Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

Hactenus de situ et miraculis terrae aquarumque et siderum ac ratione universitatis atque mensura[*](mensurae o. -re a). nunc de partibus, quamquam infinitum id quoque existimatur nec temere sine aliqua reprehensione tractatum[*](tractandum o), haut ullo in genere venia iustiore[*](iustiore si Ao(R?) H. -or est DF1a. -or E1. -or si E2. -or est si F2va.H), si modo minime mirum est hominem genitum non omnia humana novisse. quapropter auctorem neminem unum sequar, sed ut quemque verissimum in quaque parte arbitrabor, quoniam commune ferme [*](dist.oU 45) omnibus fuit, ut eos quisque[*](quisquis A) diligentissime situs diceret, in[*](disceret in o. -ret ex vet. Dal.) quibus ipse prodebat[*](prodibat ovet.Dal.). ideo[*](ideoque o) nec culpabo aut coarguam

quemquam. locorum nuda[*](nuda om.A) nomina et quanta[*](quantum DF1RE1a) dabitur brevitate ponentur, claritate[*](ponentur claritate om.DF1R1E1a) causisque dilatis in suas partes; nunc[*](nec F2D1) enim[*](item R) sermo de toto est. quare sic accipi velim, ut si vidua[*](si uidua ARd1G. si diuidua r. sicut uidua v) fama sua nomina, qualia fuere primordio ante ullas res gestas, nuncupentur[*](nuncupetur DF1RE) et[*](et om.f) sit quaedam[*](queddam p. quia edem DFIR1a) in his nomenclatura [*](nomen datura apVen. -encul- tura Ad.de mendo cfr. p. 133,19) quidem, sed mundi rerumque naturae.

[*](Herodot. II 16. Agathem. I 3 (GGm II p. 472). Sail. Iug. 17, 3. Oros. I 2, 1-3. Hygin. astr. I 8 (Isid. or. XIV 2, 1; n. r. 48, 2). Mela I 8. Div. orb. 1 (GLm p. 15). Dic. 1, 2. Sol. 23, 13. MCap. VI 622. 624. 626. 623. Beda n. r. 51.) Terrarum orbis universus in tres dividitur partes, Europam, Asiam, Africam. origo ab occasu solis et Gaditano freto, qua inrumpens oceanus Atlanticus in maria interiora diffunditur[*](effunditur codd. aliquot Bedae). hinc[*](huic o) intranti dextera[*](dextra ova.S) Africa est, laeva Europa, inter has Asia[*](asiae R2. -ia est va. H. -ia compar est aliis duabus Beda). termini[*](termin' ??? R2 -ni sunt Beda) amnes Tanais et Nilus. XV p. in longitudinem[*](longitudine et 13 latitudine yBeda) quas diximus fauces oceani patent, V??? in latitudinem, a vico Mellaria[*](mellaria AF2dv. inel- y. metta- E. meitia- a. metia- r) Hispaniae ad promunturium Africae Album, auctore Turranio[*](turranio AH(J). thu- E2. turannio DFdBas.(S). turanio R2. -rinio R1. -ramnio v. tyr- ra???nio y. -ranio i) Gracile[*](gracile F2E2dTyJ. -lae A. -li H. glacile DF1 -lle r. gracula v) iuxta genito. [*](Nepos fr. 49 Halm. Sol. 23, 13. — (231, 1) Mela I 27 (II 95). Sol. 1. 1. MCap. VI 624. 625.) T[*](T. Ay(Rd?) v. et (et titus E2) r). Livius ac Nepos Cornelius latitudinis tradiderunt minus[*](minus ll. J. ubi minus (minimum C) v)VII p., ubi vero plurumum, X: tam modico ore tam inmensa aequorum vastitas panditur. nec profunda altitudo miraculum minuit. frequentes quippe taeniae[*](temae y. tenuae DF1RE2. –ue a.om.E1) candicantis[*](candicatis F1a. -cantes Ad. cordiantes y) vadi carinas territant. qua de causa

limen interni maris multi eum locum appellavere. proximis [*](proximus F1day. -ma pva. H. an proximi?) autem faucibus utrimque inpositi montes coercent claustra, Abila[*](abila ypv. abilla (athlans F2) r. abyla d(?)H. cfr. MGGm II p. 122) Africae, Europae Calpe[*](calpae AE. calepae D1. -lipae D2. -lapae y), laborum Herculis metae, quam ob causam indigenae columnas eius dei vocant creduntque perfossas[*](perfossos (sc. montes) F1adTSalmant. P) exclusa antea admisisse maria et rerum naturae mutasse faciem.

[*]((9) Eratosth. ap. Varr. r. r. I 2, 3. (Varro LL V 6). Lucan. IX 411 sqq. Augustin. civ. dei XVI 17. Cosmogr. 1b (GLm p. 71). — (16) Sol. 2, 24. MCap. VI 638 extr.) Primum ergo de Europa, altrice victoris omnium gentium populi longeque terrarum pulcherrima, quam plerique merito non tertiam portionem fecere, verum aequam, in duas partes ab amne Tanai ad Gaditanum fretum universo orbe diviso. oceanus a[*](a AS. ac R1. hac D1dE1. hoc rv) quo[*](quo AS. quod rv) dictum est[*](3) spatio Atlanticum mare infundens et avido meatu terras, quaecunque[*](quacumque uenerit ex parte o) venientem expavere, demergens resistentes quoque flexuoso litorum anfractu[*](in- fractu DE1a) lambit, Europam vel maxime recessibus crebris excavans[*](cauans F1R1a), sed in quattuor prae[*](praecipue va. H)- cipuos sinus, quorum primus a Calpe Hispaniae extimo[*](exi- stimo DF1R1Ea), ut dictum est, monte Locros, Bruttium[*](bruttiniu DF1R1a. brutinum Eva.C. byritium R2. brittiū F2) usque promunturium,[*](4) inmenso ambitu flectitur.

[*](cfr. Mela II 87. MCap. VI 627. 628.) In eo prima Hispania terrarum est, ulterior appellata, eadem Baetica, mox a fine Murgitano[*](murgitano D coll. § 8. 17. urg- ll. G. uerg- p. uirg- v. urcit- (B) U 46 coLL. § 19) citerior eademque Tarraconensis ad Pyrenaei[*](pyrenen d. -enea a3va.S. -enae??? R1) iuga. ulterior in duas[*](duas parties per DFEa.cfr. v. 10) per longitudinem provincias dividitur, si quidem Baeticae latere septentrionali[*](septentrionali pv. -lis ll) praetenditur[*](ptenditur a. prot- va.G) Lusitania, amne Ana

discreta. ortus hic[*](hinc F2) in Laminitano[*](lamminitano AR2. lumi- a. lanumi- E2. cfr. § 25. XXXVI 165) agro citerioris Hispaniae et modo in stagna se fundens[*](seffundens A. se diff- a), modo in angustias[*](angustias Av. -ia r) resorbens[*](esorbens D1. -be R1. sorbens E1. orb- D2Fla) aut in totum cuniculis condens et[*](et —gaudens om.FR1Ea) saepius nasci gaudens in Atlanticum oceanum effunditur. Tarraconensis autem[*](autem hinc va.G(H)), adfixa Pyrenaeo totoque eius a[*](a om.E1R(?)C) latere decurrens et simul ad Gallicum oceanum Hiberico a[*](a om.AF2E2va. G) mari transversa se pandens , Solorio monte et Oretanis iugis Carpetanisque[*](carpetanisque AB. carpit- R2. carpent- rv) et Asturum a Baetica atque Lusitania distinguitur.

[*](Sol. 23, 8. (MCap. VI 627). Mela II 88, MCap. VI 630. — (233, 1-3) Mela II 96.) Baetica, a flumine mediam[*](eam mediam va.S(J)) secante cognominata, cunctas provinciarum diviti[*](diuite H. sed cfr. VII 108) cultu et quodam fertili ac peculiari nitore praecedit. iuridici conventus ei[*](ei om.DF1R11E1a) IIII, Gaditanus, Cordubensis[*](cordubensis astigitanus om.DF1RE1a), Astigitanus[*](astigitanus B. cfr. § 12. astici- E2d. -isi- v. -iciitams A. -icianus F2), Hispalensis. oppida omnia[*](omni DF1R1E1a) numero CLXXV, in iis coloniae VIIII[*](VII AdTva.B), municipia c. R. X[*](C. R. X (= civium Rom. X) AD. cui' romano X R2. om.R1. CRL??? r. VIII B. XVIII v), Latio antiquitus donata XXVII[*](XXVII D.XXV . X A. XXII.X (XXII R2) r. XXIX v), libertate VI, foedere III, stipendiaria CXX. ex his digna memoratu aut Latio[*](latio (-to A. -tiore E2) ll.v. latiali B. -ino D. cfr. VII 117) sermone dictu facilia, a flumine Ana litore oceani oppidum Ossonoba[*](ossonoba (-oua A. osonoba R1) ll.v(G)J. onu- bia R2. onoba B. cfr. Mela III 7. Osca Onoba M Pt p. 108), Aestu[*](asturiae (-ria F2. lusturia B) AF2E2va.H)- aria cognominatum, inter confluentes[*](inter confluentes D. interfl- ll.v) Luxiam[*](luxiam aturium DfdEa. Luxia et Urium va.D) et Vrium, Hareni[*](harenei R2. -nae v(H). -re???n R1. Vareni F2. mariani B(Brot.)e Ptol. II 4,12. ariani G) montes, Baetis fluvius, litus Curense[*](curense EB(D). curr- R2d. curs- v. curenense DFR1a. corense A(?)C. cotense M Ptp. 109) inflexo sinu,

cuius ex adverso Gadis[*](gades C) inter insulas dicenda[*](dicenda A.cfr. IV 119. Mela II 97. -das r. -dae. v), promunturium lunonis, portus Baesippo[*](baesippo R2B. uaes-Av(J). ues-r. cfr. § 15 et Ptol. 11 4, 10), oppidum Baelo[*](belo Rad. -on va.S), Mellaria, fretum ex Atlantico mari, Carteia, Tartesos[*](tartesus E2. cart- A. -sos F2va.B(J). ???artesos F1) a Graecis dicta, mons Calpe.[*](Mela II 94. — Agrippa fr. 2 R. — (9) Mela III 3.) dein litore interno oppida[*](oppida ll. S. -do dv. -dū a3C) Barbesula cum fluvio, item Salduba, oppidum Suel[*](sue R. siue D2FEa. uel va.B), Malaca cum fluvio foederatorum[*](foederatorum— cum fiuuio om.DF1R1E1a). dein Maenuba[*](menoba (mae-H) R2va.J) cum fluvio, Sexi[*](sexi ll. Brot. sexti v) cognomine[*](cogno- mine firmum D2. fir- cog- ll.v) Firmum Iulium, Sel[*](sel AD. sell R2. ser r. sex Tva. B (cfr. Mela II 94). sexi et B. selambina G e P tol. II 4,7), Abdara[*](abdafa a. -dera va.J), Murgi[*](murci DRa. -rti F1. -rcis E. -rgis va S), Baeticae finis. oram eam in[*](in R2S. om.rv) universum[*](uniuerso R2a1. -sam a2va.S) originis Poenorum existimavit M. Agrippa; ab Ana autem Atlantico oceano obversa Bastulorum[*](uastu- lorum A) Tur[*](turdulorum om.DF1E1)- dulorumque est. in universam Hispaniam M. Varro pervenisse Hiberos[*](hiberos R(?)D. yb- a2. ib- C. hiberas (yb- a1) rov) et Persas et Phoenicas[*](phaenicas o. poe- Ava.C. fen- r) Celtasque et Poenos tradit. lusum[*](lysum Ea. lis- o) enim Liberi patris aut lyssam[*](lissam R2. lysyam a. lysam DFETva.G. lis- R1o) cum eo bac[*](bachantem Tova.G)- chantium nomen dedisse Lusitaniae et Pana praefectum eius universae[*](uniuersa o). at quae[*](atque R2a. autque DF1R1E. aut (autem o) quae F2do) de Hercule ac Pyrene[*](pyrane R. -renae E. pirene o. -rine A) vel Saturno traduntur fabulosa in primis arbitror.

Baetis, in Tarraconensis[*](tarraconiensis F) provinciae non, ut aliqui [*]((16-234, 4) cfr. Mela III 5.) dixere, Mentesa[*](mētesa av(D). cfr. § 19.25. CIL IIn.3377 sqq met- DFE. mentes (mon- R2) R. -tis A. -tisa S e Ptol. II 6,58) oppido, sed Tugiensi[*](tuguensi DFIR1Ea. tyng- F2. tuge- R2va.G) exoriens saltu— iuxta quem Tader[*](tvder F2) fluvius, qui Carthaginiensem agrum rigat

—, Ilorci refugit Scipionis rogum versusque in occasum oceanum Atlanticum, provinciam adoptans, petit, modicus primo, sed multorum fluminum capax, quibus ipse famam aquasque aufert[*](aut fert A. auferri R. -rre a.om.E1). Baeticae primum ab Ossigitania[*](ossigitania L. -tama E. -tana a. -ttania R. -getania (osi- A) rv(D)) infusus, amoeno blandus alveo, crebris dextra laevaque accolitur oppidis.

Celeberrima inter hunc et oceani oram in mediterraneo Segida[*](segeda a2va. S) quae Augurina cognominatur, Vlia[*](ulia Ukert II p. 366. cfr. M Pt p. 117a. iulia (-iae Dr1E1a) ll.v) quae Fiden[*](fidentiae Dea. -te R)- tia, Vrgao quae Alba, Ebora[*](ebura A(?)va.S(D1)) quae Cerialis, Iliberri[*](iliberi va.S) quod Florentini[*](Florentini D2cum Hiibnero CIL IIp. 285. cfr. M Pt p. 120b. liberini AF2R2v. -ri??? F1. -rinis r), Ilipula[*](ilipula G. -pyla A. ilypula R2. lipida (lyp- R1) r. libida v) quae Laus[*](laus artigi AF2G. -astici F1. clausa (-sia R2) stici rv), Artigi quod Iulienses, Vesci quod Faventia, Singili[*](singilia (va.H)D2. cfr. Hübner l.l. p. 272. -gelis R2), Ategua, Arialdunum, Agla[*](Agla minor AF2R2E2v (Brot.). -nur r. Aglaminor Dal.) Minor, Baebro[*](bebro E2. bedro R2. bedo DFdR1E1. beclo a), Castra Vinaria, Cisimbrium[*](pisim- brium AFR2. epi- d. episibr- va.S), Hippo[*](ippo F. ipho Dd1R1Eava. G. fipho d2R2) Nova[*](noua AE2v. noba r), Ilurco[*](illurco B. iliu- A. ilyrico DdE. ill-v. ylir-Ra. ylyr-F), Osca, Oscua[*](escua va.J. sine oscua M Pt p. 119), Sucaelo[*](sucaelo (-celo a. -calo E1. suelo R) unditanum ll.J. succubo nud- B. -ccabon ud- v. suel onud- M Pt p. 119), Vnditanum, Tucci[*](tucci AF2G(J). tuai R1. tu???i F1. tuati rv(H)) Vetus, omnia[*](obuia F2E2C Bas.) Baste[*](bastetaniae R(?)v. uast- r)- taniae[*](dist.va. H(D2)) vergentis ad mare. conventus vero Cordubensis circa flumen ipsum Ossigi quod cognominatur Latonium[*](latonum a. laconium (-icum C) ETva.D), Iliturgi[*](illiturgi Ava.H(J)) quod Forum Iulium, Ipra[*](ipra isturgi AD. cfr. CIL II n. 2121 sqq. ipast- dav. iprast-r), Isturgi quod Triumphales[*](triumphales ucia D2philol.XXX p. 292. -le sucia (sutia E2) AR2E2D. -le sacia J. -le setia S. -le sitia v. faletia (-ico R1) r), Vcia et XIIII[*](XIIIIv(D2coll. Hiibnero l.l. p. 298). XVIIAD1. XIII R (M Pt p. 115. 117). XVI r) p. remotum in mediterraneo Obulco[*](obulgo A) quod Ponti[*](pontificaese F. ponficense D. bonf- E1a)-

ficense appellatur, mox Ripa, Epora[*](ripepora ARava. H. epora S) foederatorum, Sacili[*](facili DF1R1B. -lin R2. facili E1a. faci E2. faci AF2dv) Martialium, Onuba[*](onoba B e Ptol.) et dextra Corduba colonia Patricia[*](patriciae DF1dRE1aH) cognomine , inde primum navigabili Baete oppida Carbula, Detumo[*](detumo TD2l.l. p. 293. -ma A2in ras.E2B (M Ptp. 117). -mmo r. decumo dv. -ma Ven. (J). detunda S e Ptol.), fluvius Singilis[*](singilis AE2D. -gulis rv. cfr. § 12 init.), eodem Baetis latere incidens.

Oppida Hispalensis conventus Celti[*](celci F1. -cia F2. celtia R2E1. -ica ava.H), Axati[*](axati arua D. -ti araua A. -tiara G. aexatim faua R2. exatifaua R1. axaua F1. araua DdE. auara F2. raua a. arua H. om. v), Arua, Ca[*](canama H. camana E. -nia R. caniania Dd. ???a???nia F1. canina a. ciniana A. saci- F2. arruci G. uaca- mana v)- nama, Naeva[*](naeua D2cum Hübnero l.l.p. 137. aeua DE. eua r. euia H. menoba G. acria v), Ilipa cognomine Ilpa[*](ilpa A2in ras.R2B(D). illpa E2. ilpia F2. ilba F1. illa rS. ilia H. del.G(J). magna C e Ptol. II 4,10. ila v), Italica et a laeva Hispal[*](hispal AJ. -lis G e Ptol. -li rv) colonia cognomine Romulensis[*](romulensis Aav(J). -liensis rS), ex adverso oppidum Osset quod cognominatur Iulia Constantia, Lucurgentum[*](lucurgentum F2D2. lugurg- R2. lurg- AJ. -tium E2. uirg- v. iurgentum (???urg- R1) r. uerg- G. cfr. CIL II n. 1264) quod luli Genius[*](genius orippo H cum Caro (antiq. Hispal. 3,20). genitor ippo F2. -tor ippu Ad. -tor (gentior R1. -iori R2) bippo r. -tor hippo v), Orippo, Caura, Siarum, fluvius Maenuba[*](menubae DFE. -be Rad. -noba va.J), Baeti[*](baeti R (?)G. om.rv) et ipse a dextro latere infusus. at inter aestuaria Baetis oppida[*](oppidu E2a3va.S) Nabrissa[*](nebrissa va.S) cognomine Veneria et Colobana[*](colobona R(?) va.J. conobana M Pt p. 122a), coloniae[*](colonia D2. l.l.p. 270) Hasta[*](asta d(?)va. D. cfr. Mela III 4) quae Regia dicitur et in mediterraneo Asido quae Caesarina.

Singilis[*](singilis AE2TD. -gulis Rv. si ong- r. cfr. §10 extr.) fluvius, in Baetim[*](baetim AE2C. betim R2 -tinis F2. belis r) quo dictum est ordine inrumpens , Astigitanam coloniam adluit, cognomine Augustam[*](augustam F2dav. ang- r) Firmam, ab ea navigabilis. huius conventus sunt reliquae coloniae[*](colonia AE2) inmunes[*](inmunes AF2R2v. -nis r) Tucci quae cognominatur Augusta Gemella,

Ituci[*](itycci A. itucci Dal. iptuci D1. sed cfr. M Pt p. 122a) quae Virtus Iulia, Vcubi[*](ucubi quae AdJ. aut (at E1) ubique r. Attubi quae v) quae Claritas Iulia, Vrso quae Genetiva[*](genetiua Momms. ephem. epigr. II p. 119. genua ll.v) Vrbanorum, inter quae fuit Munda, cum Pompeio[*](pompeii da2va.S) filio rapta[*](capta va.S); oppida libera Astigi[*](astigi AC. astygi (ca- R1) rS. -giae v) vetus, Ostippo[*](ostippo AF2E2v. sost- r); stipendiaria Callet, Callicula[*](callicula dD. galli- AR1. gallu- r. calu- v. calletula R2. -ecula S), Castra Gemina, Ilipula Minor, Marruca, Sacrana[*](sacriana R), Obulcula, Oningi[*](Oningi Sabora Ventippo Momms. CII. II p. 194. oningis (onnig- a. onung- E2) ab ora uenti (uenienti G) pro (prope v) ll. v), Sabora, Ventippo. Maenubam[*](maenubam AJ. nubam E. nebub- a. nenub- r. menobam v) 5 amnem, et ipsum navigabilem, haut procul accolunt Olontigi[*](Olontigi Laelia Lastigi Momms. l. l. (Caelia M Pt p. 122b). alontigicaeli (olo- A) ADFED. -celi dRav et ala- stigi (-gie R2) AF2R2. alost- a2v. lost- r), Laelia, Lastigi.

Quae autem regio a Baete ad fluvium Anam tendit extra praedicta, Baeturia appellatur, in duas[*](diuisa partes om.E1) divisa[*](sidusa D. ???dusa R1. situsa a) partes totidemque gentes: Celticos, qui Lusitaniam attingunt, Hispalensis conventus, Turdulos, qui Lusitaniam et Tarraconensem accolunt, iura Cordubam petunt. Celticos a Celtiberis ex Lusitania advenisse manifestum est sacris, lingua, oppidorum vocabulis, quae cognominibus in Baetica distinguntur: Seriae adicitur Fama Iulia, Nertobrigae Concordia Iulia, Segidae Restituta lulia, Contributa[*](contributa AaB. -tae rv(H. lac. signum auctore S praefixit D) Iulia Vgultuniae[*](ugultuniae cum M Pt p. 124a (et dist.). -niacum J. ucul- v. mugul- R2. -tuacum R1. ugultu- macum A. ucul- E2. mucul- (-miacum a) r), cum qua[*](qua M Pt l.;. quae ll.v) et[*](et om.DF1Ea) Curiga nunc est, Lacimurgae[*](lacimurgae M Pt p. 124a. 127b. -ge Eava.B. lacinimuriae A. -urge F2dTR. -gi D. -usge D. -nemurge F1. laconimurgi B) Constantia lulia, Stere[*](steresibi A. teresibus Rva.D2)- sibus Fortunales et Callensibus Aeneanici[*](enianici Fa. ema- Rva.J). praeter haec in[*](in del. M Pt p. 126b. an item?) Celtica Acinippo[*](acinippo R2B(S)e Ptol. II 4, 11. CIL II n.1351. -ipro A. -ipo Brot.(D)e nummis ap.Eckhel. 1, 47. -ibro r. -imbro v), Arunda, Arunci[*](arungi A. -nti R1. aruci Brot. S. 'Apoukki Ptol. l.l.), Turobriga[*](iturobriga J2), Lastigi, Salpesa

[*](lastigi salpesa S cum Caro (antiq. Hispal. 3,61). -gis alp- AT. -gi alp- rv. iastitis (iastigii d2) alp- d), Saepone, Serippo. altera Baeturia[*](baeturia H. bet- v. uet- ll), quam diximus Turdulorum et conventus Cordubensis, habet oppida non ignobilia Arsam, Mellariam, Mirobrigam[*](mirobrigam AS. -icam rv) Reginam, Sosintigi[*](reginam, sosintigi D2philol. XXX p. 304. cfr. M Pt p. 124a. regio- nes osintigi AF2G. -nes (-nis H) osintiadi (-dis v) rv), Sisaponem[*](sisae- ponem FR. sisep- ad. isep- va.B). [*]((7. 8) cfr. Mela II 94. III 4.) Gaditani conventus civium Romanorum Regina, Latinorum Laepia Regia[*](laepia regia M Pt p. 123.a -pia ulia G(S). lepia relia AF2. lepia R2. regia rv(H)), Carisa cognomine Aurelia, Vrgia[*](urgia AF2G. augla R2in marg. urigia rv. uria C(e codd. B). ugia M Pt p. 123a) cognominata Castrum Iulium, item Caesaris Salutariensis; stipendiaria Besaro, Belippo, Barbesula[*](barbesula AF2B. -sulla E2. -su R2. -s??? R1. -sulu rv. -lae (subl. dist.) M Pt p. 120b), Blacippo[*](blacippo D2l.l. p. 309. ulac- A. lac- R2B. ululacipro F2. lac- rv), Baesippo[*](baesippo B. uasis???pro A. bassispro rv), Callet[*](callet AR2B. ga- rv. cfr. XXXV 171), Cappa cum[*](cappa cum D2l.l. p. 308. cappacum ll. S. -agum v) Oleastro, Iptuci[*](iptuci D2l. l. p. 308. ituci AS. -cci G. icocio rv), Ibrona[*](ibrona M Pt p. 125b. brona AD. brala R. brana rv), Lascuta[*](lascuta D coll. Zobel span. Münzen 8. 16. -ula REaJ. laseula A. liscula r v a.B. lacibi G. del. B), Saguntia, Saudo, Vsaepo[*](saudo usaepo M Pt l. l. situdo us- AJ. saudo usaepro DF. -sae porro Ea. -dorisae pro R. -sae porro dT. audorisae. porro S. andori- sippo G. -sae. porro v(H)).

[*](Agrippa fr. 3 R. MCap. VI 632 extr. Dim. 24.) Longitudinem universam eius prodidit M. Agrippa CCCCLXXV[*](CCCCLXV Ava. H) p., latitudinem CCLVIII[*](CCLVIII AJ. -LIIII R. -LVII rv), sed cum termini Carthaginem usque procederent: quae causa magnos errores conputatione mensurae saepius parit, alibi mutato provinciarum modo, alibi itinerum, auctisque[*](auctis v. dist. ego) aut deminutis[*](deminutis AE. dim- rv) passibus . incubuere maria tam longo aevo, alibi processere

litora, torsere se[*](se et DF1R1va. G(S).,et Ea) fluminum aut correxere flexus. praeterea aliunde aliis exordium mensurae est et alia meatus. ita fit ut nulli duo concinant[*](concinnant ADF1. con- ueniant a. ita concinant R2).[*](MCap. VI 631.)

Baeticae longitude nunc a Castulonis oppidi fine Gadis CCL et a Murgi maritima ora XXV p. amplior[*](amplius FR1a), latitudo[*](latitudo AR2v. alti- r) a Carteia Anam[*](carteia anam AF2R2D. -eianam r. -na v) ora[*](mora FRa)CCXXXIIII[*](CCXXXIIII ARS. -VII r H. CCXXIIII v e M Cap.) p. Agrippam[*](agrippam Av. -ppa r) quidem in tanta viri diligentia praeterque in hoc opere cura, cum orbem[*](orbem cum A(?)Brot.) terrarum orbi[*](urbi va.H (D). om. E2a) spectandum[*](spectandum Av. -ntum (specca- R1) r) propositurus[*](propositurus G. -ros ll) esset[*](esse terras se A. -rras r), errasse quis credat et cum eo Divum Augustum? is namque conplexam eum[*](eum dTa3C. eam ll.v) porticum ex[*](ex AF2R2v. et r) destinatione et commentariis M. Agrippae a sorore eius[*](sua (pro eius) Brot.) inchoatam peregit.

[*]((16) MCap. VI 632 init.) Citerioris Hispaniae sicut conplurium provinciarum aliquantum vetus forma mutata est, utpote cum Pompeius Magnus tropaeis suis, quae[*](suis quae (quas R2) AF2R2v. om.r) statuebat in Pyrenaeo, DCCCLXVI[*](DCCCLXVIAD2. -LXXVI H(D1). -LXXVII rS. -XLVI v) oppida ab Alpibus ad fines Hispaniae ulterioris in dicionem[*](inditionum F1a.om.A. in deditionem F2) ab se redacta testatus sit. nune universa provincia dividitur in conventus VII[*](II DE1a), Carthaginiensem, Tarraconensem , Caesaraugustanum, Cluniensem, Asturum, Lucensem [*](lucensem AE2B. lucie- R2. lucre- r M Cap.v), Bracarum[*](braccarum F2R2. bacc- F1R1a. bac- DE1). accedunt insulae, quarum mentione[*](mentione Rd(?)v. mensi- r) seposita civitates[*](ciuitates post praeter et prouincia ipsa post aliis traiecit B) provincia ipsa praeter contributas aliis[*](alis AF2E2v. om.r) CCXCIII[*](CCXCIIII G)[*](comma pos. D2) continet, oppida CLXXVIIII[*](con- tinet— CLXXVIIII om.DF1R1E1a. continet om.F2), in[*](in om.A) iis colonias XII[*](CLXXVIIII R2H. CLXVIIII AF2, om.E2v), oppida civium

Romanorum XIII, Latinorum veterum XVIII, foederatorum [*](foederatorum Adv. -tum r D1, cfr. § 10) unum, stipendiaria CXXXV[*](CXXV R1. LXXXV R2. CXXXVI a2L. -II v).

[*]((6) Mela II 94. Sol. 23, 8. — (10) Mela II 93.) Primi in ora Bastuli, post eos quo[*](quo AF2E2v. qui r) dicetur[*](dicetur C. -citur ll.v) ordine intus recedentes Mentesani, Oretani[*](orecanii F1. -nsi DR1a. -ngi R2) et ad Tagum Carpetani[*](car- petani RaC. -entani Adv. -arii E2. -eiani r), iuxta eos Vaccaei, Vettones[*](uettones AJ. uetio- DR1E. uaetio- F1. uaeto- F2. ueo- a. uecto- R2dv) et Celtiberi Arevaci[*](areuaci AdTH. -ebaci (-cie R2) R. afre- r. arre- v). oppida orae proxima Vrci[*](Aurci D1. Ised cfr. Ptol. II 6, 13. CIL II n.3750) adscriptumque[*](adscriptum est quae FRa) Baeticae Baria[*](baria AF2D2. -rea rv), regio Bastitania[*](bastitania AJ. -tana R2in marg. mauitania rB (H). mauri-v(Dal.)), mox deinde[*](deinde D2philol. XXXII p. 627. deitannia (-ania v. -anania A) dein LL. v. cfr. U 49) Contestania, Carthago Nova colonia, cuius a promunturio, quod Saturni vocatur, Caesaream Mauretaniae urbem CLXXXXVII[*](CLXXXXVII AD. CLXXXVII rv) p[*](p. Av. p r). traiectus. reliqua in ora flumen Tader[*](tades F. taader E1a. -des D), colonia inmunis Ilici, unde Ilicitanus sinus. [*](Mela II 93. 90. (Flor. I 22, 3).) in eam[*](ea A) contribuuntur[*](contribuitur E2. -butur F1RIE1. -buti rDa) Icositani[*](icositania AE2va. G). mox Latinorum Lucentum, Dianium stipendiarium, Sucro fluvius et quondam oppidum[*](oppidum et R2), Contestaniae finis. regio Edetania[*](edetania B e Ptol. II 6,15. edit- ll.D2. idet- v. cfr § 23. 24), amoeno praetendente se stagno, ad Celtiberos recedens. Valentia colonia III p. a mari remota, flumen Turium, et tantundem a mari Saguntum civium Romanorum, oppidum fide nobile, flumen Vdiva[*](udiua AdTJ. uduba RH (D). V. duba r. idubeda v. cfr. M Pt p. 152a. 187a). [*](Mela II 90. — (240, 2) Sol. 23, 8. MCap. VI 627.) regio Ilergaonum[*](ilergaonum F2v. Ilerca- R2. hilerga- A (E2add. autem supra h). I-lerga- (larga- R1) r), Hiberus amnis, navigabili[*](nauigabilis DFdTD2. -alibus a) commercio dives, ortus in Cantabris haut procul oppido

luliobrica[*](iuliobriga R2Brot.), per CCCCL p. fluens, navium per CCLX[*](L om.E. I Da) a Vareia[*](uareia AD. -eta F2. -ela R2. -elo R1. -ei r. uaria v e Strab. III p. 162) oppido capax, quem propter universam Hispaniam Graeci appellavere Hiberiam. regio Cessetania[*](cessetania DF1dD. cessit- a. cessefa- AF2. cessata-E. cerret- R1. ceret- R2 cosset- B e Ptol. 116,17), flumen Subi, colonia Tarracon[*](tarraco Fava. J. -agor R), Scipionum opus, sicut Carthago Poenorum. regio Ilergetum[*](iler- getum F2dv. hile- AE2. le- r), oppidum Subur, flumen Rubricatum, a quo 5 Laeetani[*](laeetani J e Ptol. l.l.18. laet- DF1E. let- R1ad. lact- A. lacet- F2. lalet- R2v. cfr. U 50. Hübner Herm.I p. 337) et Indigetes. [*]((9) Mela II 90. 89.) post eos quo dicetur ordine intus recedentes radice Pyrenaei[*](pyrenaeum (om. naei — perque pyre) R1) Ausetani[*](austanae A. -setanię F2. om.R2) [Fitani][*](fitani AF2J. fit- R2. it- rv. del. H et M Pt p. 194a), Iacetani[*](Iacetani B e Strab. III p. 161 extr. lac- ll.v. cfr, M Pt p. 195b) perque Pyrenaeum Ceretani[*](cerretani AG. sed cfr. CIL IIn. 986), dein Vascones. in ora autem colonia Barcino[*](barcino Aa2G. -ne (-nia F2) rv) cognomine Faventia, oppida civium Roma-. norum Baetulo[*](baetulo H. bet- AF2R2v. uet- r. baeculo U 50), Iluro[*](iluro AH. ill- v. ilumo R2. irulo r), flumen Arnum[*](anum R1. tarn- dT. larn- a2va.J. earn- coni.B), Blandae[*](blande Av. -dae G. -nbae (-mbae D1) r), flumen Alba[*](alba Av. -bae vel -be r), Emporiae, geminum hoc veterum incolarum et Graecorum, qui Phocaeensium fuere suboles, flumen Ticer[*](ticer AD. -cher (tu- R2) rv(S). -chis B). ab eo Pyrenaea Venus in latere promunturii altero XL[*](XLII AD. -III rH. -IIII v).

[*]((16) Mela II 90.)Nunc per singulos conventus reddentur insignia praeter supra dicta. Tarracone disceptant populi XLII, quorum celeberrimi civium Romanorum Dertosani[*](dertosani AFR2D. derio- (dento- E2) r. dertu- v), Bisgargitani[*](biscar- gitani Ptol. 116, 63 (p. 187a)); Latinorum Ausetani, Ceretani[*](cerretani AE2v. caere-F) qui Iuliani[*](iuliani Av. -itani r) cognominantur et qui Augustani, Edetani[*](edetani B(H). aed- F2R. red- Av. sed- G. ac det- r), Gerundenses[*](gerundenses R(?)G(D). gerud- rv(J)), Iessonienses[*](iessonienses Hübner CIL II p. 593. cfr. M Pt p. 196b. gessonie- R. iesome- A. gessorie- rv), Teari

qui Iulienses; stipendiariorum Aquicaldenses, Aesonenses[*](aesonenses AF2D. on- rv), Baeculonenses[*](baetulonenses va.H).

[*](init.: Mela II 88.) Caesaraugusta colonia immunis, amne Hibero adfusa, ubi oppidum antea vocabatur Salduba[*](salduba v. -uua (sol- R2) R. -ubia A. -uuia r), regionis Edetaniae[*](edetaniae B (H). sede- ADF2a2G(D1). sedie- R. rede- r), recipit populos LV[*](LV (??? Lu F2) ll.S. Ī.LV adT. CLII Dal. LII v): ex his civium Romanorum Bilbilitanos[*](bilbilitanos R2. belblit- AD. bellit- rv. belit- H. cfr. XXXIV 114. M Ptp. 178a), Celsenses ex colonia, Calagurritanos qui Nasici cognominantur , Ilerdenses[*](ilerdenses AF2R2v. -sis E2. lerdenses R1. -sis E1a. lerid- r) Surdaonum[*](surdaonum Rdv. urd- r.cfr. M Pt p. 193b) gentis, iuxta quos[*](quos AR2E2v. quas r) Sicoris[*](sicoris R2E2v. ico- r) fluvius, Oscenses[*](oscenses Av. ostensis (-ses F2) r) regionis Suessetaniae[*](suessetaniae D e Livio XXV 34,6 al. et CIL VI n.1446. uesset- DdTE. uerset- R1. uesaet- F. ueset- R2av. uessit- AJ. uescit- G. basset-B), Turiassonenses[*](turiassonenses F2a2v. -nienses F1. -ncases a1. -s.sonorises DdE. -s.sonenses (en in ras.) R2. turiaso- G. turriaso- AD. cfr. XXXIV 144. Ptol. .II 6,57); Latinorum veterum Cascantenses[*](cascanteses E2. -tes DFR1E1a1), Ergavicenses, Graccurritanos [*](graccurritanos AS. graccuri- r H), Leonicenses, Osicerdenses[*](osicerdenses Brot. e Ptol. l.l.62. cfr. CIL II n. 4267. ossige- AF2E2v (J)); foederatos[*](leonicenses — foederatos AF2E2v. om.r) Tarracenses[*](tarracenses A1D. -agenses rv); stipendiarios Arcobrigenses[*](arcobrigenses (argo- A) AR1S. arcorri- R2. -obrienses rv. -icenses G), Andelonenses[*](andelonenses AR2D. cfr. Ptol. l.l.66. -dologenses R1v. -doleg- r), Aracelitanos[*](aracellitanos R2. aroceli- (arco- B) rva.S), Bursaonenses [*](burrauonenses (-anenses E) cala- corritanos Ea.om.DF1FR1), Calagurritanos qui Fibularenses cognominantur, Conplutenses, Carenses[*](carenses om.R), Cincienses[*](cincienses Av(J). -censes E2G. -tenses a. -centes r. cinnenses B e Ptol. l.l.71), Cortonenses[*](cortonenses (cotro- a) G. -nesis E2. -oenses Av. ortone- R2. cotone- (-ennis E1) r. cortenses B), Damanitanos , Ispallenses[*](ispallenses J. spall- A. spal- F2E2. grall- R2. larnenses (laure- a) rv(G). earn- B), Ilursenses[*](ilur- senses AC(J). durenses R2. illur- B. lurses R1. -rsenses (-sis E)rv(H). iturisenses G. add. spalenses (ipsa- G) va. H), Iluberitanos[*](iluberi- tanos AF2R2J. ilimb- E. dunb- a. ilumb- rv. lumb- H.ʼἰλούρβιδαPtol. II 6, 56), Iacetanos[*](iacetanos coni. B. lac- ll.v. cfr. § 22 init.), Libienses [*](libienses R2D. cfr. CIL II n.439. iub- R1dv. uib- rG. lub- C(H)), Pompelonenses[*](pompelonem (-pol- DF1) res DFIE1a. -polonenses F2. -polenses AE2), Segienses.

Carthaginem conveniunt populi LXV exceptis insularum incolis ex colonia Accitana Gemellense, ex[*](gemellense ex (Zumpt comm. epigr. I p. 367) D2. -ses (gemm- DFEa) et ll.v) Libisosana[*](libisosana (Zumpt) D2. cfr. Hülbner CIL II p. 434. -sosona ll.L. -sosa D. -soca B. -soscua v) cognomine Foroaugustana, quibus duabus ius Italiae datum, [*](dist. D2)ex colonia Salariense, oppidani Lati veteris Castulonenses qui CaesariiIuvenales[*](caesarii iuuenales Momms. CIL II p. 440. -ri uenales ll.v. -ris uenales D cum U 51 coll. § 134) appellantur, Saetabitani qui Augustani, Valerienses. stipendiariorum autem celeberrimi Alabanenses[*](labanenses AE2B. bab- G. alb- adTva. B), Bastitani, Consaburrenses, Dianenses, Egelestani[*](egelestani Aa2G. geles- (gelas- R) rv), Ilorcitani[*](ilor- gitanii A. -rcitarii R. lorcitani dva.B), Laminitani, Mentesani[*](mentesani AE2Bas. mens- rv) qui et Oretani[*](oritani DREva.S), Mentesani[*](menetesani D2. mete- DFE1a) qui et Bastuli, Oretani qui et Germani cognominantur, caputque Celtiberiae Segobrigenses[*](segobrienses A2R), Carpetaniae[*](carpetaniae AG. capetani F2. -ni et E2v. -niae r) Toletani Tago flumini inpositi, dein Viatienses et Virgilienses[*](et uirgilienses AF2E2v. om.r).

[*]((243, 1. 2) Mela II 88.)In Cluniensem[*](clunien- sem Av. glunienses r) conventum Varduli[*](uarduili DF1. -diuli Ra) ducunt populos XIII, ex quibus Alabanenses[*](alabanenses J. alaben- A. iaban- r. laban- B. alban- v(G)) tantum nominare libeat, Turmogidi[*](turmogidi AE2Brot. (D). tusm- E1. -modi a. turmodigi rv(S). cfr. Oros. VI 21,3) IIII, in quibus Segisamonenses[*](regis amonenses DF1E1a) et Segisamaiulienses[*](segisamaa. iulienses A. regis amaiu- DF1E1a). in eundem conventum Carietes et Vennenses[*](uennenses a3v. uenenses F2. uenn??? F1. -nnesis a. -se AR2. -si r) V civitatibus vadunt, quarum sunt Velienses[*](Ueleienses DE1a. ???eli???enses F1. uelegenses R1). eodem Pelendones[*](pelendones B e Ptol.11 6, 53. pelond- A. pellond- F2. pelled- R. pelleod- a. -deones rv) Celtiberum IIII

populis, quorum Numantini fuere clari, sicut in Vaccaeorum XVII[*](XVIII FdRa2va.D) civitatibus Intercatienses[*](intercatienses ABas. -tinienses rv), Palantini[*](palati A. -tini v. pallantini B), Lacobrigenses[*](lagobrigenses A. lacobrienses F. -icenses va.H), Caucenses. [*]((4) Mela III 15.— (9) cfr. Plin. IV 110. Mela III 15.) nam in Cantabricis[*](cantabrigis FR. -bris adTva.G) VIIII[*](VIIII D2coll. IV 111 (philol. XXXII p. 605. 645). VII ll. H. IIII dv) populis Iuliobriga[*](iulio- briga ABrot. -ica rv. cfr. § 21) sola[*](sola A(R?)v. -lo r) memoretur, in Autrigonum X civitatibus Tritium[*](tritium AE2v. trist- r) et Virovesca. Arevacis[*](areuagis A) nomen dedit fluvius Areva. horum VI oppida, Secontia[*](secontia AJ. sego- S. sago- F2Ra2. rago- r. sagun- B. ragun- v) et Vxama[*](uxama AB. bix- F2. ibix- rv), quae nomina crebro[*](crebro AF2E2v. ebro r) aliis in locis usurpantur, praeterea Segovia et Nova Augusta, Termes ipsaque Clunia, Celtiberiae finis. ad oceanum reliqua vergunt Vardulique ex praedictis et Cantabri.

Iunguntur iis Asturum XXII populi divisi in Augustanos et Transmontanos[*](et transmontanos AF2G. om.rv), Asturica[*](austurica a. -tirica DF1RE) urbe magnifica. in iis sunt Gigurri[*](gigurri AD. cfr. Ptol. II 6,37. CIL II n. 2610. cig- rH. giguri G. giri vel girri v), Paesici[*](paesici RH. pes- r v. cfr. IV 111), Lancienses[*](lantienses E2. llanci- DR. llanti- FE1. IIat- a), Zoelae[*](zoele F1a. -li F2). numerus omnis multitudinis ad CCXL liberorum capitum.

Lucensis conventus populorum est sedecim, praeter Celticos et Lemavos[*](lemauos AF2dTJ. leuamos R. -mus (-nius D) r. -nios v. lebunos B) ignobilium[*](ignominium Ea. -niam R1. -omiū DF1) ac barbarae appellationis, sed liberorum capitum ferme CLXVI[*](CLXVI Av. -V r.).

Simili modo Bracarum[*](bracarum Av. brach- R. bracc- r) XXIIII[*](XXIIII A1v. -III A2. -IIII et r) civitates CCLXXXV[*](CCLXXXV AD. -LXXV v. CLXXV rH) capitum, ex quibus praeter ipsos Bracaros[*](bracar??? F1. -ciari a. -ciani DE1)Bibali[*](bibali (B2)H. -alli D. uiballi DFR. -ali B1. -belli E1a. uiualli AE2. iuba- dv. cfr. Ptol. II 6,42. CIL l.l. n. 2477), Coelerni[*](coelerni AF2E2dTS. cfr. CILl.l. -ensi r. -erini H e Ptol. 116, 41. celerni v. -rini B),

Callaeci[*](cal???ti F2. galleti R2. -llaeci v a. D), Equaesi[*](hequaesi (equ- J) limici H. cfr. CIL l.l. atque (aque d. aquis R2. Aeque- v) silici ll.v), Limici, Querquerni[*](callaeci- querquerni om.DF1R1E1a)[*](querquenni E2. Quar- querni CIL l.l. cfr. Ptol. II 6,46) citra fastidium nominentur .

[*](MCap. VI 633. cfr. Dim. 22.— (6) Mela III 14.) Longitudo citerioris[*](citerioris FdRav. -ri r(?)D) Hispaniae est ad finem Castulonis a Pyrenaeo DCVII p. et ora paulo amplius, latitudo a Tarracone [*](ab [Tarr.] FRS) ad litus Oiarsonis[*](oiarsonis F1. otars- a1. olars- rv. Oeassonis M Pt 116,10(p. 148b)CCCVII, e radicibus Pyrenaei, ubi cuneatur angustiis inter duo maria; paulatim deinde se pandens, qua contingit ulteriorem Hispaniam, tantundem et amplius latitudini[*](latitudinē FdTREa1) adicit. [*]((8. 9) cfr. Mela II 86.) metallis plumbi, ferri, aeris, argenti, auri tota ferme Hispania scatet, citerior et specularis lapidis[*](specularibus lapidibus va.S), Baetica et minio. sunt[*](sed (pro sunt) o) et marmorum lapicidinae [*](lapi- cinae F1a. -pidicinae R(?)va.L. -nis o). universae Hispaniae Vespasianus Imperator Augustus iactatum[*](iactatus R(?)a3va.J. cfr. U 52. Nipperd. opusc. p. 433) procellis rei publicae Latium[*](latii ius d (?)va. S) tribuit[*](qui fuitA). Pyrenaei montes Hispanias Galliasque disterminant promunturiis in duo diversa maria proiectis.

[*](Mela II 74. MCap. VI 634. (cfr. Sol. 21, 1. MCap. VI 635 extr.).) Narbonensis provincia appellatur pars Galliarum quae interno mari adluitur, Bracata[*](braccata o) antea dicta, amne Varo ab Italia discreta Alpiumque vel saluberrimis Romano imperio iugis, a reliqua vero Gallia latere[*](latere AF2E2ov. -ri (-ris R) r) septentrionali montibus Cebenna[*](gebenna ova.S) et Iuribus[*](uribus A. iugeribus E1o. iura (B2)C. urbibus va.B. cfr. XVI 197. IV 105 extra.), agrorum cultu, virorum morumque[*](que om.Rdo) dignatione, amplitudine opum nulli[*](nulla ei o) provinciarum postferenda[*](potest ferenda A. praefe- Eao) breviterque Italia verius quam provincia.[*](Mela 11 84. 81. 75 extr.) in ora regio

Sordonum[*](sordonum AE2dS. -dinum (sar- R2) r. sardonum v. cfr. Mela) intusque Consuaranorum, flumina Tecum[*](tecum DFEaG. tetum ARdD. technum v. telin vel tichin B e Mela), Vernodubrum , oppida Illiberis[*](illiberis B e Ptol. cfr. II 244 (ex Arternid.). illisebere Rav. -rre d. eillisaebere (illi- F2) DFE1. eliseberae AE2. eli- berrae Mela (prob. M Ptp. 240a)), magnae quondam urbis tenue vestigium, Ruscino Latinorum, flumen Atax, e Pyrenaeo Rubrensem[*](rubraensem E2. rubre nrea. -brae nrae DE1. ru???p???e???s???ē F. rubresum Be Mela) permeans lacum, Narbo Martius[*](larbo nar- tius DFRE1a) Decumanorum colonia XII p. a maria distans, flumina Araris[*](arauris H e Mela), Liria[*](liria AF2v. libria (lyb- a) r). oppida de cetero rara praeiacentibus stagnis:[*](Mela II 76. 80. 79. 80. MCap. VI 635.) Agatha quondam Massiliensium et regio Volcarum[*](nulcarum FRa) Tectosagum[*](tectum (tecum a) sagum (agum Da) DFRE1a) atlque ubi Rhoda Rhodiorum fuit, unde dictus multo Galliarum fertilissimus [*](feruidissimus D2cum Sieglino. sed cfr. M Cap.) Rhodanus amnis, ex Alpibus se rapiens per Lemannum lacum segnemque deferens Ararim[*](ararim Raov. -rem rD) nec minus se ipso torrentes Isaram et[*](et AF2E2ov (J). om.rS) Druantiam[*](druan- tiam (tru- F) ll.D. druen- B. truen- v). Libica[*](libica dBrct. lyb- rD. libyca v. cfr. § 124 init.) appellantur duo eius ora modica, ex his alterum Hispaniense, alterum Metapinum , tertium idemque amplissimum Massalioticum[*](massalioticum F2V. masa- F1. -iaticum (massa- E2) R2E. -icoticum r). sunt auctores et Heracleam oppidum in ostio Rhodani fuisse. [*]((15) cfr. Sol. 2, 53. — (15-17) Mela II 78. — (246, 1. 2) Mela II 77.)ultra fossae ex Rhodano, C. Mari opere et nomine insignes[*](insignes H. -ni AF2. -ne rv (cum seqq. iunctum)), stagnum Mastromela[*](mastromela RD. ast- rv. mastram- H e St Byz. p. 448), oppidum Maritima Avaticorum[*](abaticorum AD1. auari- va. B. cfr. Mela et Ptol. II 10,5), superque Campi Lapidei, Herculis proeliorum memoria, regio Anatiliorum et[*](et Aa3v. om.r) intus Dexivatium[*](dexiuatium (Robiet) D2coll. CIL XII n. 1062-64. dexuia- AD1. dexuuia- J. -ticum r desuuiatium v) Cavarumque; rursus a mari Tricorium et intus Tritollorum[*](tritullorum a. tricoll- Ddva.D) Vocontiorumque et Segovellaunorum
, mox Allobrogum. at in ora Massilia Graecorum Phocaeensium[*](phoceensium E. phocen- r) foederata, promunturium Zao[*](zao (za A) ll. H. del. G. nomine B. zoa v), Citharista portus, regio Camactulicorum[*](camactulicorum AJ. camattu- r. camatull- G), dein Suelteri supraque Verucini. [*]((4) Mela II 77. — (8) Mela II 76.) in ora autem Athenopolis Massiliensium, Forum Iuli Octavanorum[*](octauianorum R2E2) colonia, quae Pacensis appellatur et Classica, amnis nomine[*](nomine (nie) ego. ine DF1. sine a. iue T. siue v. inde D. in ea rB) Argenteus, regio Oxubiorum[*](oxubiorum AG. oxib- Eadv. oxyb- rC) Ligaunorumque, super quos Suebri[*](uebri R1. suetri R2G), Quariates, Adunicates. at in ora oppidum [*](uarum DF1E1a1) Latinum Antipolis, regio Deciatium, amnis Varus, ex Alpium monte Caenia[*](cenia Rd. sce- a. cema B(H).acema G) profusus.

[*]((10-13) Mela II 75.) In mediterraneo coloniae Arelate Sextanorum, Baeterrae [*](baeterrae AD. bet- rv(H). bliterae B) Septimanorum, Arausio Secundanorum, in agro Cavarum Valentia, Vienna Allobrogum. oppida Latina Aquae Sextiae Salluviorum[*](sallubiorum Ava.B. salyorum B.an salluiorum? cfr. § 47.124), Avennio[*](auennio AJ. -enio v. -eninio R2. -enninio E2. -entinio (-nia R1) r) Cavarum, Apta Iulia Vulgientium[*](uulgientium AE2v. uulge- r), Alebaece Reiorum[*](alaebaece reiorum (raei- AD1) AD. alebece (-cae DFE) reiorum (regi- a) rH. -ceriorum v. (Aliboeci coni.M Pt p. 246a. cfr. CIL XII p. 931)) Apollinarium, Alba Helvorum, Augusta Tricastinorum[*](tricastinorum Adv. -trinorum r), Anatilia[*](ana- tilia B. aba- Av. aua- r), Aerea[*](aerea B(J) e Strab. III p. 185. -ria C. erea AR. arear F. area rv), Bormani[*](bormani AD. -niani F2. -manni rH. -ico v), Comani[*](comani (cum- A1. comanni F2) cabellio AF2D. comacina (mac- v) bellio rv. macina (marc- Dal. comae- H. comaci S) cabellio B), Cabellio, Carcasum Volcarum[*](uolcarum B. uulga- ll.v) Tectosagum, Cessero, Carbantorate[*](carbantorate AD2 -the v. -niorate r. Carpentoracte B. cfr. CIL XIIp. 147) Meminorum , Caenicenses, Cambolectri qui Atlantici cognominantur ,[*]((247, 1-4) Mela II 75. — Agrippa fr. 4 R. MCap. VI 634 extr. Dim. 21. Die. 1, 7.) Forum Voconi, Glanum Libii[*](li- bii ll. Liui v. cfr. M Pt p. 244b), Lutevani[*](lutebani AD1) qui et

Foroneronienses, Nemausum Arecomicorum, Piscinae[*](piscenae va.D), Ruteni, Samnagenses[*](samnegenses R.om.A. sanag- va. D. samna gens est DEa), Tolosani Tectosagum Aquitaniae contermini, Tasgoduni[*](tasgoduni (tasco- P) D. atasg- (-goni E) ll. tasconi H. -odunitarii (-ani B) v), Tarusconienses[*](tarusconienses (P)H. -cononienses ARD1. tarū cononi- (-cuno- Ea) r. cononienses v), Vmbranici, Vocontiorum civitatis [*](uasgo AF2v a.B) foederatae duo capita Vasio et Lucus Augusti, oppida vero ignobilia XVIIII, sicut XXIIII Nemausiensibus[*](nemausensibus Ava. G(D)) adtributa. adiecit formulae Galba Imperator ex Inalpinis Avanticos[*](auan- ticos a3B coll.Ammiano XV 11, 12. aca- AF. aga- r) atque Bodionticos[*](bodion- ticos (od- A) H. -tios r. -iuntios v. ebroduntios B. bolionticos M Pt p. 246b), quorum oppidum Dinia. longitudinem provinciae[*](prouinciae— latitudinem om.R) Narbonensis CCCLXX[*](CCLXX d(?) Dal.) p. Agrippa tradit, latitudinem CCXLVIII[*](CCXLVIIII R1. CCCXLVIII Die. -VIIII R2).

[*](Mela II 59. (58). MCap. VI 637. 638. 639. Die. 1, 9.) Italia dehinc primique[*](primi- que Av. -murnque r Dic.) eius Ligures, mox Etruria, Vmbria, Latium, ibi[*](ubi Rd(?)va.J) Tiberina ostia et Roma, terrarum caput, XVI p. intervallo a mari. Volscum[*](uolscum J. -corum v. uul- (-corum F2) ll) postea litus et Campaniae, Picentinum inde ac Lucanum Bruttiumque, quo longissime in meridiem ab Alpium paene[*](fine (pro paene) H cum P) lunatis iugis in maria excurrit Italia. ab eo Graeciae ora, mox Sallentini [*](salentini ll.va.D. cfr. II 226), Poeduculi[*](poeduculi D. ped- DFRaDic.v. pudic- A. pedic- C. cfr. § 102), Apuli, Paeligni[*](peligni ll.va.D ferentani F2a. freniani DRDic.), Frentani, Marrucini, Vestini, Sabini[*](abini a1Dic.om.R1), Picentes, Galli[*](galli um om.R), Vmbri, Tusci[*](etrusci d(?)va.G(H)), Veneti, Carni, Iapudes[*](gapudes R. lap- Die. iapides (-pydes S) va.D), Histri, Liburni. nec ignoro ingrati ac segnis animi existimari posse merito, si obiter[*](si obiter AD. ria obi- R1. si breuiter (brebi- D2F. brea obi- D1) rv) atque in transcursu ad hune modum dicatur terra omnium terrarum alumna eadem et

parens, numine deum electa quae caelum ipsum clarius faceret, sparsa[*](parsa DF1. passa R1) congregaret[*](congregare DF1a. -ri R) imperia[*](imperii a DR1a. -rii F1) ritusque molliret[*](moliret F2a2. -ire DF1R1. -ir a1) et tot populorum discordes[*](discordis F1. -disque Da) ferasque[*](fereasque DR1a) linguas sermonis commercio contraheret ad[*](ad Av(S). om.rH) conloquia et humanitatem homini daret breviterque una cunctarum gentium in toto orbe patria fieret. sed quid agam? tanta nobilitas omnium locorum, quos[*](quos om.Rp. (pro interrog. accepit H)) quis attigerit, tanta rerum singularum populorumque [*](lac. ego in- dicavi; excidit fere inmensa: cfr. § 67) claritas tenet[*](terret Sabell.). urbs Roma vel sola in ea, .... et digna iam tam[*](iam tam ego. tam iam AS. etiam rv. tam G(D)) festa cervice facies, quo tandem narrari debet opere? qualiter Campaniae ora per se felixque illa ac beata amoenitas, ut palam sit uno in loco gaudentis opus esse naturae?[*]((13) Sol. 2, 2. 3. — § 42: (24) cfr. Plin. II 30. 55.) iam vero tota ea[*](tanta ea R(?) H. sed cfr. v.18) vitalis ac perennis salubritas , talis[*](salubritas talis AF2S(D2). -itatis (-ita??? F1) rv. -itas J) caeli temperies[*](temperiaes R2. -riae R1. -ri??? F1. -ria est D. -rie est a. -ries est dava.H), tam fertiles campi, tam aprici colles, tam innoxii saltus, tam opaca nemora, tam munifica silvarum genera, tot montium adflatus, tanta frugum vitiumque et olearum fertilitas, tam nobilia[*](tam nobilia Av. tanta nob- r) pecudi[*](pecu- dum R2S. -cori d(?)v) vellera, tam opima tauris colla, tot lacus, tot amnium fontiumque ubertas totam eam perfundens, tot maria, portus[*](an marium portus?), gremiumque[*](gremiorumque R2. germinu- DF1a. geminu- R1) terrarum commercio patens undique et tamquam iuvandos[*](ad iuuandos F2dR2ava.S (D2). adiuu- ad DF1R1) ad mortales ipsa avide in maria procurrens! neque ingenia ritusque ac viros et lingua manuque superatas commemoro gentes. ipsi de ea iudicavere Grai[*](gra R. graeci dva.S), genus in gloriam sui[*](suam A(?)va. S (J)) effusissimum, quotam partem ex ea appellando Graeciam Magnam! nimirum id, quod in caeli mentione fecimus,
hac quoque in parte faciendum est, ut notas quasdam et pauca sidera attingamus. legentes tantum quaeso[*](queso F. quo so a1. quo se DRa2) meminerint ad singula toto orbe edissertanda[*](edissertanta D. -ri tanta a. -tata R. disserenda d2T. ediss- va S) festinari.

[*](Sol. 2, 20. MCap. VI 639. — (7) Mela II 58. — Sol. 2, 23. MCap. 1. 1. Div. 9. Dic. 1, 10.) Est ergo folio maxime querno adsimulata[*](adsimilata ava.G(J)), multo proceritate amplior quam latitudine, in laevam se[*](laeua se J. leua sē A. -ua se D1F2aG. -ua re D2dT. -ua???e F1. laeuas R1. -uo se R2v (S)) flectens[*](fectenti F2) cacumine et Amazonicae figura desinens parmae, ubi a medio excursu Cocynthos[*](cocynthos AD. -cinthos B. cynthos r v. cfr. § 95. Polyb. II 14,5) vocatur, per sinus lunatos duo cornua emittens, Leucopetram dextra, Lacinium sinistra. patet longitudine ab Inalpino[*](alpino Rava.J. -nos DFdT) fine Praetoriae Augustae per urbem Capuamque cursu meante Regium oppidum, in umero[*](in umero Rv. nu- A. innu- r) eius situm, a quo veluti cervicis incipit flexus, decies centena et viginti milia passuum, multoque amplior mensura fieret Lacinium usque, ni talis obliquitas in latus degredi[*](degredi AD. dig- r Dic. v) videretur. [*](Sol. 2, 23. MCap. VI 639. 640. Div. 9. Die. 1, 10.) latitudo eius varia est, quadringentorum decem milium inter duo maria Inferum et Superum amnesque Varum atque Arsiam, media[*](media dS (sc. longitudo, cfr. § 53 init.). -iae B. -iam rv) autem[*](autem AR2S. atque rv) ferme circa urbem Romam ab ostio Aterni[*](alterni DFRa) amnis in Hadriaticum mare influentis ad Tiberina ostia CXXXVI, et paulo minus a Castro Novo Hadriatici maris Alsium[*](alpium DFRava.B. -ini d2) ad Tuscum aequor, haud ullo in[*](in om.G. inde H) loco CC latitudinem[*](latitudine a. in -dinem F2R(?)va.S) excedens. universae autem ambitus a Varo ad Arsiam[*](arsiam d2a2pv. -ium DFd1R2a. arium R1. ursium A)XX, XLVIIII[*](XXXLVIIII D cum Momms. ad Sol. 2,23.XXX. LVIIII RH. -LVIII DFapv.XXI. XLVII A) p. efficit.[*](MCap. VI 639.) abest a circumdatis

terris Histria ac Liburnia quibusdam[*](quibus DF1Ra) locis centena milia, ab Epiro et Illyrico quinquaginta, ab Africa minus ducenta, ut auctor est M. Varro, ab Sardinia centum viginti milia, ab Sicilia MD, a Corcyra[*](corcira a. corsica va.G(H)) minus LXXX, ab Issa[*](ista DFR2a) L???. incedit per maria caeli regione ad meridiem quidem, sed, si quis[*](qui (om. id) DR1aS. quis??? F2) id diligenti subtilitate exigat[*](hoc exigat F2), inter sextam horam primamque brumalem.

Nunc ambitum eius urbesque enumerabimus, qua in re praefari necessarium est auctorem nos Divum Augustum secuturos discriptionemque[*](descriptionemque R2dava. D (item § 49)) ab eo factam Italiae totius in regiones XI, sed ordine eo, qui litorum tractu fiet[*](fieret D2Fa. fle- D1); urbium quidem vicinitates oratione[*](eorum ordinatione DFRa) utique praepropera[*](propropera R1. pro- pera Fda) servari non posse, itaque interiore parte[*](parte AS. in pa- F2a2v (D2). exin (et in F1) pa- rD) digestionem in litteras eiusdem nos secuturos, coloniarum mentione signata, quas ille in eo prodidit numero. nec situs originesque persequi facile est, Ingaunis[*](incaunis Aa) Liguribus — ut ceteri omittantur — agro tricies dato.[*](init.: Mela II 72. 76.)

Igitur ab amne Varo Nicaea[*](nicaea oppidum d(?)va.J) a Massiliensibus conditum , fluvius Palo[*](palo AD1R1J. pado D2FR2v (H). -dos a. -dus C. paulo Brot.), Alpes populique Inalpini[*](inalpini B. -nis ll.v) multis nominibus, sed maxime Capillati, oppido[*](oppidu G) Vediantiorum civitatis Cemene- lo[*](cemenelo Momms. CIL V p. 916. cfr. XII n. 3. -enilo D. gem- AJ. gemellino r. -Ilio v. ce- menelion B (Brot.). cemel- Bas.), portus Herculis Monoeci[*](menoechi DFRa), Ligustina[*](ligustana A. -tiana a. -tica va.S) ora. Ligurum celeberrimi ultra Alpes Sallui[*](salui FdRav. salyi B. salluuii H. cfr. § 36), Deciates[*](deciates RH. -I???ates F1. dicia- F2. -tis A. deceates Ddv. decia a.cfr. § 35), Oxubi[*](oxubi AF2D1?)G(Brot.). moxubi rv. oxybii B (H)), citra Veneni, Turri[*](turri soti D2It.p. 36 coll. Momms. CIL V p. 906. esturri soti AD. -uri soti F2in ras. va. B. -uris orti J. ē. turris oti (otti a) r. et caturgis (-rigibus C) orti B coll. § 136),

Soti, Bagienni[*](bagienni v. uag- AG. -geni B. bagiensi r. cfr. § 117.135 binbelli AJ. bimb- r H. uib- B), Statielli, Binbelli, Maielli[*](macielli A. mage- R(?)va. D), Caburriates[*](caburriates D2(Herm. XXIp. 535). cub-AD1. cuburi- RJ. eub-rv), Casmonates, Velleiates[*](uelleiates (-tis A) AF2J. ueleia- Brot. uelieia- DF1. ue- lie???tes R. -itates a. -iates v. cfr. § 116. VII 163) et quorum oppida in ora proxime[*](proximae FR. -ma va. Brot. (S)) dicemus.[*]((4-6) Mela II 72.—) flumen Rutuba[*](riatuba R1. rutauba DF1a), oppidum Album[*](albium (item 4)va.J) Intimilium, flumen Merula, oppidum Album Ingaunum, portus Vadorum[*](uadum va.Brot.(S)) Sabatium, flumen Porcifera, oppidum Genua, fluvius Fertor[*](fertor AJ. -ritor F2a3v. -rior r), portus Delphini, Tigulia intus[*](tigulia (fig- A. tigullia Brot.) intus Av. -Ilia S. -ultias D2R1. -Itas a. -Itia R2. -urtias D1. -ia ac d. digultias F.cfr. Niss. It. IIp. 146), Segesta[*](regesta DFR1a . et feg- A (?) Brot. (J)) Tiguliorum[*](tigul- liorum ll. Brot.), flumen Macra[*](magra d2. agra DFd1a), Liguriae finis. a tergo autem supra dictorum omnium Appenninus mons Italiae amplissimus, perpetuis iugis ab Alpibus tendens ad Siculum fretum. ab altero eius 49 latere ad Padum amnem Italiae ditissimum omnia nobilibus oppidis nitent, Libarna, Dertona colonia, Iria, Vardacate[*](tria DRa nardacate AJ. -agate CIL Vn. 4484. bardeccate DR1. -ecate R2a. -tae F. -erate dv), Industria, Pollentia[*](pollentia AF2v.om.r), Carrea[*](carrea aTv. -eo DFRE. correa AD. cfr. CIL Vp. 848 et n. 7496) quod Potentia cognominatur, Foro Fulvi quod Valentinum, Augusta Bagiennorum[*](bagienno- rum F1v. baci- Dd. bati- R. paci- a. uagi- rG), Alba Pompeia, Hasta[*](asta dva. J. cfr. XXXV 160), Aquis Statiellorum. haec regio ex discriptione Augusti nona est. patel ora Liguriae inter amnes Varum et Macram CCXI[*](CCXII R) p.

[*]((19) Sol. 2, 7. Fest. p. 355. Serv. Aen. X 164. Isid. or. XIV 4, 22.—(252, 2) Mela II 72.) Adnectitur septima[*](in septima in F1dTRa. septimae in va.S. an ei septima in?), in qua Etruria est ab amne Macra, ipsa mutatis saepe nominibus. Vmbros inde exegere antiquitus Pelasgi, hos Lydi, a quorum rege Tyrrheni[*](tyrrheni F2v. -rreni S. -renni DF1Ra. -reni A), mox

a sacrifico ritu lingua Graecorum Tusci[*](thusci v a. Brot. (J) ob verbumθύειν) sunt cognominati. primum Etruriae oppidum Luna, portu nobile, colonia Luca a mari recedens propiorque Pisae inter amnes Auserem et Arnum, ortae a Pelopidis[*](pelopidis (Momms. ad Sol. 2,7) D. -ope pisisque ll.v) sive a Teutanis[*](Atintanis G), Graeca gente. vada Volaterrana, fluvius Caecina[*](caecina DFD. cec- rv (J). -nna dG), Populonium, Etruscorum quondam hoc tantum in litore.[*]((8. 9) Mela II 72. — (10. 12) Sol. 2, 7, MCap. VI 642. — Cato fr. 47 (Peter fragm. hist. Rom. p. 50).) hinc amnes[*](amnis F1Ra) Prile[*](pile D2Fa. bi- D1. prille va.S), mox Vmbro, navigiorum capax, et ab eo tractus Vmbriae portusque Telamo, Cosa Volcientium[*](uolciensium R. uoltientium DF1. uolgi- AF2) a populo Romano deducta, Graviscae, Castrum Novum, Pyrgi[*](pyrgi AF2v. -ge DRa. -go F1), Caeretanus amnis et ipsum Caere intus m. p[*](m.p. ARdv. imp. DF. impr. a). VII[*](VII A.om.D1. IIII rv), Agylla a Pelasgis conditoribus dictum, Alsium, Fregenae[*](fregenae AG. phr- B. pregne (prae- D. -nae F) r. phr- v), Tiberis amnis a Macra CCLXXXIIII p. intus coloniae Falisca, Argis orta, ut auctor est Cato, quae cognominatur Etruscorum, Lucus Feroniae[*](feroniae G. foro- A. colo- (-nie a. -ne R) r. -nia v), Rusellana, Seniensis, Sutrina[*](sutrina AF2(B) G. uricina R2. tric- R1. trit- r. cirtona v). de cetero Arretini[*](arrentini A. arent- (ter) rva.B (item §53. 54)) Veteres, Arretini[*](aretini A) Fidentiores, Arretini[*](fidentiores arretini om.A.iteravitF1. (fidenates corr.F2)) Iulienses, Amitinenses, Aquenses cognomine Taurini, Blerani, Cortonenses[*](cortonienses AF2. carto- F1va. B. cor- tori-D), Capenates, Clusini Novi, Clusini Veteres, Florentini[*](fluentini (-tim R1) DF1Rava. H) praefluenti Arno[*](arno A d2v. aruo r2. ardo (arido F2) r) adpositi, Faesulae, Ferentinum, Fescennia, Hortanum, Herbanum , Nepet[*](nepet AG(J). -ta B(S). nepte R2p. -pe R1v. -peir r), Novem Pagi, Praefectura[*](praefecturae DF1Ra1pva. G) Claudia Foroclodi, Pistorium, Perusia, Suanenses, Saturnini qui ante[*](ante ll.v(S). -tea H(J)) Aurini[*](20. 253, 1 aurini (-inini va.J) uocabantur AF2v. urini (urim R) uocantur r)
vocabantur, Subertani[*](sudertani B), Statonienses[*](statonienses ego coll. II 209. XIV 67. XXXVI 168. Varro r. r. III 12, 1. (Niss. It. IIp. 335). -tonenses D. ???ca- AF2. statones RB. sca- rv), Tarquinienses[*](tarquinienses - 2 uetulonienses AF2v. om.r), Tuscanienses , Vetulonienses[*](uertulonienses AF2v a. B), Veientani[*](ueientani F2C. ucien-A. uenien- r. ueren- v), Vesentini[*](uesentini C. asent- a. esent- (-tani Rp) rv. uas- B. uis- Momms. CIL XI p. 444), Volaterrani, Volcentani[*](uolcentani D. uolge- A. -tini F2. uolce- H. om.rv) cognomine Etrusci, Volsinienses[*](uolsienses Rd. -sis DF1a). in eadem parte oppidorum veterum nomina retinent agri Crustuminus, Caletranus.

Tiberis, antea Thybris[*](thybris AS. tyb- Rdv(L). tib- rC(Brot.)) appellatus et prius Albula, e media fere longitudine Appennini finibus Arretinorum profluit[*](profluit AFv. -luū Da. -luuiū R1. prope fluit R2), tenuis primo nec nisi piscinis corrivatus emissusque navigabilis, sicuti Tinia[*](tinia B(J). timia ARaH. tymia r. tinna v) et Clanis[*](clanis P e Strab. V p. 235. gla- (-nes R) ll.v) influentes in eum, novenorum[*](nouorum DFa) ita conceptu dierum, si non adiuvent imbres. sed Tiberis propter aspera et confragosa ne sic quidem, praeterquam trabibus verius quam ratibus, longe meabilis fertur[*](que om.DFa), per CL p. non procul Tiferno Perusiaque et Ocriculo [*](ocricolo DFa. hoc- R. otriculo va. G) Etruriam ab Vmbris ac Sabinis, mox citra XVI[*](XIII F1dava.S) p. urbis Veientem agruma Crustumino, dein Fidenatem[*](fidenate DFRava. G) Latinumque a Vaticano dirimens. sed infra[*](intra FRava. G) Arretinum Clanim[*](clanim AVerc. gla- r v(C)) duobus et quadraginta fluviis auctus[*](actus A1FR2. -tis R1. exactus a), praecipuis[*](praecipuus DF1R1a) autem Nare et Aniene, qui et ipse[*](ipsi FRa1) navigabilis Latium includit a tergo, nec minus tamen aquis ac tot fontibus in urbem perductis, et ideo quamlibet magnarum navium ex Italo maria capax, rerum in toto orbe nascentium mercator placidissimus, pluribus prope solus quam ceteri in omnibus terris amnes accolitur aspiciturque villis. nullique[*](nullisque DF1Ra) fluviorum minus licet inclusis utrimque lateribus, nec tamen ipse depugnat[*](pugnat Ava.S(J)), quamquam

creber ac subitus[*](subitis DFdva.H) incrementis est[*](est ego. et ll.v), nusquam magis aquis quam in ipsa urbe stagnantibus. quin immo vates intellegitur potius ac monitor, auctu[*](auctus DF1a. -tū R. -to F2) semper religiosus verius quam saevus.

[*](Sol. 2, 19. 3. — (10-13) Mela II 71. — Sol. 2, 5.—) Latium antiquum a Tiberi Cerceios[*](cercior a. circeios d(?)va.D (item infra)) servatum est m. p[*](M. p. i. DF1. M???. p. a. LM p. R(?)Brot.). L longitudine: tam tenues[*](tenuis DFR1a1) primordio[*](primordii R) imperi fuere radices. colonis saepe mutatis tenuere alii aliis temporibus, Aborigines , Pelasgi, Arcades, Siculi, Aurunci[*](auru???ci F1. -rū.ci Da. arunci Ava. C), Rutuli et ultra Cerceios[*](cir- ceos a) Volsci, Osci, Ausones[*](ausonis A. -naes DFa), unde nomen Lati processit ad[*](a Dd(?)va.S(J)) Lirim amnem. in principio est Ostia colonia ab Romano rege deducta, oppidum Laurentum, lucus[*](lucus iouis B. folis a. locus folis rv)Iovis Indigetis, amnis Numicius[*](numitius DFR), Ardea a Danaë[*](dane DFva.B) Persei matre condita.[*](Sol. 2, 22. — Homer. x 194. Theophr. h. pl. V 8, 3. Theo- pomp. fr. 144 M. cfr. Plin. II 201.) dein quondam Aphrodisium, Antium colonia, Astura flumen et insula, fluvius Nymphaeus, Clostra Romana, Cercei[*](cerce A1. -caei F. cerici R1. cir- R2. cernei a), quondam insula inmenso quidem mari circumdata, ut creditur Homero , et[*](et ll.v(S). at C) nunc planitie[*](planicie a. -ciae F. -ci R1. plane d2Tva. C). mirum est quod hac de re tradere hominum notitiae possumus. Theophrastus, qui primus externorum aliqua de Romanis diligentius scripsit —nam Theopompus, ante quem nemo mentionem habuit, urbem dumtaxat a Gallis captam dixit, Clitarchus[*](clitarcus AD. -rgus (clyt- a) r), ab eo proximus, legationem tantum ad Alexandrum missam— hic iam plus quam ex[*](ex aD. et rv. e (Nitzsch)S) fama Cerceiorum insulae et[*](et om. L) mensuram posuit stadia LXXX in eo volumine, quod scripsit Nicodoro[*](nicodero F1Ra) Atheniensium magistratu[*](magistratu dS. -rat R1. -tui AF2R2a2pv. -tus r), qui fuit urbis nostrae

CCCCXL anno. quicquid ergo terrarum est praeter X??? p[*](p. AJ. ??? R. prope rv). ambitus adnexum insulae, post eum annum accessit Italiae. [*](Mela II 71. — Sol. 2, 32. 22. — (12) Liv. X 21, 8.)aliud miraculum a Cerceis palus Pomptina[*](pomptina FdaG -puna DR. pomtina AD. pont- v) est, quem locum XXIIII[*](XXXIII H) urbium fuisse Mucianus ter consul prodidit. dein flumen Aufentum[*](auentum a. Vfens v e Verg. Aen. VII 802. Sil. It. VIII 382), supra quod Tarracina[*](Terracina H) oppidum, lingua volscorum[*](lingua uulscorum (uol- v) Av. uulscorum lingua F2R2. uulco linguarum (-gu F1) r) Anxur[*](anxur AF2pv. -ura r) dictum, et ubi fuere Amyclae sive Amynclae [*](siue amyncle (-lae D) AD. siue amyticle (-l??? F2. -tide D. amit- R) r. del.v), a serpentibus deletae, dein locus Speluncae[*](speluncae lacus AG. om.rv), lacus Fundanus, Caieta[*](gaieta A) portus, oppidum Formiae, Hormiae[*](hormiae AG. om.rv. (hormiae - 9 existimauere om. v)) dictum, ut existimavere, antiqua Laestrygonum sedes. ultra fuit oppidum Pirae[*](pirae AD. pilo a. pylo r. pyrae v), est[*](est om.(D?)FRavaS) colonia Minturnae, Liri amne divisa, Clani[*](clani olĪ ego. glanico ll.v. -ca J. clani (P)S e Strab.V p. 233. glani H. -ni quondam (U 53)D2) olim appellate[*](appellata AJD1), Sinuessa[*](oppidum Sinuessa C), extremum[*](extrema coni. S) in adiecto Latio, quam quidam Sinopen dixere vocitatam. hinc felix illa Campania[*](campania AF2S. -ia est rv(D)), ab hoc sinu incipiunt vitiferi colles et temulentia nobilis[*](nobilis Apv. -li r) suco per omnes terras incluto atque, ut veteres dixere, summum Liberi Patris cum Cerere certamen. hinc setini et Caecubi protenduntur[*](protenduntur AF2H. or obt- Da. o obt-R1. ???t-F1. obt-R2v) agri; his iunguntur Falerni[*](ualerni A), Caleni[*](furgunt F1. fung- DR. fug- a2. fig- a1), dein consurgunt Massici, Gaurani Surrentinique montes. ibi Leborini[*](leborini F.cfr. XVII 28. XVIII 111. lepo- a. lebu- rJ. labo- v) campi sternuntur et in delicias alicae politur[*](politur AB(S). populitur DF1a. -latur F2R(?)H. epu- lantur v) messis[*](mensis dTva.B). haec litora fontibus calidis rigantur praeterque cetera in toto mari conchylio et pisce nobili adnotantur. nusquam generosior oleae liquor est[*](est ego. et ll.v), hoc quoque certamen
humanae voluptatis. tenuere Osci, Graeci, Vmbri, Tusci, Campani.[*](61. 62: (2-9) Mela II 70. —) in ora Savo fluvius, Volturnum[*](uulturnum F2ava. S. ult- DF1R) oppidum cum amne, Liternum[*](literno R2. -turnum A), Cumae Chalcidensium, Misenum, portus Baiarum, Bauli, lacus Lucrinus et Avernus, iuxta quem Cimmerium oppidum quondam, dein Puteoli colonia[*](colofia DF1R1a) Dicaearchea dicti, postque Phlegraei[*](plegraei A. -gaei (fle- R2) DFR. plebei a) campi, Acherusia palus Cumis vicina;[*](Sol. 2, 9. MCap. VI 642. Strabo V p. 246. — (11) Mela II 69. — § 63: (257, 2) Sol. 2, 7.) litore autem Neapolis, Chalcidensium et ipsa, Parthenope[*](parthenope F2v. parie- Da. parte-r) a tumulo Sirenis appellata, Herculaneum[*](hercula- neum AS. -nium rv), Pompei baud procul spectato[*](spectato AS. -ante F2G. ??? spe- F1. expe- r. aspe- C(H)) monte Vesuvio[*](uesubio A), adluente vero Sarno[*](sarno AF2V. saraio r) amne[*](amni A), ager Nucerinus et[*](et AG. est r. est et v)VIIII p. a mari ipsa Nuceria, Surrentum cum promunturio Minervae, Sirenum quondam sede[*](sedes F2R2. -dis R1). navigatio a Cerceis II de LXXX patet. regio ea a[*](a om.A) tiberi prima Italiae servatur ex discriptione[*](descriptione R2adv a. D. cfr. § 46. 49) Augusti.

Intus coloniae Capua, ab XL[*](XL (add. p.)JD1. XL AF2dv. XIR. XID. xi F1. exi a.del. G) campo dicta, Aquinum, suessa[*](suesia DR), Venafrum, Sora, Teanum Sidicinum cognomine, Nola[*](nolla R1. nulla DF1a); oppida Abellinum[*](abellinaum A. bellinum DFa), Aricia[*](aricia R(?)v. ricia A. rici r), Alba Longa, Acerrani, Allifani, Atinates, Aletrinates, Anagnini[*](agagnini DFR. agnin a attellani A. atellanaui a), Atellani, Aefulani[*](aefulani (B)D2). lefu- A. uafu- F2Tp. uefu- v. aefu- Ven. afu- G. a-fulania a. uaefu- F1. ua-fu- D. -nico R.cfr. Niss. It. IIp. 614), Arpinates, Auximates, Abellani[*](abellani S. aue- (aufe- A) ll. G. auxe- v. cfr. CIL X n. 1199), Alfaterni[*](alfeterni F2. -tarni DF1Ra) et qui ex agro Latino, item Hernico, item Labicano cognominantur[*](cognominantur om.r), Bovillae[*](lauieano A. albi- a bouillae B. cfr. CIL XIVp. 230. -uelle F2v (J) -uelle A. bouillae- 257,2),

Caiatia[*](caiatia Momms. CIL X p. 444. calatiae AF2va.D2), Casinum, Calenum, Capitulum Hernicum[*](herni- cum, cereatini H e Strab. V p. 238. hornetum (orn- F2. hern- v. cern- B) cernetani AF2v. om.r), Cereatini qui Mariani cognominantur, Corani[*](corani Av. cho- r) a Dardano Troiano orti, Cubulterini[*](cuburterini DRd. -terrini F. -tessi (om. ni — 4 frusi) a), Castrimoenienses[*](castrimoenienses Niss. It. IIp. 584 coll. CIL XIVp. 239. -onienses ll.v), Cingulani, Cabienses[*](cabienses B1. cfr. Momms. bull. arch. 1861 p. 206. BitchelerUmbrica p. 141. fab- C cum B2. gab- ll.v. cabenses CIL XIV n. 2228) in monte albano, Foropopulienses[*](foropopillienses D2coll. CIL X n. 4722. 4725) ex Falerno, Frusinates, Ferentinates, Freginates, Fabraterni[*](fabraterni AR2G(J). fraba- rv(S)) Veteres[*](ueteres fabraterni om.Aa), Fabraterni[*](frabaterni R1) Novi, Ficolenses[*](ficolenses AF2V. figo-r), fregellani, Forum Appi[*](foroappi DFRava.S), Forentani, Gabini[*](gabini Av. -bani r), Interamnates[*](interamnates AF2v. -netes r) Sucasini[*](sucasini AJ. succa- D2FRaH. -sani D1dv) qui et Lirenates vocantur, Ilionenses, Lanivini[*](laniuini (B)D. lanuini J2.lauini ll.v), Norbani, Nomentani, Praenestini urbe quondam Stephane dicta, Privernates, Setini, Signini[*](segnini ADal.), Suessulani, Telesini[*](telhini DFRa. telini dva.S), Trebulani cognomine Ballienses[*](ballienses AD. ballini- rJ. balini- v), Trebani, Tusculani, Verulani, veliterni,[*](Sol. 1, 4. Plut. quaest. Rom. 61 p. 278f. Lydus de mens. 4, 50. (cfr. Plin. XXVIII 18. Serv. Aen. II 351. georg. I 498). —) Vlubrenses, Vrbanates[*](urbanates pD coll. XIV 62. urua- DFIRa. urbyn- A. urbin- F2S. uluarn- v. uluern- d(?)C) superque Roma ipsa, cuius nomen alterum dicere nisi[*](nisi Mommns. CIL Ip. 409. or. ll.v) arcanis caerimoniarum nefas habetur optimaque et salutari fide abolitum enuntiavit valerius Soranus luitque mox poenas. non alienum videtur inserere hoc loco exemplum religionis antiquae ob hoc maxime silentium institutae. namque diva Angerona, cui sacrificatur a. d[*](ad diem Fdava.H). XII kal. Ian., ore obligato obsignatoque simulacrum habet.

[*](Varro LL V 164.)Vrbem tris portas habentem Romulus reliquit aut, ut[*](aut ut ll.v. ut pD)

plurimas tradentibus credamus, IIII[*](IIII F2v. om.rD1 collegere v. collig- 11). moenia eius collegere ambitu imperatoribus censoribusque Vespasianis anno conditae [*](dist. D)[*](urbis conditae F2D2) DCCCXXVI[*](DCCCCXXVI FR. -XXV Dad. DCCCXXVIII va.H) m. p. XIII.CC, conplexa montes septem. ipsa dividitur in regiones XIIII, compita[*](compita R(?)v. -tu r) Larum[*](larum DFdaG(S). -rium R(?)L. earum B) CCLXV. eiusdem spatium mensura currente[*](mensura currente v. -rae (-re R) -nte ll) a miliario in capite Romani fori statute ad singulas portas, quae sunt hodie numero XXXVII, ita ut XII portae[*](porte F2R2. -te r. om.pv) semel[*](semel— 8 praete F2R2pv.om.r) numerentur praetereanturque ex veteribus VII, quae esse desierunt, efficit passuum per directum XX.M[*](XXX. M F2v a. S) .DCCLXV[*](DCCCC Niss. mus. Rhen. XLIX(1894) p. 285).[*](Dion. Hal. IV 54 p. 773.) ad extrema vero tectorum cum castris praetoriis[*](praetorii DFR) ab eodem miliario per vicos omnium viarum mensura colligit paulo amplius LX[*](LX Niss. l. l. XX 11. LXX v) p. quod[*](quod dv (S). quo II.G. cfr. XXXIV 115) si quis altitudinem tectorum addat, dignam profecto aestimationem concipiat fateaturque nullius urbis magnitudinem in toto orbe potuisse ei comparari. clauditur ab oriente aggere[*](agere DFR1a) Tarquini Superbi, inter prima opere mirabill ; namque eum muris aequavit qua maxime patebat aditu plano[*](plane DFR1a1). cetera[*](cetera ap. -ro rv) munita erat[*](erant p) praecelsis muris aut abruptis montibus, nisi quod exspatiantia[*](expatentia F2) tecta multas[*](multis F1a) addidere urbes.

In prima regione praeterea fuere in Latio clara oppida satricum[*](satriocum F1. atr- DRa), Pometia, Scaptia, Politorium[*](Pitulum, Politorium va.S), Tellena[*](terrena a. tellana R. -llene va.J. -nae Liv. 132,2), Tifata[*](tifacta DF1a), Caenina[*](caenina B. caecina Fd. cec- rv), Ficana, Crustumeria[*](crustumeria ego. -ium B. -minu v. crustu R. -tu r ameriola B. meridia Ddav. merid??? F1. Meri???aR. -ria F2p.del.D2), Ameriola, Medullum[*](medullia B), Corniculum

, Saturnia ubi nunc Roma est, Antipolis quod nunc Ianiculum in[*](in F2pv. om.r) parte Romae[*](roma ē Da), Antemnae[*](antemnas F2. -na DF1. -mpna a), Camerium, Collatia[*](cullatia Ra), Amitinum[*](Amiternum va. H), Norbe, Sulmo, et cum iis carnem in monte albano soliti accipere populi Albenses: Albani, Aesolani[*](aefulani (Niebuhr hist.Rom. Ip. 223) S. aefulani coni. Niss. It. IIp. 556), Accienses, Abolani, Bubetani[*](nubetani FRava.B), Bolani, Cusuetani[*](cosuetani F2), Coriolani, fidenates, Foreti, Hortenses, Latinienses, Longani[*](longulani B), Manates, Macrales[*](macrales v. -cnales (-ates D1) ll. maenales F2), Munienses[*](munienses Rav(D). mumi- DF. mutucumenses B. add. munienses G), Numinienses[*](numintenses (Sieglin)D2om. a), Olliculani, Octulani, Pedani, Poletaurini[*](pollustini B. -scini (Niebuhr l.l.) S), Querquetulani, Sicani, Sisolenses, Tolerienses , Tutienses, Vimitellari[*](uimitellari (uini- p) C. -elari R. -erali v. uinutellarii d. -elari r), Velienses[*](uelienses dv. uili- p. uelli- ll), Venetulani, Vitellenses [*](uitellenses dH. uice- II. v).[*]((17) Mela II 69. — Sol. 2, 7.) ita ex antiquo Latio LIII populi interiere sine vestigiis. in Campano autem agro Stabiae oppidum fuere usque[*](carbonem B) ad Cn. Pompeium L. Catonem cos. pr[*](a. PR. FEa.add. d. F2). kal. Mai[*](mai. a. mai rS. maii v)., quo die L. Sulla legatus bello sociali id[*](id F2E2v. i r) delevit, quod nunc in villaim[*](uilla R1. -as R2va. H) abiit. intercidit[*](habuit (-biit R1) interdicit FR1a) ibi et Taurania. sunt morientes[*](morientis va.S) Casilini[*](casilini G. calini 11. scal- v) reliquiae. praeterea auctor est Antias oppidum latinorum Apiolas[*](apiolas a3v. apeo- ll) captum a L. Tarquinio rege, ex cuius praeda Capitolium is[*](is dG. ???is F. inf DRI. del.R2. in fine Eap. is in fine v) inchoaverit[*](choauerit E. coauere a). a Surrentino[*](surrento FRG) ad Silerum[*](silarum R(?)va.D(item § 71.74). siderum E. syd- a) amnem XXX m. p. ager[*](acer DEa. a??? F1) Picentinus fuit Tuscorum, templo iunonis Argivae[*](argiuae F2B e Sol. 2,7. arciae E. -ie a. artiae DF1. Ar???e R1. arie R2. -itiae d. -igiae v) ab Iasone condito insignis. intus oppidum Salerni[*](salerni F2dR2E2pv. -lusni E1. -liisni DF1. -luni R1. -lus in a), Picentia.

[*]((5). 72: Mela II 69. —) A Silero regio tertia et ager Lucanus Bruttiusque incipit, nec ibi rara[*](rara R(?)v. clara r) incolarum mutatione. tenuerunt eum[*](eam R(?) C) Pelasgi, Oenotri, Itali, Morgetes[*](morgetes v e Strab. VI p. 257. 270. -gentes ll), Siculi, Graeciae maxime populi, novissime Lucani[*](lucani F2pv (J). leuc- (-nus E1a) rS) Samnitibus[*](a Samnitibus va.S(J)) orti duce Lucio. oppidum [*](oppidu G. -da ll.v) Paestum[*](paestum v. prae- ll(item infra)), Graecis Posidonia[*](possidonia ll) appellatum, sinus Paestanus, oppidum Elea[*](helia C) quae[*](quod R2) nunc Velia[*](uelia FdE2apv. uela r), promunturium Palinurum, a quo sinu[*](sinu F2R2E2v. simul r) recedente traiectus ad Columnam[*](columnam F2B. -niam (cal- a) DF1R1Ea. coloniam R2dpv. cfr. § 73. 86) Regiam C m. p. proximum autem[*](autem ll.S(D). -ter huic v(J). an huic?) flumen Melpes, oppidum Buxentum, Graeciae [*](graecae F2. -ce C) Pyxus[*](pyxus DFB. -xius Ed. -x??? R. pixius a. prius v), Laus amnis. fuit et oppidum eodem[*](eodem — 10 oppidum om.DF1RIE1a) nomine. ab eo Bruttium[*](brutium R2va.S. brytt- F2) litus, oppidum Blanda[*](blandat Da. -dae F1 (an recte?). -diu R1), flumen Baletum[*](Batum C), portus Parthenius[*](parthaenius F2. por- DF1. -themius a. -mus E) Phocensium[*](phocensium et ego. et phoc- ll.v. phoc- G. cfr. Sol. 2,7 (ubi Phocaensibus Momms.)) et sinus Vibonensis, locus Clampetiae, oppidum Tempsa[*](tempsa F2v(D). tam- R2E2p. tempra D1. -pora r. temsa Dal.), a Graecis Temese[*](temese F2dv. temere esse E2. etemesse (exe- a. et te- E1) r) dictum, et Crotoniensium Terina sinusque ingens[*](gens DFE1a) Terinaeus[*](terinaeus d(?) G. -intur R1. -itur R2. -inus (terr- F1) rv). oppidum Consentia intus.[*](Mela II 69. 68. — Sol. 2, 22.) in paeninsula[*](in paeninsula del. Niss. It. II p. 933 n. 8) fluvius Acheron, a quo oppidani Aceruntini[*](aceruntini DRE. acaer- F1. acher- a. achaer- F2. acheront- v. cfr. OIL IXp. 43) . Hippo[*](bippo DE1a), quod nunc Vibonem[*](uibonem v. biuo- F2. uiuo- r) Valentiam appellamus, portus Herculis, Metaurus amnis, Tauroentum [*](taura nium B) oppidum, portus Orestis et Medma[*](medma B(H) e Strab. VI p. 256. -edua F2G. -etua a.-eddua rv. meduma coni.J2). oppidum Scyllaeum , Crataeis[*](crataeis G. -tis v. grataeis (-teis R) ll) fluvius, mater, ut dixere, Scyllae. dein

Columna[*](columna F2R2B. -nia r. colonia v. cfr. §71) Regia, Siculum fretum ac duo adversa promunturia , ex Italia Caenus[*](caenus D. -nys B e Strab. VI 257. cenus ll. -nis v), e Sicilia Pelorum, XII stadiorum intervallo,[*]((7) cfr. Mela 1, 7. — (10) Sol. 23, 14. —) unde Regium XCIV[*](XCIV ego coll. Strab.l.l . XCIII D. XLIII ll.v. XX p. F2inras. XII MD p. B). inde Appennini silva Sila[*](sila E2G. om.rv), promunturium[*](XII M va.S) Leucopetra XV p., ab ea LI[*](LID. li F1E2p.LR2. ti DE1a.om.rv) Locri[*](locri F2v. lucri r), cognominati a promunturio Zephyrio. absunt a Silero CCCIII.

Et includitur Europae sinus primus. in eo[*](eo ll.S. eoque B. eo quē v) maria nuncupantur: unde inrumpit, Atlanticum, ab aliis Magnum; qua intrat, Porthmos[*](porthmos E2v. parth- F2. portinos p. porimos R2. posimus D. possi- F1R1. possu- E1a) a Graecis, a nobis Gaditanum fretum; cum intravit, Hispanum quatenus Hispanias adluit[*](abluit DFEa. ill- L), ab aliis Hibericum aut Baliaricum[*](aut baliaricum om.DF1R1E1a); mox Gallicum ante Narbonensem provinciam;[*](Polyb. XXXIV 15, 4 Hultsch. Eratosth. fr. p. 92 Berger. —) hinc Ligusticum; ab eo ad Siciliam insulam Tuscum[*](tuscum R2v. -cam (turc- R1) r), quod ex Graecis alii Notium[*](ionium (pro notium) Sol.23,14), alii Tyrrenum, e nostris plurimi Inferum vocant. ultra Siciliam quod est[*](quod est om.d(?)G-) ad sallentinos[*](sallentinos pD. sale- v. selle- (sele- Fa) ll), Ausonium Polybius appellat, Eratosthenes autem inter ostium oceani et Sardiniam[*](sardiniae DE1) quicquid est Sardoum [*](sardonium F2E2), inde ad Siciliam Tyrrenum[*](tyrrehnum F. threnum a), ab hac Cretam usque Siculum, ab ea Creticum.

[*](MCap. VI 643. — § 76: Mela II 125. 126. Sol. 23, 11.) Insulae per haec maria primae omnium Pityussae[*](pitiussae F2. -sse R. -tuisse D1E2. potuisse (-ssae F1) r. pityusae va.S) Graecis[*](a graecis a3va.S) dictae a frutice[*](frutice v. frituce R2. -tice R1a. -cae DFIE1. brutice E2. britt- F2) pineo; nunc Ebusus vocatur utraque , civitate foederata, angusto freto interfluente. patent

XLVI[*](XVID2. XLII M va. H), absunt ab Dianio[*](dianio F2Sol.v. -nia FIR. -niam r) DCC[*](DCC — dianium FIE2v. om.r) stadia, totidem Dianium[*](Dianium del. (Sieglin) D2) per continentem a Carthagine Nova, tantundem[*](tantur DF1RE1a) a Pityussis[*](pituissis F2R2E2) in altum[*](dem — 3 altum om.DF1R1E1a. (in altum deest inR2marg. absciso) Baliares[*](baliares F2E2S. -ris F1.)[*](baltiares a. balea- F2Rva.S) duae[*](dua??? F1. -as DR1E1a) et Sucronem versus Colubraria.[*](Mela II 124. — (7) Sol. 23, 12. — (Agathem. 20 p. 481). —) Baliares[*](daliaris Da. daria- E1. balea R2 (marg. absc.). -ares v) funda bellicosas Graeci Gymnasias dixere. maior C p. est longitudine, circuitu vero CCCCLXXV[*](CCCLXXV M H. -LXXX M v). oppida habet civium Romanorum Palmam et Pollentiam[*](pollentiam dv. pole- ll.Ven.(D2). cfr. Ptol.116,73), Latina Guium[*](Guium D2philol.XXXII p. 651. cinium Rd(?)B. ciui- rv) et Tucim[*](tucim ll.Brot. -ini v. cunici B), et foederatum Bocchorum[*](bocchorum F1a. hoch- R. bochri G) fuit. ab ea XXX distat minor, longitudine XL[*](LXR), circuitu[*](circuitū Ra) CL. civitates habet Iamonem[*](Iamonem Ven. (Hiibner CIL IIn.3711) D2. labo- ll.v(D). Iamno- (B) C coll. Ptol. 1. 1. Mela II 124), Saniseram, Magonem.[*](MCap. VI 643. —§ 78: (11) Sol. 23, 11. 12. Mela II 126. cfr. Plin. XXXV 202. VIII 226. —) a maiore XII in altum abest Capraria, insidiosa naufragiis, et e regione Palmae urbis Menariae[*](Meraria va. G) ac Tiquadra et[*](triquadra et R2D2. -dra v. tiquadra et DF2E2G. -dr??? F1E1. -dret R1a) parva Hannibalis. Ebusi[*](ebussi DF1Eo. ebru- R) terra serpentes fugat, Colubrariae[*](colubraria o) parit[*](parit F2R2E2ov. -rat r), ideo infesta omnibus nisi Ebusitanam [*](ebustanam o. ebusit (om. anam — 14 gignit) R1) terrain inferentibus; Graeci Ophiussam[*](ophiusam R2va. S. ofiu- F. ofio- a. offio- o) dixere. nec[*](ne a.om.ova.B) cuniculos Ebusus gignit, populantes Baliarium messes.

[*]((17) Mela II 124.)Sunt aliae viginti ferme parvae mari vadoso[*](uadosa F1a1), Galliae autem ora in Rhodani ostio Metina[*](metina Rav. -tma DF. -tnia E), mox quae Blascorum[*](blascorum RD. bra- Ea. blasconus r. -con B e Strab. IVp. 181) vocatur, et tres Stoechades a vicinis Massiliensibus dictae

propter ordinem quo sitae sunt[*](quo sit??? sunt F2in ras. G cum P(S). -ta erunt T. -tae sunt erunt va.B. quos iterum D(F1) Ea. quos ita d2. quas item R(?) B(L)). nomina[*](nomina ll.v(G)S. -nant d2B(L)) singulis Prote[*](singulis uocabulis Pro- ten B(L)), Mese[*](mese F2 (E?)v(G)S. mesese r. et Mesen B(L)), quae et Pomponiana vocatur, tertia Hypaea[*](hyppaea DF. -ppea Ra), ab iis[*](his C) Sturium[*](iturium DFRaD1), Phoenice, Phila, Lero[*](Phila, Lero B. phylarero DFEav. pylareso R) et Lerina adversum Antipolim , in qua Berconi[*](berconi DF1EaD. -rgoni R. -gani d. uergoni F2. -oani v) oppidi memoria.

[*](§ 80-82: MCap. VI 644. —)[*](Mela II 122. (Oros. I 2, 54. Dim. 16). Dic. 8, 13. (Agathem. 20 p. 482). — (9) Sol. 3, 3. 2. —) In Ligustico mari est Corsica, quam Graeci cyrnon[*](cyrno DF1E1. cirinon Dic. cirnum o) appellavere, sed Tusco propior, a septentrione in meridiem proiecta, longa passuum CL[*](CLX Die.), lata maiore ex parte L???[*](Lom.a (Dic.)), circuitu CCCXXV. abest a Vadis Volaterranis LXII[*](LXX a1. (LXII pro corrupto hab. H)), civitates habet XXXII[*](XXXIII FE2MCap.) et colonias Marianam, a C. Mario deductam, Aleriam, a dictatore Sulla. citra est Oglasa[*](ogalasa a), intra vero, et[*](et del. va.S)LX p. a Corsica, Planasia[*](planasia D coll.v. 17 etSol. 3,2. -aria (-ana R) ll.v) a specie dicta, aequalis freto ideoque navigiis fallax.[*](Sol. 3, 2. — (17) Mela II 121.) amplior Vrgo et Capraria, quam Graeci Aegilion[*](aegilion RS. -gylion r. -gilon v e Sol.) dixere, item Igilium[*](igilium (mil- gium R) ll.v(S). eg- C. aeg- (P)L) et dianium, quam Artemisiam[*](artemisiae (artom- D) DRE1. -sie a), ambae contra Cosanum litus, et Barpana[*](barpana (barua- F2E2) ll. H. -pona B. uap- v. paruae G. carbania Mela II 122), Menaria[*](menaria ll.v(Brot.)D. maen- L(S). an Mellaria? cfr. Niss. It. II p. 988), Columbaria, Venaria[*](ueneria MCap.), Ilva[*](ilua d(?)v. flua ll) cum ferri metallis, circuitus[*](circuitu va.D. cfr. §82 extr. 84.86) C???, a Populonio X???, a Graecis Aethalia dicta. ab ea Planasia[*](pla-naria F2)XXVIII. ab iis ultra Tiberina ostia in Antiano Astura[*](astura a3B. ???stu- d2. stu- rv), mox Palmaria, Sinonia[*](sinonia E2v. -ia et F2a3G. -nuniae F1d. -numiae DE1a. sisunie R), adversum Formias

Pontiae.[*](Mela II 121. Sol. 3, 2. Dion. Hal. I 53 p. 135 extr. Serv. Aen. IX 715. Homer. B 783. —) in Puteolano autem sinu Pandateria[*](pandataria va.S. pantatoria codd.MCap.), Prochyta[*](prochita E2. -cyta DFR. -cita E1a), non ab Aeneae nutrice, sed quia profusa ab Aenaria erat[*](erat aenaria E1v. erat (aerat DR) enariae (-rae D2) DFRE2a2. tenarie a1), Aenaria a[*](a om.a. ??? R. ipsa a va.D) statione navium Aeneae, Homero Inarime dicta[*](dicta grece (graecis v) F2E2d2Tva. S), Pithecusa, non a simiarum multitudine, ut aliqui existimavere , sed a figlinis doliorum. inter Pausilypum et Neapolim [*](neapolim F2dTv. mea- r) Megaris, mox a Surrento[*](surrento E2v. syre- (sire- R) r) VIII distantes Tiberi principis [*](MCap. VI 645.) arce nobiles Capreae circuitu XI[*](XI Brot.cumSecundo (ap. Rezzon.). XL ll.v) .M[*](M del.F2. M.p. a3G(S). M.p. CX v. M. p. Mox L), Leucothea extraque[*](que a3G. que (que in E) ll.v) conspectum pelagus Africum attingens Sardinia, minus VIII[*](VIIII dva. H etiam ED2) p. a Corsicae extremis, etiamnum angustias eas artantibus[*](dist. va.J) insulis parvis, quae Cuniculariae appellantur, itemque Phintonis[*](phintonis adG. pintho- r. cfr. Ptol. 1113,8) et Fossae[*](fossae da3v eMCap. forsae ll), a quibus fretum ipsum Taphros[*](tapsos F2) nominatur.

[*](— § 84: Mela II 123. (Oros. I 2, 53. Dim. 17). Dic. 8, 14. cfr. Strabo V p. 225. Aga- them. 20 p. 482. Anon. fr. I 1 (GGm II p. 509). —)

Sardinia ab oriente patens CLXXXVIII p., ab occidente CLXXV[*](CLXXII Dic.), a meridie LXXVII, a septentrione CXXV[*](a meridie-CXXV (CXXII E2) F2E2MCap. v.om.r Dic.), circuitu[*](circuitu F2E2v. -itr. -itus eius Dic.)DLXV, abest ab Africa Caralitano promunturio CC, a Gadibus |XIII|. L[*](|XII|. LD2ME p. 3. 1 coll. II 243 extr.XIIIIR(B). XIIII. I r.XIIII. LT.XIII.Lv). habet et a Gorditano promunturio duas insulas quae vocantur Herculis, a Sulcensi Enosim[*](aenosim DFE), a Caralitano Ficariam[*](ficaria galatamque codd.MCap.) .[*](Mela II 123. — Timaeus fr. 27 Müller. Sol. 4, 1. — (265, 11) Sol. 3, 2.) quidam haut procul ab ea et[*](etiam (pro et) a3va.S)

Leberidas[*](leberidas D2e codd.MCap. beleridas F2v. -da DF1RS. belle- (-as a3) a. berelidas E2Dal. -da E1D1. balaridas coni.B) ponunt et Callode[*](callodē a3. coll- v a. S) et quam vocant Heras lutra[*](Heras lutra B e MCap. -alytra DF. -alitra r). celeberrimi[*](dist.va.J) in ea populorum Ilienses, Balari[*](balari B e Paus. XI 7,9. Strab. V p. 225. sal- ll.v), Corsi, oppidorum XVIII[*](XVIIII E. XIII va.H) Sulcitani, Valentini, Neapolitani, Bitienses[*](bitienses d2. cfr. Ptol. III 3,3 (p. 377a). uitenses F2E2D1. om.r. bosenses G ePtol. 1113,7. boce- v), caralitani[*](caralitani F2E2d2v. om.r) civium R. et Norenses, colonia autem una, quae vocatur Ad Turrem[*](turrim R2dva.D) Libisonis[*](libisonis (lyb- a) ll.v(D). cfr. Ptol. 1113,5. libys- Ven.). Sardiniam ipsam Timaeus sandaliotim appellavit ab effigie soleae, Myrsilus[*](myrsilur (mir- a) Da. -lu??? F1. -luer E) Ichnusam[*](ichnusam TveSol. ichitus- Ea. ichnis- R2e corr. ichnytus- F. -tys- D) a similitudine vestigii. contra Paestanum[*](paestanum DRav. pest- F2. P???t- F1. prest- E1. -ntum E2,) sinum Leucosia[*](Leucosia (Müllenhoff) D2. cfr. II 204. -casia ll.v) est, a Sirene ibi sepulta appellate, contra Veliam Pontia et Isacia[*](Iscia G), utraeque uno nomine Oenotrides, argumentum possessae ab Oenotris[*](eo enotris (oen-E) DF1Ea) Italiae, contra Vibonem parvae quae vocantur Ithacesiae ab[*](ab (P) H e M Cap. om.ll.v) Ulixis specula[*](specula veSot.et M Cap. spectaula E. -aculu dT. espe- R2. exspe- F. expe- r).

[*](MCap. VI 646. (Oros. I 2; 52. Dim. 13). Dic. 8, 3. 19. 4. 5. 6. —)[*](Sol. 5, 2. Mela II 115. Agrippa fr. 7 R. Timosth. ap. Agathem. 1. 1. Anon. fr. II (GGm II p. 510). — (15) Sol. 2, 22. cfr. Plin. II 204. - Sol. 5, 5.)

Verum ante omnes claritate[*](clari- tate B e Dic. -tes F2R2v. -tis r) Sicilia, Sicania[*](sichania (sica- v) a R(?)va.G (Brot.)) Thucydidi[*](thucydidi G. -de ll.v(Brot.)) dicta, Trinacria pluribus aut[*](autem F2) Trinacia[*](trinacria a R(?)va. G (Brot.)) a triangula[*](trinatia RE.om.Dic. triquetra va.S) specie, circuitu patens, ut auctor est Agrippa, DCXVIII[*](DXXVIII D coll.§87) p., quondam Bruttio agro cohaerens, mox interfuso mari avulsa, XV[*](XII va.H) in longitudinem freto, in latitudinem autem[*](??? fraeto F. autem freto DEa)

M.D p. iuxta Columnam Regiam. ab hoc dehiscendi[*](dehiscindi Da. dih- F1. decisc- E1. disc- Dic.) argumento Rhegium Graeci nomen dedere oppido in margine Italiae sito.[*](Sol. 5, 2. — (5) Mela II 115. 116. Timosth. ap. Agathem. 1. 1. p. 483. —) in eo freto est[*](est F2E2a2v. et r Dic.) scopulus Scylla[*](scyllae D2UZp. 25. sed cfr. Mela(Sen. ep. 79,1)), item Charybdis mare verticosum, ambae[*](ambae Dic. -bose DR1E1a. -bo rv) clarae saevitia[*](clarae seuitia Dic. -ra saeuitiae DE1a. -ra -tia r(?)v). ipsius triquetrae[*](triquetra F1E1a. -tiae R1. -quadrae Dic.), ut diximus, promunturium Pelorum[*](pelorus F1a2va.S. cfr. Pelorias § 90 (Mela, Sol., M Cap.)) vocatur adversus[*](86) scylam vergens in Italiam, Pachynum in Graeciam, CCCCXL[*](CXL F2. CXLIIII va.H) ab eo distante Peloponneso, Lilybaeum in Africam CLXXX intervallo a Mercuri promunturio et a[*](et a R(?)v. et r) Caralitano Sardiniae CXC[*](CXXM va. H). inter se autem[*](autem haec R(?)va.D2) promunturia ac latera distant[*](distantis R1d. -nt F1R2. -ntia Dic.) his spatiis: terreno itinere a Peloro Pachynum CLXXVI[*](CLXXVI ego e M Cap. -XXXVI ll. H. -XVI v), inde Lilybaeum CC, unde[*](unde DFEa. inde R(?)Dic. v) Pelorum CCXLII[*](CCXLII ego. CXLII ll. D. -LIII M Cap. CLXX F2in ras. v). coloniae ibi V,[*](V Pe M Cap. om.ll.v a.H) urbes aut[*](aut ll.S. ac v(J)) civitates LXIII.[*](M Cap. VI 647. Mela II 117. 119. Sol. 5, 5. —) a Peloro mare Ionium ora spectante[*](??? spectante Fv. expe- r Dic.) oppidum[*](oppidū a3(R?)v. -do r Dic.) Messana civium R., qui Mamertini vocantur, promunturium Drepanum, colonia Tauromenium, quae antea Naxos, flumen Asines, mons Aetna, nocturnis mirus incendiis. crater eius patet ambitu stadia viginti; favilla Tauromenium et Catinam[*](Catanam B (item infra)) usque pervenit fervens, fragor vero ad Maroneum[*](Maronem va. S) et Gemellos colles.[*](Mela II 117. 118. Sol. 5, 14. 5, 8 extr. Mela II 118.) scopuli tres Cyclopum, portus Vlixis, colonia Catina, flumina Symaethum[*](symaethum v. -metum ll), Terias. intus Laestrygoni campi. oppida Leontini, Megaris, amnis Pantagies[*](pantagies F2dv. -gyes R2. -gees E2. -cies F1a. -cyes r D1. cfr. M Pt p. 399b), colonia Syracusae
cum fonte Arethusa, quamquam et Temenitis[*](temenitis v e Thuc. VII 3,3. -minitis F2. -nilis r) et Archidemia et Magea et Cyane et Milichie[*](mili- chie B. -cie Ra. -ciae Ddv. -itiae r) fontes in Syracusano potantur[*](ponantur ED) agro, portus Naustathmus, flumen Elorum, promunturium [*](lac. ego indicavi) Pachynum, a quo[*](qua RE2va.D2)... fronte Siciliae flumen Hyrminum[*](hyrminum RD. yr- a. hir- (-nium F2v) rv), oppidum Camarina, fluvius Gelas, oppidum Agragas[*](Acragas G. cfr. nota ad XXXV 62),[*](Mela II 118. 119.) quod Agrigentum nostri dixere, Thermae[*](hermae R1. thermo F1. -rino F2) colonia, amnes[*](dist.va. G(D)) Achates[*](achates H. -tae E. cfr.XXXVII 139. agather a. -thae F. -the rv. Atys B), Mazaara[*](mazara H. mater ll.v. et B. (macer TM Pt p. 395a)), Hypsa[*](hipsa F2. ip- F1a. yp- va.B), Selinuus[*](selinius R. -nus Fva.D), oppidum Lilybaeum, ab eo promunturium, Drepana, mons Eryx, oppida Panhormum , Soluus[*](solus dG), Himera cum fluvio, Cephaloedis, Haluntium[*](haluntium ego coll. XIV 80. alun- G. -nfium d. -untinum (-ut- R. -yt- F2) r), Agathyrnum, Tyndaris colonia, oppidum Mylae et, unde coepimus, Pelorias[*](pelorus a3va.S).[*](Mela II 118.) intus autem[*](autem om.Rd(?)va.D) Latinae condicionis Centuripini, Netini[*](netini R2G. nepi- rv), Segestani, stipendiarii Assorini[*](adsorini F1. arso- D. -oniri Ea), Aetnenses, Agyrini[*](agyrini RB. agryni DFd. -rini E1a. ager- E2v), Acestaei, Acrenses, Bidini, Citarini[*](citarini B e Cic. Verr. III 103. cet- H. citatiarini Rav. cyt- r. (add. Caci- rini B. Cacyr- H. del. D)), Drepanitani, Ergetini, Echetlienses[*](echetlienses (B2) H e St Byz. eche???ti- ll. ece???ti- B1), Erycini, Entellini[*](entellini F2in ras.v e Ptol. -tenetini (-nit- R1) ll. add. etini (net- F2v) edini ll.v. etini G. enini S e Ptol.III 4, 7 (῎ἴνα). del. ego), Egguini[*](enguini dTB), Gelani, Galacteni[*](galacteni (-lect- a) ll. D. -ateni dTv. -atani C. -atini S), Halaesini[*](halesini F2R(?)v. helas- F1dT. lahes- r. cfr. CIL X p. 768), Hennenses, Hyblenses, Herbitenses[*](herbitenses B. hebrit- (ebritt- a) ll.v), Herbessenses[*](herbessenses B. -benses ll.v), Herbulenses[*](halicyenses d(?)B e Cic.Verr. III 13. 91. V 15. -ciaenses R), Halicuenses, Hadranitani, Imacarenses [*](imacarenses B. maga- (imaga- d) ll. maca- v), Ichanenses[*](ichanenses B e St Byz. yppa- a. ipa- r S), Iaetenses[*](iaetenses B. met- a. iet- ll.v(H)), Mutustratini[*](mutustratini B1e Polyb. I 24,11et Diod. XXIII 9, 3. 4. mytistr- (B2)S. mutrustani Fdv. -strani r), Magellini[*](magellini d(?)v. -elini ll),
Murgentini, Mutycenses[*](mutycenses d2in marg. H. -tyenses B. -ticenses ll.v. om.d1), Menaini[*](menaini (-ani R) ll. -anini d2v. om.d1. menaeni Cic.Verr. III 55. 102), Naxi, Noini[*](noini (oi- a) ll. D. noaei S. -aeni B. nonii v), Petrini[*](petrini d2inmarg. B. -tini ll.v), Paropini, Phintienses[*](phitinenses F2. phtinthienses H), Semelitani, Scherini[*](scherini B e Ptol. III 4, 7 coll. Cic. Verr. III 103. sesch- v. seschterni FE1. sascht- a. saescht- DR. saeschet-E2), Selinunti[*](selinuntini F2), Symaethii[*](sumaethy F1. sim- F2a), Talarenses[*](talarenses (-rienses B) H. ilar- R1. i. ar- F1. silar- F2R2. lar- r), Tissienses[*](tissienses B. -inenses ll.v. cfr. Cic. Verr. III 86.Ptol. III 4,7), Triocalini, Tyracinenses[*](tyracinenses Brot. e coni. H e St Byz. trirac- R. -cien- ses (-cye- F) rv. tira- G). zanclaei Messeniorum in Siculo freto sunt.

[*](MCap. VI 648.)[*](Mela II 120.)[*]((10) Sol. 6, 1.)Insulae[*](dist. ego. punctum pon. post Messeniorum Fav(D2),post freto G. cfr. p. 267, 11 intus et § 76. 151. IV 52. V 41. 128. V 132. 198)in[*](in a3(d?)v. om. ll.D. an ad?) Africam versae Gaulos[*](gaulos F2G. -lo codd. M Cap. caulos r. gauros v), Melita a Camarina[*](cama- rina FM Cap. camer- rv. cfr. Ptol. l.1.)LXXXVII[*](LXXXIIII Eava.H. -VIII M Cap.), a Lilybaeo CXIII, Cossyra[*](cosyra R(?)va.D. cfr. V 42), Hieronnesos[*](hieronnesos B e Polyb. I 60,3. eromnisos ll. laron nesos M Pt p. 410a), Caene, Galata, Lopadusa[*](lopadusa B e St Byz. lep- ll.v(D1)), Aethusa, quam alii Aegusam scripserunt, Bucinna[*](bucinna F2in ras.E2B. -iona E1. -ion rv(D1). cfr. St. Byz.) et a Solunte LXXV Osteodes[*](osteades F2va.B) contraque Paropinos Vstica[*](ustica B. uscita (osc- F2) ll). citra vero Siciliam ex adverso Metauri amnis XXV ferme p. ab Italia septem Aeoliae appellatae, eaedem Liparaeorurn, Hephaestiades[*](hephaestiades C. et aepestiades AD. -dis E. aephaestiadis F. ephest- Ro. -des v. et estiadis a) a Graecis, a nostris Volcaniae[*](uolcaniae DF1dEC(H). -ni AF2v(G). -nia RaT. -nia uel o), Aeoliae[*](eolie a.-ia eo o), quod Aeolus Iliacis temporibus ibi regnavit[*](regnabit F1R1. -bat va. H). [*](init.: Sol. 6, 2.)

Lipara cum civium Romanorum oppido, dicta a Liparo

rege, qui successit Aeolo[*](cui successit aeolus B e Sol.), antea Milogonis[*](milogonis AJ. melog- R2G. imong- R1. milonginis F. mlong- (-nus D1) D. long- rv. -gonis B) vel Meligunis[*](miligunis AD2) vocitata, abest XXV ab Italia, ipsa circuitu paulo minor[*](minor V??? F2in ras. -or V milia AE2D. -orum DE1a. -or Rd(?)H. -ori v) V???. inter hanc[*](hanc om.DR1E1a. ??? F1) et Siciliam altera, antea Therasia appellata, nunc Hiera, quia sacra Volcano est, colle in ea nocturnas evomente flammas.[*](Sol. 6, 3. cfr. Isid. or. XIV 6, 36.—) tertia Strongyle[*](strongyle d(?)v. -gulae A. -gile a. sthrong- F2R2E2. strog- o. sthrog- r), a Lipara VI[*](VI p. D2. m??? passus A. mille pa- rv.VIII p. U 56) p. ad exortum solis vergens, in qua regnavit Aeolus; quae a Lipara liquidiore tantum flamma differt[*](differi D), e[*](e aMCap. G. ex Sol. a AE2oD. om.rv) cuius fumo, quinam flaturi sint venti in triduo[*](triduum (D?)a3B(D1)), praedicere incolae traduntur; unde ventos Aeolo paruisse existimatum. quarta Didyme, minor quam Lipara. quinta Ericusa[*](ericusa B e Strab. VI 275 et schol. Apoll. Rhod. III 41. eriphusa Adv(D). eryth- R. eryph- r. cfr. Sol. et MCap.), sexta phoenicusa, pabulo proximarum relictae[*](relicta dva. J). novissima eademque minima[*](minima AF2E2v. mim F1. minim r) Euonymos. hactenus de primo Europae sinu.

[*](M Cap. VI 649. — cfr. Sol. 2, 24. — (18)Mela II 68. — (20) Sol. 2, 10. 23.) A Locris Italiae frons[*](frons p MCap. v. fons ll) incipit, Magna graecia appellata, in tris sinus recedens Ausonii maris, quoniam Ausones tenuere primi. patet LXXXVI, ut auctor est Varro; plerique LXXV fecere. in ea ora flumina innumera, sed memoratu digna a Locris Sagra[*](sagra Tv. agra ll) et vestigia oppidi Caulonis, Mustiae[*](mystiae va. S), Consilinum castrum, Cocynthum[*](cocynthum D. cfr. § 43. -tum A. cocc- r. co- cinthum d(?)B. coccinum a. carci- v), quod esse longissimum Italiae promunturium aliqui existimant. dein sinus et[*](et ll.B(D1). scyl- laceus et v(H). scylacius et S)oppidum[*](oppidum M Pt p. 329b. urbs D1. om. ll.v) Scolacium[*](scolacium ego. cfr. CIL Xp. 12 n. 103. -agium (-aghium DR. -agi???ūF) ll.v(D). stola- J2. del.B), Scylaceum[*](scylaceum AR. -caeum (scil- F) DFG. -cium H. scyllaceum Eapv(J2). -cium B. del. D et ll.v. del.B) et Scylletium[*](scylletium B. -tum v. scyletium ARp. -thium r)

Atheniensibus, cum conderent, dictum, quem locunm occurrens Terinaeus[*](terinaeus dG. -neus v. taerinus A. -nes (t???nnes R1) r) sinus paeninsulam efficit, et in ea portus qui vocatur Castra Hannibalis, nusquam[*](nusquam Av. numq- r) angustiore italia: XL[*](XL AF2Sol. MCap. v(J2). XI (XII D1) r.XXB e Strab. VI p. 255 init.) p. latitudo est; itaque Dionysius maior intercisam eo loco adicere Siciliae voluit.[*]((7) Mela II 68. — Homer. η 244. μ 448. Agrippa fr. 10 R. —) amnes ibi navigabiles carcinus[*](carcinus D. cfr. Mela. -rginus A. -rcines r H), Crotalus, Semirus, Arogas[*](arogas AF2J. -ocas r S. -ocha v), Thagines[*](tha- gines AF2in ras.R2D. thasg- R1. tharg- DE2. targ-E1adv), oppidum intus Petelia[*](petelia ego. cfr. Niss. It. II p. 936 n. 3. -tilia ll.v), mons Clibanus, promunturium Lacinium, cuius ante oram[*](oram Rv. ora r) insula X??? a terra Dioscoron, altera Calypsus , quam Ogygiam appellasse Homerus existimatur, praeterea Tyris[*](tyris ARaG(D). tiris rv(H). (tres sirenussae B)), Eranusa, Meloessa. ipsum a Caulone[*](gaulone F2in ras. cal- a) abesse LXX prodit[*](prodidit d(?)va.D) Agrippa.

[*]((12-14) MCap. VI 650. Sol. 2, 24. (14) Mela II 68. —) A Lacinio promunturio secundus Europae sinus incipit, magno ambitu flexus et Acroceraunio Epiri finitus promunturio, a quo abest LXXV. oppidum Croto, amnis Neaethus, oppidum Thuri[*](thuri (P)H. -ium v. tyri A. tauri r) inter duos amnes Crathim[*](crathim S. -in v. -tim ll) et Sybarim, ubi fuit urbs eodem nomine. similiter est inter Sirim et Acirim[*](acirin B e Strab. VI p. 264 init. agirim AR2. acrim rv) Heraclea, aliquando Siris vocitata. flumina Talandrum[*](talandrum A. cha- D. tha- (-lend- F2) rv. aca- B e Strab. VIp. 280. Cf. Niss. l. l. p. 914 n. 1), Casuentum, oppidum Metapontum, quo[*](qua FdREa) tertia Italiae regio finitur.[*](Cato fr. 68 p. 53 Peter. Theopomp. fr. 233 Müller.) mediterranei Bruttiorum Aprustani tantum; Lucanorum autem Atinates[*](atinates Av (S). attin- r. aten- H), Bantini[*](buntini A. bantani Ea1), Eburini,

Grumentini, Potentini, Sontini, Sirini[*](syrini F2E2), Tergilani[*](tercillani R2), Vrsentini[*](sirini—ursentini om.DF1R1E1a), Volcentani[*](uolcentani AR2G. uolent- r. uolsent- v. uulcet- p. (an Volceiani?)), quibus Numestrani iunguntur. praeterea interisse Thebas Lucanas Cato auctor est, et Pandosiam[*](pandosiam B e Strab. VI p. 256. mardoniam (-dan- F2. -daon- E2) ll.v(J)) Lucanorum urbem fuisse Theopompus, inqua Alexander Epirotes occubuerit.

[*](cfr. Strabo VI p. 261. — Mela II 68. — (11) Sol. 2,12.) Conectitur secunda regio amplexa Hirpinos, Calabriam, Apuliam, Sallentinos, CCL sinu qui Tarentinus appellatur[*](dit.ego) ab oppido Laconum—in recessu[*](recessū DEa) hoc intimo situm[*](situm ll. -to a3v), contributa eo[*](eo om.d1) maritima colonia, quae[*](qui DF1E1) ibi fuerat, abest CXXXVI[*](CXXXV E) a Lacinio promunturio —, adversam ei calabriam in paeninsulam[*](paeninsula A) emittens. Graeci Messapiam a duce appellavere et ante Peucetiam a Peucetio Oenotri fratre in Sallentino agro. inter promunturia C??? intersunt. latitudo paeninsulae a Tarento Brundisium terreno itinere XXXXV[*](XXXXV D It.p. 27 n. 7. XXXV ll.H. -II v) patet multoque brevius a portu Sasine[*](sasinae F2D2 -nea A. -na v. -ne RS. rasinae (-ne a) r).[*]((17) Mela-II 66. — Sol. 2, 54. — (19) MCap. VI 650.) oppida per continentem a Tarento Vria[*](uria D cum Vossio ad Melam II 4, 7 (Momms. unterit. Dial. p. 47. 61). uaria (-roa R. baria F2) ll.v ob ego. om. ll.v. ad discri- men (Cluver) D2), cui cognomen ob Apulam Messapiae[*](apulam messapiae ego. -lae messapiā (mesa- piam a) F1RE1a. -lae messapia (mesa- A) rv), Aletium[*](aletium v e Ptol. III 1,67. adium DFdR1E1. -iuum a. sarmadium AE2pD. serm- R2), in[*](in v. om.ll) ora vero Senum[*](saenum A. ren- DF1d. senonum va.H), Callipolis[*](callipolis AH. ga- rv), quae nunc est Anxa, LXXV a Tarento. inde XXXIII[*](XXXIIIll.v(D). -II G) promunturium quod Acran[*](acran v. acar- A. agar- F2E2. agr- r) Iapygiam vocant, quo longissime in maria excurrit Italia. ab eo Basta oppidum et Hydruntum

decem ac novem milia passuum, ad discrimen Ionii et Hadriatici maris, qua in Graeciam brevissimus transitus, ex adverso Apolloniatum[*](appollonia (-iae G) AF2cum ras.E2va.H) oppidi[*](oppidi ll. G(S). -dum C(H). -do v) latitudine intercurrentis freti[*](i. F1. id a. C??? B) L??? non amplius.[*]((7) Mela II 66. — § 102: (14) Mela II 66. — (15) Sol. 2, 7.) hoc intervallum pedestri continuare[*](continuare AF2E2v. -uere r) transitu pontibus iactis primum Pyrrus Epiri rex cogitavit, post eum M. Varro, cum classibus Pompei piratico bello praeesset; utrumque aliae inpedivere[*](inpediere F1dRava. H) curae. ab Hydrunte Soletum desertum, dein Fratuentium[*](fratuentium (Momms.CIL IX n. 1006) D2. -ertium Av(S). fratru- r Brot.), portus Tarentinus, statio Miltopes[*](miltopes AF2aD. -paes DRE. -pae H. militop???F1. -tum a3v), Lupia[*](lupia AB. lubia F2. ???upia F1. upia r. upta a. luspia v>), Balesium[*](balesium AF2v. -essum F1dR. -laesum E1. -ssum r), Caelia[*](caelia (ce- R2) AR2S. -lium F2v. -li (ce- R1a) r),Brundisium L??? p. ab Hydrunte, in primis Italiae portu nobile ac velut certiore transitu sicuti[*](sicut E. sic utique R(?)H. sed utique vet.Dal.) longiore, excipiente Illyrici[*](illyrice A. -cae F. -ca ava.S) urbe Durrachio CCXXV traiectu. Brundisio conterminus Poediculorum [*](pediculorum FRava.S. cfr. §38) ager. novem adulescentes totidemque virgines ab Illyriis XII[*](XVI AS. XIII a3va.J) populos genuere. Poediculorum oppida Rudiae[*](ruriae A. rudia va.(P)H), Gnatia[*](gnatia AFRpJ2coll. II 240. egn- r(?)B. ingn- a. stegn- v), Barium[*](barium F2RG. uar- A. bariom r. -ion v), amnes[*](amnex Ra. -ne??? F1. ampes E2. -pe F2. ante va.H) Iapyx[*](iapyx Av. -pryx DRE1. -p??? F1. -pex F2E2) a Daedali filio[*](filio F2V. amnes filio AR2. f r) rege[*](ege A. egee R2. egi F2in ras. del.va.H), a quo et Iapygia Acra[*](Acra D2. aritan A. ami- tan r. -ta pv. amnes G. del.H. Acra, iam U 57. Acra item J2. clari iam D1.), Pactius[*](pactius Fv. -tris A. pattius r), Aufidus ex Hirpinis montibus Canusium, praefluens.[*](Mela II 66. 65.) hinc Apulia Dauniorum cognomine a duce Diomedis socero, in qua oppidum Salapia Hannibalis meretricio amore inclutum, Sipuntum[*](sipuntium R. -ritum o. -pontum Aava.D2), Vria[*](uria Ddv. -iae r. cfr. § 100), amnis
Cerbalus, Dauniorum finis, portus Aggasus[*](aggassus AD2. agasus ov), promunturium montis Gargani, a Sallentino sive Iapygio CCXXXIIII[*](CCXXXIIII AG. -III rv) ambitu Gargani, portus Garnae, lacus Pantanus, flumen portuosum Fertor[*](fertor DF1dTD. -to R. -tur Ea. fer AF2. frento v). Teanum Apulorum itemque Larinum[*](lari- natum H), Cliternia[*](cliterna AF2E2. -em E1. aliternia a3Dal.), Tifernus amnis.[*]((8. 9) Sol. 2, 10.-) inde regio Frentana[*](frentana AFv. ferent- F2in marg. fret- r). ita Apulorum genera tria: Teani a[*](a AF2v (S). om.r Dal.) duce e[*](e Aa2G. om.rv) Grais; Lucani subacti a Calchante, quae nunc loca tenent Atinates[*](atinates AFG. etin- rv); Dauniorum praeter supra dicta coloniae Luceria, Venusia, oppida Canusium, Arpi[*](carpi F2), aliquando Argos Hippium[*](hippium Av. -idium (hypp- E. ypp- a) r) Diomede condente, mox Argyripa[*](argyrippa G. argir- R2) dictum[*](diomede — dictum om.DF1R1Ea). Diomedes ibi delevit gentes Monadorum Dardorumque et urbes duas, quae in proverbii ludicrum vertere, Apinam et[*](et AREB. met rv) Tricam[*](tricam B. aicram DFdRv. aior- Ea. atr- A).[*]((14) Liv. IX 27, 14. Fest. p. 34. 340.) cetera[*](cetero dH. -rum o) intus in secunda region Hirpinorum colonia una Beneventum auspicatius mutato nomine , quae quondam appellata Maleventum, Aeculani[*](aeculani AG(S). ecu- E. ausaecu- F. ausecu- rv(H). auscu- D1), Aquiloni , Abellinates cognomine Protropi, Compsani, Caudini, ligures qui[*](et qui—17 uescellani om.DF1d1RE1a) cognominantur Corneliani et qui Baebiani[*](baebiani D. beb- Il. v), Vescellani. Ausculani[*](ausculani D2. cfr. Momms. ad CIL IXp. 62. Niss. It.IIp. 845 n. 4. aeul- A. ecul- E2. decul- rv. aecul- H. aecl S), Aletrini[*](aletrini F2V. alit- AE2. aletri r), Abellinates cognominati Marsi, Atrani, Aecani, Alfellani, Atinates[*](atinates DdS. anti- A. atti- rv), Arpani, Borcani[*](borcani om.a. uorga- A. uorca- va.B), collatini, Corinenses[*](corinenses dv. cari- A. corri- (carri- F2) r) et nobiles clade Romana Cannenses, Dirini, Forentani, Genusini, Herdonienses[*](herdonienses Aa3H. hord- G. herdori- (erd- R) rv), Irini[*](irini ll.v (D). yr- a. hyr- d(?) B ex Herod. VII 170), Larinates
cognomine Frentani, Metinates[*](metinates AF2a3G. etin- (etm- R) rv. meri- H. cfr. Niss. It. II p. 838 n. 2) ex Gargano, Mateolani, Neretini[*](neretini (-rat- F) ll.v (D). nerit- G. net- H), Natini[*](natini D. mat- ll.v. del. H), Rubustini[*](rubustini AF2E2G(H). -sini r. tubustini v. rob- Dal.), Silvini, Strapellini, Turnantini[*](turmantini (-men- G) dva.D), Vibinates, Venusini, Vlurtini. — Calabrorum mediterranei Aezetini[*](aezetini (M Pt p. 332a)D2. aeget- DREG. eget- av. agaet- F. aelit- A.cfr. Niss. It. IIp. 858), Apamestini, Argetini[*](argentini EB. om. v), Butuntinenses, Deciani, Grumbestini[*](grumbestini AF2H. brum- rv), Norbanenses[*](narbonenses Ava. G), Palionenses[*](palionenses AG(S). balto- r. palto- H. om.v), Stulnini[*](stulnini ll.v(D). sturn- B e Ptol. II 1,68), Tutini. — Sallentinorum Aletini[*](alentini AF2E2a), Basterbini, Neretini, Vzentini[*](uzentini D cumn Mommes. unterit. Dial. p. 52 (CIL IX p. 3). ulent- ll.v(J). uxent- H. ualent- B), Veretini.

[*]((8-10) Mela II 65.) Sequitur regio quarta gentium vel fortissimarum Italiae. in ora Frentanorum a Tiferno flumen Trinium portuosum, oppida Histonium, Buca, Hortona[*](hortona AJ. -tana (ort- Fd) r. Ortona veStrab.V p. 242), Aternus amnis. intus Anxani cognomine Frentani, Carecini[*](carecini Nipperdey opusc. p. 203. -etini 11. J. carent- v. cfr. Niss. It. IIp. 790) Supernates et Infernates, Iuanenses[*](iuanenses (Monvms. CIL IXp. 274) D2. lanuenses ll.v). — Marrucinorum Teatini[*](teatini ve Ptol. III 1,53. teacini (taea- AF) ll) . — Paelignorum Corfinienses[*](corfinien- ses v. coruini-A. cornifici- r), Superaequani, Sulmonenses . — Marsorum Anxatini[*](anxatini DF1ED. anaxt- a. anaxat- AF2J. anxant- dv. hanc sat- R), Antinates[*](antinates D cum Momms.l.l. p. 321 (CIL IXp. 362). ati- Av. atti- r), Fucentes, Lucenses, Marruvini[*](marruini A. -ubini F2. maruuii dva.S). — Albensium Alba ad Fucinum lacum.— Aequiculanorum Cliternini, Carseolani. — Vestinorum Angulani, Pennienses[*](pennienses ll.v. pinnie- a. penne- D. pinne- B. cfr. Ptol. III 1,52), Peltuinates, quibus iunguntur Aufinates Cismontani. — Samnitium, quos Sabellos et Graeci Saunitas dixere, coloniae[*](coloniae Momms.CIL IXp. 239. -nia ll.v) Bovianum[*](bouianum v. -nium AF2. uouianum F1. uobi- R. -nium r) Vetus et alterum

cognomine Vndecumanorum, Aufidenates, Aesernini[*](aesernini (-rrini E) AED. ese- v. ase- r), Fagifulani [*](fagifulani AG. -ugali rv), Ficolenses, Saepinates[*](saepinates H. sep- l. v), Tereventinates[*](tereuentinates S. ter- cuen- A. treuen- G. teuen- da. teren- R. teuentiates r. treuen- v). — Sabinorum Amiternini, Curenses, Forum Deci, Forum Novum, Fidenates, interamnates, Nursini, Nomentani, Reatini, Trebulani qui cognominantur Mutuesci[*](mutuesci TD. -uesti DdEav. -usti R. -taei B. -usci AF2in ras.S. -caei G) et qui Suffenates[*](suffenates Av. sufe- r), Tiburtes, Tarinates [*](tarinates a3B. parin- (paren- A) ll.v).[*](Gelli[an]us: cfr. Peter hist. Rom. fr. P. 94.- Sol. 2, 6. — Varro ap. Fest. p. 343.) in hoc situ ex Aequicolis interiere Comini, Tadiates[*](tadiatestes R. -tester DEa), Caedici[*](cedici Ea. cned- D. aced- F2a3va.H), Alfaterni. Gellianus[*](gelbianus R. gella- E1. Gellius Peterhist.Rom. fr.p. 94. cfr. index) auctor est lacu Fucino haustum Marsorum oppidum Archippe, conditum a Marsya: duce Lydorum; item Vidicinorum[*](uidicinorum AG(J). uitic- (uic- F1) rH. urtic- v) in Piceno deletum a Romanis Valerianus[*](Valerius Antias coni. Münzer p. 376 n. 1). Sabini, ut quidam existimavere, a religione et deum cultu Sebini[*](saebini F2. saeuini F1a. seu- R1dTva.J) appellati, Velinos accolunt lacus, roscidis[*](roscidis F2v. royc- A. prosc- r) collibus.[*]((17) Varro LL V 71. Sol. 2, 23. cfr. Plin. II 209. XXXI 10. 59.) Nar amnis exhaurit illos sulpureis aquis[*](dist.D) Tiberim ex his petens, replet e[*](e AF2v.aa2. om.r) monte Fiscello Avens[*](Auens D cum Prellero. cfr. Serv. Aen. VII 657. aues ll. labens v) iuxta Vacunae nemora et Reate in eosdem conditus. at ex alia parte Anio[*](anio AF2v. annio r), in monte Trebanorum ortus, lacus tris amoenitate nobiles, qui nomen dedere Sublaqueo, defert in Tiberim. in agro Reatino Cutiliae[*](cutiliae Av. -tiniae Fd. -ni ac r) lacum, in quo fluctuetur[*](fluctuet va.S) insula, Italiae umbilicum[*](umbiculum FR2a. uerb- R1) esse M[*](M om.A). Varro tradit. infra Sabinos Latium[*](atium DR1E1. ??? F1) est, a latere Picenum, a tergo Vmbria[*](umbriam A), Appennini iugis Sabinos utrimque vallantibus.

[*](Mela II 65. 64. —)[*]((4) cfr. Paulus Festi p. 212 (117).) Quinta regio Piceni est[*](est Av. et r), quondam uberrimae multitudinis. CCCLX Picentium in fidem p. R. venere. orti sunt a Sabinis voto vere sacro. tenuere ab Aterno[*](aterno av. att- ll) amne, ubi nunc ager Hadrianus et Hadria[*](adrianus et adria DFREaC(item infra)) colonia a mari VI[*](IIIEa.VIIFva.S) . flumen Vomanum, ager Praetutianus[*](praetuttianus DF1RE (fere semper)) Palmensisque [*](palmesisque R. palam- DF1Ea), item[*](idem DFE) Castrum Novum, flumen Batinum[*](batinum Av. ???uat- F2. uiuat- DE. -annū a. iuuatium R), Truentum cum amne, quod solum Liburnorum in Italia relicum est, flumina[*](flumina v(D2). -men ll. H) Albula, Tessuinum[*](albula tessuinum E2D -lates suinum Av. -la teruinum r. -la teruium dTH), Helvinum[*](heluinum AF2v(D2). om.rH), quo[*](quo AF2E2v. quod r) finitur Praetutiana regio et Picentium[*](picentium v. -tum ll. D2cfr. v. 2) incipit.[*]((12) Sol. 2, 10.) Cupra oppidum, Castellum Firmanorum et super id colonia Asculum, Piceni nobilissima[*](dist. Momms. Herm., XVIII p. 192. n) intus, Novana[*](nobana ADE.del.D2It. p. 16). in ora Cluana, Potentia, Numana a Siculis condita, ab iisdem colonia Ancona[*](ancon va.G. -co dT), adposita promunturio Cunero[*](Cumero va.S) in ipso flectentis se orae cubito, a Gargano CLXXXIII[*](CLXXXIII Av(S). -IIII E2Brot. -XXX r). intus Auximates, Beregrani[*](beregrani AG. uer- rv), Cingulani, Cuprenses cognomine Montani, Falerienses[*](falerienses D2. falar- II. v. cfr. Niss.It.II p. 423), Pausulani, Planinenses[*](pleninenses G), Ricinenses, Septempedani[*](septempedani Av. -ales F2. -ates r), Tolentinates[*](tolentinates ego. cfr. CIL IXp. 530. tolenses A tollen- tinas DF1RE1a. -nates v. -nias E2. -ni uel tolenses Fa), Trai- enses[*](traienses ego coil. CIL IX n. 5646. 5647. trace- ll. traice- dT. triace- v treie- H. tree- D2. cfr. CIL IXn. 5832.VI n. 2413,1. 2379a34)), Vrbesalvia Pollentini[*](polentini Ava.G).

[*]((6) Sol. 2, 11 extr. — §113 init.: Mela II 64.) Iungetur[*](iungentur A. -guntur F2(E2?). -gitur R2va.Brot.) his[*](his AEaG(J). hinc F. hic rv (Brot.). huic coni. H) sexta regio Vmbriam conplexa

agrumque Gallicum citra[*](citra AD. circa rv) Ariminum. ab Ancona Gallica ora incipit Togatae Galliae cognomine. Siculi et Liburni plurima[*](plurima AR2a2G. -mi.rv) eius tractus tenuere, in primis Palmensem, Praetutianum Hadrianumque agrum. Vmbri eos[*](umbri eos AF2E2V. -ricos r) expulere, hos Etruria, hanc Galli. Vmbrorum: gens antiquissima Italiae existimatur, ut quos[*](quos Av. que* F. que r)Ombrios[*](ombrios (P) G. umbrios v(D2). -ius A. -iuos r) a Graecis putent dictos, quod in[*](in ego. om. ll.v) inundatione terrarum imbribus superfuissent. trecenta eorum oppida Tusci debellasse[*](debellasse AF2R2E2v. uell- r. uall- ad2T) reperiuntur. nunc in ora flumen Aesis[*](aesis AC. esis v. aessis F2. Aessi r), Senagallia[*](senogallia va.S.), Metaurus fluvius, coloniae[*](colonia a3va.H) Fanum Fortunae, Pisaurum cum amne et intus Hispellum[*](hispellum Av. ispe- R2. spe- DFE. pe- R1d. be- a), tuder. de cetero Amerini, Attidiates, Asisinates[*](asisinates R1 (?)Brct. assisi- A2. assissi-A1. asiri- rv), Arnates, Aesinates, Camertes, Casuentillani[*](assuentillani A. casuentiniva. G), Carsulani[*](carsulani AF2 (R?) v. curs- r), Dolates[*](dolates AF2G. doia- DF1-dv. daia- R. dolactes a. doia- E) cognomine Sallentini, Fulginiates, Foroflaminienenses, Foroiulienses [*](forotulienses REaBrot.) cognomine Concupienses[*](co???npienses A. conp- F2RE2. concubi- va.Brot.), Forobrentani[*](forobrentani AdTRH.-etani F2. -brentani (-prent- F1) DF1. -enuntani a. -tiani E. -emitiani v. forodruen- tani D1. cfr. CIL XIn 6055), Forosempronienses , Iguini[*](iguini ll.G (D). iguui- S. in- ginini .v), Interamnatescognomine Nartes[*](nartes (add.R2) —17 cognomine om.R), Mevanates [*](melianates A), Mevaniolenses[*](meuaniolenses (Cluver) S. -nionenses (meliani- A) II. v. (H). -nienses F2E2G. cfr. Niss. It II p. 379), Matilicates, Narnienses, quod oppidum [*](extr.: Cato fr. 49 p. 50 Peter.) Nequinum[*](neque num DF1E1a 18 mellani A) antea vocitatum est, Nucerini cognomine Favonienses et Camellani, Ocriculani[*](ocricolani DFRE. otricul- va. G(Dal.)), Ostrani, Pitinates[*](piti- nates Niss. ll. cfr. CIL XIp. 939. 876. pitulani ll. xv) cognomine Pisuertes et alii Mergentini, Plestini[*](plestini ll.S. pele- G. pe- v), Sentinates,
Sarsinates[*](sarsinates FdRaBas. cars-DE. sass- AD. fars- v), Spoletini[*](spo- lentini DFREava.Bas.), Suasani[*](suasani AH. suarrani (sarr- F2) rG), Sestinates[*](sessinates A), Suillates, Tadinates [*](tadinates AF2E2aG. ad- r. sad- B), Trebiates[*](treuiates A), Tuficani, Tifernates[*](tibernates DFREa) cognomine Tiberini[*](tiberini — 3 cognomine om.R)[*](tiburini Ava. G. tibini E1) et alii Metaurenses, Vesinicates[*](uesinicates — 4 metaurenses om.Ea)[*](uesi- nicates F2S. bes- A. uesion- DF1dv), Vrvinates[*](uruinates F1d. urbin- AF2v (S). urban- (D?)H(J). cfr. Niss. It. LI p. 396 (CIL XIp. 747)) cognomine Metaurenses et alii[*](hali Aa) Hortenses, Vettonenses[*](uettonenses (Cluver)H. uettio- B. metto- A. metio- rv), Vindinates, Visuentani[*](uisuentani AD1. uiue- rv. nise- D2coll. CILVIn. 2381b, 6. 2383,11) . in hoc situ interiere Feliginates[*](feligenates A) et qui Clusiolum tenuere supra Interamnam[*](interamna R. -ne E2. -nani va.G. inamnam F1. -na DE1) et Sarranates[*](sarsenates AR) cum oppidis Acerris quae Vafriae[*](fabriae A. uatriae H) cognominabantur, Turocaelo[*](turocelo Rdv a. D. turio- a) quod Vettiolum[*](uettiolum AF2Rv(S). uetuo- a. uettuo- r. uetrio- C. netrio- H), item[*](itē AF2in ras.R. inē DE. ē a) Solinates, Curiates[*](suriates Ava.H(D). sed cfr. Biicheleri Vmbri cap. 141), Falinates[*](falinates AF2D. fallien- rv), Sapinates [*](sapinates F2J.2 sapp- AD. apien- r. apienn- d(?)v). interiere et Arinates[*](arinates D1. aria- AJ2. aren- a. arien- rv) cum Crinivolo[*](criniuolo AD. crinou- rv) et Vsidicani et Plangenses, Paesinates[*](pefinates Rd. paefi- E. pefi- a. pisi- va.S), Caelestini. Ameriam supra scriptam Cato ante Persei[*](persaei F. -sici D) bellum conditam annis DCCCCLXIII[*](DCCCCLXIII AF2D. -XIIII rv(J2)) prodit[*](prodidit dava.S).

[*](Mela II 64. 60.) Octava regio determinatur Arimino, Pado, Appennino . in ora fluvius Crustumium[*](crustumum DF1. -timum R. -tunum Ea), Ariminum colonia cum amnibus Arimino et Aprusa[*](aprusa AF2v (S). pru R1. prusa rBrot.), fluvius[*](flu- uius D. -ius is (iis A) ll. -ius his dT. -ius hinc v. (an Rubico, is?)) Rubico, quondam finis Italiae. ab eo Sapis et Vtis[*](utis Cluver. uitis (-tes A) ll.v. cfr. Niss.It.II p. 250) et Anemo, Ravenna Sabinorum oppidum cum amne Bedese, ab Ancona CV, nec[*](ne DE) procul a mari

Vmbrorum Butrium[*](butrium v e Strab. Vp. 214. buut- A. brutium r). intus coloniae Bononia, Felsina vocitata tum[*](uo- citata tum ego. -tum AJ. -ta rv(D2)) cum princeps Etruriae esset, Brixillum, Mutina, Parma[*](parma Av. -rua r), Placentia.[*](Cato fr. 44 p. 50 Peter. —) oppida Caesena, Claterna, Fora[*](fora J. foro (-re A) ll.D1 -rū a3v) Clodi[*](clode A), livi, Popili[*](populi DFREva.B), Druentinorum[*](druentinorum Niss. It. II p. 268 n.10. tru- ll.v. (cfr. CILXIn. 1059)), Corneli[*](licinii cornelii F2), Licini[*](licini om.DF1REaHBrot. lac- cini L), Faventini, Fidentini , Otesini, Padinates, Regienses a Lepido, Solonates saltusque Galliani qui cognominantur Aquinates, Tannetani[*](tannetani AH. tanet- G. tannit- rv), Veleiates[*](ueleiates RBrot. uelegi- A. ueli- rv. cfr. § 47. VII 163) cognomine Vetti[*](ueti Fd. ueteri Brot. e coni. H. uecteri C. ueteti v) Regiates, Vrbanates[*](urbenates Ea. urbin- (um- bran- G) va.H). in hoc tractu interierunt Boi[*](bai DEa), quorum tribus CXII fuisse auctor est Cato, item Senones, qui ceperunt[*](ceperunt AadTS. -rant (coep- DF) r) Romam.

[*](cfr. Plin. II 229. — Sol. 2, 25. MCap. VI 640. Mela II 62. cfr. Isid. or. XIII 21, 26.)Padus, e gremio[*](gremio AF2R2ov. gem- r) Vesuli montis[*](motis DF1E. -tus ao) celsissimum in cacumen Alpium elati finibus Ligurum Bagiennorum[*](bagiennorum D2.. cfr. §47. uagi- AG. gabi- rv) visendo fonte profluens[*](profluens AF2(R?)v. fluens r) condensque se cuniculo et in Forovibiensium agro iterum exoriens, nullo amnium claritate inferior, graecis[*](a graecis ova.G) dictus Eridanus ac poena[*](poena Av. pae- F2. pe- o. paene (pene Ra) r) Phaethontis[*](phaethontis C.-tontis v. -tantis A. pheton- o. paethon- D. pethon- r) inlustratus, augetur ad canis ortus liquatis nivibus, agris quam navigiis [*](quam nauigiis (-gis AD) AF2av(S). -naugis R2. -nauiis DF1. -nauis R1. quamuis EodTH) torrentior, nihil[*](nihil AS. nil rv) tamen ex rapto sibi[*](sibi AF2E2o(R?) v. ibi r) vindicans[*](uendicans F2aTozva.G) atque, ubi linquit[*](linquit (-idR1) ARE2oS. liquit (-u& F) rv. (add. agros v, sed sc. raptum)), ubertate[*](ubertate R2S) largitor[*](largitor ADF1R1J. -itur R2aS(D). -ior ropv).[*]((280, 3) Sol. 2, 25 extr.)CCC p. a fonte addens

meatu duo de LXXXX nec amnes tantum Appenninos Alpinosque navigabiles capiens, sed lacus quoque inmensos in eum sese exonerantes, omni numero XXX flumina in mare Hadriaticum defert[*](defert AR2Sol.v. ref- rao), celeberrima ex iis Appennini latere Iactum[*](Iactum S. ia- v), Tanarum, Trebiam Placentinum, Tarum, Inciam[*](ciaam R. nic- va.H), Gabellum[*](capellum A), Scultennam[*](scultennam A2F2G. -enam A1v. -elnam r), Rhenum[*](rhenum AF2v. re- r), Alpium vero Sturam, Orgum[*](orgam Ra. morgum va.H), Durias duas, Sesitem[*](sesitem D. -te A. ses. Item r. sessi- v), Ticinum, Lambrum, Adduam[*](aduam DFE1), Ollium, Mincium.[*]((12) cfr. Mela II 62. —) nec alius amnium tam brevi spatio maioris incrementi est. urguetur quippe aquarum mole et in profundum agitur, gravis terrae, quamquam diductus[*](diductus (P)S. cfr. VI 120. ded- ll.v(J)) in flumina et fossas inter Ravennam Altinumque per CXX, tamen, qua largius[*](longius A) vomit, Septem Maria dictus facere. Augusta[*](angusta ava.H .) fossa Ravennam trahitur, ubi Padusa vocatur , quondam Messanicus appellatus. proximum inde ostium magnitudinem portus habet qui Vatreni[*](uatreni AF2v. -terni ao. -tereni (-terr- R) r) dicitur, qua[*](quae DF1. que Ra. quo va.S) Claudius Caesar e[*](e om.E1o) Britannia[*](britan- niam E1ao) triumphans praegrandi illa domo verius quam nave intravit Hadriam.[*]((19) Strabo V p. 214.) hoc ante Eridanum ostium dictum est, ab aliis Spineticum[*](spineticum F2v. spen- A. pin- r) ab urbe[*](urbi F1E1. urhi D. uri R1) Spina[*](hispina E1. spana ARE2. yspania a. spira va.B), quae fuit iuxta, praevalens, ut Delphicis[*](deluicis A. delfi- r) creditum est thesauris[*](thensauris DF1E1), condita a Diomede. auget ibi Padum Vatrenus amnis ex Forocorneliensi agro. proximum inde ostium Caprasiae, dein Sagis, dein Volane[*](uola- nae DFE), quod ante[*](quod ante olane om.DF1d1RE1a) Olane[*](olane B e Polyb.1116,10. 11. eol- AE2D. uol- d2. alane F2. -ne v) vocabatur, omnia ea[*](ea ll.v. exD2. ea e coni.S. an excidit exonerata?) fossa Flavia[*](fossa fluuia (flu- A) quam AE2. fossas fluminaque (flumina fossasque C) va.S), quam primi a
Sagi fecere[*](facere Aa) Tusci egesto[*](egesti AF2E2) amnis impetu per[*](pe DR) transversum[*](trauersum DF1REa) in Atrianorum[*](hadrianorum A) paludes quae Septem Maria appellantur, nobili portu oppidi[*](oppidi AF2E2v. om.r) Tuscorum Atriae[*](arriae A. assiae E2inras. adriae F2), a quo Atriaticum[*](triaticum AE2inras. adri- a) mare ante appellabatur[*](appellantur D(F1)R1. -atur a) quod nunc Hadriaticum[*](adriaticum F2R2aC. atri- F1R1). inde ostia plena[*](plena AE2p(R?)B. a pl- rv) Carbonaria, Fossiones[*](Fossiones D2. fo- v. cfr. Niss. It. I p. 206. II p. 215) ac[*](ac om.d(?)S, ante fossiones pos.v)Philistina[*](philistina (fi- 11) ll.S. -nae v), quod alii Tartarum vocant, omnia ex[*](ex om.DF1dE1a) Philistinae fossae abundatione nascentia[*](ex- nascentia DRE1a. ??? na- F. ena- z), accedentibus Atesi ex Tridentinis Alpibus et Togisono[*](togisoro F) ex Patavinorum agris. pars eorum et proximum portum facit Brundulum[*](bru- dulum DF1E1), sicut Aedronem[*](edronem Radva.D) Meduaci duo ac fossa Clodia. his se[*](nis se R. isse A) Padus miscet ac per haec effundit[*](effunditur va.D2), plerisque, ut in Aegypto Nilus[*](nihilus A) quod vocant Delta, triquetram figuram inter Alpes atque oram maris facere proditus , stadiorum[*](stadiū Fa)II[*](IIv. V??? ll. D1) circuitu.[*](Metrodor. fr. 8 Müller.) pudet a Graecis Italiae rationem mutuari, Metrodorus tamen Scepsius[*](scepsius AF2E2Bas. -ptius raov) dicit, quoniam circa fontem arbor multa sit picea[*](pice A), quales Gallice[*](gallie o. -ici a) vocentur padi, hoc[*](ob hoc o) nomen accepisse, Ligurum quidem lingua amnem ipsum Bodincum[*](bodincum ve Polyb. I 16,12. -icum AVen. -ingum r) vocari, quod significet fundo carentem. cui argumento adest oppidum iuxta Industria[*](industrial AFED1) vetusto nomine Bodincomagum[*](bodincomagum Av. bodingo- r), ubi praecipua altitudo incipit.

Transpadana appellatur ab eo regio undecima , tota in mediterraneo, cui marina[*](marina ego. -ia ll.v) cuncta fructuoso alveo inportat[*](inportat a3v a. Brot.). oppida Vibi Forum, Segusio, coloniae ab

Alpium radicibus Augusta Taurinorum — inde navigabili Pado — antiqua Ligurum stirpe, dein Salassorum[*](salaforum DR. -aforum F. -anorum Ea) Augusta Praetoria iuxta geminas Alpium fores[*](foras F1a. fauces va.H), Graias atque Poeninas — his[*](hi E. hys a) Poenos[*](toenos a. floe- E1 ioe- DR. -nas F), Grais Herculem transisse memorant —, oppidum Eporedia[*](oporedia F1dRa. ypo- o) Sibyllinis a[*](all.H. libris a ov(S)) populo Romano conditum[*](condi iussum ov a. H(S). prob. Rück 3 p. 240) iussis. eporedias[*](eporedias (-icas v)E2H. sepore- A. sepure- (-use- R) r) Galli bonos equorum domitores vocant. [*](Cato fr. 40 p. 49 Peter. —) Vercellae[*](uercelle A. uergellae R1. -gillae DF1E1a) Libiciorum[*](lybiciorum a. libyco- B. libico- H) ex Salluis[*](salluis E2D1. -uuiis H. saluis Av(D2). -lyis B. aluis R. all-r) ortae, Novaria ex Vertamocoris [*](uerta- mocoris AD2. -macoris r Ven. (D1). -acomacoris R(?)v(C)), Vocontiorum hodieque pago[*](paga AE2), non, ut Cato existimat, Ligurum, ex quibus Laevi[*](Leui va.Brot.) et Marici condidere Ticinum non procul a Pado, sicut Boi Transalpibus[*](trans Alpes va.Brot.) profecti[*](prouecti Dal.) Laudem Pompeiam, Insubres Mediolanum. Oromobiorum[*](oromobiorum A. -ouiorum E2p. orumbi- uiorum R. orumboui-(mor- Ea) rD. orboui- d. orobi- v) stirpis esse Comum atque Bergomum[*](atque bergomum AF2E2v. om.r) et Licini Forum aliquotque[*](aliquotque F2D2. -otAR2S. -od r. et aliquot v) circa populos auctor est Cato, sed originem gentis ignorare se fatetur, quam docet Cornelius Alexander ortam a[*](a R(?)a3v. om.rD2) graecia[*](greciam A) interpretatione etiam nomiuis vitam in montibus degentium[*](degentium AS. -ibus rv).[*](extr.: Nepos fr. 53 Halm.) in hoc situ interiit oppidum Oromobiorum[*](oromobiorum ego. cfr. v.11. orub-p. orobouiorum R. orumb- rD. boui-a. orobi- v) parra[*](para F1. barra va.S. cfr. M Pt p. 339b), unde Bergomates Cato dixit ortos, etiamnum[*](an etiamtum?) prodente[*](prodente se AF2v. prudentes r) se altius quam fortunatius situm[*](situ F. -tos va. H). interiere et Caturiges[*](caturiges B. -gens Rd. careges A. eaturi (eacri F2inras.) gens rv), Insubrum exsules, et Spina[*](spira F2va.B) supra dicta, item[*](120)
Melpum opulentia praecipuum, quod ab Insubribus et Bois et[*](est (esse a3G) eo va. S) Senonibus deletum eo die, quo Camillus Veios ceperit[*](cepit ut va. G), Nepos Cornelius tradidit.

[*]((7) Mela II 61. —) Sequitur decima regio Italiae, Hadriatico mari adposita, cuius Venetia, fluvius Silis ex montibus Tarvisanis[*](taurisanus a.-nis va.H), oppidum Altinum, flumen Liquentia ex montibus Opiterginis et portus eodem nomine, colonia Concordia, flumina et portus Reatinum[*](reatinum A2in ras.F2R2J. romat- rv), Tiliaventum Maius Minusque, Anaxum[*](Anas- sum va.Brot.), quo[*](quod DE2a) Varamus[*](uarianus EzBrot. -nius a) defluit, Alsa, Natiso[*](natis A) cum Turro[*](turno A. tarro Ea), praefluentes[*](praefluentae DR. -t??? F1. -te E1a. profl- va.G) Aquileiam coloniam XV[*](XII Rva. H) p. a[*](aAv. om.r) mari sitam. [*](Mela II 61. 57. — (17) cfr. Mela II 63. — Nepos fr. 54 Halm.)Carnorum haec regio iunctaque Iapudum[*](iapidum (-pyd- H) ava. D (item infra)), amnis Timavus[*](timauos AS. -aius DF1Ea), castellum nobile vino Pucinum[*](pu- cinum F2R2e corr.v. punicum AE2. puinic- DF1d. puuinic- a1. puicinic- a2. pinic- E1. cfr. XIV 60. XVII 31), Tergestinus sinus, colonia Tergeste, XXXIII[*](XXXIII ll.v(Brot.). XXIII B e Strab. V p. 215 extr.) ab Aquileia. ultra quam sex milia p. Formio amnis, ab Ravenna CLXXXVIIII[*](CLXXVIIII A2), anticus auctae Italiae terminus, nunc vero Histriae. quam cognominatam a[*](aom.A) flumine Histro, in Hadriam[*](hadrio A) effluente e[*](ae D. a E) Danuvio[*](danubio AF2Eava.S (semper)) amne eodemque[*](eadem qui (que F1) DF1Ea) Histro exadversum[*](exaduerso a3v. ad- uersum EH) Padi fauces, contrario eorum percussu[*](percussū DRE. -sso a) mari interiecto dulcescente, plerique dixere falso, et Nepos etiam Padi accola; nullus enim ex Danuvio amnis in mare[*](in mare — 21 flu- mine om.R1) Hadriaticum effunditur. deceptos credo, quoniam Argo navis flumine in mare Hadriaticum descendit[*](discendit AF) non procul Tergeste, nec iam constat quo flumine. umeris travectam Alpis[*](alpices DREa. ap- F) diligentiores tradunt, subisse autem Histro,

dein Savo[*](sauo dfH. sabo ll. sao v. cfr., § 147) dein Nauporto, cui nomen ex ea causa est inter Emonam[*](emonam AFaD2. aem- r B. hem- v. cfr. Momms. CIL III p. 488) Alpisque[*](alpisque F1a1S. -pesque rv) exorienti.

[*]((11) Mela II 57.—) Histria ut paeninsula excurrit. latitudinem eius XL, circuitum[*](circuitum AS(uero add. v). -to R. -tu r)CXXV[*](CXXII va.H) prodidere quidam, item adhaerentis Liburniae[*](et—liburniae Av. om.r) et Flanatici[*](planatici A) sinus, alii CCXXV[*](CCCXXV alii A1. om. va. S), alii Liburniae CLXXX. nonnulli in Flanaticum[*](fanaticum DFEa) sinum Iapudiam promovere a tergo Histriae CXXX, dein Liburniam CL fecere. Tuditanus, qui domuit Histros, in statua sua ibi inscripsit: AB AQVILEIA AD TITIVM[*](ticium a. titum S e Ptol. II 16,2. tityum J. cfr. § 139. 140 extr. Florus II 5,1) FLVMEN STADIA[*](stadio A) MM[*](MM (M Pt p. 306a) D2. M ll.H. CC v). oppida Histriae civium Romanorum Agida[*](agyda F. aegida Verc.cfr. Niss.It.II p. 240), Parentium, colonia Pola, quae nunc Pietas Iulia[*](iulia om. DF1R1E1a), quondam a Colchis[*](colchis F2v. colhis A. colcis r) condita; abest a Tergeste CV[*](CVD. cū (cum Ea) ll. CM p. v). mox oppidum Nesactium[*](ne- sanctium DF1RE. -inū a) et— nunc finis[*](finis Aa3v.-nis in r) Italiae — fluvius Arsia[*](arsia v. mirsie a. myrsiae ADF. -ie RE). ad[*](ad Aa. a DF.om.REv) Polam ab Ancona traiectus CXX[*](CXXAv(S). CXXXr H) p. est.

[*]((17) Mela II 60.—Cato fr. 42 p. 49 Peter. cfr. Plin. VI 5.)In mediterraneo regionis decimae[*]([deci]mae — 16 ceno om.R1) coloniae Cremona, Brixia Cenomanorum[*](cenomanorum R2v. cero- Ea. caero- D. ro- F. co- A) agro, Venetorum[*](uenatorum DFEa) autem Ateste et oppida Acelum[*](acaelum DE. acc- F), Patavium, Opitergium[*](opiterigum a. -rgum R. -rium A), Belunum[*](belunum G. -nium v. uelunum ll. D. cfr. CILV p. 192.1068), Vicetia[*](uicentia Ava. B). Mantua Tuscorum trans Padum sola reliqua. Venetos Troiana stirpe ortos auctor est Cato, Cenomanos[*](cenomannos DFREava.H) iuxta

Massiliam habitasse in Volcis[*](uolscis AEava. G). Feltrini[*](feltrini Ven.(D2). fertini ll.v(G). cfr. Niss. It. II p. 223 n. 6) et Tridentini et Beruenses[*](beruenses (berbe- F2) ll.v(S). berune- H.berne-Verc.) Raetica oppida, Raetorum et Euganeorum Verona, Iulienses[*](ueronam rilienses A) Carnorum. dein, quos[*](quo AR) scrupulosius[*](scrupulosius AS. -ose a3dv. scropulos r) dicere non attineat, Alutrenses, Asseriates, Flamonienses[*](flamminienses larnienses A2in ras.) Vanienses et alii[*](et alii B. tali p. tuli (iuli A2in ras.F2) ll. tulli v) cognomine Carici[*](carici D2Herm. XXI p. 545. curici A2. ???urici A1. culici rv), Foroiulienses cognomine Transpadani, Foretani, Nedinates[*](neni- dates (ueni- C) va. H taruisani A2D. tarus- A1. tauris- rv. cfr. § 126), Quarqueni, Tarvisani, Togienses[*](togienses AB. cog- rv), Varvari[*](uaruani ava.H. -rbari dH). in hoc situ interiere per oram Irmene[*](irmene AJ. iramine rv), Pellaon, Palsicium[*](palsicium AEsG(J). pas- v. pal- sacium Da. -atium r H), ex Venetis Atina et Caelina, Carnis[*](carnis a3Bas. -nes ll. -nos v) Segesta[*](segeste DRava.D) et Ocra, Tauriscis Noreia. et ab Aquileia ad XII lapidem deletum oppidum etiam invito senatu a M. Claudio Marcello L. Piso auctor est.

In hac regione et undecuma[*](undecuma (-cima R2) FRaBrot. -ecum D. XI. rv(H). X. C. XI S) lacus incluti sunt amnesque eorum partus aut[*](aut Av. om.r) alumni, si modo[*](simili modo AES) acceptos reddunt, ut Adduam[*](adduam v. aduam Aa3. adiam r) Larius, Ticinum Verbannus, Mincium Benacus, Ollium Sebinnus[*](uerbanus det sebinus F2dva. S), Lambrum[*](labrum AEs) Eupilis, omnes incolas Padi.

[*](Caelius fr. 13 p. 101 Peter. Timagenes fr. 10 Müller. Nepos fr. 52 Halm. Livius fr. 57 Hertz.)Alpis in longitudinem X???[*](X??? S. X??? ll.v) p. patere a Supero[*](super oram AEs) mari ad Inferum Caelius tradit, Timagenes[*](timagenes v. im- FR. timagines (im- D) r)XXV[*](XXIIva.D) p. deductis[*](deductis AEsv. ducti sunt r), in latitudinem autem Cornelius Nepos C???, T. Livius III stadiorum, uterque diversis in locis. namque et centum

milia excedunt aliquando, ubi Germaniam ab Italia summovent , nec LXX inplent[*](explent FdRava.S) reliqua sui parte graciles, veluti naturae providentia. latitudo Italiae subter radices earum a Varo per Vada Sabatia[*](sauitia DF1Ra), Taurinos, Comum, Brixiam, Veronam, Vicetiam, Opitergium, Aquileiam, Tergeste, Polam, arsiam DCCXLV[*](DCCXLV AEsF2H. -XIII DRa. -X???F1. -XLII v. DCCII L) p[*](p. om.AEsD). colligit[*](egit DF1Ra).

[*]((10) cfr. Sol. 21, 2. — Cato fr. 41 p. 49 Peter. —) Incolae Alpium multi populi, sed inlustres a[*](at F1. ab DRa) Pola ad Tergestis regionem[*](tergesti regiones DFRa1 fecusses DFTR2D. fec- dav. fecues AES. fecses R1) Fecusses, Subocrini, Catali[*](catali AEsH. at- rv. catili G), Menoncaleni[*](menoncaleni AEsD. menoc- Fdv(S). -len Da. -o.celenii R. monocaleni H) iuxtaque Carnos quondam Taurisci[*](taurusci R(?)Dal.) appellati[*](appellati —10 norici AEsF2v. om.r), nunc Norici. his contermini Raeti et Vindelici, omnes in multas[*](quorum R1) civitates divisi[*](diuise ADa). Raetos[*](rhetos F2in ras. retos R2. r&s R1. re Da) Tuscorum prolemarbitrantur a Gallis pulsos duce Raeto. verso[*](uerso AESv. -sus r) deinde in[*](deinde in vet. Dal. -nde ll.v) Italiam pectore Alpium Latini iuris[*](turis EsDFa) Euganeae[*](euganeae v.-nea AEs. eucaneae F. -naeae D. -nec Ra) gentes, quarum[*](quorum AEs) oppida XXXIIII enumerat Cato.[*](Cato fr. 37 p. 49 Peter.) ex iis[*](iis Rv. is F1a. his rD) Trumplini[*](trumpleni AEsp. triumpilini va.D2. cfr. § 136), venalis cum agris suis populus, dein Camunni[*](camuni R(?) G cum B e Strab.) conpluresque similes finitimis adtributi municipis. Lepontios et Salassos[*](salassos EsL. -asos rv) Tauriscae[*](tauriscae AEsv. teutrisque r) gentis idem Cato arhitratur; ceteri fere Lepontios relictos ex comitatu Herculis interpretatione[*](interpretationi AEsRS) Graeci[*](graece R. -cie F1) nominis credunt, praeustis in transitu[*](intransinu D. -inū R. intra??? F1. intra sinū (-nus v) ava. H) Alpium nive membris. eiusdem exercitus et Graios fuisse Graiarum Alpium incolas praestantesque [*](que om.AEs) genere Euganeos[*](euganeus AEs), inde tracto nomine. caput

eorum Stoenos[*](stoenos AESBrot.isteonos r. stonos B e Strab. IV p. 204. stheonos v). Raetorum[*](ratorum AES.. ret- F. reth- r) Vennonenses[*](uennoneces Dad. -etes F1RG. cfr. §137. -ones B) Sarunetesque[*](saruni???esque F1. sarunt etesque DRad. suanet- coni.H) ortus Rheni amnis accolunt, Lepontiorum qui Vberi[*](uiberi va.S) vocantur fontem Rhodani eodem Alpium tractu. sunt praeterea Latio donati incolae, ut Octodurenses et finitimi[*](finium DF1Ra) Ceutrones[*](ceutrones B e Strab. (J2).-tones AESF1.-tohes Da. cuto- nes R. teut-F2. centrones v(H). cfr. XI 240. XXXIV 3), Cottianae civitates et Turi[*](et Turi D2It. p. 36.37. etturi (ettar R) ll.J.2 eturi v(J1).. etS. caturiges et B) Liguribus[*](guribus R. caturigibus f) orti, Bagienni[*](uagienni ll. G. cfr. §47) ligures et qui[*](ut qui AEs) Montani vocantur Capillatorumque plura genera ad confinium Ligustici maris.

Non alienum videtur hoc loco subicere inscriptionem e tropaeo Alpium, quae talis est:

IMP · CAESARI DIVI[*](diuo DFRa) FILIO AVG · PONT[*](ponti. AEs. -tifex DFa). · MAX · IMP XIII · TR[*](ter. DFRa) · POT · XVII[*](XVII om.va.Brot.) · S · P · Q · R · QVOD EIVS DVCTV AVSPICIISQVE GENTES ALPINAE OMNES QVAE A MARI SVPERO AD INFERVM PERTINEBANT SVB IMPERIVM P · R · SVNT REDACTAE[*](redacti AEs) · GENTES ALPINAE DEVICTAE TRVMPILINI [*](triumpilini AEsv. -phi- a. -fi- r. cfr. p. 286,14) · · CAMVNNI[*](caumunni R1. camuni AEsG. cfr. §134) · VENOSTES · VENNONETES[*](uenostes AEsH. uenno- r. -otes v. del. G uennonenses S coll.§135) · ISARCI[*](isarci dG. his- v. isarchi ll.D1) · BREVNI · GENAVNES[*](genaunes Hcoll.Hor.carm. IV 14,10. Strab. IV p. 206. caen- AEs 2F2. -auces ES 1. om.r. naunes v) · FOCVNATES · VINDELICORVM GENTES QVATTVOR · COSVANETES[*](cosuanetes D. cons- dv. cus- R. cosuanetis AEs. -nates (cons- F) r irucinates (-tis A) AEs. uiru- va.H) · RVCINATES · LICATES · CATENATES[*](cattena;es Fava.G) · AMBISONTES[*](abisontes va. H) · RVGVSCI[*](rigusci Fa) · SVANETES · CALVCONES [*](calucones AEsG. allu- r. collu- v) · BRIXENETES[*](brixenetis AEs. -xentes rva.D2) · LEPONTI · VBERI · NANTVATES · SEDVNI · VARAGRI[*](uaragri AEsF2v(S). uer- G. uaua- gri r) · SALASSI · ACITAVONES[*](agitabones DFRa) · MEDVLLI ·

VCENNI[*](ucermi R. -eni F2dG) · CATVRIGES[*](carituriges DFR. -usiges a) · BRIGIANI · SOGIONTI[*](so- gionti AEsG. songi- F2. sonti- DF1dv. sonthi- a. sconti- R) · BRODIONTI[*](brodionti ll.H. -iunti v. bodionti B1coll.§37. ebroduntii B2) · NEMALONI · EDENATES[*](edemnates (eed- a) DFRava.G. adanates CIL Vn. 7231) · VESVBIANI[*](Vesubiani Niss. It. II p. 149 n. 3. cfr. CIL l.l. esu- ll.v) · VEAMINI · GALLITAE[*](gallitae AEsG. -icae v. -itre (-ri R) r) · TRIVLLATI[*](triulacti DRa. -atti va.D. tiulacti Fd) · ECDINI[*](ectini dva. S) · VERGVNNI · EGVI · TVRI[*](Egui. Turi Momms. CIL Vp. 906. eguituri ll.v) · NEMATVRI[*](nementuri C). ORATELLI · NERUSI · VELAVNI[*](uelauri DFa) · SVETRI.

[*]((12) cfr. Plin. XXXIII 78. —) Non sunt adiectae Cottianae civitates XV[*](XII va.D), quae non fuerant[*](fuerunt R (?)G) hostiles, item adtributae municipiis lege Pompeia.

Haec est Italia[*](italiae DF1Ra. -ia e??? F2) diis sacra, hae gentes eius, haec oppida populorum. super haec Italia, quae L. Aemilio Paulo[*](Paulo del. U 58) C. Atilio Regulo cos[*](regulo cus. AEs. Co???s. regulo r. cōs. regi lacus F2). nuntiato Gallico tumultu sola sine externis ullis auxiliis atque etiam tune sine Transpadanis [*](dist. CFW Müller p. 13) equitum LXXX[*](???XXX F1. XXX DRa), peditum DCC armavit, metallorum omnium fertilitate nullis cedit terris; sed interdictum id vetere consulto patrum Italiae parci iubentium.