Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
[*](Th. VI 2, 4 extr. (Pl. XXI 57. XIII 101. XVI 144. XIX 32). cfr. Col. V 8, 5. — Fenest. fr. 7 Pet.)
Oleam[*](oliuam M) Theophrastus e celeberrimis Graecorum auctoribus urbis Romae anno circiter CCCCXL negavit nisi intra XXXX passuum ab mari[*](a mari va.S) nasci, Fenestella vero[*](que del.D2va. S. quae D1F) omnino non fuisse in Italia Hispaniaque aut[*](aut MD2dTS.om. r. atque v) Africa Tarquinio Prisco regnante, ab annis populi Romani CLXXIII[*](CLXXIII MdTBrot. CLXXXIII rv), quae nunc pervenit trans Alpis quoque et in Gallias Hispaniasque medias.[*]((15) cfr. Pl. XVIII 16. Cic. de off. II 58.) urbis quidem anno[*](anno om.M) DV Appio[*](apio FEa) Claudio Caeci nepote L[*](I (pro L) Fda). Iunio cos. olei librae duodenae[*](duodenae MEadv. due dene D1FG. duae denis D2D)denis[*](denis ego. om. ll. v. cfr. luc. p. 132. n. luc. p. 64 n. 24) assibus veniere, et mox anno DCLXXX M. Seius[*](seiu f Ea. sergius z. Seruius va. G) L. F[*](I. f. F. if Ea. T. F. va. G) . aedilis[*](edilis (-li Ea) corilis FEa) curulis olei denas libras singulis assibus praestitit populo Romano per totum annum.[*]((4) Col V 8, 2. 5.) minus ea miretur qui sciat post annos[*](consulatu va.JI) XXII Cn. Pompeio[*](pompeio MdzJ. -pei rS. -peii v) III[*](III (Pighius) H. ter M. IIII rv) cos. oleum[*](eleum M) provinciis Italiam misisse. Hesiodus[*](hesiodos M) quoque, in primis culturam[*](culturam MD. -tum rv) agrorum
docendam arbitratus vitam, negavit oleae satorem fructum ex ea[*](ea om.M) percepisse quemquam[*](quamquam F1Ea): tam[*](tam om.Ea) tarda tunc res erat. at nune etiam in plantariis ferunt[*](feruntque (om. translatarum) M1. ferunt C), translatarumque altero anno decerpuntur[*](decerpum turbacae F. -ptum urba- nae Ea) bacae. Fabianus negat provenire in frigidissimis oleam[*](oleam — calidissimis om.M)[*](oleam (DG?) v. -eum FEa) neque in calidissimis.[*](Verg. GII 86. Cato 6, 1. Varro I 24, 1. (LL V 108). Col. V 8, 3. Isid. XVII 7, 63. 64. 66. — Verg. G II 420 sq.) Genera earum tria dixit Vergilius, orchites[*](orcites M. -chades D2. cfr. § 20. 21) et radios et[*](ue ll. G. aut v) posias[*](posias ll.v(S). pausias D2Verc. cfr. § 13), nec desiderare rastros aut falces[*](flaces F1. falices Ea. falcem va. H) ullamve curam. sine dubio et in iis[*](is MFd. his EaS) solum maxime caelumque refert[*](referi F1. -rri F2Ea). verum tamen et tondentur, cum et vites, atque[*](utque FE. utiq; a) etiam interradi gaudent. [*]((10) Th. C VI 8, 3. Col. XII 52,1. 2. (54, 1). Pallad. XII 4, 1. — (15) cfr. Col. XII 52, 10.) consequens earum vindemia est arsque vel maior olei[*](olei MDGdTH(J). oleo Fea. -eo quam v. -eum quam C(S)) musta temperandi. ex eadem quippe oliva differunt suci. primum omnium cruda[*](fcruda F1. e cruda L)dat[*](dat Müller em. III p. 3. om. ll.v) atque[*](quae (pro atque) Müller ib.) nondum inchoatae maturitatis[*](habet (pro hoc) D); hoc sapore praestantissimum. quin et ex[*](an ex ea?) eo prima unda preli lautissima[*](lautissima MJ. laudat- rv) ac deinde per deminutiones[*](diminutiones ava.S), sive in sportis[*](in sportis — siue MD2S. om. rv) prematur sive, ut nuper inventum est, exilibus regulis pede incluso. [*](Col. XI 2, 83. XII 52, 9. Geop. IX 17, 1. — (19) Athen. II 56a. Th. C II 8,2. VI 8,4.) quanto maturior baca, tanto pinguior sucus minusque gratus. optima autem aetas ad decerpendum inter copiam bonitatemque incipiente baca nigrescere[*](bani crescere FEa), cum[*](cum (qum D1) II.J. quam D2S. nostri v) vocant druppas, Graeci vero drypetidas[*](drypetidas S. petiadas M. drypeditas (try- a) r. -etas v). cetero distat[*](distat tum ego. -tat u M. -tant an r. -tat an v. -tat utrum Mone. cfr. n. luc. p. 49)
tum, maturitas illa in torcularibus fiat an ramis, rigua fuerit arbor an suo[*](an suo Mv. hanc suo r) tantum baca suco nihilque aliud quam rores caeli biberit.Vetustas oleo taedium adfert, non item ut vino, plurimumque aetatis annuo[*](anno Mzva.G) est, provida, si libeat intellegere, natura, quippe temulentiae nascentibus vinis uti necesse non est, quin immo invitat ad servandum blanda inveterati[*](inter- ueterati FEa) caries: oleo[*](///eo E2) noluit parci fecitque[*](fecitque ueterati ea Ea. -ratica z. -ratum ea va.G) ea necessitate promiscuum et vulgo. [*]((10) Varro I 2, 6. Strabo V 238. Hor. od. II 6, 16; sat. II 4, 69. 8, 45. Martial. XIII 101. — (11) Cato 6, 2. Col. V 8, 3. 4. Isid. XVII 7, 65. — (14) Strabo V 238. III 144 med. Martial. XII 63, 2. Paus. X 22, 19. Lucian. navig. 23. cfr. Col V 8, 5. Pl. XVII 31. 93.) principatum in hoc quoque bono obtinuit Italia e[*](e om.Eava.J) toto orbe, maxime agro Venafrano[*](uenafrano Mv. ue (om.Ea) afrano r) eiusque parte quae Licinianum [*](licino anū F1. luciniarū Ea) fundit oleum, unde et Liciniae[*](lucinię a) gloria praecipua olivae. unguenta hanc palmam dedere accommodate[*](accomodatu. . odorē Ea) ipsis odore, dedit et palatum delicatiore[*](delicatiorem E1z) sententia; de cetero bacas Liciniae nulla avis adpetit. relicum certamen inter Histriae[*](historiae F) terram et Baeticae[*](beticae F2Ea. -iae F1) par[*](par est Mv. parē a. -rem (-trem F1) r) est. cetero[*](cetero fere MJ. -ro (-rum Ea) fert r. om. v) fere vicina bonitas provinciis excepto Africae frugifero solo: Cereri[*](cereri MG. -ris E. ceteris azv. -ri DFG) id[*](id to- tum ego. totum MJ. totum id rv(D)) totum natura concessit, oleum ac vinum non[*](non ll.v(G). del. B. (tantum non coni. S. cfr. § 17 et XIV 14. 120. XVII 20)) invidit tantum satisque gloriae in messibus fecit. reliqua erroris plena[*](plena erroris dJ. erro M), quem in nulla parte vitae[*](uitae om.M) numerosiorem esse docebimus[*](edomus M. docuimus J coll. V 3 sq.).
[*](10.14.15)[*]((20. 514, 1) Varro I 64. Diosc. I 140. Isid. XVII 7, 69.)[*]((4) Th. C I 19, 3. 5. (VI 8, 1. 5). — (14) Th. ib. 4. - Cato 65. Col. 1 6, 18.) Oliva constat[*](oliua constat MJ. -uae (-ue DF1G) constant (-trant F) rv) nucleo, oleo, came, amurca. sanies
haec est eius amara; fit ex aquis, ideo siccitatibus minima[*](minimi M. -me F1), riguis copiosa. suus quidem olivae sucus oleum est, idque praecipue ex inmaturis intellegitur[*](intellegitur MJ. -imus rv), sicut in[*](in ego. om. 11. de v. cft. § 29. 39. 43. 94. 95. 105. IX 78. 106. 141 al.) omphacio docuimus . augetur oleum ab[*](ab Mv(J). ad rH(D)) arcturi exortu[*](exortu v(J). -tum ll.H(D)) in[*](in a. d. MJ. in ad DFG. /// ad d. ad Eav. del. G. a. d. H(D)) a. d. XVI kal.[*](12,130) Oct., postea nuclei increscunt et caro. tum[*](tum ego luc. p. 128. cum ll.va.D) si etiam[*](si etiam MD. siti et Ea. sici & r. sitienti v) copiosi[*](copiosi imbres ego 1. 1. copio- siores M. imbres copiosi rva.D) imbres accessere, vitiatur oleum in amurcam. huius color olivam[*](in imum Ea) cogit nigrescere, ideoque incipiente nigritia minimum amurcae, ante eam nihil est[*](est ego (et dist.). et ll.v. cfr. § 14. 15). error hominum falsus existimantium maturitatis initium quod est vitii proximum, deinde quod oleum crescere olivae came arbitrantur[*](arbitrantur v. -amur ll.S), cum sucus omnis in corpus abeat[*](habeat FdEa) lignumque intus grandescat. ergo tum maxime rigantur; quod ubi cura multisve[*](multisue GT(P)Brot. -ti siue DF. -ta siue Eav) imbribus accidit , oleum absumitur nisi consecuta serenitate quae corpus extenuet. omnino enim, ut Theophrasto placet, et[*](et ll.S. om.dT. est v) olei causa calor[*](calor est dTJ. -ores DGS. -oris F. -or Eav) est[*](et in Ddva.D), quare in torcularibus etiam ac[*](ac D2D.a D1FGd. in Eav) cellis[*](macellis va.B) multo igni quaeritur. [*](Th. ib. 4. C I 20, 3. — (20) Cato 144. Col. XII 52,9. Geop. IX 17, 6.) tertia est culpa in parsimonia[*](paffimonia F. parci- SJ), quoniam propter inpendium decerpendi expectatur ut decidant[*](decidant D2D. -at rv) olivae[*](oliuae DFdD. -ue G. -ua Eav). qui medium temperamentum in hoc servant, perticis decutiunt cum iniuria arborum sequentisque anni damno. quippe olivantibus lex antiquissima fuit: oleam ne stringito[*](stringito dv. instr- D2. sir- r) neve verberato. [*](Varro I 55, 2. 3. Geop. ib.) qui cautissime agunt, harundine[*](harundinem DFG) levi ictu nec adversos percutiunt ramos. sic quoque alternare fructus cogitur decussis germinibus, nec minus si[*](si/// Ev. sit a. sic r) expectetur ut cadant[*](cadant ego. -at ll.v) ; haerendo enim ultra suum tempus absumunt venientibus alimentum et[*](et D2v(D). ut rS) detinent locum. argumentum est quod nisi ante favonium collectae novas vires resumunt et difficilius cadunt.[*](cfr. Varro I 24, 1. 2. Col. V 8, 3. 4. 6.) Primae[*](primae ego n. luc. p. 21. (cfr. has v. 9). prima ll. G. -mum v) ergo ab autumno colliguntur[*](colligitur v) vitio operae[*](operae G. -re ll. v), non naturae[*](na- tura Eava.G), posia[*](posia (a in ras.) cui d2v(S). possia cui DIFG. posse ac ui Ea. pausia cui D2Verc. (passim)) cui plurimum carnis, mox orchites cui olei, post radius[*](radius G. -ios v. -ias (et ad marg. regiae) D2. regias r). has enim ocissime occupatas[*](occupatos F1. -pat estas (aestas v) Eava. G(S)), quia sunt tenerrimae, amurca cogit decidere. differuntur[*](differentur D1FG) vero etiam in Martium mensem callosae, contra umorem pugnaces ob idque minimae[*](minime FEa), Licinia, Cominia[*](cuminia DFG), Contia, Sergia, quam Sabini regiam vocant, non ante favonii adflatum nigrescentes[*](nigrescentes v. -tis ll.D), hoc est a. d. VI id. Feb.[*]((18) Cato 64. (Col. XII 52, 18. 19).) tunc arbitrantur eas maturescere, et quoniam probatissimum ex iis[*](his ll.D) fiat oleum, accedere etiam ratio pravitati videtur feruntque frigore austeritatem[*](austeritatem MD. sterili- r. cfr. luc. p. 102) fieri, sicut copiam maturitate[*](maturitate v. -atem ll), cum sit illa bonitas non temporis, sed generis tarde putrescentiun in amurcam. similis error collectam servandi in tabulatis nec prius quam sudet premendi , cum omni mora[*](hora Eava.G) oleum decrescat, amurca augeatur. itaque vulgo non amplius senas libras singulis modiis exprimi dicunt. amurcae mensuram nemo agit, quanto ea copiosior reperiatur in eodem genere diebus adiectis.[*](Th. C VI 8, 5. 3. (H II 2, 12).)[*]((4) Th. C VI 8, 7.) omnino invictus[*](inuictus MJ. in uictu (uita v) rv) error et[*](et ll.D. est v) publicus tumore[*](tumor M) olivae crescere oleum
existimandi[*](existimantium (om. cum) Eava.J) , cum[*](nec MJ. cum rv) praesertim nec magnitudine[*](magnitudinem M) copiam olei constare[*](non constare va.J) indicio sint quae regiae vocantur, ab[*](ab om.Ea) aliis maiorinae [*](maio- rinae MG. -na et r. -nae et v), ab[*](ab i M) aliis babbiae[*](babbiae MJ. bambiae rv. phauliae B e Th.), grandissimae[*](gratissimae E1) alioqui, minimo suco[*](dist. ego luc. p. 37 n. 21). et in Aegypto carnosissimis olei exiguum, Decapoli vero Syriae perquam parvae, nec cappari[*](cappari Mv. capari d. appari (apa- E) r) maiores, carne tamen commendantur . [*]((7.8) Martial. I 43, 8. V 78, 19. — (8) Col. XII 49, 3. 50, 1–3. 51, 2. Geop. IX 28, 1. — (9) Col. XII 49, 8. 50, 5. Pallad. XII 22. Athen. IV 133a. Geop. IX 33, 3. Isid. XVII 7, 67 extr. — (11) Col. XII 49, 2. 5.) quam ob causam Italicis transmarinae praeferuntur in cibis, cum oleo[*](olei M. ul/// F1) vincantur, et in ipsa Italia ceteris Picenae[*](primum G2) et Sidicinae. sale illae privatim condiuntur[*](condiuntur MD2v (J). -ian- tur rS) et ut reliquae[*](reliqua DFG) amurca sapave, nec non aliquae oleo suo et[*](et ll.v(S). del. B(J)) sine arcessita[*](arcessita MBrot. accers- B. arcesita F. arte sita (sua v) Eav) commendatione purae innatant, colymbades[*](co- lumbades M. colim- FEaVen.). franguntur eaedem[*](eadem F1Ea) herbarumque viridium sapore condiuntur. fiunt et praecoques[*](prae- coques M. -oces rv. cfr. n. luc. p. 54) ferventi aqua perfusae quamlibeat[*](quamlibeat MJ. -bet rv) inmaturae ; mirumque dulcem sucum olivas bibere et alieno sapore infici. purpureae sunt et[*](et om.MJ) in iis[*](in his (is M) ut (& F1) MDFGdG. his ut EaB. in iis et in v), ut uvis, in nigrum colorem transeuntibus posiis[*](possis M. pausiis D2. posiae (paus- Verc.) Eava.S) . sunt et superbae praeter iam dicta genera. sunt et praedulces, per se tantum siccatae uvisque passis dulciores, admodum rarae in Africa et circa Emeritam Lusitaniae. [*]((2) cfr. Col. XII 51, 3.) oleum ipsum sale vindicatur a pinguitudinis [*](pinguidinis E1. -uedinis az) vitio. cortice[*](concise E. -sę azva.B) oleae conciso odorem accipit. medicatio [*](medicatio (-ita- M) ll.v(S). -cati B) alias[*](alias B. alia (-io F1) v(S)) ut vino; palati gratia nulla est nec tam numerosa differentia: tribus ut plurimum bonitatibus[*](bonitatis EaVen.) distat. odor in tenui argutior, et is[*](his F2) tamen etiam in optimo[*](optimo MG. -me DFG. -ma Eazv) brevis.[*](Diosc. I 30. cfr. Pl. XXIII 80–82. — (6) Pl. XXVIII 50. (Varro I 55, 4). — (8) Dion. Hal. VI 13 p. med. — (9) Paul. Festi 192, 4. (cfr. Verg. G III 21. Pl. infra 125). — (10) Paus. I 27, 2. V 15, 3. Lucian. Anachars. 9. Geop. IX 1,4.)
Oleo natura tepefacere corpus et contra algores munire, eidem fervores capitis refrigerare. usum eius ad luxuriam[*](adiunxerim uerteres M) vertere Graeci, vitiorum omnium genitores, in gymnasiis publicando: notum est magistratus honoris eius octogenis sestertiis strigmenta olei vendidisse. oleae honorem Romana maiestas magnum perhibuit[*](praebuit E(?) va.S) turmas equitum idibus Iuliis ea[*](ea ego. ex ea (er M) ll.v) coronando, item minoribus triumphis ovantes. Athenae quoque victores olea coronant, Graecia[*](graecia MJ. -ci rS. -ci uero v) oleastro Olympiae.
[*](Cato 6, 1. 2. (Varro I 24, 1. 2).) Nunc dicentur Catonis placita de olivis. in calido[*](concalido M. caldo Cato) et pingui solo radium maiorem, Sallentinam[*](sallentinam MJ. sale- rv), orchitem[*](orcitem MFCato. cfr. § 4), posiam[*](pusiam F. poseam Cato), Sergianam[*](sergianam MCato v. segreg- r), Cominianam[*](cominianam Mv (J). comm- FE2a. comminiam E1. Comi- S. Colminianam Cato. -miniam Varro), albiceram[*](albiteram M. -icerem Cato) seri iubet adicit15 que[*](dist. ego) singulari prudentia: quam earum in iis[*](in iis MCato B(J). in his D2. infimis D1v. in finis (-nes Ea) r. in fini- timis G. in fingulis d2T(P)S) locis optimam esse dicent[*](dicent Cato. -cens M, -cunt Ea. -cant rv), in frigido autem et macro Liciniam. pingui enim[*]((om. enim) autem E. -tem et a) aut ferventi vitiari[*](uitiari eius MD2d2in ras. v(J). -iari eris F2G. -iari///is D1. -i/////ris F1. -iaberis Ea. -iari S) eius oleum arboremque ipsa[*](ipsa M. -am rv. cfr. n. luc. p. 52) fertilitate[*](fertilitatē F) consumi, musco[*](musco MD2v. -co eo D1(?). mus eo r) praeterea et[*](et ll.v(D). om. Bas.) rubore[*](rubore MD. rob- rv. rubro B e Cat.) infestari. [*]((1) Cato 7, 4. — (3) ib. 65, 1. 2. — (6) ib. 64, 2.)spectare oliveta in favonium loco exposito solibus censet,
nec alio ullo modo laudat.condi olivas optime orchites[*](orcites M. archithes F) et posias, vel virides in muria vel fractas[*](factas M. frictas J) in lentisco[*](len- tesco F. -tisca M). oleum quam[*](diua F. diu Eazva.G) acerbissima[*](aceruissima F. -mum Ea(va.B)) oliva optimum fieri. cetero quam primum e terra colligendam[*](colligenda MEaz), si inquinata sit, lavandam[*](lauanda Eaz); siccari triduo satis esse. si gelent frigora, quarto die premendam[*](premenda Eaz); 5 hanc[*](has Ea) et sale[*](salem M) aspergi. oleum in tabulato minui[*](minuit M) deteriusque fieri, item in amurca et[*](et om.Ea) fracibus[*](fragibus (-ilius a) FEa. fla- va.B) — hae sunt carnes et inde faeces —; [*](Cato 64, 2. 67, 1. 66. 65, 2. 66 init. 67, 1. — (12) ib. 66 extr. 67, 2.) quare saepius die[*](in die dTS) capulandum[*](decapulandum va.(P)H), praeterea concha[*](concha Müller em. III p. 5 e Cat. concham M. -as rv. in conchas G) et[*](et in Md. et rv) in plumbeas cortinas[*](scor- tinas M); aere vitiari. ferventibus[*](ferentibus M) omnia ea fieri clausisque torcularibus et quam minime ventilatis[*](uentilatos FEa), ideo nec[*](dist. Müller em. III p. 4) ligna ibi caedi oportere — qua de causa[*](causas M) e nucleis ipsarum ignis aptissimus —; ex[*](& (pro ex) FEa. et e va.S) cortinis in labra fundendum, ut[*](una M) fraces[*](fraces MB e Cat. feces r. faec- v) et amurca linquantur[*](linquantur MD. liq- r. -uentur v). ob id[*](solide ob id EasS. (cfr. v. 16)) crebrius vasa mutanda [*](mundanda va.(P)H), fiscinas spongia[*](spongeat F) tergendas[*](tergenda FEa), ut quam maxime pura sinceritas constet. [*]((15. 16) cfr. Col. XII 52, 21. Geop.IX 17, 5. — (18) cfr. Varro I 24, 3.) postea inventum ut lavarentur utique ferventi aqua, protinus prelo[*](prelo aH. praelo Mv. -los F. proelo E) subicerentur solidae — ita enim amurca exprimitur[*](& pręmitur F) —, mox trapetis fractae premerentur [*](premuntur Ea)[*](dist. (P)H) iterum. premi plus quam centenos modios non probant : factus[*](factuus M. fractus D2. fruct- va.B. item infra) vocatur[*](uocantur F1); quod vero post molam[*](prę molam F) primum expressum
[*](expressum MD. exce- d2T.om. rv) est, flos. factus tres[*](tres ll.v(H). ter B) gemino[*](gemini F2. -nos B. germini v) foro[*](foro MDdTH. fero r. fere B. foros v) a quaternis hominibus[*](ac va.S) nocte et die premi iustum est.[*]((6. 7) Pl. XXIII 77. Diosc. I 31. 139. — (8) Pl. XXIV 133.)
Non erat tum[*](tunc ES) ficticium[*](ficticium MH. fact- v. tict- Ea. tinctitium r) oleum, ideoque arbitror de eo[*](de eo om.Eava.H) nihil a Catone dictum. nunc eius genera plura, primumque persequemur ea quae ex arboribus fiunt, et inter illas ante omnes ex oleastro. tenue id multoque amarius quam oleae[*](oleo F1. molesta M) et[*](et om.Eava. J. ac F1. ad F2) tantum[*](tantum om.a) ad medicamenta[*](medicamenta MJ. -tum rv) utile[*](utre M. ut//// F1). simillimum huic est ex chamelaea[*](chamelaea G. -lea MEa. ame- DFG), frutice saxoso, non altiore palmo, foliis oleastri bacisque[*](olea- stribus acuque M). [*](Pl. XVI 85. XXIII 84. Herod. II 94. Diosc. IV 161. I 38.) proximum fit e[*](e ego. et F1d. et e rv) cici[*](fici Ea), arbore in Aegypto copiosa (alii crotonem[*](fcro- tonem FEava.B), alii sibi[*](sibi MDFGJ. sybi dT. siue Ea. sili (Salm.) S coll. Diosc. IV 161σέσελι. trixin C e Diosc. ib. rhibin v) , alii sesamon[*](se- xamon FEa) silvestre [*](siluestrę E. -rem MD) eam[*](ea F.om.Eava.J) appellant), ibique, non pridem et in[*](et in Mv. ex in Eaz. ex r) Hispania[*](hispenie F1. -pania e F2. -niae z), repente[*](sponte coni. Dal.) provenit altitudine oleae, caule ferulaceo, folio vitium , semine uvarum gracilium pallidarumque. nostri earn ricinum[*](emacinium M) vocant[*](uocant om.Ea) a similitudine seminis. coquitur[*](cocitur M) id in aqua, innatansque oleum tollitur[*](tollitur adepta (-empta M2) ubi M). at in Aegypto, ubi abundat, sine[*](sine om.M) igni[*](igne MC) et aqua sale[*](tale M) adspersum[*](an asperso (sc. semini)?) exprimitur, cibis foedum, lucernis exile[*](exile ll.v(J). utile Ce Diosc. et Herod., at cfr. XXIII 84. (an uix utile?)). [*](Diosc. I 39. Pl. XXIII 85.)[*]((2) Diosc. I 49. Pl. ib. 86. Pallad. II 19.) amygdalinum[*](amugdalinum M. amig- r), quod aliqui[*](alii qui Ea) neopum[*](neopum MD2d2Eav(J). nopum r.)[*](netopum vel metopium B e XIII 8 et Diosc.) vocant,
ex amaris nucibus arefactis et in offam contusis adspersam[*](adspersam ego. -sum (-su D2) ll.v. -sis C) aqua iterumque tusis exprimitur. fit et[*](et e EaG) lauru[*](lauri F1. -ro Eava. J) admixto drupparum[*](drypparum M) oleo, quidamque e[*](an e delendum?) bacis exprimunt tantum, alii[*](aliif FEa) foliis modo, aliqui folio et cortice[*](cortici MJD (an recte?)) bacarum, nec non styracem addunt aliosque odores; optima laurus ad id latifolia, silvestris[*](siluestris — 7 lati- folia om.Ea), [*](Diosc. I 48. Pl. ib. 87. Pallad. II 17 — (12) Pl. ib. 88. 165. XXV 158.) nigris bacis. simile est et e[*](et e MD. e v. om. r) myrto nigra[*](nitor (pro nigra) M), et haec latifolia melior. tunduntur bacae[*](baca Ea) adspersae[*](adspersae Mv(J). -sa rS) calida aqua, mox decoquuntur. alii[*](alia FEa) foliorum mollissima decoquunt in oleo et exprimunt, alii deiecta ea in oleum prius sole maturant . eadem ratio et in sativa myrto, sed praefertur silvestris minore semine, quam quidam oxymyrsinen[*](oxy- myrsine DFG), alii[*](ali M2. uocant alii va.S(J)) chamaemyrsinen[*](chamaemyr- sinen - ali Eadzv. om. r)[*](camalemyrsine Ea. camemirs- d) vocant[*](uocant om. va.S(J)), aliqui[*](aliqui H. alii qui Ea. aliqua dT. qu F1. qui r. alii B. quia v. om.z) acoron[*](acoron aB e XXV 158. a corona (-nae M. -nā a) ll. corone dT. -nae habet v. om.z) a similitudine[*](si- militudinem FEava. B); est enim brevis, fruticosa. [*](Diosc. I 41. 105. Pl. XXIII 88. — (15) Diosc. I 43. 50. 65. 40. Pl. ib. 89. Pallad. II 20. — (17) Diosc. II 121. Pl. XVIII 96.) fit et e citro[*](cipro E. cypro az), cupresso, nucibus iuglandibus[*](iuglan- dib. v(D). -ndis (iugul-M) ll.J (sc. arboris)) quod caryinum[*](caryinon v. -ry- num M. -rfinum r) vocant, malis, cedro[*](malis cedri Eava.J. at cfr. XXIV 19. XVI 52) quod pisselaeon [*](bissileon FEa. cedrelaeon va.H.), e[*](ex va.D) grano quoque Cnidio[*](gnidio FEava.S) purgato[*](purgato semine om.F) semine et tunso[*](tuso Fava.S), item lentisco. nam[*](nam M. nam et rv) cyprinum et e[*](e om.MF grand M) glande Aegyptia ut fieret odorum causa dictum est. Indi e[*](inde e Ea. -di M. -di ex va.D) castanets ac[*](ac ll.D. et v) sesima[*](sesama va.S) atque[*](12,100.109) oryza[*](oryza MC. oriza D2v. cor- r) facere dicuntur, Ichthyophagi[*](ichthyophagi v. icthyo- phact M. icthiofaci Ea. icthro- F) e piscibus. [*]((4) Diosc. I 67. Pl. XXIII 91. Col. XII 53.) inopia cogit[*](coicit M) aliquando luminum causa et e[*](et ę F. et M) platani bacis fieri aqua et sale maceratis[*](dist. Fels p. 14). et oenanthinum fit; de ipsa oenanthe dictum[*](ut dictum va.D) est[*](12,132) in unguentis. gleucino mustum incoquitur[*](inquoquitur M) vapore lento, ab aliis sine igni circumdatis vinaceis diebus XXI[*](XXI MJ. -II rv) bis singulis permixtum, consumiturque mustum oleo. aliqui[*](aliqui MG. alii qui Ea. alii v. alioqui r) non samp- suchum[*](sampsuchum L. samsucum MFv. iam su- Ea) tantum admiscent, sed etiam pretiosiora odoramenta ,ut[*](ut ego. ni M. nam rH. et v) in gymnasiis quoque conditur odoribus, sed vilissimis . [*]((12) Diosc. I 53. 16. — (13) Pl. XXIII 94. 95. Diosc. I 42. 63. 45. (Pl. XIX 79). 41. IV 92. (Pl. XXII 31).) fit ex[*](ex M. et r. et ex J. et de v) aspalatho[*](aspalatho B. -phalato M. -phalto v. asflato F. asfalto E2a. -Iso E1), calamo, balsamo, iri, cardamomo, meliloto[*](meliloto Ev. melli- a. melioto DFG. e- tilito M), nardo Gallico, panace, sampsucho[*](samsucho F. sampu- M. samsuco Eava.L), helenio, cinnamomi radice, omnium sucis in oleo maceratis expressisque. sic et rhodinum e rosis, iuncinum e iunco[*](iunci M.an iuncis?), quod et rosaceo simillimum, item hyoscyamo[*](hiosciamo E. -ano Fa) et lupinis, narcisso. plurimum autem in Aegypto e raphani semine aut gramine herba[*](herba B. -bae ll.v(D). -baue J. cfr. XXIV 178. (an graminis her- bae?)) quod chortinon[*](chortinon MB. cort- rv) vocant, item e sesima[*](sesima S. -im M. sesama Eav (C). -mo dVerc. sesasamo DFG) et urtica quod cnidinum[*](cnidinum B(S). caseci- M. oneti- Ea. enecci- r. cneci- G. cnedi- H. agrosti- v) appellant. [*](Diosc. III 106. Pl. XXIII 95.)[*]((1) Diosc. I 95. Pl. ib. 96 extr.) e lilio et alibi fit sub diu[*](diuo Eav (S). dio L) sole, luna, pruina maceratum . suis herbis componunt inter Cappadociam et Galatiam quod Selgiticum[*](selgiticum M2G coll. XXIII 95. segniti- M1. seletiti- Ea. selti- r. Selgicum S e Strab. XII 571. Seleuci- C. seleuti- szv) vocant, nervis admodum utile, sicut in Italia Iguvini[*](Iguuini H. iguini MD. eguu- r. e gummi v) . e pice fit quod pissinum[*](pissinum MG(H). pisinn- F. pisin- Ea. picin- v(L)) appellant, cum coquitur, velleribus supra halitum eius expansis atque ita expressis. probatum maxime e Bruttia; est enim pinguissima et resinosissima. [*](Diosc. I 37. Pl. ib. 96. Isid. XVII 7, 11. — (7) Diosc. I 30. Pl. ib. 82. — (8) Paus. V 11, 10.) color oleo[*](fuluo M) fulvus. sponte nascitur in Syriae maritimis quod elaeomeli[*](elaeomeli B. eleo- FGv. oleo- r) vocant; manat ex arboribus pin- 5 gue, crassius melle, resina tenuius[*](taenuius M. tenuis r), sapore dulci, et hoc medicis. veteri quoque oleo usus est ad quaedam genera morborum; existimaturque[*](que ego luc.p. 126. qui M.om. rv) et ebori vindicando a carie utile esse: certe simulacrum Saturni Romae intus oleo[*](oleom F1. oleum F2) repletum est.[*](Cato 100. — 91. 129. — 128. — 98. — 96. 103. — 97. — 98. — 99. 101. — 130. — cfr. (13) Varro I 51, 1. Col. II 19, 1. Pl. XVIII 295. — (14) Col. I 6, 14. — (15. 16) Varro I 57, 1. Pl. XVIII 305.— (17) Col. VI 4, 4. II 14, 3. Varro I 55, 7. Pl. XXIII 75. 74. XVII 263.)
Super omnia vero celebravit amurcam[*](amurca M) laudibus[*](laudibus om.Ea) Cato. dolia olearia cadosque illa imbui, ne bibant oleum; amurca subigi[*](subigi Mv. -ici FdEaz. -iri DG) areas terendis[*](terrendis F2. terrun- F1. torren- Ea) messibus, ut formicae[*](for- mica Ea) rimaeque absint; quin et lutum parietum ac tectoria et pavimenta horreorum frumenti, vestiaria[*](uestiaria MJ. -rium (best- D2) rv) etiam contra teredines ac noxia animalium[*](ani- malium MJ. -lia rv) amurca aspergi, semina frugum perfundi. morbis quadripedum[*](quadrupedum Eava.S), arborum quoque, illa medendum, efficaci [*](efficace MD) ad ulcera interiora humani quoque oris[*](horis E). [*]((4. 5) Varro I 2, 19. Pl. VIII 204. XVII 237.) lora etiam et coria[*](ac coria Eva.S) omnia et calceamina[*](calciamina EaL) axesque decocta ungui atque aeramenta contra aeruginem colorisque[*](colors M) gratia elegantioris et totam supellectilem ligneam ac vasa fictilia, in[*](ut (pro in) DFG) quis ficum
aridam[*](aridum E) libeat adservare[*](seruare Ea), aut si folia bacasque in virgis myrti aliudve quod genus simile. postremo ligna macerata amurca nullo[*](nullo D2TJ. -lli r. -llius v) fumi taedio ardere. oleam si lambendo capra[*](capta F. capara E1) lingua contigerit depaveritque primo germinatu[*](germina tum Ea), sterilescere auctor est M. Varro. et hactenus de olea atque oleo.[*](cfr. Pl. XXIII 142. Cato 48, 3. Col. XII 5, 2. Macrob. III 18, 14. — (12) Col. V 10, 14. Macrob. ib. 13.)
Reliqui arborum fructus[*](fructuosis M. -tuus D) vix specie figurave, non modo saporibus sucisque totiens permixtis atque insitis, enumerari queunt.
Grandissimus[*](grandissimis Eava.G) pineis[*](piceis M) nucibus altissimeque suspensus [*](suspensis Eava.G). intus exiles nucleos lacunatis includit[*](includit MG. -di rv) toris, vestitos alia ferruginis tunica, mira naturae cura molliter semina conlocandi. harum genus alterum Tarentinae[*](terentinae EaH coll. Macrob. Tarentinum va.G) digitis fragili putamine aviumque furto[*](aut (au F2) tumque fulto F) in arbore. [*](cfr. Pl. XVI 61. (Col. XII 5, 2). — (15) Diosc. I 87. — (17) Plut. qu. conv. V 3, 675e.) et tertium sappini e[*](sappini e MD2J. -niae e H. appinie D1. -nię r. sapiniae e G. -neae e L. -neum e B. apinum v) picea sativa, nucleorum cute verius quam putamine adeo molli, ut simul mandatur[*](mandantur FEva.C. mundentur a). quartum pitydia[*](pitydia MJ. -yida B. -yia v. pythidia r) vocant e pinastris[*](pinastris Mv. -treis r), singularis remedii adversus tussim in melle decoctis nucleis[*](decoctis nucleis MJ. -tos nucleos rv). Taurini ravicelos[*](rauicelos M2D. araui- M1. aquicęlos (-celos Ev) rv) vocant. pinea corona victores apud[*](apu F) Isthmum[*](Isthmum v. isthum a. -tum E. histaurum M. istrum D2. sthum D1FG) coronantur.
[*](Diosc. I 160. (Pl. XXIII 100). Ser. Samm. 435. Isid. XVII 7, 4. Cels. II 24.)[*]((2) Col. V 10, 19. (Cato 143, 3. Varro I 59, 1. Athen. III 81asq. Th. II 2, 5).) His proxima amplitudine mala quae vocamus cotonea et Graece[*](graece Mda. -ci rv) cydonea[*](cydonea Mv(D). -naea J. -nia H. cidonea a. -nia E. donea F), e[*](e M. & r.ex v) Creta insula advecta. incurvatos
trahunt ramos prohibentque crescere parentem. plura eorum genera: chrysomela[*](chrisomela Ea. chirso- F) incisuris distincta, colore ad aurum inclinato, qui[*](quae va.J. quis D) candidior[*](candidiora va.J) nostratia cognominat[*](cognominat MJ. -nata rv(D)), odoris praestantissimi. est et Neapolitanis suus honos[*](honor FEava. G). minora[*](maiora coni. Dal. e Diosc.) ex eodem genere struthea[*](struthea C. -ucta M. -utia r. -utea v) odoratiusvibrant, serotino proventu,. praecoci vero mustea. strutheis[*](struteis FEava. C (passim)) autem cotonea insita suum genus fecere Mulvianum[*](mului M), quae sola ex iis[*](iis Fv. his rC) vel cruda manduntur , iam[*](iam MJ. omnia iam rv(D)) et[*](ex FEa) virorum salutatoriis cubiculis[*](cubiculis MD2D. cubilis DIFG. -libus Eav) inclusa[*](inclausa FE) ac[*](ac MD. om. rv) simulacris noctium consciis[*](conciis F1. -ntiis E) inposita. sunt praeterea parva silvestria, e[*](e Mv(D). om. r Ven. a G) strutheis odoratissima et[*](et MD. om. r v) in saepibus nascentia.[*](Diosc. I 164. (Pl. XXIII 132). Col. X 410. — Macrob. III 19, 1. — (16) Col. X 411. 412. Pallad. XII 7, 4. 6. 8. Geop. X 13–15. Isid. XVII 7, 7.) Mala appellamus, quamquam diversi generis[*](diuersi generis MD2Bas. -ersi r. -ersim v), Persica et granata, quae in Punicis arboribus novem generum dicta sunt. his acinus sub cortice intus, illis lignum in[*](13,112) corpore. nec non et quaedam e piris libralia appellata amplitudinem sibi[*](sipi FEa) ponderis nomine adserunt.
sed Persicorum palma duracinis. nationum habent cognomen Gallica et Asiatica[*](asiatica (alterum) D2D. om. rv). [*]((18) Diosc. I 165. Pallad. ib. Martial. XIII 46.) post autumnum maturescunt Asiatica, aestate praecocia intra XXX annos reperta et primo denariis singula venumdata[*](uenumdata H. uenund- ll.v). supernatia[*](supernatia e v. -tię DFa. -tie E. -tica e GD) e Sabinis veniunt, popularia undique . pomum innocuum expetitur aegris, pretiumque iam singulis triceni nummi fuere, nullius maiore, quod miremur,
quia non aliud fugacius[*](fugatius Ea. fagacius F). longissima namque decerpto[*](deferpto F1. decerptio D2Ea) bidui mora est cogitque se venumdari[*](uenundari D2ava. H. -ati r).[*]((6) Verg. B 2, 53. Col. X 404. XII 10, 4.) Ingens postea turba prunorum: versicoloria[*](uersicoloria coni. S. -lori F2d. -logri F1. -lor rv)e nigro candicant[*](e nigro candicant ego. nigra (gra F1) candicans F1dv. -idans DF2G. -ida EazH. (loc. corr.)), hordearia[*](hordiaria F) appellata a comitatu frugis[*](fruges FEa) eius; alia[*](alio F) eodem colore seriora maioraque, asinina cognominata a[*](a v. om. ll) vilitate. sunt minora[*](minora at ego. ac (et v) nigra ac ll.v. onychina ac S coll. § 55 et Col. XII 10,2.3. (loc. corr.)), at laudatiora cerina atque purpurea, nec non ab externa gente Armeniaca, quae sola et odore commendantur. peculiaris[*](peculiari EazSJ) inpudentia est[*](est om.EzSJ) nucibus insitorum, quae[*](que FEa) faciem parentis sucumque adoptionis[*](adoftionis F1. aduft- F2) exhibent, appellata ab utroque nucipruna. [*]((11) Col. XII 10, 3.) et[*](et v. ex ll) haec autem et Persica et cerina ac silvestria ut uvae[*](ut uue E. utue F) cadis condita usque ad alia nascentia aetatem sibi prorogant, reliquorum velocitas[*](uelocitas v. uoletias Ea. -entias DFG) cito mitescentium transvolat[*](trauolat F). nuper in Baetica malina[*](pticam (pet- E2) malinam E. peticam marina a) appellari coeperunt malis insita et alia amygdalina amygdalis. his intus in ligno nucleus amygdalae est, nec aliud pomum ingeniosius geminatum[*](geminatum v. germ- ll) est. [*](Diosc. I 174. Col. X 404. Pallad, XII 7, 16. Athen. II 49d. Geop. X 39. — (20) Pallad. III 25, 32. (Pl. XIII 51. XVII 75).) in peregrinis arboribus dicta sunt Damascena, a Syriae Damasco cognominata, iam pridem[*](13,51) in Italia nascentia, grandiore quamquam ligno et exiliore carne nec umquam in rugas[*](rugas C. -ga ll. v) siccata, quoniam soles sui desunt . simul dici possunt populares eorum myxae[*](mixtę Eava.Ber.), quae et ipsae nunc coeperunt Romae nasci insitae[*](insitae Eav. -ta r) in[*](in om.Eava.D) sorvis[*](soruis F. -rbis rv. cfr. § 61).
[*]((3) cfr. Pl. XVII 96. (Cato 133, 2). Pl. XVIII 34. —) In totum quidem Persica peregrina etiam Asiae Graeciaeque esse ex nomine ipso apparet atque e[*](e M. & Fd. ex rv) Perside advecta. sed pruna silvestria ubique nasci certum est, quo magis miror huius pomi mentionem a Catone non habitam, praesertim cum condenda[*](condenda —6 cum om.M) demonstraret quaedam et silvestria. [*]((7) Th. C II 3, 7. (Pl. XVI 111). — (8) Diosc. I 187. schol. Nic. alex. 101. (Pl. XIII 60). Col. X 405. Isid. XVII 7, 7. —) nam Persicae arbores sero et cum difficultate transiere[*](transiere Mv. -ire r), ut quae in Rhodo nihil ferant, quod primum[*](primus M. frimum FG. ////im- D1) ab Aegypto earum[*](earum DFGv. nili ear- M. ////iear- E. icar- a) fuerat hospitium. falsum est venenata cum cruciatu[*](cruciatu Eav. -ta MF1. -to F2DG) in Persis[*](in (uim M) persis MD2v. in- pressis r) gigni et poenarum causa ab[*](ab MJ. a rv) regibus tralata[*](tralata F2J. om.F1. transl- rv(D)) in Aegyptum terra mitigata. id enim de Persea diligentiores tradunt , quae in totum alia est, myxis rubentibus similis, nec extra orientem nasci voluit. eam quoque eruditiores negaverunt ex Perside propter supplicia tralatam[*](tralatum F1. -ta M. translatam Eava.J), sed a Perseo Memphi satam[*](sada M1. siada M2), et ob id Alexandrum illa coronari[*](coronare Fd. -na Ea) victores ibi instituisse in honorem atavi sui. semper autem folia habet et poma subnascentibus aliis. sed pruna quoque omnia post Catonem coepisse manifestum erit[*](est erit E1. est va.S) .
[*]((20) cfr. Pl. XXI 51. XVI 103. XVII 75. Col. IX 4, 3. XI 2, 11. 96. Pallad. V 4. II 25, 20. Martial. XIII 42. 43.)
Malorum plura sunt genera. de citreis[*](de (di D2) citreis E2D2v. de ceteris M. de cityreis E1a. dicitur eis r) cum sua arbore diximus, Medica autem Graeci vocant patriae[*](patria Ea)[*](13,103) nomine. aeque peregrina sunt zizipha[*](zizipa MFd) et tubures[*](tubures MJ. tuberes (tupe- F) r. cfr. p. 527, 2), quae et ipsa non pridem venere in Italiam, haec ex Africa, illa ex Syria. Sex. Papinius, quem consulem vidimus, primus utraque[*](itaque M) attulit Divi Augusti novissimis temporibus in castris
sata, bacis similiora quam malis, sed aggeribus[*](ageribus D1FG. gener- Ea) praecipue[*](praecipue Mv (J). - ua rS) decora, quoniam et[*](et om.MF1) in tecta iam silvae scandunt. tuburum[*](tuberum va. J) duo genera: candidum et a colore syricum[*](syricum (coni. Dal.) H. ser- ll.v. cfr. § 51. XXXV 30. 40) dictum. [*](itaque M) paene peregrina sunt in uno Italiae agro Veroniensi[*](ueronensi Fava.J. ue- nerenensi E.cfr. XIV 16. 67) nascentia quae lanata appellantur; lanugo ea obducit, strutheis[*](struthis M. -teis F1Eava.C) quidem Persicisque[*](quae (pro que) MF) plurima, iis[*](plurima iis M. -ma is D1FG. -ma his D2G. -ma//// E. -mis av) tamen peculiare nomen dedit, nulla alia commendatione[*](commendatio F) insignibus[*](insignis Ea. -ni z).[*](cfr. Col. V 10, 19. XII 47, 5. Macrob. III 19, 2. — (12) cfr. Athen. III 82c. (Isid. XVII 7, 3). — (13) Varro I 59, 1. (Cels. II 24. IV 26 med.). — (18) Cato 7, 3. 143, 3. — Varro ib.) Reliqua cur pigeat nominatim indicare, cum conditoribus suis aeternam propagaverint memoriam, tamquam[*](tamquam Eav. om. r) ob egregium aliquod in vita factum? nisi fallor, apparebit ex eo ingenium inserendi nihilque tam parvum esse quod non gloriam parere possit. ergo habent originem a Matio Cestioque[*](Cestioque (coni. Dal.) S. ge- ll.v. Se- P e Col.) et Mallio[*](Manlio va.S), item Scaudio[*](scaudio DFGdE2aJ. scand- E1sH. Claud- v) ; quibus cotoneo[*](catoneo FEa) insito ab Appio[*](appio Eav. oppio (popio F1) r) e Claudia gente Appiana sunt cognominata. [*]((1) Cels. II 24. — (3. 4) Cato 7, 3. Varro ib. Gels. ib. Martial. I 43, 4. Athen. III 80f. Geop. X 20. Isid. XVII 7, 5. Pl. XXIII 104. — (6. 7) Diosc. I 162. —) odor est iis[*](iis ego. us F. his Eav) cotoneorum, magnitude quae[*](que (pro quae) FEava. G) Scaudianis[*](scandianis F1dH. sed aud- Ea. sed Claud- v. Claud- G), color rubens . ac ne quis sic[*](sic ego. ic F1. id rv. (an ita?)) ambitum[*](ambitu v) valuisse claritatis e[*](e E1aszS. et DFGdv(D)) familia[*](familiae (DGd?) va.S(D)) putet, sunt et Sceptiana ab inventore libertino, insignia rotunditate . Cato adicit Quiriniana[*](Quiriniana (P)S e Cat. quiriana ll.v(J)) et quae tradit in doliis[*](doliis Eav. doloreis F2. cioreis F1) condi Scantiana. omnium autem nuperrime adoptata sunt parva gratissimi saporis, quae Petisia nominantur. patrias
nobilitavere Amerina[*](Amerina (P)H. dem- E. cam- v. temeriana (dem- a) r graecula v. grac- ll) et Graecula. cetera e causis traxere nomen: germanitatis cohaerentia gemella[*](gemella ego. & gem- ll.v), numquam singula in fetu, colore[*](colore ll.D. a col- v. coloris G) syrica[*](syrica d2TH. -iaca d1. sirica ll. ser- v), cognatione[*](cognatione v(D). -nes ll. -nis G) melapia, mustea[*](mustea v. -ta ll) a celeritate mitescendi, quae nunc melimela dicuntur a sapore melleo, orbiculata a figura orbis in rotunditatem circumacti 5 —haec[*](dist. ego) in Epiro primum provenisse[*](puenisse v. pue- ll) argumento sunt Graeci, qui Epirotica[*](epitorica Fa) vocant —, mammarum effigie orthomastia[*](or- thomastia (orto- D2) H cum P. -ica v. ortomasthia D1d. -sihia FG. -onias thia Ea), condicione[*](a conditione ll. v) castrati seminis quae spadonia appellant Belgae. [*]((10) Macrob. III 19, 2. — (14) Cels. IV 26 med. —) melofoliis folium unum, aliquando et geminum, erumpit e latere medio. celerrime in rugas marcescunt pannucea. stolide[*](stolide ll.v. an solide?) tument pulmonea. est quibusdam sanguineus[*](sanguineos F. -neis E1) colos[*](color Eava.S) origine ex mori insitu[*](insitu v. in sinu ll) tracta. cunctis vero quae fuere a sole partes rubent. sunt et parva gratia[*](grati va.G) saporis atque etiam acutiora odore silvestria. peculiare[*](id peculiare va.S) inprobaeiis[*](inprobae iis ego. -batis DFGTS. -bitatis Ea (add. et) v) acerbitatis convicium[*](conuitium FEava. Bas.) et vis tanta, ut aciem gladii praestringat[*](prestringunt D2 -ga F1. perstringat va.S). dat aliis[*](dat aliis ego. datis ll. dat iis S. dat et s(P) H(J). Dacis v) farina[*](farina ll.v(P)H. ferme v) vilissimis[*](an nomen, uilissimis?) nomen, quamquam primis adventu decerpique properantibus.[*](Col. XII 10, 4. V 10,18. Macrob. III 19, 6.)[*]((1. 3) Verg. G II 88. Cels. II 24. Isid. XVII 7,15. 67. Martial. V 78, 13. Iuven. 11, 73. —) Eadem causa in piris[*](pyris FEava. C(passim)) taxatur superbiae cognomine ; parva haec, sed ocissima. e[*](e ego. om. ll. v) cunctis autem Crustumia
[*](Crustumina va. He Verg. et Col.) gratissima, proxima iis[*](iis v. tis F. his EaS) Falerna potu[*](a potu v), quoniam tanta vis suci abundat[*](habundat a. -da F) — lactere[*](lactere ego. -tem DFG. -ten d. -te EH. -tea v. ut lac a) hoc vocatur[*](hoc uocetur a. haec uocantur va.H) —, in iisque[*](iisque DFGC. his quę Eav(S)) alia[*](alia C. alii ll.v(S)) colore nigro, dona[*](dona ego. -nai DFG. -nant Eav(S). -nantur G2) Syriae. reliquorum nomina aliter in aliis atque[*](atoue F. -one Ea) aliis locis appellantur. [*]((7) cfr. Cels. ib. — (9) Cato 7, 4. Varro I 49, 3. —) sed confessis urbis vocabulis auctores suos nobilitavere Decimiana et ex eo tractum quod Pseudodecimianum[*](speudodecimianum E. seudo- F) vocant, Dolabelliana[*](Dolabelliana (P)G2. dobe- (de be- a) ll. dolobe- v) longissimi pediculi, Pomponiana cognomine mammosa, Liceriana[*](Liceriana v (cfr. v. 12). -rniana ll) , Seviana[*](Seueriana va. H) et quae ex iis[*](his EaS) nata sunt Turraniana[*](Turraniana H. tyrr- E. -nniana (thir- a. tyr- v) rv) , longitudine pediculi distantia, Favoniana[*](frauoniana F) rubra, paulo superbis maiora, Lateriana[*](laeteriana F), Aniciana postautumnalia, acidulo sapore iucunda. Tiberiana appellantur quae maxime Tiberio principi placuere. colorantur magis sole grandescuntque, alioqui[*](alioquin Eava.H(S)) eadem essent quae Liceriana . [*]((14) Iuven. 11, 74. — (15) Cato ib. Cels. ib. et IV 26 med. Iuven. 11, 73. — (16) Geop. X 76, 11. — (18) Cato ib.) patriae nomina habent serissima omnium Amerina[*](Amerina (DG?) v. -iana Ea. amarina F), Picentina, Numantina[*](Numantina v. m minuta DFG. min- Ea) , Alexandrina, Numidiana[*](Numidiana v. -iniana ll), Graeca et[*](et v(J). et ee (esset Ea) ll.S) in iis[*](is DFGD. his EaH) Tarentina[*](Tarentina v. -tiniana Ea. -ini DFG), Signina[*](Signina v. signa ll), quae alii a[*](a om.Ea) colore testacea[*](colore testacea D2v. -or et (e Ea) stacea (statea G) r) appellant, sicut onychina, purpurea, ab odore myrapia, laurea, nardina, tempore[*](a tempore va.D) hordearia[*](hordiaria ll.D) , collo[*](collea Ea. a collo va. G(H)) ampullacea, et Coriolana, Bruttia[*](Bruttia (P)S. bruta EaH. -tae rv) gentilitatis, cucurbitina, [*](Verg. G II 88. Cato 7, 4. —) acidula suci. incerta nominum[*](nominum v. num- ll) causa est barbaricis, Veneriis quae[*](quae ego. que ll. que quae v) colorata dicunt, regiis quae[*](quell. que quae va. G) minimo pediculo sessilia, patriciis, vocimis[*](uoconiis va.D), viridibus oblongisque. praeterea dixit volema Vergilius a Catone sumpta, qui et sementiva et mustea nominat.[*](Verg. G II 69 sq. cfr. Geop. X 76. — (11) Varro I 40,5. cfr. Pl. XVII 124. —) Pars haec vitae iam[*](uita etiam F) pridem pervenit ad columen[*](culmen C), expertis cuncta hominibus, quippe cum Vergilius insitam nucibus arbutum, malis platanum, cerasis ulmum dicat. nec quicquam[*](necquiquam F) amplius excogitari[*](excogitari Mv. -re r) potest; nullum certe pomum novum diu iam invenitur. neque omnia insita[*](insitu coni.H) misceri fas est, sicut nec spinas inseri, quando fulgura[*](fulgura Eav. -gurata M(?)D. -gora r. cfr. index) piari[*](piari M(?). expi- rB. -irari v. cfr. ind., II 92 et Fels p. 75) non queunt facile, quotque[*](quotque B. -odque M. -oque rv) genera insita fuerint[*](fuerint M (?)J. -runt rv), tot fulgura uno ictu fieri[*](fieri MJ. om. rv) pronuntiatur[*](pronuntiantur FEva. J. percutiuntur a).
[*]((15) Marcell. de med. 20, 7. — cfr. Cato 143, 3. Col. XII 10, 4. — (18) Pl. XXIII 115. — (19) cfr. Col. XII 14. Cels. II 24. 33 med.) Turbinatior piris figura. in iis serotina ad hiemes[*](hiemes MJ. -mem (ie- F) rv(D)) usque in matre[*](in matre MJ. ad matrem rv) pendent gelu maturescentia Graeca, ampullacea , laurea, sicut in malis Amerina[*](amerina Mv. eme- r. cfr. § 50. 59), Scaudiana[*](scau- diana ll.J. Scandi- H. Scanti- v. cfr. § 49. 50). conduntur vero pira ut uvae ac totidem modis, neque[*](neque MG. quae r. non v) aliud in cadis praeterquam [*](praeterquam MG. propt- r. praeterea v) pruna. e[*](pruna. e ego n. luc. p. 30. -nae ll.S. -na G. quae v) pomis proprietas[*](pro- prietas Mv. -tatis r) piris quae[*](quae ego. que ll. G. quoque v) vini, similiterque in aegris medentes cavent. e vino et aqua cocuntur[*](cauent.e J. -nte M. -nt ac G. cadent ac r. in escam dant ac v) atque pulmentari vicem inplent, quod non alia praeter cotonea ac[*](ac ll. S. et v (J)) struthea[*](struthea C. -thia F. -tia Mdv. -ucia Ea.cfr. § 38).
[*](Varro I 59, 1. — (6) cfr. Geop. IV 15, 22. 1. 5. —) In universum[*](uniuersis a. unuers.. E)[*](uero Eava.S) autem de[*](de om.a) pomis servandis praecipitur pomaria in loco frigido ac sicco contabulari, septentrionalibus fenestris serene die patere[*](parere Ea1), austros[*](austros v. uitro M. austro r) specularibus[*](specularibus Mv. pecula- F2. peculia- (-uia- F1) r) arcere[*](an arceri?), aquilonis quoque adflatu poma deturpante rugis. colligi mala[*](mala om.M) post aequinoctium autumni[*](autumnale va.J) neque ante XVI[*](XV C) lunam neque ultra[*](ultra — neque MJ. om. rv) duodetricesimam, nec pluvio die neque ante primam horam; cadiva[*](cadiuā F. -duca a) separari; stramentis solidis[*](solidis MD2D. soleis Ea. soteis DFG. storeis v) paleisve substerni, rara componi, uti[*](uti M. ut rv) limites pervii spiritum[*](per uim spirituum Ea) aequalem accipiant. Amerina[*](ame- riana M.cfr. § 58) maxime durare, melimela minime . [*](Col. XII 47, 5. 2 extr. (cfr. ib. 10,5). — (11. 12) ib. 46, 5 (e Magone). Pallad. IV 10, 7. Geop. X 38, 7. —(14) Varro I 59, 3. 4. Geop. ib. 10. X 21, 6. — (17) Col. XII 47, 1. Geop. X 21, 7. 3. Pallad. III 25, 17. —) —
Cotoneis[*](cotoneos Ea) in concluso[*](in conclusos Fea. inter- clusis va.H) spiramentum[*](spiramento M) omne adimendum aut incoqui[*](incoci M. inquoqui FE) melle ea mergive[*](mergi uero p???ter (-tere F2) F) oportere. Punica aqua[*](uento Ea) marina fervente indurari, mox triduo sole siccata ita ne nocturno rore contingantur suspendi et[*](et om.Eava.H), cum libeat uti, aqua dulci perlui. M. Varro et in doliis harenae servari iubet; et inmatura[*](etiam matura M) obrui terra in ollis fundo effracto[*](effracto Mav. e fra- E. & fra- r), sed spiritu excluso ac surculo pice inlito: sic etiam crescere amplitudine maiore quam possint[*](possunt ME1G) in arbore. cetera mala[*](mala (E?)v) et[*](mala et MJ. & mala Fda.) foliis ficulnis[*](ficuliis Fd. -lus Ea), praeterquam cadivis, singula convolvi cistisque vitilibus[*](uitibus M. fictilibus Eaz) condi vel creta[*](oreta E1. orata F1) figulinarum[*](figulinarum Mv (J). figli- r C) inlini. [*](Col. XII 10,4. Pallad. III 25, 8. Varro I 59, 3.)[*]((2) Col. XII 16, 4. 5. Pallad. II 15, 4. —) — Pira in vasis
fictilibus picatis inversis[*](inuersis MD2v. in uerbis (her- Ea) r) obrui scrobe[*](scrobe MJ. inter scrobae (-bea Ea) r. inter scrobes (sco- C) v. in terra scrobe D coll. v. 3). Tarentina[*](tarentiana M) serissima[*](serissima MD. -me (reri- G. peri- F1) rv) legi, Aniciana[*](aniciana Mv. aci-r) servari et in passo, sorva[*](sorua ll.D. sorba v. cfr. XIII 58. XIV 103. XV ind. 43. 62. 84. 85) quoque et scrobibus gypsato operculo, duum pedum terra superiniecta[*](superiniecta M (coni. Dal.) S. -ntecta DFG. -nducta Eav), in loco[*](in illo M) aprico inversis vasis et in doliis ut[*](ut om.Ea) uvas interque uvas[*](interque uuas MJ. om. rv(D)) cum ramis suspendi.[*](cfr. Col. XII 44, 2. 4. 1. 45, 1. 2. Pallad. III 25, 17. Geop. IV 15, 1–4. —)E[*](e MEav(H). et FdDal. errore) proximis auctoribus quidam altius[*](aptius M) curam repetunt[*](repetunt MJ. pet- rv) deputarique statim poma ac vites ad hunc usum[*](uuas coni. Dal.) praecipiunt decrescente luna, post horam diei[*](diei MD2v. cei D1F1G. ceu F2dEa) tertiam, caelo sereno aut[*](aut ll.v(S). ac C) siccis ventis[*](uentis MD2aC(D). ad (av) uentis rv(S)). similiter deligi et ex locis siccis et ante perfectam maturitatem, addito ut luna[*](lunam FEa) infra terram sit, uvas cum malleolo sarmenti duro, demptis forfice corruptoribus[*](corruptoribus M. -tioribus rv. cfr. luc. p. 104) acinis, in dolio picato recenti[*](recentis DFG) suspendi, exclusa[*](excluso EaS) omni aura[*](auro D1F2. uer/// F1. austro EaS) operculo et gypso. sic et sorva[*](sorua MD. -rba rv) ac pira, inlitis omnium surculis pice. [*](Col. XII 44, 4. 3 init. 2. Geop. X 21, 8. Pallad. III 25, 26.) dolia procul ab aqua esse. quidam sic cum palmite [*](pabnite F1G. uel papn- Ea) ipso[*](ipso MD. in ipso r. in gyp- v) condunt, capitibus eius scillae[*](siciliae M. iscille E. istille a. cellę F1) infixis utrimque[*](utrumque FEa), alii etiam vina habentibus doliis, dum ne contingant ea uvae[*](FA VE M), aliqui mala in patinis fictilibus fluitantia[*](fluuitantia M), quo genere et vino odorem adquiri putant. aliqui omnia haec in milio servari[*](seruari MJ. -re rv) malunt, plerique vero in scrobe duum pedum altitudinis
harena substrato et fictili operculo, dein terra operto. [*](Col. XII 46, 5. 7. — (4) Pallad. ib. — (6) Col. XII 47, 5. Pallad. III 25, 19. — (7) Col. XII 46, 7. 3. —) creta quidam figlina etiam uvas inlinunt siccataque[*](siccataque (sc. creta) MD. -tasque rv) sole suspendunt , in usu diluentes cretam[*](cretā v. -ta ll). eandem pomis vino subigunt. mala vero generosissima eadem ratione crustant gypso vel cera, quae, nisi maturuerint[*](maturuerint Ven. -rauerint (-runt F1) ll.v(S)), incremento calcem[*](calcem EaD. -licem rv(Dal.). -lycem C(H)) rumpunt. semper autem in pediculos conlocant ea. alii decerpunt cum surculis eosque in medullam sabuci[*](sambuci Eava.J. item § 100. 115. cfr. XIII 122) additos[*](abditos (add- ego) obruunt v. addito subr- ll)obruunt,[*](63) ut supra scriptum est. [*](cfr. Col. XII 44, 7. — (10) Varro I 59, 3. Geop. X 21, 10. —) alii singulis malis pirisque singula vasa fictilia adsignant et operculo eorum picato[*](operculo .. picato coni. Dal. -la.. picata ll. v) dolio iterum includunt, nec non aliqui in floccis capsisque, quas luto paleato inlinunt; alii hoc idem in patinis fictilibus, aliqui et in scrobe subiecta[*](subiecta v(J). -to FEaS. subtecto DGd) harena: ita sicca operiunt mox terra. sunt qui cotonea cera Pontica inlita melle demergant. [*](Col. XII 44, 6. Pallad. III 25, 18. — (17. 18) Col. XII 16, 3. —) Columella auctor est in puteos cisternasve uvas[*](uuas ego e Col. om. ll.v) in fictilibus vasis pice diligenti cura inlitis mergi. Liguria maritima Alpibus proxima[*](proximas F) uvas sole siccatas[*](picatas Ea. siccas Ven.) iunci fasceis involvit cadisque conditas gypso includit. hoc idem Graeci platani foliis aut vitis ipsius aut fici uno die in umbra siccatis atque in cado vinaceis interpositis. quo genere Coa[*](co F ) uva[*](uuas a2) et Berytia[*](beritia FEa. berr- va.B) servantur[*](seruantur v(J). -ant a. -atur rS), nullius suavitati postferendae. [*](Col. ib. Geop. IV 15, 11.)[*]((3) Col. XII 44, 4. 8. Geop. IV 15, 12. — (5) Geop. VI 10. —) quidam, ut has faciant, in cinere lixivo[*](lixiuo ll.G(S). -uio C (H). lex- v) tingunt protinus quam detraxere[*](detraxere ui F1. -rint a) vitibus, mox in sole siccant passasque[*](passasque — 534, 1 sic- (c)ant D2S(D). om. rv(J)) in aquam calidam[*](aquā calidā ego. -ua -da D2S(D)) mergunt et iterum sole siccant, tum[*](tum D2v. cum Ead. eum r) foliis, ut supra dictum est, involutas vinaceis stipant. sunt qui malunt[*](malint (Fels p. 18) D) uvas in[*](in om. H Brot.) scobe[*](scobe v. scrobe D2Ea. soroue r) ramentisve abietis, populi, fraxini servare. sunt qui[*](qui om.DFG) suspendi procul malis protinusque in granariis iubent[*](iubent EaS. -bant DFG. -beant v(D)), quoniam optime[*](dist. ego) siccetfrumenti[*](siccet frumenti ego. sic experimenti (-ienti G) ll. sit operimento v. cfr. § 81. XXII 120. 121) pulvis. pensilibus contra vespas remedio est oleo adspergi ex ore. de palmis diximus.[*](13,39)[*]((9) Th. III 17, 4. 5. (Athen. III 77ab). — Onesicr. fr. 4 Mü. —)
E[*](et (pro e) Ea) reliquo genere pomorum ficus[*](ficis F) amplissima est, quaedamque et piris magnitudine aemulae[*](aemulę dG(D). -le DFG. -la Eav(L)). de Aegyptiae Cypriaeque[*](egyptia cypriaque Ea) miraculis retulimus inter externas. Idaea[*](13,56 sq.) rubet olivae magnitudine, rotundior tantum, sapore[*](sapore (DG?) v. -rem r) mespili. Alexandrinam hanc ibi vocant, crassitudine cubitali, ramosam[*](ramosa D2Eaz), materie[*](materie ad2G(J). -riae ll. S. -ria v. om.d1) validam, lentam, sine lacte, cortice viridi, folio tiliae, sed molli. Onesicritus tradit in Hyrcania[*](hircania FE) multum nostris esse dulciores fertilioresque, ut quae[*](ut quae G. utque DFGdv. atque Ea) modios CCLXX singulae ferant. [*](cfr. Varro I 41, 6. Col. V 10, 11. X 403. 414–418. Macrob. III 20, 2.—)[*](Athen. III 75f. 76b. 75ef. Script. hist. Aug. XII 11, 3. Martial. VII 53, 8.) ad nos ex aliis transiere gentibus, Chalcide, Chio[*](Chalcide Chio G. calchi decio ll. Chalcidicae v), quarum plura genera. si quidem et Lydiae[*](lidiae ll), quae sunt purpureae, et mamillanae similitudinem earum habent et callistruthiae[*](callistrutiae ll.va.Bas.) farti[*](farti ego coll. Col. V 10, 11. -tim FGEa. lartim D1 (?). partim D2v(D). parum B) sapore praestantiores, ficorum omnium frigidissimae[*](frigidissimae (DG?) v. -mi ll). nam de Africanis, quoniam[*](quoniam ego. quam ll. quas v) multi praeferunt
cunctis, magna quaestio est, cum id genus in Africam[*](africā Eav. -ca r) nuperrime [*](dist. ego) transient. [*]((4) Athen. III 75e. — cfr. Varro I 67. — (5) Athen. III 75f .— (6) Martial. VII 25, 7. — (7) Athen. III 77a. —) patriae nomen optinent etiam[*](etiam ego. Nam ll.v) Alexandrinae[*](alexandrinae (-iae F1d) ll.v(D). -ina G) ex nigris[*](ex nigris ego. eni- xegris (aeni- DG) DF1G. -xe cresis F2. -xe glis Ea. e nigris est (om. D) G. enixiores v) , candicante[*](cendi canterina Ea. candicans terina va.G) rima, cognomine delicatae. nigra et Rhodia est et Tiburtina de praecocibus. sunt et auctorum nomina iis, Liviae[*](Liuiae v. -io ll) , Pompei[*](Pompeiae va.S). siccandis haec sole in annuos[*](annuos Eav. anno r) usus aptissima cum mariscis et[*](et om.E1. sed F) quas harundinum folii macula variat. est et Herculanea et albicerata et aratia[*](aritia Eaz) alba, pediculo minimo, [*]((11) ib. 75c. — (12) ib. 77d. — (14) ib. 77e. —) latissima. primo autem provenit porphyritis [*](por- phyritis v. per- (-phir- Ga) ll), longissimo[*](longissima F1E1) pediculo. comitatur eam e[*](et (pro e) F2) minimis[*](minimis et va.S), vilissimis [*](uilissima D. -misque U 246) popularis dicta. contra novissima sub hieme maturatur chelidonia. sunt praeterea[*](praeter DFG) eaedem[*](eaedem om.EaS J) serotinae et praecoces, biferae, alba ac nigra, cum messe[*](cum ee (eę a) Ea) vindemiaque maturescentes . serotinae et a corio appellatae duro, ex Chalcidicis quarundam trifero[*](trifario EaS) proventu. [*](Cato 8, 1. — (21) Athen. III 77a.) Tarenti tantum praedulces nascuntur, quas vocant onas[*](onas ll.zv(S). onias Verc. omas (ὠμάς) B) . Cato de ficis ita memorat: Ficos mariscas in loco cretoso aut[*](et (pro aut) Cato) aperto serito, in loco autem crassiore aut stercorato Africanas et Herculaneas, Sacontinas[*](sacontinas ll. codd. Cat. Sagon- v. Sagun- Ven.), hibernas, Tellanas[*](Tellanas codd. Cat. C. telia- ll.v. Tellia- G. Tela- H) atras pediculo longo. postea tot[*](ut (pro tot) Ea) subiere nomina atque genera, ut vel hoc solum aestimantibus appareat mutatam esse vitam. sunt et hibernae quibusdam provinciis, uti[*](uti MJ. sicuti rv(D)) Moesiae, sed artis, non naturae[*](arte non natura Eazva.G(S). (non om.M)). parvarum genusarborum post autumnum fimo contegunt,[*]((3) Macrob. III 20, 5. —) deprehensasque in his hieme grossos, quae[*](que FEa) mitiore caelo refossae[*](caelo refossae Mv. calore (caelo Ea) fosse FEa) cum arbore atque in lucem remissae novossoles aliosque, quam quibus[*](quibus — 5 tamquam om.M) vixere, avide tamquam iterum natae accipiunt et curl venientium flore maturescunt, alieno praecoces anno, in tractu vel gelidissimo .[*](Plut. Cato Cens. 27 init. cfr. Tertull. ad nat. II 16.) Sed a Catone appellata iam tum Africana[*](africana Mv. -cam r) admonet[*](ad- monet MJ. -net et rv) Africae[*](Africae del. D) ad ingens docimentum[*](documentum Eava.D) usi[*](uso va.J) eo pomo. namque perni ciali[*](pernitiali D2EaD. permiti- (-itti- M)r) odio Carthaginis flagrans nepotumque securitatis anxius, cum clamaret omni senatu Carthaginem delendam, adtulit quodam die in curiam praecocem ex ea provincia ficum ostendensque patribus[*](patribus ait a) : Interrogo vos, inquit[*](inquit Mv. -uid D2. in uuis r), quando hanc[*](hoc v a.H) pomum demptam[*](demtam M) putetis ex arbore. cum inter omnes recentem[*](recens zva.G) esse constaret: Atqui tertium, inquit, ante diem scitote decerptam Carthagine. tam prope a moeris[*](moeniis D2E. men- a. muris va.J) habemus hostem! statimque sumptum est Punicum tertium bellum, quo Carthago deleta est, quamquam Catone anno sequente rapto. quid primum in[*](sit (pro in) M) eo miremur, curam ingeni an occasionem fortuitam, celeritatemque [*](que om.a) cursus an vehementiam viri? [*]((2) Liv. XXVI 10, 3. Sil. Ital. XII 563. cfr. Pl. XXXIV 32. —) super[*](supra G) omnia est, quo nihil equidem duco mirabilius[*](mirabili ut DFG) , tantam[*](tantam Mv. tam r) illam urbem et de terrarum[*](et ceterarum Ea) orbe per[*](per om.M) CXX annos aemulam[*](aemula FEa) unius pomi argumento eversam, quod non Trebia[*](trebię Ea) aut Trasimenus[*](trhasymenus M. transimennus F. -enus va.c. trausimenus E. -ennus a), non[*](537,1 non cane M. num cannae E. nunc anne Fa)
Cannae busto Romani nominis perficere potuere, non castra Punica ad tertium lapidem vallata portaeque Collinae adequitans ipse Hannibal. tanto propius Carthaginem pomo Cato admovit[*](admouit MdG. –onuit r. adiri monuit v) Tac. A XIII 58. —) Colitur ficus arbor in foro ipso ac comitio[*](ac (ad F2) commiciora me F. (post Romae deficitM)) Romae nata, sacra[*](sacra v(S). -ro ll. H) fulguribus[*](fulguribus v. -goribus ll) ibi conditis magisque ob memoriam eius quae, nutrix[*](nutrix fuit va.S) Romuli ac Remi[*](a ac Remi del. J) , conditores[*](conditores F. -ris (DG?) Eav. -rum U) imperii[*](imperii— 8 pro- texit D2S. om. rv) in Lupercali prima protexit, ruminalis[*](ruminalis Brot. -ialis D2. om. rv) appellata, quoniam sub ea inventa est lupa infantibus praebens rumim (ita[*](rumim ita DFGS. ruminita Ea. -men ita v) vocabant mammam), miraculo ex aere iuxta dicato, tamquam in comitium sponte transisset Atto[*](acto Ea. adacto va. H) Navio[*](nauio — 12 praesagio D2S. nauigio rv. Nauio augure H) augurante. nec sine praesagio aliquo arescit[*](aliquo arescit D2S. -qua re scit r. ilico (illic H) arescit v) rursusque cura sacerdotum seritur. fuit[*](lac. explev. CCLX v) et ante Saturni aedem, urbis anno .. sublata sacro a Vestalibus facto, cum Silvani[*](siluani D2G. -nisi D1F2G. -no si F1. -ni isi Ea. -ni et isidis zv) simulacrum subverteret.[*]((16) Liv. VII 6, 5. Val. M. V 6, 2.) eadem fortuito[*](fortuito D2v. -tos DIFG. -tu Ea) satu[*](satu Verc. -to v. aut ll) vivit[*](uiuit ll. G. adui- B. adiu- v) in medio foro, qua sidentia[*](sidentia Gv. -dencia D1F. -dantia r) imperii fundamenta ostento fatali Curtius maximis bonis, hoc est virtute ac pietate ac morte praeclara, expleverat. aeque fortuita eodem loco est vitis atque olea, umbrae gratia sedulitate [*](sed utilitate Eaz) plebeia satae[*](sate FEa), ara[*](ira D1FG) inde sublata gladiatorio munere Divi luli, quod novissime pugnavit in foro.
Admirabilis est pomi huiusce festinatio, unius in
cunctis ad maturitatem properantis arte naturae.caprificus vocatur e[*](uocatur e G. -tore DFG. e Eav) silvestri genere ficus numquam maturesceus , sed quod ipsa non habet alii[*](aliis Eava.D) tribuens, quoniam est naturalis causarum transitus fitque[*](FITque ego. ATque ll.v. aeque D) ut[*](ut om.Eava. D) e putrescentibus gignatur[*](gignatur GdT. fign- F. id gnatū Ea. (deDnon liquet). iden- tidem (del. SD) generatur v) aliquid. [*]((2) Th. C I 18, 4. II 9, 5. 6. (H II 8, 1. 2). cfr. Ar. V 32 extr. —) ergo culices[*](culicis F2. -cio F1) parit; hi fraudati alimento in matre, putri eius tabe, ad[*](ad (DG?) v. ac d. & FEa) cognata[*](cognata (sc. alimenta) D2Ga. -nat r. -natam v) evolant[*](uolant va.(Salm.)S(J). cfr. v. 12 et Th.ἐκρέτονται) morsuque ficorum crebro, hoc est avidiore pastu, aperientes ora earum, ita[*](ita FeazS. atque ita (DG?)v (D)) penetrantes[*](penetrantes v. -ntis FEa) intus solem primo secum inducunt[*](in- ducant Fd) cerialesque [*](cerelesque E1. cereal- E2ava.S(J)) auras inmittunt foribus[*](foribus v. flo- ll) adapertis[*](adapertis (DG?)dTH. &ap- FEa. ap- v) . mox lacteum umorem[*](humerem F1. -marem E1), hoc est infantiam pomi, absumunt[*](adsumunt E. assu- a) — quod fit et sponte —, ideoque ficetis caprificus permittitur[*](praemittitur H Brot.) ad rationem venti, ut flatus evolantes in ficos ferat. [*]((14) Th. C II 9, 7. (H II 8, 3).) inde repertum ut inlatae quoque aliunde et inter se colligatae inicerentur fico, quod in macro solo[*](solo (DG?) v. so ll) et aquilonio non desiderant[*](desideratur Eava.D), quoniam sponte arescunt loci[*](loci (DG?) v. -cis ll) situ rimisque eadem quae[*](que (pro quae) FEa) culicum opere[*](opere ll (U 247) J. -rae S. -ra v) causa[*](causa ll.v. an natura (naproca)? cfr. v. 1) perficit, nec[*](nec non va.S) ubi multus pulvis[*](puluis v. pulfuf ll), quod evenit maxime frequenti via[*](frequentatiua Ea) adposita. namque et pulveri vis siccandi sucumque lactis absorbendi. quae ratio pulvere et[*](et puluere et a) caprificatione hoc quoque praestat ne decidant, absumpto umore tenero et cum quadam fragilitate ponderoso. [*]((1) Th. C I 16, 7. (H I 12, 1). — (4) cfr. Stat. silv. I 6, 15. — (5) Col. XII 15, 2. — (6) Sen. ep. 87, 3. — (7) Cato 56. —) ficis mollis omnibus
tactus, maturis frumenta intus, sucus maturescentibus lactis, percoctis mellis. senescunt in arbore anusque destillant[*](destillant S. dist- ll.v (passim)) cummium[*](cum nimiū Ead. gummi (-mi modo C) va. H)[*](dist. U 248) lacrima[*](lacrima ll. H (J). -mas S. -mam v). siccat[*](siccat ll. Verc.(S). -as H. -ant v. -anturque C) honos laudatas, servat in capsis, Ebuso in[*](in ego. om. ll. v. cfr. VIII 226. XIX 94. CFW Müiller p. 21) insula praestantissimas amplissimasque, mox in Marrucinis; at[*](at v. aut ll) ubi copia abundat[*](abundat (hab- a) adv(J). -ant r S) , implentur orcae[*](orcae v(C). -chae F. orzhae Ea. archę d. arcae Verc.) in Asia, cadi autem in[*](in v. om. ll) Ruspina Africae urbe, panisque simul et opsonii [*](obsonii Fava.S) vicem siccatae implent, utpote cum Cato cibaria ruris[*](cibariarum ris (res d) Fd) operariis iusta ceu lege sanciens minui iubeat per fici maturitatem . cum recenti[*]((om. cum) recenti a. -tes va.G) fico salis[*](fico salis D2dTS. -cos (-co a) aliis r. -co salitis G. -cus. Salis (-le B) v) vice caseo[*](uice caseo. ll.S. uice casei G. siccatis et casei loco v) vesci nuper excogitatum est. [*]((12) Cic. div. II 84. —) ex hoc genere sunt, ut diximus, cottana[*](cottana L. castaneae ll.v. coctana B. cottona Ber.) et caricae quaeque conscendenti navem adversus Parthos[*](13,51) omen fecere M. Crasso venales praedicantis voce, Cavneae. omnia haec in Albense rus[*](Albense rus e v. abfenf erufe (e rure Ea) v) e Syria intulit L. Vitellius[*](I uitellus F), qui postea censor fuit, cum legatus in ea provincia esset, novissimis Ti.[*](Tiberii v. titi Eaz.om.DFG) Caesaris[*](cesari F) temporibus.[*]((17) Th. III 12, 5. (Pl. XXIII 141).)