*](recedentes VR1.) lotae siccataeque in umbra, per cribrum dein liquatae per lintea exprimuntur ac reponuntur in fictili locis frigidis.

[*](Diosc. II 96. (cfr. Plin. XI 195).—Fabius Pictor ap. Gell. X 15, 2. Festus p. 178b, 24.) Inter omnia autem communia animalium vel praestantissimum[*](prae- stantissimum D cum U 617. -ma in r. -mum in S. -tiū in rTxf. -tiffimi G. -tius in v.) effectu[*](effectus fG.) fel est. vis eius excalfacere,

mordere, scindere, extrahere, discutere. minorum animalium subtilius intellegitur et ideo ad oculorum medicamenta utilius existimatur. taurino[*](laurino V.) praecipua potentia, etiam in aere pelvibusque[*](peluibusque S cum cod. Murb. vet. Dal. pelli- ll.xv.) aureo colore obducendis[*](obducendis S. duc- (dic- V1) ll.xv. non minus probabile est inducendis; cfr. XXXVI 176. XXXII 65 (90. 91. XXXV. 36. 45. 102. XXX 132).). omne autem curatur recens[*](an recens uesicae praeligato ore? cfr. Diosc.) praeligato ore lino crasso, demissum in ferventem aquam semihora[*](semihoram V.), mox siccatum sine sole atque in melle conditum. damnatur equinum tantum inter venena. ideo flamini[*](flaminii Vx. -nio v. a. B.) sacrorum equum[*](ecum VS(item infra).) tangere non licet, cum Romae publicis sacris equus etiam[*](etiam equus x.) immoletur.

[*](Diosc. II 97. cfr. Diosc. eupor. II 158. de venen. 25.—cfr. Plin. IV 12. Pausan. VII 25, 6 extr.) Quin et sanguis eorum septicam vim habet; item equarum, praeterquam virginum, erodit, emarginat[*](emarginat d(?)v. mar- rxv.) ulcera[*](ulcera rG. -rat rxv.). taurinus quidem recens inter venena est excepta Aegira. ibi enim sacerdos Terrae vaticinatura[*](uaticinatarum Vdx.) sanguinem tauri bibit prius quam in specus[*](specus ll.Txfv(S). -cū rG(D).) descendat. tantum potest[*](ualet (pro potest) x.) sympathia illa, de qua loquimur[*](loquemur V2. -uuntur v. a. G.), ut aliquando religione aut loco fiat. [*](cfr. Aurel. Victor 66. (Diosc. II 97).) Drusus tribunus plebei[*](plebe R. -bis rv. a. H.) traditur caprinum bibisse, cum pallore et invidia veneni sibi dati insimulare Q. Caepionem inimicum vellet. hircorum sanguini tanta vis est, ut[*](ac (pro ut) d. af R1.) ferramentorum subtilitas non aliter acrius induretur, scabritia poliatur[*](poliatur ll.Txfv(H). cfr. XXXVI 53. XIII 81. tollatur rG(D).) vehementius quam lima. non igitur et sanguis animalium inter communia dici potest, et ideo suis quisque [*](quisque RdG. suisque V. quique x. quae- que [et dicentur] v.) dicetur effectibus[*](post effectibus interrogationis signum posuit S, ut esset non = nonne. sed negat Plinius posse in commune dici de variorum animalium sanguinis peculiari natura.).

[*](Diosc. II 63. eupor. II 128. Nicand. ther. 36. Pl. iun. 110, 2. 3.) Digeremus enim in mala[*](mala V1RdTxfH coll.indice. animalia V2v(D).) singula usus primumque [*](primumque S cum P. pluri- ll.v.) contra serpentes. exitio his esse cervos nemo ignorat ut, si quae sunt[*](ut fi quae sunt ll. v. utique fpiritu P. an ueftigantef et? cfr. VIII 118.), extractas cavernis mandentes. nec vero ipsi spirantesque[*](ipsis spirantes Tv. a. G.) tantum adversantur, sed membratim quoque . fugari eas nidore cornus[*](cornus Vfv(S). -nu rxH.) eorum, si uratur, dictum[*](8,118) est; at e[*](at e Vv(S). at de RBrot. ac de dTx.) summo gutture ustis[*](gustis VR.) ossibus congregari dicuntur. [*](Seren. 851. - Diosc. II 43. eupor. II 131. 115. Nicand. ther. 586. 579. Seren. 852. Diosc. II 95. 94. eupor. II 132. Nicand. ther. 101. Seren. 838. Solin. 19, 16. cfr. schol. Nicand. ther. 577.) pelles eiusdem animalis substratae securos praestant ab eo[*](eo (pro ictu) rin ras.) metu somnos, coagulum. ex aceto potum ab ictu; et si omnino tractatum[*](tractum dTxVen. tactum P.) sit, eo die non ferit serpens. testes quoque eius inveterati vel genitale vetus[*](uetus Müller emend. IV 31. eius ll.S. del. v(D). ξηροῦDiosc. eupor. (an ficcum?).) maris salutariter dantur in vino; item venter, quem centipellionem[*](centipeleonem (centp- V1) VR. -lionem r.) vocant. fugiunt et omnino dentem cervi habentes ant medulla perunctos[*](perunctas V.) sebove cervi[*](cerui rv. -uitia VR. -ui tacta dx.) aut[*](ac x.) vituli[*](uituli ll.Txv(H). hinuli G.). summis autem remediis praefertur hinnulei[*](innulei V. hinule x. -lei G. -li v.) coagulum[*](cogulum V1. coagulatum V2.) matris utero[*](utero Rv. uero rx.) execti[*](essecti RdxG.), ut indicavimus.[*](8,118)[*](cfr. Plin. XXX 146.) sanguine cervino, si una urantur[*](si maturantur V.) dracontion et cunilago et anchusa lentisci ligno, contrahi serpentes tradunt, dissipari deinde, si sanguine detracto[*](detracta V.) adiciatur pyrethrum[*](pyrhetrum V. perit- x.). invenio apud auctores Graecos, animal cervo minus et pilo demum simile, quod ophion vocaretur[*](uocatur v. a. H. diceretur r.), Sardiniam tantum ferre solitam. hoc interisse[*](interiisse B. -resse ll.xv.) arbitror et

ideo medicinas ex eo omitto.[*](Nicand. ther. 559. Diosc. II 48.) —

Apri quoque cerebrum contra eas[*](eos Vxv. a. C.) laudatur cum sanguine, iocur etiam inveteratum [*](inueteratur Vdx.) cum ruta potum ex vino, item adips cum melle resinaque, simili modo verrinum[*](uerinum V.) iocur et fellis dumtaxat[*](dumxtaxat RdT. dumzazat V1f.) fibra $X$[*]($X$ om.d. or x. obo- lorum v. a. H.) IIII pondere vel cerebrum in vino potum.—Caprarum cornu vel pilis[*](pilus R.) accensis fugari serpentes dicunt, cineremque[*](cineremque dxv. -reque r.) e[*](e (et ll. ex D) cornu ll.xH. eorum v.) cornu potum vel[*](uel Rv(D). et dS. ei V.om.x.) inlitum[*](inlitum om.x.) contra ictus valere, item lactis haustus[*](inaustus V.) cum uva taminia vel urinae cum aceto scillite[*](scillite G. -to Rd. -tico C. scillato V. scyllito x. -tico v. an scillino? cfr. nota ad XXVI 114.), caseum caprinum cum origano inpositum vel sebum cum cera.[*](cfr. Plin. VIII 202.) milia praeterea remediorum ex eo animali demonstrantur , sicut apparebit, quod equidem miror[*](mero R1.), cum febri negetur carere[*](carere negetur dTx.). amplior potentia feris eiusdem generis , quod numerosissimum esse diximus, alia vero et[*](8,214) hircis. Democritus etiamnum[*](etiam hiannum V1. etiam V2.) effectus auget eius, qui singularis natus sit. fimo quoque caprarum in aceto decocto inlini ictus serpentium placet et recentis cinere in vino, atque in totum difficilius sese[*](sese VRfS. esse r. sere dx. se v.) recolligentes a serpentium ictu in caprilibus optime convalescunt.[*](Diosc. II 21. eupor. II 159 (114. 115).) qui efficacius volunt mederi, occisae caprae alvum dissectam cum fimo intus reperto[*](reperio V.) inligant statim. alii carnem recentem haedorum cum[*](cum CFW Müller p. 25. cfr. § 202. 210. om. ll.xv.) pilo suffiunt[*](faf fifiunt V.) eodelmque nidore fugant serpentes . utuntur et pelle eorum recenti[*](recenti ego. -te ll.v (contra Plinii ustum).), ad plagas et came[*](dist. ego.)[*](et came VRTxfS. carne d(?)v.) et fimo equi in agro pasti, coagulo leporis ex aceto contraque[*](contra v.a.G.) scorpionem et murem araneum; aiunt non feriri[*](ferire V.)

leporis coagulo perunctos.[*](Diosc. II 98. eupor. II 117.—Scribon. 190.) a scorpione percussis fimum caprae efficacius aceto[*](aceto dx. -tū V. cum aceto R(?)v.) decoctum auxiliatur, lardum iusque decocti potum et[*](et om. v. a. S. ex T.)iis[*](iis v. his ll.C.), qui buprestim hauserint[*](quibus praestim auserint V.). quin etiam si quis asino in aurem percussum a scorpione se dicat, transire malum protinus tradunt, venenataque omnia accenso [*](ac- censo dxv. -sa rf.) pulmone eius fugere. et fimo vituli suffiri percussos a scorpione prodest.

[*](Diosc. περὶ ἰοβ. 2 med.—Seren. 871–874. Pl. iun. 112, 5–7.) Canis rabiosi morsu facta volnera circumcidunt ad vivas usque partes quidam carnemque[*](carnemque ll.v(G). -nem xman. Dal. C.) vituli admovent[*](admonent V.) et ius ex eodem carnis decoctae dant potui aut axungiam cum calce tusam, hirci iocur[*](iecore (om. quo) dTxH.), quo inposito ne temptari quidem aquae[*](aqua V. aliquo dTx.) metu adfirmant. laudant et caprae fimum ex vino inlitum, melis et cuculi et hirundinis decoctum et potum. ad reliquos bestiarum morsus caprinum caseum siccum cum origano inponunt et bibi iubent, ad hominis morsus carnem bubulam coctam, efficacius vituli, si non ante quintum diem solvant.

Veneficiis rostrum lupi resistere inveteratum aiunt ob idque villarum portis praefigunt. hoc idem praestare et pellis e cervice solida manica[*](manica VdTxv(S). manua R.del. C.) existimatur, quippe tanta vis est animalis praeter ea, quae retulimus, ut vestigia[*](8,80) eius calcata equis adferant torporem.[*](Cels. V 27, 12. cfr. Pl. inn. 108, 3. 4. Seren. 1071. Scribon. 181. 179. 186. 191. Diosc. eupor. II 156. 163. Scribon. 184.) — Iis, qui argentum vivum biberint, lardum remedio est.—Asinino lacte poto venena restinguntur, peculiariter si hyoscyamum potum sit[*](sic V.) aut viscum aut cicuta aut lepus marinus aut opocarpatum[*](opocharpatum Vx. -carpathum v.a.Brot.ὀπὸς καρπάσουDiosc. de venen. 13.) aut cerussa[*](cerussa ego. cfr. § 129 et Diosc. Scribon. caryce dv. a. B. -rice Vx. carie f. tarice R. phari- con B (cfr. Diosc. eupor. II 141. Scribon. 195). agaricum D cum U 618.) ant dorycnium[*](dorygneum V. -rignium R. -ricinum x.) et si coagulum

alicui nocuerit, nam id quoque venenum est in[*](in Vxv(S). om. r(?) H.) prima lactis coagulatione. multos et alios usus eius dicemus, sed meminisse oportebit recenti utendum aut non multo postea tepefacto; nullum enim celerius evanescit. ossa quoque asini confracta et decocta contra leporis marini venenum dantur. omnia eadem onagris efficaciora.[*](cfr. Plin. VIII 39.—Scribon. 186. (cfr. Plin. VIII 38).) —De equiferis non[*](non dxrv. nunc r.) scripserunt[*](scal- pserunt r1. cal- r2.) Graeci, quoniam terrae illae non gignebant, verum tamen fortiora omnia eadem quam in equis intellegi debent. lacte equino venena leporis marini et toxica expugnantur. nec uros aut bisontes[*](uisontes V1x. ues- V2.) habuerunt Graeci in experimentis, quamquam bove fero refertis[*](quam- quam—refertis V2rv. om. rx.) Indiae silvis; pro[*](pro ego. cfr. § 139. XX 8. XI 40 al. re V1Rdx.del.V2rv.) portione tamen eadem efficaciora omnia ex his credi par est.[*](Seren. 1071.—cfr. Diosc. II 77. eupor. II 148. Diosc. II 94.—Diosc. eupor. II 134. Marc. 16, 96.—Diosc. II 81. eupor. II 135.) sic quoque lacte bubulo cuncta venena expugnari tradunt, maxime supra dicta et[*](est (pro et) V.) si ephemerum[*](epherum VR1x.) inpactum sit aut si cantharides datae; omnia vomitione egeri, sic et caprino iure cantharidas[*](cantharides Vdxv. a. H.). contra ea vero, quae exulceratione enecant, sebum vitulinum vel bubulum auxiliatur. nam contra sanguisugas[*](sangi- sugas r. sanguis ungias VR.) potas butyrum remedio [*](remediū VR1.) est cum aceto ferro calefacto, quod et per se prodest contra venena, nam[*](nam ll.xv, ortum fortasse ex [na] et, ut fuerit uenena et si oleum sqq.) si oleum non sit, vicem eius[*](uice V.) repraesentat . multipedae morsus cum melle sanat.[*](cfr. Diosc. eupor. II 137. Scribon. 188. Nicand. alex. 62. 63.—Seren. 1076.—Diosc. eupor. II 139. Pl. iun. 108, 4. 5.) omasi[*](omasi VRG. omnia si (sesami v) dTxv.) quoque[*](quoque VRv. coquitur dTx. cocti coni.H.) iure poto venena supra dicta expugnari putant[*](debent (pro putant) R1.),

privatim vero aconita et cicutas, itemque vitulino sebo.— Caprinus caseus recens iis[*](iis v. his ll.xC.), qui viscum biberint, lac contra cantharidas remedio est, contra[*](contra ego. eo contra ll.x (ortum ex cocontra). et contra v.) ephemeri potum cum taminia uva. sanguis caprinus decoctus cum medulla contra toxica venena sumitur,[*](Pl. iun. 108, 18–20. Nicand. ther. 577. alex. 325.) haedinus contra reliqua, coagulum haedi[*](haedi—9 coagulum om.R.) contra viscum et chamaeleonem album sanguinemque taurinum, contra quem et leporis coagulum est ex aceto, contra pastinacam vero et omnium marinorum ictus vel morsus coagulum leporis vel haedi vel agni drachmae pondere ex vino[*](ex uino cyathis III Pl. iun.). leporis coagulum et contra venena additur[*](additu VdxS.) antidotis. papilio quoque lucernarum luminibus advolans inter mala medicamenta numeratur; huic contrarium est iocur caprinum, sicut fel[*](fel om.VR1.) veneficiis[*](ueneficis VD.) ex mustella rustica factis. hinc deinde praevertemur[*](reuertemur dxv. a. S. cfr. nota ad § 123.) ad genera morborum.

[*](Diosc. II 94. Marc. 6, 27 (1). 6.—cfr. Marc. 4, 21. 70.— 4, 6.—4, 35. 34.) Capilli defluvia ursinus adips admixto[*](mixto x. -tu V.) ladano et adianto[*](adiantho VRxv. a. C.) continet alopeciasque emendat et raritatem superciliorum cum fungis lucernarum[*](fagis lacernarum V.) ac fuligine, quae est in rostris earum, porriginem[*](porriginem r. (-ni B). purr- V1R. prur- rx. -ni v. in porriginem J (contra Plinii usum).) cum[*](dist. ego cumx.) vino. prodest ad hanc et cornus[*](cornu dx.) cervini cinis e vino utque[*](an utque ne?) non taedia animalium capillis increscant, item fel caprinum cum creta[*](ceta V.) Cimolia et aceto sic, uti[*](ut Rv. a. D.) paulum[*](paululum v. a. H. cfr. nota ad § 133.) capiti[*](capta R.) inarescant, item fel scrofinum , urina[*](urina ll.xJ. cum urina v. urinam (-na f) cui admiscent f(?)S.) tauri. si vero vetus sit, furfures etiam adiecto sulpure emendat.[*](Pl. iun. 15, 12. cfr Marc. 6, 20. Pl. iun. 13, 12. cfr. Marc. 4, (8) 37. 34. 35. Pl. iun. 13, 13. Marc. 4, 23.) cinere genitalis asini spissari capillum

putant et a[*](et a fH. et ea R. et e rxv.) canitie vindicari[*](canitiae uindicario V.), si rasis inlinatur[*](illinantur dx.) plumboque[*](plumbo vet. Dal. fortasse plerumque. an exciderunt aliqua?) tritus cum oleo, densari et asinini[*](asini R1.) pulli illitum[*](illitum ego. cum ll.xv. del. D.) urina; admiscent nardum fastidii gratia. alopecias[*](alopecies R.) felle taurino cum Aegyptio alumine tepefacto[*](tepefacto vet. Dal. cfr. Pl. iun. -tis ll.xG. -tas v.) inlinunt. ulcera capitis manantia urina tauri efficaciter sanat, item hominis vetus, si cyclaminum adiciatur et sulpur, efficacius tamen vitulinum fel, quo[*](quod V.) cum aceto calefacto et lendes[*](lindes Vx (item infra).) tolluntur. [*](Pl. iun. 13, 14. Marc. 4, 9.—Diosc. eupor. 95.) sebum vitulinum capitis ulceribus cum sale tritum utilissimum . laudatur et vulpium adips, sed praecipue felium[*](felium (-is H) fimum S. cfr. Diosc. fellum fimum VR. fel lu- pinum dTx. fel et fimum v. a. H.) fimum cum sinapis pari modo inlitum, caprini[*](caprino VR.) cornus[*](cornu dx.) farina vel cinis, magisque hircini, addito nitro et tamaricis[*](tamaricis C. -ci v. ama- ll.x.) semine et butyro oleoque, prius capite raso; mire continent ita fluentem[*](influentem R.) capillum, sicuti carnis cinere ex oleo inlita supercilia nigrescunt.[*](cfr. Marc. 6, 8.—Diosc. eupor. I 95. 96. Diosc. II 46. (eupor. I 95). Pl. iun. 15, 11. 12. cfr. Marc. 6, 20.—Pl. iun. 12, 6. Marc. 1, 58.—Pl. iun. 12, 8. Marc. 1, 87.) lacte[*](lacto V.) caprino lendes tolli tradunt , fimo cum melle[*](cum melle ll.v. an cum oleo? cfr. Diosc.) alopecias expleri, item ungularum cinere[*](cinere dxv. -rem r.) cum pice. fluentem capillum continet[*](continet VRman. Dal. -neri dxv (ad praecedd. relatum).) leporinus cinis[*](dist. ego. cfr. Pl. iun. et Marc.) cum oleo myrteo[*](myrtio V. -rcīo x.).—Capitis dolorem sedat pota aqua[*](pota aqua quae S. -ta aquae V1R. -ta ea quae dx. -ta quae V2. aqua pota quae v cum Pl. iun.), quae relicta est e bovis aut asini potu, et, si credimus , vulpis masculae genitale ci rcumligatum, cornus[*](cornu dx.) cervini [*](ceruini dxv. -ui VR.) cinis[*](cini R1.) inlitus ex aceto aut rosaceo[*](rosacio V(?)D. -atio R.) aut ex irino.—

[*](Diosc. II 63.—Marc. 8, 68.—8, 104.—8, 149.) Oculorum epiphoras bubulo sebo cum oleo cocto inlinunt; cervini cornus cinere scabritias ex eodem[*](ex eodem ego. cfr. infra et § 163. 262 al., de mendo XVIII 117. eodem Rdxv. a. G. eademr V. eorundem H cum Gron. eorum G.) inungu unt[*](inungunt G. -guont D. -guoni V1R. -guono V2. -gui d. -gi x. (cinis ... unguine sanat v).), mucrones autem ipsos[*](ipso dTx.) efficaciores putant. lupi excrementis circumlini suffusiones prodest, cinere eorum cum Attico melle inungui obscuritates, item felle ursino, epinyctidas adipe apruno[*](apruno V1RS. -rugno G. -rino rTxv.) cum rosaceo. ungulae asininae cinis inunctus e suo[*](sue V2.) lacte oculorum cicatrices et albugines tollit.[*](Marc. 8, 179.) medulla[*](medullae V. -lle R.) bubula e dextro crure priore trita cum fuligine pilis et palpebrarum vitiis angulorumque occurrit—calliblephari modo fuligo in hoc usu temperatur ,[*](dist. ego.) optime ellychnio[*](ellychnio B. cfr. § 181. et lychnio (-no v. -cnio Vd. lignio x) ll.v.) papyraceo[*](papy- racio V(?)RSD.) oleoque sesamino[*](sesaminio (sasa-V) VR1dx.) fuligine in novum vas[*](pas V.) pinnis detersa—, efficacissime tamen evolsos ibi pilos coercet. felle tauri cum ovi albo collyria fiunt, aquaque dissoluta inungunt[*](inunguntur v. a. H.) per quadriduum. [*](Marc. 8, 185.—Pl. iun. 22, 9. Marc. 8, 40.) sebum vituli cum anseris adipe et ocimi suco genarum[*](generum VR1.) vitiis aptissimum est. eiusdem medullae cum pari pondere cerae et olei vel rosacei addito ovo duritiae genarum inlinuntur . caseo molli[*](melli V.) caprino inposito ex aqua calida epiphorae [*](epiforiae V. -re x.) sedantur; si tumor sit, ex melle; utrumque sero[*](uero d(?)v.a.D.) calido fovendum. sicca lippitudo[*](lip- pido R.) lumbulis[*](lumbalis V.) suum exustis[*](ex ostis V1. tostis v. a. H.) atque contritis et inpositis tollitur.[*](cfr. Marc. 8, 189.—Diosc. II 47. eupor. I 44. (Cels. VI 6, 38). Plin. XXIX 127.) capras negant lippire, quoniam quasdam herbas edint[*](edint S. edent VR. edant dxv. cfr. nota ad XXVII 110.), item dorcadas; ob id fimum earum cera circumdatuml nova luna devorari[*](de- uorari V2dxS. -are rv.) iubent.

et[*](dist. v. a. J.) quoniam noctu quoque aeque[*](quoque aeque ego. aeque (eque x) quoque (-quae V) Vdxv. eq.q; R. quoque rS. eae quoque J. aeque D.) cernant, sanguine[*](sanguinem V.) hircino lusciosos[*](lusciosconare R. -iosos co- nare r.) sanari putant, nyctalopas a Graecis dictos, caprae vero[*](uel caprae (-re x) uero dx.) iocinere in vino austero decocto. quidam inassati iocineris sanie inungunt aut felle caprae, carnesque vesci eas et, dum coquantur[*](uocantur R1.), oculos vaporari iis[*](iis C. his ll.xv(H). om. Verc.(G).) praecipiunt; id quoque referre arbitrantur, ut rutili[*](ruti R.) coloris fuerit[*](fuerint v. a. H(D).).[*](Seren. 199.) volunt et suffiri oculos iocinere in ollis decocto, quidam inassato[*](inassato d(?)v. -ti rx.). fel quidem[*](& quidem R1. equ- Tx.) caprinum pluribus modis adsumunt, cum melle contra caligines, cum veratri[*](uerati Vd. -aci x.) candidi tertia parte contra glaucomata, cum vino contra cicatrices et albugines et caligines et pterygia et argema, ad palpebras vero evolso prius pilo cum suco oleris ita, ut unctio[*](unctio VRdxG(H). -to v. in- unctio rLugd.) inarescat, contra ruptas tuniculas cum lacte mulieris.[*](Pl. iun. 22, 11 (Marc. 8, 61).—Pl. iun. 22, 12 (Marc. 8, 129).) ad omnia inveteratum [*](inueteratū R(?) vet.Dal. H. -ta rxv.) fel efficacius putant. nec abdicant[*](abducant V.) fimum ex melle inlitum epiphoris, contraque dolores medullam, item pulmonem [*](pulmonum R. -nes r. -nis dx.) leporis, et ad caligines[*](caliginem xv. a. H.) fel cum passo aut melle. lupino quoque adipe vel medulla snum fricari oculos contra lippitudines praecipiunt. nam vulpinam linguam habentes in armilla lippituros negant.

[*](Diosc. eupor. I 57. Pl. iun. 19, 14. Marc. 9, 9. 101.—cfr. Marc. 9, 113. 5.—Pl. iun. 19, 6. Diosc. II 96. eupor. I 58.) Aurium dolori et vitiis medentur[*](medetur dxv. a. S.) urina[*](urinam V.) apri in vitreo[*](uitrio V1f. -tro rxv. a. S.) servata, fel apri vel suis vel bubulum cum oleo cedrino[*](cedrino ego e Marc. 9, 113. cfr. Diosc. I 105. Plin. XXIV 19(18). citrino f. cy- treo x. citreo ll.Tv. a. C(J). cicino C cum anon. ap. B. cfr. Diosc. I 38. Plin. XXIII 83.) et rosaceo aequis portionibus, praecipue vero taurinum

cum porri[*](pori V.) suco tepidum vel cum melle, si suppurent [*](suppurent v. -ret dxrG. supperet VR.), contraque odorem gravem per se, tepefactum in malicorio. rupta in ea parte cum lacte mulierum efficaciter sanat.[*](Pl. iun. 19, 7–9. Diosc. II 19. Marc. 9, 99.— 9, 68.—Pl. iun. 19, 13. Marc. 9, 98. Pl. iun. 19, 9.—Marc. 9, 108.—9, 70.—9, 24.) quidam et[*](et dTxf. etiam VRv.) in gravitate[*](in grauitate (-tes V) Vv(D). in- grauatas dTxH. -tos R.) aures sic perluendas putant, alii cum senecta serpentium et aceto—includunt lana[*](dist. ego.)[*](lana ll.Tx(Ven.) H. -nas v.) —collutas[*](collutis Müller emend. IV 32.) ante calida aqua aut, si maior sit gravitas ,[*](dist. U.) verrinum[*](uerrinum ego e Marc. 9, 99. aurium ll. v. taurinum D cum U 621.) fel cum murra et ruta in malicorio excalfactum infundunt, lardum quoque pingue[*](pinguem Vx.) ; item fimum asini recens cum[*](cui VR1v. a. G.) rosaceo[*](rosaceum v. a. G.) instillatur[*](in- stillantur dx.), omnia[*](omnia (-iaque v) ea Tv. a. S.) tepefacta. utilior equi spuma vel equini fimi recentis cinis cum rosaceo, butyrum recens, sebum bubulum cum adipe anserino, urina caprae vel tauri aut fullonia vetus, calfactae[*](calfactae ego. -to (ortum ex -te) VdTxS. -ta R (?)v(J).) vapore[*](uapore R(?)v(J). -re et rTxS.) per lagoenae[*](lagoenae D. -guene VR. -genae (-ne x) dxv.) collum[*](collo VR.) subeunte—admiscent aceti tertiam partem [*](dist. ego.) et aliquid murrae[*](murrae VD. myrre x. uri- nae r(?)v.) —,[*](cfr. Marc. 9, 102.—Pl. iun. 19, 10. Marc. 9, 12. 105. 100.) vituli, qui nondum herbam gustaverit , fimum[*](fimum etiam v. a. D.) mixto felle eiusdem et cute[*](cute dx. -tem rv.), quam relincunt angues, excalefactis prius auribus; lana autem medicamina ea includuntur. prodest et sebum vituli cum anseris adipe et ocimi suco[*](suco cum xv. a. G.), eiusdem medulla admixto cumino trito infusa, virus[*](uirus xv. di- ll.) verrinum e scrofa exceptum[*](a (ex v) coitu exceptum man. Dal. v.a.G (S). cfr. Marc. et § 181.), priusquam terram attingat, contra dolores;[*](Diosc. 1141. eupor. I 57.—Pl. iun. 19, 12. Marc. 9, 41.—9, 25.—9, 66.—Seren. 174.—Marc. 9, 105 (71).) auribus fractis glutinum 20

e naturis vitulorum factum[*](factum dxrv. foetum V. fet- R.) et in aqua liquatum; aliis vitiis adips vulpium, item fel caprinum cum rosaceo tepido aut porri suco aut, si rupta[*](ruta VR1.) sint aliqua ibi[*](ubi R1.), e lacte mulieris; si gravitas audiendi, fel bubulum cum urina caprae vel hirci, vel[*](uel hirci uel Rd(?)v. uel hirci x. hyrci uel V.an hir- ciue uel?) si pus sit[*](possit V1dx.). in quocumque autem usu putant[*](uiginti ll.v.) efficaciora[*](effe efficaciora rD. cfr. § 178.) haec in cornu caprino per dies XX infumata .[*](Pl. iun. 20, 18. Marc. 15, 45.—Diosc. eupor. 1 148.— Marc. 15, 74. 70.—Pl. iun. 20,19.) laudant et coagulum leporis tertia parte $X$[*](parte $X$ (i. e. denarii) ego. parte ex Vf. parte x. ex R. denarii parte d(?)v. denarii ex (parte ex S) rS.) dimidiaque sacopenii[*](sacopenii D. -eni H. -emi (sacro- dx) ll.xf. saga- peni v.) in Ammineo[*](ammineo (x?) Lugd. ami- ll.v(Brot.). cfr. sota ad XXIV 15.) vino.—Parotidas ursinus adips conprimit pari pondere cerae et taurini sebi— addunt[*](dist. ego.) quidam hypocisthidem[*](hypocistiden R. -de dx.) —, et per se butyrum inlitum [*](inlinitum VR1.), si prius foveantur feni Graeci decocti suco, efficacius cum strychno[*](strychno v. cfr. Diosc. stri- gano V2re corr. st///chno V1. stycano dx. stichano F.). prosunt et vulpium testes et taurinus sanguis aridus tritus, urina[*](urinae V.) caprae calefacta instillata auribus , fimum[*](fimus x. -umque v. a. S.) eiusdem cum axungia inlitum[*](illitus x.).

[*](Diosc. II 63. Marc. 12, 8 (42).—Seren. 235. Pl. iun. 28, 7. Marc. 12, 43.—Scribon. 60. Marc. 13, 5.—P. iun. 26, 7. Marc. 11, 13.) Dentes mobiles confirmat cervini cornus[*](cornu d.) cinis doloresque eorum mitigat, sive infricentur[*](infrigentur VR1.) sive colluantur[*](coluantur VD.). quidam efficaciorem ad omnes eosdem usus crudi cornus[*](cornu dx.) farinam arbitrantur. dentifricia utroque modo fiunt. magnum remedium est et[*](est et Vdxv(S). est R(?)H.) in luporum capitis[*](capitis om.dTx.) cinere. certum[*](certum VdTxS. -tumque R(?)v(D).) est in excrementis eorum plerumque inveniri ossa; haec[*](haec VRv. que x. haec- que dT.) adalligata eundem effectum habent, item leporina coagula

per aurem infusa contra dolores. et capitis eorum cinis dentifricium est adiectoque nardo mulcet graveolentiam oris.[*]((cfr. Plin. XXX 27). Marc. 11, 11.—Seren. 235. Pl. iun. 28, 8–10. Marc. 12, 32. 13, 10. 30.) aliqui murinorum capitum cinerem miscuisse malunt. reperitur in latere leporis os acui[*](os acui rD. os acu V2S. aco V1R. acui os d(?)v. acui x. acu os J.) simile; hoc scariphare[*](scariphare S. -ifare VD. -ificare Rx. -ri drv.) dentes in dolore[*](dolores V.) suadent[*](ualent Vr. uident R.). talus bubulus accensus eos, qui labent[*](labent VTfS. -bant rxv(D).) cum dolore, admotus confirmat; eiusdem cinis cum murra dentifricium est. ossa quoque ex ungulis suum combusta eundem usum praebent, item ossa ex acetabulis pernarum, circa quae coxendices vertuntur.[*](cfr. Diosc. II 45.) isdem sanari demissis in fauces iumentorum[*](iumentorum om.V1R1dx.cfr. XXX 144.) verminationes notum est, sed et combustis[*](combustis (conb- x) dxrG. comruptis (corr- R) V1R. -tos (corr- v) V2v.) dentes confirmari, asinino[*](asino R.de mendo cfr. § 187. 196. 200. 204. 223. 227. 239 al., de structura § 221. 235. 240. 244. -nae v. a. G. -ni D.) quoque lacte percussu[*](percussa V.) vexatos aut dentium eiusdem cinere, item lichene equi cum oleo infuso per aurem. est autem hoc non hippomanes, quod alioqui noxium omitto, sed in equorum genibus ac super ungulas.[*](Pausan. V 27, 3. 4. Aelian. n. a. XIV 18 extr.) praeterea in corde equorum invenitur os dentibus[*](ostentibus V. osce- R1.) caninis maximis simile; hoc scariphari[*](scariphari S. -ifari (-rii V) VdxD. -ificari Rv.) dolorem aut exempto dente[*](dete V. emortui d(?)v. a. D.) mortui equi maxillis ad numerum eius, qui doleat, demonstrant. equarum virus a coitu in ellychniis[*](ellychniis TG(S). elychnis V2. -cnis V1d. elictinis x. lychnis Rv(H).) accensum Anaxilaus prodidit lichenis[*](lichenis Müller emend. IV 32. om. ll. v.) equinorum[*](equorum V2.) capitum vires[*](uires ego. (an uicem, ut § 160. XVIII 134, vel lichenes?). ufuf ll. Brot. uifus v.) repraesentare monstrifice, similiter ex asinis. nam hippomanes tantas in veneficio vires habet, ut adfusum aeris mixturae in effigiem[*](effigie dx. (an recte?).) equae

Olympiae admotos mares equos ad rabiem coitus agat. [*](Seren. 229. 230. Pl. iun. 28, 10. Marc. 12, 38.) medetur dentibus et fabrile glutinum in aqua decoctum inlitum[*](illitumque d(?)v. a. S.) et mox paulo detractum ita, ut confestim conluantur vino, in quo decocti sint[*](sint Rd.del.r. sunt VEv.) cortices mali Punici dulcis. efficax habetur et caprino lacte conlui dentes vel felle[*](ferre V.) taurino . talorum caprae recentium cinis dentifricio placet et omnium fere villaticarum quadrupedum, ne saepius eadem[*](aedem R1.) dicantur[*](dicatur VRE.).

[*](cfr. Plin. XI 238. Iuvenal. 6, 469.) Cutem in facie erugari[*](eru- cari V.) et tenerescere[*](tenescere Vd.) candore [*](candore D cum U 624. -ore custodito (-dit E) ll.TfS. -orem (praem. et v) custodire (-ri v) C.an candore eius aucto (vel lucido, ut XXXVII 158)?) lacte asinino putant, notumque est quasdam cottidie septies genas[*](septies genas ego. cfr. § 184. septingentas f. -tes VE. -ties rT(B)H. quingentas C. DCC V. septies tingentes Müller emend. IV 33.) custodito numero fovere[*](foueri D cum U.). Poppaea hoc Neronis principis instituit, balnearum[*](balinearum R(?)G.) quoque solia[*](solio v. a. H.) sic temperans [*](temperans VdTfH. -ant R. -ata ED. -ato v.), ob[*](ab E.) hoc asinarum[*](asinorum REv. a. G.) gregibus eam comitantibus. impetus pituitae in facie butyro inlito tolluntur, efficacius cum cerussa[*](ceraussa V.), sincero vero ea vitia, quae serpunt, superinposita [*](insuper inposita Ev. a. S. sed cfr. XXXI 103. (XXX 111. 51. XXX 40. XXXIII 123 al.).) farina hordeacia, ulcera in facie membrana e partu[*](paritu Vf.) bovis[*](bobis V. bolis d.) madida. frivolum videatur, non tamen omittendum propter desideria mulierum, talum candidi iuvenci[*](inueni V. iumenti coni. Dal.) XL diebus noctibusque, done resolvatur in liquorem, decoctum et inlitum[*](illinitum RfH.) linteolo candorem cutisque[*](cutique VRf.) erugationem[*](eruginationem d. -gatione VR.) praestare . fimo taurino malas rubescere aiunt, non ut[*](ut ll.Tfv(Brot.). del. G.) crocodileam [*](an crocodilea?) inlini melius sit[*](sit U 625 (et dist.). sed ll.v.) ; foveri frigida et ante et postea

iubent.[*](Pl. iun. 26, 9.) testas et quae[*](testas et quae ErS. cfr. XXVI 163. -ta sed quae VR. -tas eque dT. aestates et quae v.) decolorem faciunt[*](an faciant?) cutem fimum vituli[*](uituli om.E.) cum oleo et cummi manu[*](manu dv. -um VEr. nanum R.an manibus (cor- ruptum in manuuf = -num)? cfr. Marc. 19, 67.) subactum emendat; ulcera oris ac rimas sebum vituli vel bovis cum adipe anserino[*](anseris Ev.a.H(D).) et ocimi suco. est et alia[*](est alia d.) mixtura sebo[*](se sebo R1. e se- fS.) vituli cum medulla cervi et albae spinae foliis una tritis. idem praestat et medulla cum resina vel, si vaccina sit, et ius[*](et iusse V. eius E. iusque (eiu- Ven.) e v.a.H.) e cane vaccina.[*](Pl. iun. 33, 14–17. Marc. 19, 13. cfr. Diosc. eupor. I 128.—Marc. 19, 28. Diosc. eupor. I 205. Diosc. II 96.) lichenas oris praestantissime vincit glutinum factum e genitalibus vitulorum, liquatum aceto[*](ex aceto dT.) cum sulpure vivo[*](uino VVen.), ramo ficulneo permixtum, ita ut bis die recens inlinatur , item lepras ex melle et aceto decoctum, quas et iocur[*](ad (pro &) iocur E.) hirci calidum inlitum[*](inlitum S. illit- dv. mult- Vf. illinit- R. inlinit- ED.) tollit, sicut elephantiasin[*](elephantiasim dS.) fel caprinum; etiamnum[*](etiannum V1. etiam V2.) lepras ac furfures tauri fel addito nitro, urina asini circa canis ortum; maculas in facie[*](facie om.R1.) fel[*](per (pro fel) E.) utriusque[*](utrisque E.) per sese[*](compersae /// V.) aqua infractum evitatisque[*](euiuatisque E.) solibus ac ventis post detractam cutem[*](an deterfum cuti?).[*](cfr. Pl. iun. 87, 3. Plin. XXVIII 245.—Diosc. II 94. eupor. I 115.) similis[*](simili E.) effectus et in[*](et in om.E. et om. C.) taurino [*](tau- rino seuo Ev.a.H. (an -ino sanguine? cfr. Diosc. II 97).) vitulinove felle[*](uituli nouo felle effectus et in taurino seuo felle E.) cum semine cunilae[*](cuni- lae ll. -lae ac v.), cinere e[*](e Erv. om. rT.) cornu cervino[*](ceruini dT.), si[*](sit E.) canicula exoriente conburatur. asinino[*](asino R1.) sebo cicatricibus, a[*](a D. ac ll.v. cfr. Diosc.) lichene[*](lichene RED. li ene V. licheni dv.) leprisque maxime, color redditur[*](reditur V.). hirci fel et lentigines tollit admixto caseo cum[*](cum VRdTfH. ac EG (D). et v.) vivo[*](uiuo dTErVerc.(G). uino rv(C).) sulpure

spongeaque cinere, ut sit mellis[*](melle (-llis v) sit Ev.a.S.) crassitudo. aliqui inveterato felle maluere uti, mixtis calidis furfuribus pondere oboli unius IIIIque[*](quattuorque ll.v.) mellis, prius defricatis maculis. efficax eiusdem et sebum cum melanthio et sulpure et iride, labrorum fissuris cum anserino adipe ac medulla cervina resinaque et calce[*](calces VE.).—Invenio[*](in uino V.) aput[*](caput E.) auctores iis[*](iis v. his ll. C.), qui lentigines[*](len- tiginem Ev.a.H.) habeant[*](habebant E.), negari[*](mirari Er.) magices[*](magices RH. -ce dED. -cae Vv. an magicos?) sacrificiorum usus[*](usus VTfH(S). usum (ortum ex fuuf) rv(Brot.)D.).—

[*](Diosc. II 55. Marc. 15, 17. 68. Pl. inn. 30, 9. 10–12. Marc. 15, 22. Diosc. II 96. eupor. I 88. Pl. iun. 31, 12. 32, 8. Marc. 15, 27.) Lacte bubulo aut caprino tonsillae et arteriae[*](arcteriae V. alt- d.) exulceratae [*](ex- ulcerata & R.) iuvantur[*](iuuantur V2fH. iuba- V1R. -bentur dT. leuantur Erv(D).). gargarizatur[*](gargarizatur Ev. -ziatur r. -zatum (-zia- R) rT.) tepidum, ut est usus[*](usus VRdTfJ. om.Ev(D). uberibus S. sed cfr. § 133. (re- cens mulsum Marc.).), expressum aut calefactum. caprinum utilius cum malva decoctum et sale exiguo. linguae exulcerationi et arteriarum prodest ius[*](magis dT.) omasi gargarizatum[*](gargarizatum VRdTBrot. -tur Ev (praem. si). -tu G.), tonsillis[*](tonsillas VR1d.) autem privatim renes[*](penes Vd.) vulpium aridi cum melle triti inlitique[*](inlinitique R1.), anginae[*](anguinae Vd.) fel taurinum[*](dist. J cum man. Dal. coll. § 194.) vel caprinum cum melle[*](mellis Vv.a.C.), iocur melis ex aqua. oris gravitatem ulceraque butyrum emendat.[*](Pl. iun. 81, 21. Marc. 15, 53.) spinam[*](pinnam Er.) aliudve quid faucibus adhaerens felis[*](felis Ev(S). -ix r. del. H.) extrinsecus fimo perfricatis aut reddi aut delabi[*](delui E.) tradunt. strumas discutit fel aprunum[*](aprunum ErS. afru- Rf. aprinum Vdv. caprinum coni. H e Marc.) vel bubulum tepidum inlitum—nam coagulum leporis e vino in linteolo exulceratis dumtaxat inponitur—, [*](Diosc. II 44. eupor. I 154. Pl. iun. 81, 22. 23. Marc. 15, 60. 84. Diosc. eupor. I 154. cfr. Marc. 15, 76. 74.—cfr. Martial. VIII 33, 20. Val. Max. II 1, 5. Seren. 52.) discutit et ungulae asini vel equi cinis ex oleo vel aqua[*](uel aqua (-uas V. aliqua f) VRdTfH. aqua Ev.)

inlitus et urina[*](et urina—aqua om.VR1.) calefacta et bovis ungulae cinis ex aqua, fimum quoque fervens ex aceto, item sebum caprinum cum calce aut fimum ex aceto decoctum, testes[*](testes VdE. -tesque R(?)v.) volpini. prodest et sapo, Galliarum[*](galliarum dTH. cfr. VIII 192. XXXIV 162. -llarum RE. -llorum Vv(S).) hoc inventum rutilandis capillis . fit[*](fit om.Ev.a.H.) ex sebo et cinere, optimus fagino[*](e fagino S.) et caprino[*](caprino ll. v (G). carpino Verc. -neo S. (an caprino et fagino?).), duobus modis, spissus ac liquidus, uterque apud Germanos maiore in usu viris quam ferinis.

[*](Pl. iun. 35, 9. Marc. 18, 5. Pl. iun. 81, 24. Marc. 18, 16. Pl. iun. 35, 10–12. Marc. 18, 3. Seren. 285.) Cervicium[*](cer- uicium ego. -itium R. -icum rv.) dolores butyro aut adipe ursino perfricentur [*](perfricantur v.a.S.), rigores bubulo[*](butylo E.) sebo, quod et[*](et Rdv. om. rD.) strumis prodest cum oleo. dolorem inflexibilem—opisthotonum vocant —levat urina[*](urinam V.) caprae auribus infusa aut fimum[*](ut fimum E.) cum bulbis inlitum; ungues contusos fel cuiuscumque animalis circumligatum[*](circumligatum Erv. inlig- (illig- V2d) r. cfr. § 98.) ; pterygia digitorum fel tauri aridum[*](tauri aridum VRdTfv(H). taurinum EG(D). cfr. § 197.) aqua calida dissolutum. quidam adiciunt sulpur[*](sulpure (om. et) E.) et alumen pari pondere omnium.

[*](Pl. iun. 37, 25. 18. Marc. 16, 39.—17, 19. Pl. iun. 37, 19–23. Marc. 16, 88. 61. Scribon. 76.) Tussim iocur lupi ex vino tepido sanat, ursinum[*](ursinumque R(?)v.a.S.) fel admixto melle aut ex cornus[*](cornu V2dv.a.H.) bubuli summis partibus cinis vel saliva[*](saliuequi TE. -uae qua V2.) equi triduo pota—ecum[*](pota ecum S cum Gesnero. -tae cum (con dT) VRdT. potu cum (eam v) Ev. pota at equum H.) mori tradunt— pulmo cervinus cum gula sua arefactus in fumo, dein tusus ex melle cottidiano[*](coctidiano V.) ecligmate[*](ecligmate dv. eli- (oli- V) VRD. -to E.) ; efficacior ad[*](ad V. a ad E. est ad r(?)v.) id subulo cervorum generis.[*](Diosc. II 63. Pl. iun. 39, 9. 14. Marc. 16, 81. (17, 22).—Marc. 16, 70.) sanguinem expuentes cervini cornus

cinis, coagulum leporis tertia parte denarii[*](narii E.) cum terra Samia et vino myrteo potum sanat; eiusdem fimi cinis in vino vesperi potus nocturnas tussis, pili quoque leporis suffiti[*](suffuro R1.) extrahunt pulmonibus difficiles excreationes. purulentas autem exulcerationes pectoris pulmonisque et[*](et (ex d) pulmonibus R1d.) a pulmone graveolentiam halitus[*](habitus V.) butyrum efficacissime iuvat[*](iuuant E.) cum pari modo mellis Attici decoctum, donec rufescat, et matutinis sumptum ad mensuram lingulae; quidam pro melle laricis resinam addere maluere.[*](Pl. iun. 39, 10. Marc. 16, 82. 83.) si sanguis reiciatur, efficacem tradunt bubulum sanguinem, modice et cum aceto sumptum. nam de taurino credere temerarium est; sed[*](tribus ll.v.) glutinum taurinum III obolis cum calida aqua bibitur in vetere[*](untere E1. utere E2. uentre Ven.) sanguinis excreatione.

[*](Diosc. eupor. II 5. Marc. 20, 109. 63. 16, 81. Pl. iun. 39, 11–14. (Marc. 16, 82. 81).) Stomachum exulceratum lactis asinini[*](asini VR.) potus reficit[*](efficit E.), item bubuli; rosiones eius caro bubula mixto[*](mixto R1d. mifto f. admixto rv. cfr. Marc.) aceto et vino cocta; rheumatismos cornus cervini cinis; sanguinis excreationes haedinus sanguis[*](edinus V.)[*](san- guis om.VR1d.) recens ad cyathos ternos cum aceto[*](aceto et uino acri fS.) acri pari modo[*](modo om.R1dT.) fervens potus, coagulum[*](coagulum ceruinum Pl. iun., sed cfr. Marc.) tertia parte ex aceto potum;[*](Scribon. 123. Seren. 395. Marc. 22, (24) 36. - 22, 2.—Cels. IV 8. Marc. 17, 2. Diosc. II 41. Marc. 17, 19.) iocineris dolores lupi[*](lupino d.) iocur aridum ex mulso, asini[*](asinini E. -num. v.a. H.) iocur aridum cum petroselini partibus [*](duabus et tribus ll.v.) II ac[*](ac Erv(D). & rTfS.) nucibus III ex[*](ex VfH. ac rv.) melle tritum et in cibo sumptum , sanguis[*](sanguinis VR1.) hircinus cibo aptatus. suspiriosis ante omnia efficax est potus equiferorum sanguinis, proxime lactis asinini tepidi, bubuli[*](bubuli VRdTJ. bulbi E. -bis rv (praem. cum).) decocti ita, ut serum ex eo bibatur,

addito[*](tres ll.v.) in II heminas cyatho nasturtii albi[*](albi Erv(D). om. rTfH.) perfusi aqua. dein[*](deinde Ev.a.S(D).) melle diluti[*](dilutum V.). iocur quoque vulpinum[*](uulpium TE.) aut pulmo in vino nigro aut fel ursinum in aqua laxat meatus spirandi[*](parandi E.).

[*](Marc. 25, 18. 41.—Pl. iun. 43, 12–14. Marc. 25, 44. Diosc. II 98. eupor. I 241.—Diosc. II 98. eupor. I 242.) Lumborum dolores et quaecumque alia[*](alias E.) molliri[*](mol- lire Ev.a.H.) opus sit ursino adipe perfricari[*](perfricari TEv(D). -re G. fricari rfH.) convenit, cinerem[*](cinere Vd.) apruni[*](pruni R1. aprini d(?)v.a.S.) aut[*](uncos ego posui. adferunt—gregem trans- poni post cibo aptatus (§197) voluit Dal.) suilli fimi inveterati aspergi[*](adspergi RH. -pargi S.) potioni vini.—(Adferunt[*](adferunt VRdv(J). -ficiunt r. -ficiat E. adiciunt S(D).) et Magi[*](magis V.) sua commenta: primum[*](primi E.) omnium rabiem hircorum, si mulceatur[*](mulgeatur V.) barba, mitigari[*](mitiori E.), eadem praecisa non abire[*](habire V.) eos in alienum gregem). * ischiadicis[*](ischiadicis—) fimum bubulum inponunt calfactum in foliis[*](follis VR1. an folio oleris? cfr. Pl iun. et XXVII 54.) cinere ferventi[*](feruenti hue transposui ex § 199, ubi post leporis deuorare habent ll. v. cfr. Diosc.). * huic admiscent [*](an adiciunt?) fimum caprinum et subdito linteolo[*](an linteo oleo (vel subdita lana oleo uncta)? cfr. Diosc.) uncto cava manu, quantum[*](quanto Vd.) pati[*](capi ErD.) possit[*](posset E.), fervens sustineri[*](sustineri VEv(D). -re rH.) iubent ita, ut si laeva pars doleat, haec medicina in dextera manu fiat aut e[*](aut e drv. ante VE. aut R.) contrario, fimumque[*](fimumque ego. -um quoque ll.v.) ad eum[*](eleum (om. ad) tusum E.) usum acus[*](acus VRdv. causa Er.) aereae punctu[*](punctu J. -tus d. -tos VR. -tis Erv.) tolli iubent.[*](Marc. 25, 19. 26, 19. Pl. iun. 54, 15. 16. Marc. 27, 84. 28, 48 (21).) modus est[*](est dS. ex V. et r. om.v.) curationis[*](cura- tionis est v.a.S.), donec vapor 15 ad lumbos pervenisse[*](peruenire Ev.a.H.) sentiatur; postea manum[*](manum VRdS. -num uero Er. uero manum v.) porro tuso inlinunt, item lumbos ipso fimo cum melle. suadent[*](suadentque v.a.D.) in eo[*](in eodem d(?)v.a.S. in R1.)

dolore[*](odore R1.) et testes leporis devcrare.* in renium[*](renum VTv(H). -umque G.) dolore leporis [*](cocior V.) renes crudos devorari iubent aut certe coctos ita, ne dente[*](denti Vd.) contingantur[*](contingatur (-tirig- V) VR.). ventris quidem dolore[*](dolore dv. -res VR. -rem E.) temptari negant talum leporis habentes.

[*](Pl. iun. 56, 20. 21. Marc. 23, 58.—23, 31.—Pl. iun. 56, 21–57, 1. Marc. 23, 30. Cels. IV 16. Marc. 23, 17.) Lienem sedat fel apri vel[*](uel (pro fel) V.) suis potum, cervini[*](ceruini ego. cft. Pl. iun. uel uini V. uel uni dT. uel ceruini R(?)Ev.) cornus[*](cornu d. -nii T.) cinis in aceto, efficacissime tamen inveteratus[*](inueteratur V.) lien asini[*](asini VE.) ita, ut in triduo sentiatur utilitas. asinini pulli[*](pauli E.) fimum[*](dist. ego.), quod primum[*](quod primum om.V1R1.) edidit—poleam[*](poleant VE.cfr. § 204. 211. (polion coni. B ex Aristot. h. a. VIII 24).) vocant—, Syri dant[*](&Ev. a V.om. r.) in aceto mulso. datur et equi lingua inveterata ex vino praesentaneo medicamento, ut didicisse[*](dicis esse ex E.) se ex barbaris Caecilius[*](cecilius rv.a.C. caelius Vf. celius RT.de mendo cfr. XXVII 4.) Bion tradidit[*](traditur et alieni E.), et lien bubulus simili mode, recens autem assus vel elixus in cibo. in vesica quoque bovis alii capita xx tusa cum aceti[*](aceti Ev. -to r.) sextario imponuntur ad lienis dolores.[*](Marc. 23, 34. (63).—Pl. iun. 57,1. Marc. 23,33. Seren.417.) eadem ex causa emi[*](emi V1Rv. mi V2. in r.) lienem vituli, quanti[*](quantum E.) indicatus sit, iubent Magi nulla pretii[*](credi d.) cunctatione, quoniam hoc quoque religiose[*](relegiose V.) pertineat, divisumque[*](diuisum d.) per longitudinem adnecti[*](annectit d.) tunicae utrimque et induentem pati decidere[*](de- cedere d.) ad pedes, dein collectum arefacere[*](antefacere V1d.) in umbra[*](in umbra om.Eman. Dal. (in fumo Marc.).). cum hoc[*](haec R1.) fiat[*](faciat VRIf.), simul residere lienem aegri vitiatum liberarique [*](& Erv. om. r.) eum[*](eum om.d(?)H. eo S.) morbo dicitur[*](prodesse dicitur r.). prodest et pulmo vulpium cinere siccatus atque in aqua potus, item haedorum lien[*](lien rv. -ni E.om.rTf.) impositus .

[*](Diosc. II 97. eupor. II 49. 47. Marc. 27, 96. Diosc. eupor. II 49. Marc. 27, 106. Diosc. II 85. eupor. II 48. 49. Marc. 27, 57. Seren. 576.—Marc. 27, 44.—Diosc. eupor. 11 49. Marc. 27, 98.)