Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

condi olivas optime orchites[*](orcites M. archithes F) et posias, vel virides in muria vel fractas[*](factas M. frictas J) in lentisco[*](len- tesco F. -tisca M). oleum quam[*](diua F. diu Eazva.G) acerbissima[*](aceruissima F. -mum Ea(va.B)) oliva optimum fieri. cetero quam primum e terra colligendam[*](colligenda MEaz), si inquinata sit, lavandam[*](lauanda Eaz); siccari triduo satis esse. si gelent frigora, quarto die premendam[*](premenda Eaz); 5 hanc[*](has Ea) et sale[*](salem M) aspergi. oleum in tabulato minui[*](minuit M) deteriusque fieri, item in amurca et[*](et om.Ea) fracibus[*](fragibus (-ilius a) FEa. fla- va.B) — hae sunt carnes et inde faeces —; [*](Cato 64, 2. 67, 1. 66. 65, 2. 66 init. 67, 1. — (12) ib. 66 extr. 67, 2.) quare saepius die[*](in die dTS) capulandum[*](decapulandum va.(P)H), praeterea concha[*](concha Müller em. III p. 5 e Cat. concham M. -as rv. in conchas G) et[*](et in Md. et rv) in plumbeas cortinas[*](scor- tinas M); aere vitiari. ferventibus[*](ferentibus M) omnia ea fieri clausisque torcularibus et quam minime ventilatis[*](uentilatos FEa), ideo nec[*](dist. Müller em. III p. 4) ligna ibi caedi oportere — qua de causa[*](causas M) e nucleis ipsarum ignis aptissimus —; ex[*](& (pro ex) FEa. et e va.S) cortinis in labra fundendum, ut[*](una M) fraces[*](fraces MB e Cat. feces r. faec- v) et amurca linquantur[*](linquantur MD. liq- r. -uentur v). ob id[*](solide ob id EasS. (cfr. v. 16)) crebrius vasa mutanda [*](mundanda va.(P)H), fiscinas spongia[*](spongeat F) tergendas[*](tergenda FEa), ut quam maxime pura sinceritas constet. [*]((15. 16) cfr. Col. XII 52, 21. Geop.IX 17, 5. — (18) cfr. Varro I 24, 3.) postea inventum ut lavarentur utique ferventi aqua, protinus prelo[*](prelo aH. praelo Mv. -los F. proelo E) subicerentur solidae — ita enim amurca exprimitur[*](& pręmitur F) —, mox trapetis fractae premerentur [*](premuntur Ea)[*](dist. (P)H) iterum. premi plus quam centenos modios non probant : factus[*](factuus M. fractus D2. fruct- va.B. item infra) vocatur[*](uocantur F1); quod vero post molam[*](prę molam F) primum expressum

[*](expressum MD. exce- d2T.om. rv) est, flos. factus tres[*](tres ll.v(H). ter B) gemino[*](gemini F2. -nos B. germini v) foro[*](foro MDdTH. fero r. fere B. foros v) a quaternis hominibus[*](ac va.S) nocte et die premi iustum est.

[*]((6. 7) Pl. XXIII 77. Diosc. I 31. 139. — (8) Pl. XXIV 133.)

Non erat tum[*](tunc ES) ficticium[*](ficticium MH. fact- v. tict- Ea. tinctitium r) oleum, ideoque arbitror de eo[*](de eo om.Eava.H) nihil a Catone dictum. nunc eius genera plura, primumque persequemur ea quae ex arboribus fiunt, et inter illas ante omnes ex oleastro. tenue id multoque amarius quam oleae[*](oleo F1. molesta M) et[*](et om.Eava. J. ac F1. ad F2) tantum[*](tantum om.a) ad medicamenta[*](medicamenta MJ. -tum rv) utile[*](utre M. ut//// F1). simillimum huic est ex chamelaea[*](chamelaea G. -lea MEa. ame- DFG), frutice saxoso, non altiore palmo, foliis oleastri bacisque[*](olea- stribus acuque M). [*](Pl. XVI 85. XXIII 84. Herod. II 94. Diosc. IV 161. I 38.) proximum fit e[*](e ego. et F1d. et e rv) cici[*](fici Ea), arbore in Aegypto copiosa (alii crotonem[*](fcro- tonem FEava.B), alii sibi[*](sibi MDFGJ. sybi dT. siue Ea. sili (Salm.) S coll. Diosc. IV 161σέσελι. trixin C e Diosc. ib. rhibin v) , alii sesamon[*](se- xamon FEa) silvestre [*](siluestrę E. -rem MD) eam[*](ea F.om.Eava.J) appellant), ibique, non pridem et in[*](et in Mv. ex in Eaz. ex r) Hispania[*](hispenie F1. -pania e F2. -niae z), repente[*](sponte coni. Dal.) provenit altitudine oleae, caule ferulaceo, folio vitium , semine uvarum gracilium pallidarumque. nostri earn ricinum[*](emacinium M) vocant[*](uocant om.Ea) a similitudine seminis. coquitur[*](cocitur M) id in aqua, innatansque oleum tollitur[*](tollitur adepta (-empta M2) ubi M). at in Aegypto, ubi abundat, sine[*](sine om.M) igni[*](igne MC) et aqua sale[*](tale M) adspersum[*](an asperso (sc. semini)?) exprimitur, cibis foedum, lucernis exile[*](exile ll.v(J). utile Ce Diosc. et Herod., at cfr. XXIII 84. (an uix utile?)). [*](Diosc. I 39. Pl. XXIII 85.)[*]((2) Diosc. I 49. Pl. ib. 86. Pallad. II 19.) amygdalinum[*](amugdalinum M. amig- r), quod aliqui[*](alii qui Ea) neopum[*](neopum MD2d2Eav(J). nopum r.)[*](netopum vel metopium B e XIII 8 et Diosc.) vocant,

ex amaris nucibus arefactis et in offam contusis adspersam[*](adspersam ego. -sum (-su D2) ll.v. -sis C) aqua iterumque tusis exprimitur. fit et[*](et e EaG) lauru[*](lauri F1. -ro Eava. J) admixto drupparum[*](drypparum M) oleo, quidamque e[*](an e delendum?) bacis exprimunt tantum, alii[*](aliif FEa) foliis modo, aliqui folio et cortice[*](cortici MJD (an recte?)) bacarum, nec non styracem addunt aliosque odores; optima laurus ad id latifolia, silvestris[*](siluestris — 7 lati- folia om.Ea), [*](Diosc. I 48. Pl. ib. 87. Pallad. II 17 — (12) Pl. ib. 88. 165. XXV 158.) nigris bacis. simile est et e[*](et e MD. e v. om. r) myrto nigra[*](nitor (pro nigra) M), et haec latifolia melior. tunduntur bacae[*](baca Ea) adspersae[*](adspersae Mv(J). -sa rS) calida aqua, mox decoquuntur. alii[*](alia FEa) foliorum mollissima decoquunt in oleo et exprimunt, alii deiecta ea in oleum prius sole maturant . eadem ratio et in sativa myrto, sed praefertur silvestris minore semine, quam quidam oxymyrsinen[*](oxy- myrsine DFG), alii[*](ali M2. uocant alii va.S(J)) chamaemyrsinen[*](chamaemyr- sinen - ali Eadzv. om. r)[*](camalemyrsine Ea. camemirs- d) vocant[*](uocant om. va.S(J)), aliqui[*](aliqui H. alii qui Ea. aliqua dT. qu F1. qui r. alii B. quia v. om.z) acoron[*](acoron aB e XXV 158. a corona (-nae M. -nā a) ll. corone dT. -nae habet v. om.z) a similitudine[*](si- militudinem FEava. B); est enim brevis, fruticosa. [*](Diosc. I 41. 105. Pl. XXIII 88. — (15) Diosc. I 43. 50. 65. 40. Pl. ib. 89. Pallad. II 20. — (17) Diosc. II 121. Pl. XVIII 96.) fit et e citro[*](cipro E. cypro az), cupresso, nucibus iuglandibus[*](iuglan- dib. v(D). -ndis (iugul-M) ll.J (sc. arboris)) quod caryinum[*](caryinon v. -ry- num M. -rfinum r) vocant, malis, cedro[*](malis cedri Eava.J. at cfr. XXIV 19. XVI 52) quod pisselaeon [*](bissileon FEa. cedrelaeon va.H.), e[*](ex va.D) grano quoque Cnidio[*](gnidio FEava.S) purgato[*](purgato semine om.F) semine et tunso[*](tuso Fava.S), item lentisco. nam[*](nam M. nam et rv) cyprinum et e[*](e om.MF grand M) glande Aegyptia ut fieret odorum causa dictum est. Indi e[*](inde e Ea. -di M. -di ex va.D) castanets ac[*](ac ll.D. et v) sesima[*](sesama va.S) atque[*](12,100.109)
oryza[*](oryza MC. oriza D2v. cor- r) facere dicuntur, Ichthyophagi[*](ichthyophagi v. icthyo- phact M. icthiofaci Ea. icthro- F) e piscibus. [*]((4) Diosc. I 67. Pl. XXIII 91. Col. XII 53.) inopia cogit[*](coicit M) aliquando luminum causa et e[*](et ę F. et M) platani bacis fieri aqua et sale maceratis[*](dist. Fels p. 14). et oenanthinum fit; de ipsa oenanthe dictum[*](ut dictum va.D) est[*](12,132) in unguentis. gleucino mustum incoquitur[*](inquoquitur M) vapore lento, ab aliis sine igni circumdatis vinaceis diebus XXI[*](XXI MJ. -II rv) bis singulis permixtum, consumiturque mustum oleo. aliqui[*](aliqui MG. alii qui Ea. alii v. alioqui r) non samp- suchum[*](sampsuchum L. samsucum MFv. iam su- Ea) tantum admiscent, sed etiam pretiosiora odoramenta ,ut[*](ut ego. ni M. nam rH. et v) in gymnasiis quoque conditur odoribus, sed vilissimis . [*]((12) Diosc. I 53. 16. — (13) Pl. XXIII 94. 95. Diosc. I 42. 63. 45. (Pl. XIX 79). 41. IV 92. (Pl. XXII 31).) fit ex[*](ex M. et r. et ex J. et de v) aspalatho[*](aspalatho B. -phalato M. -phalto v. asflato F. asfalto E2a. -Iso E1), calamo, balsamo, iri, cardamomo, meliloto[*](meliloto Ev. melli- a. melioto DFG. e- tilito M), nardo Gallico, panace, sampsucho[*](samsucho F. sampu- M. samsuco Eava.L), helenio, cinnamomi radice, omnium sucis in oleo maceratis expressisque. sic et rhodinum e rosis, iuncinum e iunco[*](iunci M.an iuncis?), quod et rosaceo simillimum, item hyoscyamo[*](hiosciamo E. -ano Fa) et lupinis, narcisso. plurimum autem in Aegypto e raphani semine aut gramine herba[*](herba B. -bae ll.v(D). -baue J. cfr. XXIV 178. (an graminis her- bae?)) quod chortinon[*](chortinon MB. cort- rv) vocant, item e sesima[*](sesima S. -im M. sesama Eav (C). -mo dVerc. sesasamo DFG) et urtica quod cnidinum[*](cnidinum B(S). caseci- M. oneti- Ea. enecci- r. cneci- G. cnedi- H. agrosti- v) appellant. [*](Diosc. III 106. Pl. XXIII 95.)[*]((1) Diosc. I 95. Pl. ib. 96 extr.) e lilio et alibi fit sub diu[*](diuo Eav (S). dio L) sole, luna, pruina maceratum . suis herbis componunt inter Cappadociam et Galatiam quod Selgiticum[*](selgiticum M2G coll. XXIII 95. segniti- M1. seletiti- Ea. selti- r. Selgicum S e Strab. XII 571. Seleuci- C. seleuti- szv) vocant, nervis admodum utile, sicut
in Italia Iguvini[*](Iguuini H. iguini MD. eguu- r. e gummi v) . e pice fit quod pissinum[*](pissinum MG(H). pisinn- F. pisin- Ea. picin- v(L)) appellant, cum coquitur, velleribus supra halitum eius expansis atque ita expressis. probatum maxime e Bruttia; est enim pinguissima et resinosissima. [*](Diosc. I 37. Pl. ib. 96. Isid. XVII 7, 11. — (7) Diosc. I 30. Pl. ib. 82. — (8) Paus. V 11, 10.) color oleo[*](fuluo M) fulvus. sponte nascitur in Syriae maritimis quod elaeomeli[*](elaeomeli B. eleo- FGv. oleo- r) vocant; manat ex arboribus pin- 5 gue, crassius melle, resina tenuius[*](taenuius M. tenuis r), sapore dulci, et hoc medicis. veteri quoque oleo usus est ad quaedam genera morborum; existimaturque[*](que ego luc.p. 126. qui M.om. rv) et ebori vindicando a carie utile esse: certe simulacrum Saturni Romae intus oleo[*](oleom F1. oleum F2) repletum est.

[*](Cato 100. — 91. 129. — 128. — 98. — 96. 103. — 97. — 98. — 99. 101. — 130. — cfr. (13) Varro I 51, 1. Col. II 19, 1. Pl. XVIII 295. — (14) Col. I 6, 14. — (15. 16) Varro I 57, 1. Pl. XVIII 305.— (17) Col. VI 4, 4. II 14, 3. Varro I 55, 7. Pl. XXIII 75. 74. XVII 263.)

Super omnia vero celebravit amurcam[*](amurca M) laudibus[*](laudibus om.Ea) Cato. dolia olearia cadosque illa imbui, ne bibant oleum; amurca subigi[*](subigi Mv. -ici FdEaz. -iri DG) areas terendis[*](terrendis F2. terrun- F1. torren- Ea) messibus, ut formicae[*](for- mica Ea) rimaeque absint; quin et lutum parietum ac tectoria et pavimenta horreorum frumenti, vestiaria[*](uestiaria MJ. -rium (best- D2) rv) etiam contra teredines ac noxia animalium[*](ani- malium MJ. -lia rv) amurca aspergi, semina frugum perfundi. morbis quadripedum[*](quadrupedum Eava.S), arborum quoque, illa medendum, efficaci [*](efficace MD) ad ulcera interiora humani quoque oris[*](horis E). [*]((4. 5) Varro I 2, 19. Pl. VIII 204. XVII 237.) lora etiam et coria[*](ac coria Eva.S) omnia et calceamina[*](calciamina EaL) axesque decocta ungui atque aeramenta contra aeruginem colorisque[*](colors M) gratia elegantioris et totam supellectilem ligneam ac vasa fictilia, in[*](ut (pro in) DFG) quis ficum

aridam[*](aridum E) libeat adservare[*](seruare Ea), aut si folia bacasque in virgis myrti aliudve quod genus simile. postremo ligna macerata amurca nullo[*](nullo D2TJ. -lli r. -llius v) fumi taedio ardere. oleam si lambendo capra[*](capta F. capara E1) lingua contigerit depaveritque primo germinatu[*](germina tum Ea), sterilescere auctor est M. Varro. et hactenus de olea atque oleo.

[*](cfr. Pl. XXIII 142. Cato 48, 3. Col. XII 5, 2. Macrob. III 18, 14. — (12) Col. V 10, 14. Macrob. ib. 13.)