Naturalis Historia

[*]((15-19) cfr. Plin. XVII 245.) Factum[*](et factum FRE1a) est[*](est om.F1E1a. est et E2. est et hoc va.G(Brot.)) semel, quod equidem in Etruscae disciplinae voluminibus invenio[*](inuenio AdTR2S. -nit D1a. -nitur F. -ni D2R1Epv), ingens terrarum portentum L. Marcio Sexto Iulio cos. in agro Mutinensi[*](mutinense R. -tiense a). namque montes duo inter se concurrerunt crepitu maximo adsultantes recedentesque, inter eos flamma fumoque in caelum exeunte interdiu, spectante e via Aemilia magna equitum Romanorum familiarumque et viatorum multitudine. eo concursu villae omnes elisae, animalia permulta, quae intra fuerant, exanimata sunt, anno ante sociale bellum, quod haud scio[*](inscio R1a) an funestius terrae ipsi Italiae fuerit quam civilia[*](ciuile opva. G. bella ciuilia F2R2J). non minus mirum ostentum et nostra cognovit aetas anno Neronis principis supremo, sicut in rebus eius exposuimus, pratis oleisque intercedente publica via in contrarias sedes[*](sedis AS. -dens F1) transgressis in agro Marrucino praediis[*](praesidis FR2E1ao) Vetti[*](uetti D2. cfr. XVII 245. CILIX 3019. ueti A. uecti rv) Marcelli equitis Romani res Neronis procurantis.

[*](Aristot. meteor. II 8 p. 368b, 8. Beda n. r. 49. — (23) Tac. ann. II 47. Strabo XII p. 579. Sol. 40, 5. — (205, 2) Cael. Antip. ap. Cic. de div. I 78 (Peter hist. Rom. fragm. p. 102). Liv. XXII 5, 8. (Flor. II 6, 14).)

Fiunt simul cum terrae motu et inundationes maris, eodem videlicet spiritu infusi aut[*](ac R(?)H. uel Beda)terrae[*](terrae sidentis vet.Dal. residentis (-tes R2) ll.v. terrae resid- H) sidentis sinu recepti. maximus terrae memoria mortalium exstitit motus Tiberii Caesaris principatu, XII urbibus Asiae una nocte prostratis; creberrimus Punico bello intra eundem

[*]((10) cfr. Herodot. II 10. Thuc. II 102. Strabo I p. 59; X p. 458. — Homer. δ 354. cfr. Plin. V 128. XIII 69. 70. XXV 12. Aristot. meteor. I 14 p. 351b, 29. Mela II 104. Sen. NQ VI 26, 1. Lucan. X 509. Serv. Aen. XI 262. — (13) cfr. Plin. III 57. Theo- phr. hist. pl. V 8, 3. — (14) Strabo I p. 58 extr. — Herodot. II 10.)

Eadem nascentium causa terrarum est, cum idem ille spiritus adtollendo[*](adtollendum ap. att- DFE) potens[*](potens R2adpv. -tē A. -test E2. ponens r) solo non valuit erumpere. nascuntur enim, nec fluminum tantum invectu[*](inuecto Ra. uecto F1), sicut Echinades insulae ab Acheloo amne congestae maiorque pars Aegypti a Nilo, in quam a Pharo insula noctis et diei cursum fuisse Homero credimus, nec recessu maris, sicuti[*](sicuti olim ego, -ut idem AR2dTv(S). -ut eodem (eid- D2B) r. -ut pridem coni. D2) olim Cerceis[*](cerceis FR1adTp. circ- rv(S). de circ- C). quod[*](quod del. U 34) accidisse et in Ambraciae portu decem milium passuum intervallo et Atheniensium [*](dist.ego)quinque milium[*](milium passuum F1RaS) ad Piraeeum memoratur. et[*](et—16 adluebat om.p) Ephesius[*](ephesius (sc. portus) FRE1(D?). -sios AdT. -sus a. -si E2v. addunt ubi AE2a(RD?)v, post quondam d2T) quondam aedem Dianae adluebat[*](adluebat AR2E2v. abluerat r). Herodoto quidem si credimus, mare fuit supra Memphim usque ad Aethiopum montes itemque a planis Arabiae, mare circa[*](mare et circa E2C) Ilium et tota Teuthranie[*](teuthranie T(D?)S. -niae AF2v. -nte R2. -nia B. -tranie R1a. -nia F1E) quaque campos intulerit Maeander.

[*]((1) Ammian. XVII 7, 13. — (4) cfr. Plin. IV 70. Sen. NQ VI 21,1 (II 26, 6). Iustin. XXX 4. Plut. de Pyth. orac. 11 p. 399c.)

Nascuntur et alio modo terrae ac repente in aliquo mari emergunt, velut paria secum faciente natura quaeque[*](que quae F1. Quaequae F2. quae E) hauserit hiatus alio loco reddente.

Clarae iam pridem[*](primae F1R1E1a) insulae Delos et Rhodos memoriae[*](memoria FRaz) produntur; et natae[*](enatae (del. et) R2v.dist.ego) postea minores, ultra Melon[*](melo R1va. C) Anaphe[*](anafe FE1a. nafe R1. olathe R2), inter Lemnum et Hellespontum Neae[*](neao A. nec a. Nea F2va.S), inter Lebedum[*](lebedum AdE2v. lesbum F1E1a. besb- r)[*](uncos posui cum U)et Teon[*](theon dva. C. puteo RE1a. ??? on F1) Halone[*](helone a. alonae A. -ne Fva. H), inter Cycladas[*](Cycladas exhibent ll.v) * Thera et Therasia, inter easdem * Olympiadis CXLV[*](centum XLV A. CXXXV Edva. D. XXXV r) anno * quarto[*](Olympiadis — quarto cum U 36 huc ransposui; post) [post annos CXXX] Hiera eademque Automate, et ab ea duobus stadiis post annos CCXLII[*](CCXLII ego cum U. CX in ll.v. LX R2) nostro aevo lunio[*](iunio Ad1fSalmant. m. iunio rv) Silano Valerio[*](ualerio ego coll. Sen. N Q II 26, 6 et U 36. laelio A. c. lelio R2. maro lellio (??? ellio E1) E. m. celio (cellio a. ???elio d2) R1ad. marco caelio (caellio D) r. L. G. et L v) [Balbo[*](ballo E.uncos posui cum U)] cos. [*](Posid. ap. Strab. VI p. 277. — (15) Timae. ap. Strab. V p. 248; p. 247 extr.) a. d. VIII idus Iulias[*](iulii dEava.G) Thia.

ante nos et iuxta Italiam inter Aeolias insulas, item iuxta Cretam emersit[*](emersit e mari va.S) MM.D passuum una cum calidis fontibus, altera Olympiadis CLXIII[*](CLXVIII R2. CXLIII va. H) anno tertio in Tusco sinu, flagrans haec violento cum flatu, proditurque memoriae, magna circa eam[*](illam R(?)va. D) multitudine piscium fluitante confestim expirasse quibus ex his cibus fuisset. sic et Pithecussas in Campano sinu ferunt[*](fertur Ea.cfr. § 235 extr.) ortas, mox in his montem Epopon, cum repente flamma ex eo emicuisset, campestri aequatum planitiei[*](planitiei ego. -itie F2dREC. -tiae rv (S)). in eadem et oppidum haustum profundo, alioque motu terrae stagnum emersisse, et alio provolutis montibus insulam extitisse Prochytam.

[*](Strabo I p. 54. 60. VI p. 258. Sen. NQ VI 30, 3. Ov. met. XV 290. — Plin. IV 63. - Diodor. XII 59, 2. — Plin. III 85. - (207, 5) Strabo I p. 60. Ov. met. XV 287. — (7-10) cfr. Plin. V 133. 115. 114.) Namque et hoc modo insulas rerum natura fecit: avellit Siciliam Italiae, Cyprum Syriae, Euboeam Boeotiae, Euboeae Atalanten et Macrian[*](macrian AS. -Iā rv. -in G), Besbicum Bithyniae , Leucosiam Sirenum promunturio.

rursus abstulit insulas mari iunxitque terris, Antissam Lesbo, Zephyrium Halicarnaso, Aethusan[*](aethusam P(L). eth- pv. aechusan F. echu- (ecu- a. echiu- R2) r) Myndo, Dromiscon et Pernen[*](Prienen B) Mileto, Narthecusam Parthenio promunturio. Hybanda , quondam insula Ioniae, ducentis nunc a mari abest stadiis, Syrien[*](syriten AF2va.(P)L. cfr. V 115) Ephesus in mediterraneo[*](mediterranio a. -nea va. S) habet, Derasidas et Sapphoniam[*](sapphoniam AE2D. sapho- dTp. sappo- R. sapo- FE1a. -nia D. Sophoniam v) vicina[*](uicina ei R2EpC(D). -nam ei AF2dTv. -nei DF1. -ne R1a. -na est R2) ei Magnesia[*](magnesię a. -sie R2e corr.).[*](Plato Tim. p. 25 (Strabo II p. 102). — (16) Strabo I p. 59. 49. (Plin. IV 5). Ov. met. XV 289. — (19) cfr. Plin. V 106). — (20) Aristot. meteor. II 8 p. 368b, 30. Strabo I p. 58,) Epidaurus et Oricum insulae' esse desierunt.

in totum abstulit terras primum omnium ubi Atlanticum[*](atlantiū FR1E1a) mare est, si Platoni credimus, inmenso[*](inm???se R1. in medio R2va. G) spatio, mox interno quoque[*](quoque ego (et dist.). quo pzSalmant. que a. hodieque F2f. quae r v. an potius in quo?): videmus[*](uidemus F2R pv. -dimus r) hodie[*](hodie om.F2) mersam[*](mersam in R2 sin F1a) Acarnaniam[*](hodie — acarnaniam om.D1F1R1E1a) Ambracio sinu, Achaiam Corinthio , Europam[*](an Europam perruptam? cfr. V 141) Asiamque Propontide et Ponto. ad hoc perrupit mare Leucada, Antirrhium[*](antirrhium AB. -ipyrrhum DF. -rrum EdT. -pirrum a. antypirrium R), Hellespontum, Bosporos duos.

Atque ut sinus et stagna praeteream, ipsa se[*](se (quae se z) comest E(?)fz(P)H. se condens F2R 2v. secum (saec- F1) est r) comest terra. devoravit Cibotum[*](cebotum R2. cyb- FdEva.S) altissimum montem cum oppido Cariae[*](cariae D. -ice R2in ras. -ite DF1dE. cante a. caryce A, curice F2. -ite v), Sipylum in Magnesia et prius in eodem loco clarissimam urbem, quae Tantalis vocabatur,