Naturalis Historia

in totum abstulit terras primum omnium ubi Atlanticum[*](atlantiū FR1E1a) mare est, si Platoni credimus, inmenso[*](inm???se R1. in medio R2va. G) spatio, mox interno quoque[*](quoque ego (et dist.). quo pzSalmant. que a. hodieque F2f. quae r v. an potius in quo?): videmus[*](uidemus F2R pv. -dimus r) hodie[*](hodie om.F2) mersam[*](mersam in R2 sin F1a) Acarnaniam[*](hodie — acarnaniam om.D1F1R1E1a) Ambracio sinu, Achaiam Corinthio , Europam[*](an Europam perruptam? cfr. V 141) Asiamque Propontide et Ponto. ad hoc perrupit mare Leucada, Antirrhium[*](antirrhium AB. -ipyrrhum DF. -rrum EdT. -pirrum a. antypirrium R), Hellespontum, Bosporos duos.

Atque ut sinus et stagna praeteream, ipsa se[*](se (quae se z) comest E(?)fz(P)H. se condens F2R 2v. secum (saec- F1) est r) comest terra. devoravit Cibotum[*](cebotum R2. cyb- FdEva.S) altissimum montem cum oppido Cariae[*](cariae D. -ice R2in ras. -ite DF1dE. cante a. caryce A, curice F2. -ite v), Sipylum in Magnesia et prius in eodem loco clarissimam urbem, quae Tantalis vocabatur,

Pyrram et Antissam[*](antissam R2Ed(?)C. -istam rpv. locus corrupts: cfr. U 37. an Pyrram, ante sitam circa introitum portus, abstulit (sc. litus)?) circa Maeotim pontus abstulit, Helicen et Buram[*](bursam AF2) sinus[*](in sinu va. S) Corinthius[*](corinthios F2. -thio va. S. an -thii (sc. litus)?), quarum in alto vestigia apparent. ex insula Cea[*](cea ADE(?)B(J). caea F2. ceae RdS. cee a. caeae F1. Aeaea:v) amplius triginta[*](tricenta Ea. trec- R1z) milia passuum abrupta subito cum plurimis mortalium[*](mortalium Adv(J). -ibus r H(D)) rapuit et in Sicilia dimidiam Tyndarida urbem ac quicquid ab Italia deest[*](ac — deest del. U 38), similiterin Boeotia [*](boeotia et R2v a. Brot.) Eleusina.

Motus enim terrae sileantur[*](si legantur F1RE1a) et quicquid est, ubi saltem busta urbium exstant, simul ut terrae miracula potius dicamus quam scelera naturae. et, Hercules[*](hercules AF1a. -le si F2. -le rv), non caelestia enarratu difficiliora fuerint.[*]((19) Plin. XXXVI 163. — (23) Plin. XXXI 27. Serv. Aen. XI 785.) metallorum opulentia tam varia, tam dives, tam fecunda, tot saeculis suboriens , cum tantum cotidie orbe toto populentur ignes, ruinae, naufragia, bella, fraudes, tantum vero luxuria et tot mortales conterant[*](conterant AF2dv. -exant p. -exerant (-tigerant R2) r); gemmarum pictura tam multiplex, lapidum tam discolores maculae interque eos candor alicuius praeter lucem omnia excludens; medicatorum fontium vis; ignium tot locis emicantium perpetua tot saeculis incendia; spiritus letales aliubi[*](aliubi f,item 22. 23FfREaS. alibi rv(D)) aut scrobibus emissi aut ipso loci situ mortiferi, aliubi volucribus tantum, ut Soracte vicino urbi tractu, aliubi praeter hominem ceteris

[*](cfr. Plin. III 109. Sen. NQ III 25, 8. — Varro r. r. III 17, 4 (LL V 71). MCap. IX 928. MFHG IV p. 436, 8. — (20) cfr. Plin. XXXI 25.)

Quaedam vero terrae ad ingressus tremunt[*](tremunt AD2F2in ras.E2ov. p???munt R. -tur r), sicut in Gabiensi[*](gabiensi E(?)G. gaui- AF2o. graui- (u e corr. inFR) r. gabine- v) agro non procul urbe Roma iugera ferme ducenta equitantium cursu; similiter in Reatino.

quaedam [*](quaedam — 15 reatino om.a) insulae semper fluctuantur[*](fluctuant AR(?)opva.D. sed cfr. III 109. IV 66), sicut in agro Caecubo et eodem Reatino, Mutinensi, Statoniensi[*](statoniensi R2C. stationensi (-se D2R1. stadi- Ea) rv), in Vadimonis[*](uadimoniis R2T. -ontis Fa) lacu, ad[*](et ad FdEava.J) Cutilias aquas opaca silva, quae numquam die ac nocte eodem loco visitur, in Lydia quae vocantur Calaminae, non ventis solum, sed etiam contis quo libeat inpulsae, multorum civium Mithridatico bello salus. sunt et in Nymphaeo parvae[*](par FR2. p E1a. p R1p), Saliares[*](salia- res H cum Salm. exerc. 88bA. saltares AR2E2pv. -tatares d. -tuares C. salatere a. -Itare r) dictae, quoniam in symphoniae

[*](Tac. hist. II 3. — 211: (12) Plin. XXXVI 131. — (17) Strabo VI p. 262 extr.) Celebre fanum habet Veneris Paphos, in cuius quandam[*](quandam ll.v. quad- p) aream[*](area p. aram fS) non inpluit[*](pluit F1REapS), item in Nea[*](in ea AF1d2Eava.C. in eo d1R), oppido Troadis, circa simulacrum Minervae; in eodem et relicta sacrificia non putrescunt. iuxta Harpasa oppidum Asiae cautes stat horrenda, uno digito mobilis, eadem[*](ea F1REao), si toto corpore inpellatur, resistens. in Taurorum paeninsula in civitate Parasino[*](parafino o. -refino A. Characena P coll. IV 85) terra est, qua sanantur omnia vulnera. at circa Asson[*](adson Ad. a???son R. ason FEaova.B) Troadis lapis nascitur, quo consumuntur omnia corpora; sarcophagus vocatur[*](uocatus o). duo sunt montes iuxta flumen Indum: alteri natura ut ferrum omne teneat, [*](dist. ego) alteri ut respuat, itaque, si sint clavi in calciamento, vestigia [*](uestigiae F1. -gie a. -giis d2in ras.T) evelli[*](uelli d1. uel Da.om.E1. auelli R(?)r) in altero non possint[*](possint E1a. pos??? F1. -sse rv), in altero sisti[*](siti F1. sitis Ra). Locris et Crotone pestilentiam numquam fuisse nec[*](ne f) in Ilio[*](in ilio A. in illo (illis J2) r. ullo pv) terrae motum[*](motum AdTJ2. -tu r. -tu laboratum E3v) adnotatum est, in Lycia vero semper a terrae motu quadraginta dies serenos esse. in agro Arpano[*](arpano DR2B(H). cfr. III 105. -auo (har- v) AFdEav. afpicuo R1. arpino p. ardano C (errore)) frumentum satum non nascitur; ad aras Mucias[*](mucias (muti- F) ll.v(H). murtias C) in Veiente[*](in uehiente AF2. inueni- F1R1Ea. interuenie- R2) et apud Tusculanum[*](circum tusculanum R2) et in silva[*](in insula a) Ciminia loca sunt, in quibus in terram depacta non extrahuntur. in Crustumino natum faenum ibi noxium[*](ibi noxium foenum A), extra salubre est.

[*]((3) Aristot. de mundo 4 p. 396a, 25-27. Sen. dial. I 1, 4. Apul. de mundo 19 init. — (4. 5) Beda n. r. 39.) Et de aquarum natura complura dicta sunt, sed aestus maris accedere ac[*](ac FdREayS. et rv(J)) reciprocare maxime mirum, pluribus quidem modis, verum causa in sole lunaque[*](an sola luna. nāque bis?). bis inter duos exortus lunae adfluunt[*](adfluentib; F1R1E1a) bisque[*](bis qui F1. his qui E1a) remeant[*](redeunt y) vicenis quaternisque[*](uicinis quaterque F1R1a) semper horis, et primum attollente[*](attollente ReopB. -tes AF2dyv. -tis r) se cum[*](se cum B. cfr. § 177 extr. 179. seu F1. secum rv) ea mundo intumescentes[*](intumescentib; R1Ea. -ent??? F1), mox a meridiano caeli fastigio vergente in occasum residentes, rursusque[*](rursumque y) ab occasu subter[*](sub terra D. sed cfr. II 214. VI 128. XI 133. XII 22. XXXVI 94. 104) ad[*](ad AdR1yU(D). in r. del.R2v) caeli ima et meridiano contraria accedente inundantes,[*](Mela III 2. (Sol. 23, 20-22). Isid. n. r. 40, 1. (Strabo I p. 53). cfr. Ambros. hexaem. IV 7, 30. Beda n. r. 39; tp. r. 29.) hinc, donec[*](donec F1R1ao) iterum exoriatur[*](exoriatur R2C. -ientur Ay. -iantur r), se resorbentes[*](se resorbentes H. reso- II. se so- v) nec umquam eodem tempore quo pridie reflui, velut[*](reflui uelut Rück 2 p. 309. ???flui ??? ut d. refluit ut -AF2opyv. refuit ut DF1. -udit ut a. -ui ut E1. reflui ut R2 in ras.E2G. -uunt U) anhelantes [*](anhelantes ego. cfr. Mela 111 2. anchel- y. cancell- p. cangellatis a. cancangell- E1. -gill- F1. cancillantes o. anicill- d. ancill- AR2in ras.E2fS. -te F2v) sidere[*](anhelantes ego. cfr. Mela 111 2. anchel- y. cancell- p. cangellatis a. cancangell- E1. -gill- F1. cancillantes o. anicill- d. ancill- AR2in ras.E2fS. -te F2v) avido trahente[*](trahente ego. -tes (trach- y) A1y. -teque F2C. -tique fSalmant.S. -ndique R2. -ntesque rv) secum haustu[*](haustu auido F2. au- ha- va.S) maria et adsidue aliunde quam pridie exoriente[*](exorientes op. -ti DTfSalmant.S), paribus tamen intervallis reciproci [*](reciprocis F2R) senisque semper horis, non cuiusque diei aut noctis aut loci[*](luci F1a. -cis F2), sed[*](sed E(?)B. sub a. sed (set R) ab rv(J2)) aequinoctialibus ideoque inaequales vulgarium horarum spatio, utcumque plures in eos[*](eos D e coni.Dal. eas ll.v) aut diei aut noctis illarum mensurae[*](aut diei—16 mensurae om.DF1R1E1a) cadant[*](cadant AdTopS. candantR1. -dent Da. cadent R2. -dunt F2in ras.E (?)yv (D)), et aequinoctio tantum pares

[*](cfr. Beda n. r. 39. — (12-18) Beda tp. r. 29. — (22) Sen. NQ III 28, 6.) Multiplex etiamnum lunaris differentia, primumque septenis diebus. quippe modici a[*](modici a R2ETfH (D). -cis Adp. -cus y. -ca r. -ci v(U)) nova ad dividuam[*](diuiduum FfRE1a) aestus, pleniores ab ea exundant plenaque maxime fervent[*](peruenit F1RE1a). inde mitescunt, pares ad septimam primis, iterumque alio latere dividua augentur. in coitu solis pares[*](parties FR1a) plenae. eadem in[*](in Apy(Beda)D. om.rv) aquilonia[*](aquiloniae DF. -nie RE1. -ne ap) et a terris longius recedente[*](recedentes FREa) mitiores quam cum[*](cum om.FfR1E1a. quo R2) in austros[*](austrus F1. -ro TyBeda. astris a) digressa[*](degressa R1dTy. -sso FEa) propiore[*](priore F1Ra) nisu vim suam exercet . per octonos quosque[*](quosque CFW Müller p. 16. quoque ll.v) annos ad principia motus et paria incrementa centesimo lunae revocantur ambitu[*](ambitu??? F. -tus Rad). augent[*](augent ego (et dist.). -nte ll.v. -ntibus P) ea cuncta solis annuis causis[*](causisis AF1. -sis his EadTpy), duobus aequinoctiis maxime tumentes et autumnali amplius quam verno, inanes[*](inanis Ay.an inertes?) vero bruma et magis solstitio. nec tamen in ipsis quos dixi temporum articulis, sed paucis post diebus, sicuti neque in plena aut novissima, sed postea, nec statim ut lunam mundus ostendat occultetve aut media plaga declinet, verum fere duabus horis aequinoctialibus serius, tardiore[*](tar- diores FREd) semper ad terras omnium, quae geruntur in caelo, effectu cadente[*](cadentes R2e corr. an cadendi?) quam visu, sicuti fulguris[*](fulguri a. -gori F1. -ris AF2y. -res R) et tonitrus[*](tonitruus F1D. -ruis a. -rui dTyva. G) et fulminum.

[*]((6. 7) Dicuil 8, 24.)Omnes autem[*](enim (pro autem) AdTyva. Bas.) aestus in oceano maiora integunt spatia nudantque[*](inundantque R(?) va. D) quam in reliquo mari, sive quia in totum[*](in totum J. totum in AE2dopyv(U). totum rS. motum D) universitate animosius quam[*](est quam E2va.S) parte[*](in parte E2adova.S. partes U) est[*](est del.E2va.s), sive quia[*](quia om.F1RE1a) magnitude aperta sideris vim laxe[*](lax???F1. laxare R. las- sare a. late y) grassantis efficacius sentit, eandem[*](eadem AdR1oyva. C) angustiis arcentibus. qua de causa nec lacus nec amnes similiter[*](uncos ego posui) moventur. — (octogenis cubitis supra Britanniam intumescere aestus Pytheas Massiliensis auctor est.) — et[*](et om.pv a.S. et ne E1a) interiora autem maria terris clauduntur ut portu[*](an ut in portu?);[*]((15) cfr. Sol. 27, 3.) quibusdam tamen in locis spatiosior laxitas dicioni paret, utpote cum plura exempla sint in tranquillo mari nulloque velorum pulsu[*](impulsu a dva.S) tertio die ex Italia pervectorum[*](prouectorum E(?)G) Vticam aestu fervente. circa litora autem magis quam in alto deprehenduntur hi motus, quoniam et in corpore extrema pulsum venarum, id est[*](id est spiritus del. U 40) spiritus, magis sentiunt. in plerisque tamen aestuariis propter dispares siderum in quoque tractu exortus diversi existunt[*](exiunt F1R1. exeunt Ea) aestus, tempore, non ratione discordes, sicut in Syrtibus.

[*]((19) Mela II 108. Strabo I p. 55. (Cic. nat. deor. III 24). — (21) Polyb. ap. Strab. III p. 172. — (214, 4) Aristot. meteor. II 1 p. 354a, 14. Strabo I p. 55. Sen. NQ IV 2, 29.) Et quorundam tamen privata natura est, velut Tauromenitani[*](taurominitani Adv a. H. -tam y) euripi saepius et in Euboea septies die ac nocte reciprocantis. idem aestus[*](aestus idem E(?)dva. S) triduo in mense consistit, septima[*](septena E1a), octava nonaque luna. Gadibus qui est delubro Herculis proximus fons[*](frons R1), inclusus ad putei modum, alias simul cum oceano augetur minuiturque, alias[*](alias uero R(?)E2va.S) utrumque[*](utrīque a) contrariis temporibus; eodem in loco alter oceani motibus

[*](Strabo I p. 53. Sen. NQ III 26, 8. 7. — Aristot. loco deperdito. — (12) cfr. Philostr. vita Apoll. V 2 med.) Omnia plenilunio[*](an pleno fluctu?) maria purgantur[*](pugnantur F1R1E. -ant a), quaedam et stato[*](statu A. -uto EadTo. estato R) tempore. circa Messanam et Mylas fimo similia expuuntur in litus purgamenta, unde fabula[*](fabula est D. -la E(?)opv. -lae r) est Solis[*](soles bouis A) boves ibi stabulari. his addit[*](additur d. -tum a. adde ut ova. G) — ut nihil, quod equidem noverim, praeteream — Aristoteles nullum animal nisi aestu recedente expirare. observatum id multis[*](multis R2J2. -ti A. -tum rv) in Gallico oceano et dumtaxat in homine compertum .[*]((16) cfr. Plin. II 109. — (17) Firm. Matern. math. IV 1, 5.)

quo vera coniectatio existit, haut frustra spiritus[*](spiritum (-tus G) sidus lunae ova. H) sidus lunam existimari; hoc[*](hoc ē FfR1E1a. et hoc esse ova.G. cfr. v. 21) esse quod terras saturet accedensque corpora impleat, abscedens inaniat. ideo cum incremento eius augeri conchylia et maxime spiritum sentire quibus sanguis non sit, sed et sanguinem, hominum etiam, cum lumine eius augeri ac[*](18,321 sqq.) minui[*](aut minui F1o), frondes quoque et[*](ac (pro et) D(?)va.S(J)) pabula- ut suo loco dicetursentire [*](an nāque?), in omnia eadem penetrante vi.[*]((23) Beda n. r. 41. — cfr. Aristot. meteor. II 1 p. 353b, 8; probl. 23, 31. (30). Plut. plac. phil. II 16 p. 897a. Ambros. hexaem. II 3, 14. Isid. n. r. 42.)

itaque solis ardore siccatur liquor, et[*](et om.a) hoc esse masculum[*](masculinū a) sidus accepimus[*](accipimus F1R1E1ay), torrens cuncta sorbensque. sic mari late patenti[*](mare late patentis FRa) saporem incoqui salis[*](saliis F1a), aut quia exhausto

e contrario ferunt lunae femineum ac molle sidus, atque nocturnum solvere umorem et trahere, non auferre. id manifestum esse, quod ferarum occisa corpora in tabem visu[*](hospitis F1da) suo resolvat somnoque sopitis torporem contractum[*](con- tactu Ay) in caput revocet[*](reuocat Ay), glaciem refundat[*](refundant F1a) cunctaque umifico spiritu laxet. ita pensari naturae vices semperque sufficere, aliis siderum elementa cogentibus, aliis vero fundentibus. sed in dulcibus aquis lunae alimentum esse[*](esse sicut om.FR1E1. sicut in om.a. sicut om.o), sicut in marinis solis[*](solis in maria Beda).

[*](Dicuil 8, 25. - (19) Aristot. meteor. I 13 p. 351a 11. — (216, 3-5) Beda n. r. 40. — (6-8) cfr. Plin. III 131)

Altissimum mare XV stadiorum Fabianu s tradit. alii in Ponto[*](fonte F1Ea) ex adverse[*](aduersorum A) Coraxorum gentis[*](gentes Ad) — vocant Bathea[*](bachea R2. -hex R1) Ponti[*](pontis R1) — trecentis[*](tricentis F. triricentis R) fere a continente[*](continente R1a. -tis R2. -ti??? F. -ti R3rv) stadiis inmensam altitudinem maris tradunt, vadis numquam

mirabilius[*](mirabile F1fdR1E1a) id faciunt aquae dulces iuxta mare ut fistulis emicantes. nam nec aquarum natura[*](natura a ova.S) miraculis cessat[*](cessit R2). dulces mari invehuntur, leviores haut dubie; ideo et marinae, quarum[*](quarum om.F1dTR1E1a) natura[*](natura est A. -re dT) gravior, magis invecta sustinent[*](sustinet F1dTR1ap). quaedam vero et dulces inter se supermeant[*](super- fusas (pro inuecta) Beda) alias, ut in Fucino lacu invectus[*](inuectu R1a. Iuuencus D2. cfr. Madvig adv.I p. 147)Pitonius[*](Pitonius add. ego ex XXXI 41. Vib. Seq. s. v.) amnis, in Lario Addua[*](ardua FEa. -dita R), in Verbanno[*](uerbanno AE2S. -ano (D?)v. -anono Fd1. -amno R2e corr. -ant no E1d2. -ant com a.cfr. 111 131. IX 69) Ticinus[*](ticus FdE1. micus a), in Benaco[*](bonaco F1dR1E1. -na a. uenaco R2) Mincius, in Sebinno[*](sebinno S coll. III 131. seuinno ADF2av. -irino R. -ino F1dEH) Ollius, in Lemanno[*](lemnano F. lemano R1va. H) Rhodanus: hic trans Alpis, superiores in Italia, multorum[*](mutiorum F1R1Eao) milium[*](militum ATo) transitu hospitali[*](hospitali A. -lis DRaoS. -les r v. cfr. § 118. V 165) suas tantum nec largiores quam intulere aquas evehentes. proditum hoc et in Oronte amne Syriae multisque aliis.[*](cfr. Plin. XXXI 55. Verg. ecl. X 1.4. 5. Mela II 117. Sen. NQ III 26, 5. Timaeus ap. Antig. hist. mir. 140 (155). Sol. 5, 16. — (15) Strabo VI p. 275. 270. 271; VIII p. 389. (Herodot. VI 76). Ov. met. XV 273 sqq. (Sen. NQ III 26, 4). — (19) Strabo V p. 215 init.) quidam vero odio maris ipsa[*](ipsa ADFaov(J). om.r(?) Dal.) subeunt vada[*](uada om.F1R1E1. da a. ipsa uada d), sicut[*](sicuti FRao) Arethusa, fons Syracusanus, in quo redduntur iacta in Alpheum, qui per Olympiam fluens Peloponnesiaco litori infunditur. subeunt terras rursusque redduntur Lycus in Asia, Erasinus in Argolica, Tigris in Mesopotamia et, quae in Aesculapi fonte Athenis mersa[*](immersa E(?)va.S) sunt, in Phalerico redduntur. et in Atinate[*](athinate R. attino Ea) campo fluvius mersus post XX milia passuum exit et in Aquileiensi[*](aquiliensi F2Rad. equal- F1) Timavus[*](temnus F1R1Ea).[*](cfr. Plin. V 72. Tac. hist. V 6. Aristot. meteor. II 3 p. 359a, 17. — (5) Ov. met. XV 313. (Sen. NQ II 20, 3). — (8) Strabo V p. 251. Sil. Ital. VIII 580. — (10. 11) cfr. XXXI 12. (XIII 139. 135).) nihil in Asphaltite[*](a phaltita (-pal- FR1a1) AFR1a1d. -tida a2. -to o) ludaeae lacu, qui

[*]((16) Strabo XVI p. 754. III 172. Lucret. VI 890. — (17) Claudian. carm. min. 26 (49), 19 sqq. Cassiod. var. II 39.)Sed[*](sed et pva.D) fontium plurimorum natura mira est fervore, idque etiam in iugis Alpium ipsoque in mari inter[*](et inter Adva. G. ac inter p. ut inter D3R2S) Italiam et Aenariam in[*](in ego. ut in AdE2pv. et in R2S. ut r) Baiano sinu et in Liri fluvio multisque aliis. nam dulcis haustus in mari plurimis locis, ut ad Chelidonias insulas et[*](et del.F2) Aradum[*](taradum A. har- R2. arabum FEava.C. har- R1) et in Gaditano oceano. Patavinorum aquis calidis herbae virentes innascuntur, Pisanorum ranae, ad Vetulonios[*](ueto- lonios A. ueluto- FREa) in Etruria non procul a mari pisces. in Casinate fluvius appellatur Scatebra[*](statebra AFR1a. -era d2. stabera d1), frigidus , abundantior aestate; in eo, ut in Arcadia[*](arcadia (-cha Ba) FdRaS. -diae rv(J)) Stymphali,

[*]((14) Strabo VI p. 271. Paus. II 5, 3. — (15) cfr. Plin. III 151.) Padi fons mediis diebus aestivis velut interquiescens semper aret. in Tenedo insula[*](insulae F1R1a) fons semper a tertia noctis hora in sextam ab aestivo solstitio exundat, et in Delo[*](delon FRa) insula Inopus fons eodem quo Nilus[*](inolus FRa) modo ac ac om.FR1Ea pariter cum eo decrescit augeturve[*](augeturque R(?) va.D). contra Timavum amnem insula parva in mari est cum fontibus calidis, qui pariter cum aestu maris crescunt minuunturque. in agro Pitinate[*](pitunate F1dEa. -tanate R2. t???na??? R1) trans Appenninum[*](apen- ninum F2Rva.S. alpennium F1dEa) fluvius Novanus, omnibus solstitiis torrens, bruma siccatur.

[*](cfr. Plin. XXXI 13. Vitr. VIII 3, 14. Sen. NQ III 25, 3. 4. Sol. 7, 27. 33, 1. Isid. or. XIII 13, 5. Aristot. hist. an. III 12 p. 519a, 18. Aelian. n. an. VIII 21. — (219, 8) cfr. Plin. XXXI 16 (cfr. Theopomp. fr. 229 Müll.). Aristot. meteor. II 3 p. 359b, 17. Ov. met. XV 329 sqq. (Sen. NQ III 20, 6). Vib. Seq. (GLm p. 149, 16). — (9) Vitr. VIII 3, 20. Athenaeus II 17 p. 42e. Val. Max. I 8 ext. 18.) In Falisco omnis[*](omnis ll.G. amnis TSalmant.o. Clitumni amnis zv) aqua pota[*](potata R1Eova.G) candidos boves facit, in

[*]((8) Lucret. VI 841. — (12) cfr. Plin. XXXVI 130. — (15) cfr. Plin. XXXI 81.) Iam omnes fontes aestate quam hieme gelidiores esse quem fallit? sicut illa permira, naturae opera, aes ac plumbum in massa mergi, dilatatum fluitare, eiusdemque ponderis alia sidere, alia invehi, onera in aqua facilius moveri, Syrium[*](syrium R2. cfr. XXXVI 130 (B). scy- H. tinereum R1. tyreum (-raeū F) r. tir- p. thyrr- v) lapidem quamvis grandem innatare eundemque comminutum mergi, recentia cadavera ad vadum labi, intumescentia attolli, inania vasa baud facilius quam plena extrahi; pluvias salinis aquas[*](aquis adfo) dulciores[*](utiliores R(?) C e coni. B) esse quam reliquas, nec fieri salem nisi admixtis dulcibus;[*](Aristot. probl. 23, 15. 32. Plut. qu. conv. I 9 p. 627c. — (17) Aristot. 1. 1. 26, 57. — (18) Plut. aet. phys. 12 p. 914. 915. Oppian. hal. V 638. 646. - (20) Beda n. r. 35.) marinas tardius gelari[*](gelari Ay. -re rv. cfr. Rück 2 p. 310), celerius accendi; hieme[*](hie F1E1. hi R1. hy a. himum R2) mare calidius esse, autumnale[*](autumno F2ova.S) salsius; omne oleo tranquillari, et ob id urinantes ore spargere, quoniam mitiget naturam asperam, lucemque deportet; nives in alto mari non cadere; cum omnis aqua deorsum feratur, exilire fontes atque etiam in Aetnae[*](aethnae F2. ethne R2a. ???ne Ri) radicibus, flagrantis[*](flagrantes R2) in tantum, ut quinquagena, centena[*](et cen- tena E2opva.S) milia passuum harenas flammarum globo[*](globo ADFdTBrot.(J). -bos REaz. -bus opv (S)) eructet.

In urbe Commagenes[*](commagene Eva.G. -nae o. -na a) Samosata[*](Samosatis (P)L) stagnum est emittens limum — maltham vocant — flagrantem. cum quid attigit solidi, adhaeret; praeterea tactu[*](tactu et Ay. -tus et dT(P)D. -tus v. -tu fH. tractu R2. om.R1. et tactu r. -tus p. -tum oSalmant.) et sequitur[*](sequi Ay. exsequitur R2S) fugientes[*](rugientes F.1a. fugien- tis opSalmant.). sic defendere muros oppugnante Lucullo: flag[*](flagrabatque AE2opva.S(J))- rabat miles armis suis. aquis et[*](et A. etiam E2v(J). om.rS) accenditur; terra tantum[*](tamen o) restingui docuere experimenta.

similis est natura naphthae[*](naphtae o. -ptae AF2. -pte R1a. nuptae F1. neptae y). ita appellatur circa Babylonem[*](babylonē DF(y)D. -ne A. -niam rv) et in Austacenis[*](austagenis Ayv. -athenis p. -tragenis dT. astacenis (Salm. exerc. p. 17 1aB) H) Parthiae profluens bituminis liquidi modo. huic magna cognatio ignium, transiliuntque[*](transiliumque A. -luitque p. -lientium y) in eam[*](ea Fp. eum y) protinus undecumque visam. ita ferunt[*](fertur D(?)fJ. cfr. § 203) a Medea[*](Media J2) paelicem crematam, postquam sacrificatura[*](sacrificatur F1a. -tum R2p. -ta R1) ad aras accesserat, corona igne rapto[*](rapta RE(?)opva.D).[*](cfr. Sol. 5, 10. Sen. ep. 79, 2. 4. — (18-20) Ctesias Ind. fr. § 10 p. 250 Bähr. Antig. hist. mir. 166 (182):)

verum in montium miraculis ardet Aetna noctibus semper tantoque aevo materia[*](materiae ignium F1. ign- materia (-iae aG) REava.S) ignium sufficit, nivalis hibernis temporibus egestumque cinerem pruinis operiens. nec in[*](in AF2E2dopyv. om.r S) illo tantum natura saevit exustionem terris denuntians: flagrat in Phaselitis[*](Phaselide B) mons Chimaera, et quidem inmortali diebus ac noctibus flamma; ignem eius accendi aqua, extingui vero terra aut fimo[*](fimo Sabell. e Ctesia. faeno AS. fano d. feno Raoy. foeno (D?)FEpiv. caeno coni. D2) Cnidius

Praeterea cum sit huius unius elementi ratio fecunda seque ipsa pariat et minimis crescat a[*](a DF1dRS(D). om.rv(J)) scintillis, quid fore putandum est in tot rogis terrae[*](quae uelut natura q??? R1 (falso iterata)) quae est[*](quaeue est R2S. om.R1. que a) illa natura[*](est — quae om.a), quae voracitatem in toto mundo avidissimam sine damno sui pascit[*](facit FR1E. -iat a)? addantur his sidera innumera ingensque sol, addantur humani ignes et lapidum quoque insiti naturae attritique[*](attritique ego. -tuque (-tusque R2) ll. S. -ta pv) inter se ligni[*](ligna AE(?)pva.S), iam nubium[*](an et nubium (sc. ignes)?) et origines fulminum: excedet[*](excedet AFR1Ea. -dit rv) profecto miracula omnia ullum[*](unum FRaT. num p) diem fuisse, quo non cuncta conflagrarent[*](flagrarent FdTR1a. -ret p), cum specula quoque concava adversa solis radiis facilius etiam accendant[*](accendantur va.H) quam ullus alius ignis. [*]((17) cfr. supra § 237.— (24) Horat. sat. I 5, 97 sqq. — (224, 2) Val. Max. I 8 ext. 18. Liv. XXIV 3, 7.) quid quod innumerabiles parvi[*](paruis Ap. partus va.G), sed naturales, scatent? in Nymphaeo exit e petra flamma, quae pluviis accenditur; exit et ad aquas Scantias[*](scanthias AFa. -ncias R2. -ncies R1), haec quidem invalida, cum transit, nec longe in alia durans[*](uirens R2S.om.a) materia — viret aeterno hunc fontem igneum contegens[*](contexens FR1Eava. G. -tegit R2S) fraxinus —; exit in Mutinensi agro statis[*](statutis a.an sacris? cfr. XXXI 16) Volcano diebus. reperitur apud auctores subiectis Ariciae arvis, si carbo deciderit, ardere terram, in agro Sabino et Sidicino unctum flagrare lapidem, in Sallentino[*](sallentino DFD. sale- rv. cfr. § 226) oppido Gnatia[*](gnatia F2J2.cfr. Niss. lt. II p. 860. natium Ap. ina- v. galacia R2. igna- tia (inn- d) rC. egn- (Be III 102) Bas.) inposito ligno in saxum

[*](MCap. VI 611. Die. 5,1.— § 243: Agathem. 15. 16 (MGGm II p. 475 sqq.). MCap. VI 612.)

Pars nostra terrarum, de qua memoro, ambienti, ut dictum est, oceano velut innatans[*](innatrans R1. -ta Ad. inata y. maria i) longissime[*](170) ab ortu ad occasum[*](ad occasum F2d(E?) C(item MCap. Dic.). ab (a??? F1) occasu (-sus R1) DF1Ra. et occ- (-ssus A) Ay. atq. (et v) ab occ- pv) patet, hoc est ab India ad Herculis columnas Gadibus sacratas LXXXV[*](LXXX y. LXXXVIII R2). LXXVIII[*](LXXVIIII R2. -VII MCap. LXXV a. LXX dT.om.p. LXVIII H coll. § 243 extr. (numeros hos et seqq. antiquo more primus scripsit D)) p., ut Artemidoro auctori placet, ut vero Isidoro, XCVIII[*](LXCVIIIAy). XVIII[*](LXVIII AF2y). Artemidorus adicit[*](adiecit y) amplius a Gadibus circuitu Sacri[*](circuitus agri F2R2y. -tu agri F1a. -tura agri R1 (E?)) promunturii ad promunturium Artabrum, quo longissime frons[*](fons DFR1a) procurrat[*](procurat DF1. -rsat R1. -rrit E(?)va.S) Hispaniae, DCCCCXCI[*](DCCCC. XC.ID Ay.cfr. D M E p. 2. -XCI MCap.DCCC. XC id r. CCCCXCI. id H). D. mensura[*](mensurae R(?)pva.D) currit

[*](MCap. VI 614. Dicuil 5, 2. — (227, lsqq.) Agathem. IV 18. 19 (GGm II p. 478-481). MCap. VI 615.) Latitudo autem terrae a[*](a om.DFEea (add.E3)) meridiano situ ad septentriones [*](septemtrio- nem E3va.S), dimidio[*](dimedio Ay. medio R2) fere[*](fere RE2pv. -rme F2aDic. D1. feri r. fieri y) minor, Isidoro[*](minor Isidoro ego coll. D MEp. 6. minoro AE2. -re y. -rj E3. minor R2pv. om.F2a(Dic.). mi r. Isidoro D1) colligit[*](collegit y. -lligitur RE(?)v)LIIII.LXII[*](LIIII. LXII (-LXXII R1. -LXI i) ll.MCap. v (D). XLIIII . LXXXX mil. H), quo palam fit quantum[*](quorum y) et hinc vapor abstulerit et illinc[*](et illinc Ay(E?)v. ill- r) rigor[*](liquor DFRE1aTDic.). neque enim deesse terris arbitror aut non esse[*](aut motis non esse et R2) globi formam, sed inhabitabilia utrimque inconperta[*](incomrepta F1. -orrepta DE1a. -orrupta R1) esse.

[*](Vitr. I 6, 9. Censorin. d. nat. 13, 2. MCap. VI 596. 609. cfr. Berger Eratosth. fragm. p. 121.— (11) cfr. Berger Hipparchi geogr. fragm. p. 27.) De longitudine ac latitudine haec sunt, quae digna memoratu putem. universum autem[*](autem hunc E3va.S) circuitum Erato-5 sthenes, in[*](in om.eap) omnium quidem litterarum subtilitate, set[*](set ego. et pv. om. ll. D) in[*](in om. p) hac utique[*](???ui???e F1. quippe a) praeter ceteros[*](ceteras Ay) solers, quem cunctis probari video, CCLII milium stadiorum prodidit, quae mensura Romana conputatione efficit[*](effecit AFRea) trecentiens[*](trecenties (tric- y) et AF2y) quindeciens centena milia passuum: inprobum ausum, verum[*](uero R) ita subtili argumentatione [*](argumentatione DFdREapzv(H). con- putat- AR2inmarg.y G) conprehensum, ut pudeat non credere. Hipparchus , et in coarguendo eo et in reliqua omni[*](omni om.DFR1) diligentia mirus, adicit[*](adiecit y) stadiorum paulo minus XXVI[*](XXVIARTyS.XXVrv). [*](cfr. Berger Eratosth. fragm. p. 124.)

alia Dionysodoro[*](dionysodoro E(?)G. -siodoro rv) fides. neque enim subtraham exemplum vanitatis Graecae[*](grecię F1Eap. gratie R1) maximum. Melius[*](melius DF1dRav(G). aelius A1. cae- A2. elius F2. ???el- E1. Cel- E2e. chius z. cidius p. cydnius B) hic fuit, geometricae[*](geometriae DFR1. -ica va.S) scientia[*](scientiae DF1R1Ea) nobilis[*](nobilis om.D); senecta[*](senectā Da. -tu R) diem obiit[*](obit ADF1R) in patria[*](patriae A). funus duxere ei[*](et (pro ei) A) propinquae, adquas[*](adque F1a. atq; D) pertinebat hereditas. hae[*](hec a. heę d. eae va. S), cum secutis diebus iusta[*](iuxta DFR1a) peragerent, invenisse dicuntur in sepulchre epistulam[*](epistula A) Dionysodori[*](dionysidori F. -siodori R2va. G) nomine ad superos scriptam: pervenisse eum a sepulchre ad[*](ab R2S. ad R1) infimam terram; esse[*](esseque E3va S) eo stadiorum XLII[*](XLII AF2in ras. (RE?)v. alii Dad). nec defuere geometrae qui interpretarentur

Harmonica ratio, quae cogit rerum naturam sibi ipsam congruere, addit[*](addita AF2) huic mensurae stadiorum[*](stadia va. S)XII[*](XIIz(P)H. cfr. § 87.VIIll.v) terramque[*](terram A) XCVI[*](XCVI DFdRH.XC. VI Eeapl. XCVI mil. E3v.XC.V A. XCV D) partem totius mundi facit.