Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
[*](Diosc. I 160. (Pl. XXIII 100). Ser. Samm. 435. Isid. XVII 7, 4. Cels. II 24.)[*]((2) Col. V 10, 19. (Cato 143, 3. Varro I 59, 1. Athen. III 81asq. Th. II 2, 5).) His proxima amplitudine mala quae vocamus cotonea et Graece[*](graece Mda. -ci rv) cydonea[*](cydonea Mv(D). -naea J. -nia H. cidonea a. -nia E. donea F), e[*](e M. & r.ex v) Creta insula advecta. incurvatos
trahunt ramos prohibentque crescere parentem. plura eorum genera: chrysomela[*](chrisomela Ea. chirso- F) incisuris distincta, colore ad aurum inclinato, qui[*](quae va.J. quis D) candidior[*](candidiora va.J) nostratia cognominat[*](cognominat MJ. -nata rv(D)), odoris praestantissimi. est et Neapolitanis suus honos[*](honor FEava. G). minora[*](maiora coni. Dal. e Diosc.) ex eodem genere struthea[*](struthea C. -ucta M. -utia r. -utea v) odoratiusvibrant, serotino proventu,. praecoci vero mustea. strutheis[*](struteis FEava. C (passim)) autem cotonea insita suum genus fecere Mulvianum[*](mului M), quae sola ex iis[*](iis Fv. his rC) vel cruda manduntur , iam[*](iam MJ. omnia iam rv(D)) et[*](ex FEa) virorum salutatoriis cubiculis[*](cubiculis MD2D. cubilis DIFG. -libus Eav) inclusa[*](inclausa FE) ac[*](ac MD. om. rv) simulacris noctium consciis[*](conciis F1. -ntiis E) inposita. sunt praeterea parva silvestria, e[*](e Mv(D). om. r Ven. a G) strutheis odoratissima et[*](et MD. om. r v) in saepibus nascentia.[*](Diosc. I 164. (Pl. XXIII 132). Col. X 410. — Macrob. III 19, 1. — (16) Col. X 411. 412. Pallad. XII 7, 4. 6. 8. Geop. X 13–15. Isid. XVII 7, 7.) Mala appellamus, quamquam diversi generis[*](diuersi generis MD2Bas. -ersi r. -ersim v), Persica et granata, quae in Punicis arboribus novem generum dicta sunt. his acinus sub cortice intus, illis lignum in[*](13,112) corpore. nec non et quaedam e piris libralia appellata amplitudinem sibi[*](sipi FEa) ponderis nomine adserunt.
sed Persicorum palma duracinis. nationum habent cognomen Gallica et Asiatica[*](asiatica (alterum) D2D. om. rv). [*]((18) Diosc. I 165. Pallad. ib. Martial. XIII 46.) post autumnum maturescunt Asiatica, aestate praecocia intra XXX annos reperta et primo denariis singula venumdata[*](uenumdata H. uenund- ll.v). supernatia[*](supernatia e v. -tię DFa. -tie E. -tica e GD) e Sabinis veniunt, popularia undique . pomum innocuum expetitur aegris, pretiumque iam singulis triceni nummi fuere, nullius maiore, quod miremur,
quia non aliud fugacius[*](fugatius Ea. fagacius F). longissima namque decerpto[*](deferpto F1. decerptio D2Ea) bidui mora est cogitque se venumdari[*](uenundari D2ava. H. -ati r).[*]((6) Verg. B 2, 53. Col. X 404. XII 10, 4.) Ingens postea turba prunorum: versicoloria[*](uersicoloria coni. S. -lori F2d. -logri F1. -lor rv)e nigro candicant[*](e nigro candicant ego. nigra (gra F1) candicans F1dv. -idans DF2G. -ida EazH. (loc. corr.)), hordearia[*](hordiaria F) appellata a comitatu frugis[*](fruges FEa) eius; alia[*](alio F) eodem colore seriora maioraque, asinina cognominata a[*](a v. om. ll) vilitate. sunt minora[*](minora at ego. ac (et v) nigra ac ll.v. onychina ac S coll. § 55 et Col. XII 10,2.3. (loc. corr.)), at laudatiora cerina atque purpurea, nec non ab externa gente Armeniaca, quae sola et odore commendantur. peculiaris[*](peculiari EazSJ) inpudentia est[*](est om.EzSJ) nucibus insitorum, quae[*](que FEa) faciem parentis sucumque adoptionis[*](adoftionis F1. aduft- F2) exhibent, appellata ab utroque nucipruna. [*]((11) Col. XII 10, 3.) et[*](et v. ex ll) haec autem et Persica et cerina ac silvestria ut uvae[*](ut uue E. utue F) cadis condita usque ad alia nascentia aetatem sibi prorogant, reliquorum velocitas[*](uelocitas v. uoletias Ea. -entias DFG) cito mitescentium transvolat[*](trauolat F). nuper in Baetica malina[*](pticam (pet- E2) malinam E. peticam marina a) appellari coeperunt malis insita et alia amygdalina amygdalis. his intus in ligno nucleus amygdalae est, nec aliud pomum ingeniosius geminatum[*](geminatum v. germ- ll) est. [*](Diosc. I 174. Col. X 404. Pallad, XII 7, 16. Athen. II 49d. Geop. X 39. — (20) Pallad. III 25, 32. (Pl. XIII 51. XVII 75).) in peregrinis arboribus dicta sunt Damascena, a Syriae Damasco cognominata, iam pridem[*](13,51) in Italia nascentia, grandiore quamquam ligno et exiliore carne nec umquam in rugas[*](rugas C. -ga ll. v) siccata, quoniam soles sui desunt . simul dici possunt populares eorum myxae[*](mixtę Eava.Ber.), quae et ipsae nunc coeperunt Romae nasci insitae[*](insitae Eav. -ta r) in[*](in om.Eava.D) sorvis[*](soruis F. -rbis rv. cfr. § 61).
[*]((3) cfr. Pl. XVII 96. (Cato 133, 2). Pl. XVIII 34. —) In totum quidem Persica peregrina etiam Asiae Graeciaeque esse ex nomine ipso apparet atque e[*](e M. & Fd. ex rv) Perside advecta. sed pruna silvestria ubique nasci certum est, quo magis miror huius pomi mentionem a Catone non habitam, praesertim cum condenda[*](condenda —6 cum om.M) demonstraret quaedam et silvestria. [*]((7) Th. C II 3, 7. (Pl. XVI 111). — (8) Diosc. I 187. schol. Nic. alex. 101. (Pl. XIII 60). Col. X 405. Isid. XVII 7, 7. —) nam Persicae arbores sero et cum difficultate transiere[*](transiere Mv. -ire r), ut quae in Rhodo nihil ferant, quod primum[*](primus M. frimum FG. ////im- D1) ab Aegypto earum[*](earum DFGv. nili ear- M. ////iear- E. icar- a) fuerat hospitium. falsum est venenata cum cruciatu[*](cruciatu Eav. -ta MF1. -to F2DG) in Persis[*](in (uim M) persis MD2v. in- pressis r) gigni et poenarum causa ab[*](ab MJ. a rv) regibus tralata[*](tralata F2J. om.F1. transl- rv(D)) in Aegyptum terra mitigata. id enim de Persea diligentiores tradunt , quae in totum alia est, myxis rubentibus similis, nec extra orientem nasci voluit. eam quoque eruditiores negaverunt ex Perside propter supplicia tralatam[*](tralatum F1. -ta M. translatam Eava.J), sed a Perseo Memphi satam[*](sada M1. siada M2), et ob id Alexandrum illa coronari[*](coronare Fd. -na Ea) victores ibi instituisse in honorem atavi sui. semper autem folia habet et poma subnascentibus aliis. sed pruna quoque omnia post Catonem coepisse manifestum erit[*](est erit E1. est va.S) .
[*]((20) cfr. Pl. XXI 51. XVI 103. XVII 75. Col. IX 4, 3. XI 2, 11. 96. Pallad. V 4. II 25, 20. Martial. XIII 42. 43.)
Malorum plura sunt genera. de citreis[*](de (di D2) citreis E2D2v. de ceteris M. de cityreis E1a. dicitur eis r) cum sua arbore diximus, Medica autem Graeci vocant patriae[*](patria Ea)[*](13,103) nomine. aeque peregrina sunt zizipha[*](zizipa MFd) et tubures[*](tubures MJ. tuberes (tupe- F) r. cfr. p. 527, 2), quae et ipsa non pridem venere in Italiam, haec ex Africa, illa ex Syria. Sex. Papinius, quem consulem vidimus, primus utraque[*](itaque M) attulit Divi Augusti novissimis temporibus in castris
sata, bacis similiora quam malis, sed aggeribus[*](ageribus D1FG. gener- Ea) praecipue[*](praecipue Mv (J). - ua rS) decora, quoniam et[*](et om.MF1) in tecta iam silvae scandunt. tuburum[*](tuberum va. J) duo genera: candidum et a colore syricum[*](syricum (coni. Dal.) H. ser- ll.v. cfr. § 51. XXXV 30. 40) dictum. [*](itaque M) paene peregrina sunt in uno Italiae agro Veroniensi[*](ueronensi Fava.J. ue- nerenensi E.cfr. XIV 16. 67) nascentia quae lanata appellantur; lanugo ea obducit, strutheis[*](struthis M. -teis F1Eava.C) quidem Persicisque[*](quae (pro que) MF) plurima, iis[*](plurima iis M. -ma is D1FG. -ma his D2G. -ma//// E. -mis av) tamen peculiare nomen dedit, nulla alia commendatione[*](commendatio F) insignibus[*](insignis Ea. -ni z).[*](cfr. Col. V 10, 19. XII 47, 5. Macrob. III 19, 2. — (12) cfr. Athen. III 82c. (Isid. XVII 7, 3). — (13) Varro I 59, 1. (Cels. II 24. IV 26 med.). — (18) Cato 7, 3. 143, 3. — Varro ib.) Reliqua cur pigeat nominatim indicare, cum conditoribus suis aeternam propagaverint memoriam, tamquam[*](tamquam Eav. om. r) ob egregium aliquod in vita factum? nisi fallor, apparebit ex eo ingenium inserendi nihilque tam parvum esse quod non gloriam parere possit. ergo habent originem a Matio Cestioque[*](Cestioque (coni. Dal.) S. ge- ll.v. Se- P e Col.) et Mallio[*](Manlio va.S), item Scaudio[*](scaudio DFGdE2aJ. scand- E1sH. Claud- v) ; quibus cotoneo[*](catoneo FEa) insito ab Appio[*](appio Eav. oppio (popio F1) r) e Claudia gente Appiana sunt cognominata. [*]((1) Cels. II 24. — (3. 4) Cato 7, 3. Varro ib. Gels. ib. Martial. I 43, 4. Athen. III 80f. Geop. X 20. Isid. XVII 7, 5. Pl. XXIII 104. — (6. 7) Diosc. I 162. —) odor est iis[*](iis ego. us F. his Eav) cotoneorum, magnitude quae[*](que (pro quae) FEava. G) Scaudianis[*](scandianis F1dH. sed aud- Ea. sed Claud- v. Claud- G), color rubens . ac ne quis sic[*](sic ego. ic F1. id rv. (an ita?)) ambitum[*](ambitu v) valuisse claritatis e[*](e E1aszS. et DFGdv(D)) familia[*](familiae (DGd?) va.S(D)) putet, sunt et Sceptiana ab inventore libertino, insignia rotunditate . Cato adicit Quiriniana[*](Quiriniana (P)S e Cat. quiriana ll.v(J)) et quae tradit in doliis[*](doliis Eav. doloreis F2. cioreis F1) condi Scantiana. omnium autem nuperrime adoptata sunt parva gratissimi saporis, quae Petisia nominantur. patrias
nobilitavere Amerina[*](Amerina (P)H. dem- E. cam- v. temeriana (dem- a) r graecula v. grac- ll) et Graecula. cetera e causis traxere nomen: germanitatis cohaerentia gemella[*](gemella ego. & gem- ll.v), numquam singula in fetu, colore[*](colore ll.D. a col- v. coloris G) syrica[*](syrica d2TH. -iaca d1. sirica ll. ser- v), cognatione[*](cognatione v(D). -nes ll. -nis G) melapia, mustea[*](mustea v. -ta ll) a celeritate mitescendi, quae nunc melimela dicuntur a sapore melleo, orbiculata a figura orbis in rotunditatem circumacti 5 —haec[*](dist. ego) in Epiro primum provenisse[*](puenisse v. pue- ll) argumento sunt Graeci, qui Epirotica[*](epitorica Fa) vocant —, mammarum effigie orthomastia[*](or- thomastia (orto- D2) H cum P. -ica v. ortomasthia D1d. -sihia FG. -onias thia Ea), condicione[*](a conditione ll. v) castrati seminis quae spadonia appellant Belgae. [*]((10) Macrob. III 19, 2. — (14) Cels. IV 26 med. —) melofoliis folium unum, aliquando et geminum, erumpit e latere medio. celerrime in rugas marcescunt pannucea. stolide[*](stolide ll.v. an solide?) tument pulmonea. est quibusdam sanguineus[*](sanguineos F. -neis E1) colos[*](color Eava.S) origine ex mori insitu[*](insitu v. in sinu ll) tracta. cunctis vero quae fuere a sole partes rubent. sunt et parva gratia[*](grati va.G) saporis atque etiam acutiora odore silvestria. peculiare[*](id peculiare va.S) inprobaeiis[*](inprobae iis ego. -batis DFGTS. -bitatis Ea (add. et) v) acerbitatis convicium[*](conuitium FEava. Bas.) et vis tanta, ut aciem gladii praestringat[*](prestringunt D2 -ga F1. perstringat va.S). dat aliis[*](dat aliis ego. datis ll. dat iis S. dat et s(P) H(J). Dacis v) farina[*](farina ll.v(P)H. ferme v) vilissimis[*](an nomen, uilissimis?) nomen, quamquam primis adventu decerpique properantibus.[*](Col. XII 10, 4. V 10,18. Macrob. III 19, 6.)[*]((1. 3) Verg. G II 88. Cels. II 24. Isid. XVII 7,15. 67. Martial. V 78, 13. Iuven. 11, 73. —) Eadem causa in piris[*](pyris FEava. C(passim)) taxatur superbiae cognomine ; parva haec, sed ocissima. e[*](e ego. om. ll. v) cunctis autem Crustumia
[*](Crustumina va. He Verg. et Col.) gratissima, proxima iis[*](iis v. tis F. his EaS) Falerna potu[*](a potu v), quoniam tanta vis suci abundat[*](habundat a. -da F) — lactere[*](lactere ego. -tem DFG. -ten d. -te EH. -tea v. ut lac a) hoc vocatur[*](hoc uocetur a. haec uocantur va.H) —, in iisque[*](iisque DFGC. his quę Eav(S)) alia[*](alia C. alii ll.v(S)) colore nigro, dona[*](dona ego. -nai DFG. -nant Eav(S). -nantur G2) Syriae. reliquorum nomina aliter in aliis atque[*](atoue F. -one Ea) aliis locis appellantur. [*]((7) cfr. Cels. ib. — (9) Cato 7, 4. Varro I 49, 3. —) sed confessis urbis vocabulis auctores suos nobilitavere Decimiana et ex eo tractum quod Pseudodecimianum[*](speudodecimianum E. seudo- F) vocant, Dolabelliana[*](Dolabelliana (P)G2. dobe- (de be- a) ll. dolobe- v) longissimi pediculi, Pomponiana cognomine mammosa, Liceriana[*](Liceriana v (cfr. v. 12). -rniana ll) , Seviana[*](Seueriana va. H) et quae ex iis[*](his EaS) nata sunt Turraniana[*](Turraniana H. tyrr- E. -nniana (thir- a. tyr- v) rv) , longitudine pediculi distantia, Favoniana[*](frauoniana F) rubra, paulo superbis maiora, Lateriana[*](laeteriana F), Aniciana postautumnalia, acidulo sapore iucunda. Tiberiana appellantur quae maxime Tiberio principi placuere. colorantur magis sole grandescuntque, alioqui[*](alioquin Eava.H(S)) eadem essent quae Liceriana . [*]((14) Iuven. 11, 74. — (15) Cato ib. Cels. ib. et IV 26 med. Iuven. 11, 73. — (16) Geop. X 76, 11. — (18) Cato ib.) patriae nomina habent serissima omnium Amerina[*](Amerina (DG?) v. -iana Ea. amarina F), Picentina, Numantina[*](Numantina v. m minuta DFG. min- Ea) , Alexandrina, Numidiana[*](Numidiana v. -iniana ll), Graeca et[*](et v(J). et ee (esset Ea) ll.S) in iis[*](is DFGD. his EaH) Tarentina[*](Tarentina v. -tiniana Ea. -ini DFG), Signina[*](Signina v. signa ll), quae alii a[*](a om.Ea) colore testacea[*](colore testacea D2v. -or et (e Ea) stacea (statea G) r) appellant, sicut onychina, purpurea, ab odore myrapia, laurea, nardina, tempore[*](a tempore va.D) hordearia[*](hordiaria ll.D) , collo[*](collea Ea. a collo va. G(H)) ampullacea, et Coriolana, Bruttia[*](Bruttia (P)S. bruta EaH. -tae rv) gentilitatis, cucurbitina, [*](Verg. G II 88. Cato 7, 4. —) acidula suci. incerta nominum[*](nominum v. num- ll) causa est barbaricis, Veneriis quae[*](quae ego. que ll. que quae v) colorata dicunt, regiis quae[*](quell. que quae va. G) minimo pediculo sessilia, patriciis, vocimis[*](uoconiis va.D), viridibus oblongisque. praeterea dixit volema Vergilius a Catone sumpta, qui et sementiva et mustea nominat.[*](Verg. G II 69 sq. cfr. Geop. X 76. — (11) Varro I 40,5. cfr. Pl. XVII 124. —) Pars haec vitae iam[*](uita etiam F) pridem pervenit ad columen[*](culmen C), expertis cuncta hominibus, quippe cum Vergilius insitam nucibus arbutum, malis platanum, cerasis ulmum dicat. nec quicquam[*](necquiquam F) amplius excogitari[*](excogitari Mv. -re r) potest; nullum certe pomum novum diu iam invenitur. neque omnia insita[*](insitu coni.H) misceri fas est, sicut nec spinas inseri, quando fulgura[*](fulgura Eav. -gurata M(?)D. -gora r. cfr. index) piari[*](piari M(?). expi- rB. -irari v. cfr. ind., II 92 et Fels p. 75) non queunt facile, quotque[*](quotque B. -odque M. -oque rv) genera insita fuerint[*](fuerint M (?)J. -runt rv), tot fulgura uno ictu fieri[*](fieri MJ. om. rv) pronuntiatur[*](pronuntiantur FEva. J. percutiuntur a).
[*]((15) Marcell. de med. 20, 7. — cfr. Cato 143, 3. Col. XII 10, 4. — (18) Pl. XXIII 115. — (19) cfr. Col. XII 14. Cels. II 24. 33 med.) Turbinatior piris figura. in iis serotina ad hiemes[*](hiemes MJ. -mem (ie- F) rv(D)) usque in matre[*](in matre MJ. ad matrem rv) pendent gelu maturescentia Graeca, ampullacea , laurea, sicut in malis Amerina[*](amerina Mv. eme- r. cfr. § 50. 59), Scaudiana[*](scau- diana ll.J. Scandi- H. Scanti- v. cfr. § 49. 50). conduntur vero pira ut uvae ac totidem modis, neque[*](neque MG. quae r. non v) aliud in cadis praeterquam [*](praeterquam MG. propt- r. praeterea v) pruna. e[*](pruna. e ego n. luc. p. 30. -nae ll.S. -na G. quae v) pomis proprietas[*](pro- prietas Mv. -tatis r) piris quae[*](quae ego. que ll. G. quoque v) vini, similiterque in aegris medentes cavent. e vino et aqua cocuntur[*](cauent.e J. -nte M. -nt ac G. cadent ac r. in escam dant ac v) atque pulmentari vicem inplent, quod non alia praeter cotonea ac[*](ac ll. S. et v (J)) struthea[*](struthea C. -thia F. -tia Mdv. -ucia Ea.cfr. § 38).
[*](Varro I 59, 1. — (6) cfr. Geop. IV 15, 22. 1. 5. —) In universum[*](uniuersis a. unuers.. E)[*](uero Eava.S) autem de[*](de om.a) pomis servandis praecipitur pomaria in loco frigido ac sicco contabulari, septentrionalibus fenestris serene die patere[*](parere Ea1), austros[*](austros v. uitro M. austro r) specularibus[*](specularibus Mv. pecula- F2. peculia- (-uia- F1) r) arcere[*](an arceri?), aquilonis quoque adflatu poma deturpante rugis. colligi mala[*](mala om.M) post aequinoctium autumni[*](autumnale va.J) neque ante XVI[*](XV C) lunam neque ultra[*](ultra — neque MJ. om. rv) duodetricesimam, nec pluvio die neque ante primam horam; cadiva[*](cadiuā F. -duca a) separari; stramentis solidis[*](solidis MD2D. soleis Ea. soteis DFG. storeis v) paleisve substerni, rara componi, uti[*](uti M. ut rv) limites pervii spiritum[*](per uim spirituum Ea) aequalem accipiant. Amerina[*](ame- riana M.cfr. § 58) maxime durare, melimela minime . [*](Col. XII 47, 5. 2 extr. (cfr. ib. 10,5). — (11. 12) ib. 46, 5 (e Magone). Pallad. IV 10, 7. Geop. X 38, 7. —(14) Varro I 59, 3. 4. Geop. ib. 10. X 21, 6. — (17) Col. XII 47, 1. Geop. X 21, 7. 3. Pallad. III 25, 17. —) —
Cotoneis[*](cotoneos Ea) in concluso[*](in conclusos Fea. inter- clusis va.H) spiramentum[*](spiramento M) omne adimendum aut incoqui[*](incoci M. inquoqui FE) melle ea mergive[*](mergi uero p???ter (-tere F2) F) oportere. Punica aqua[*](uento Ea) marina fervente indurari, mox triduo sole siccata ita ne nocturno rore contingantur suspendi et[*](et om.Eava.H), cum libeat uti, aqua dulci perlui. M. Varro et in doliis harenae servari iubet; et inmatura[*](etiam matura M) obrui terra in ollis fundo effracto[*](effracto Mav. e fra- E. & fra- r), sed spiritu excluso ac surculo pice inlito: sic etiam crescere amplitudine maiore quam possint[*](possunt ME1G) in arbore. cetera mala[*](mala (E?)v) et[*](mala et MJ. & mala Fda.) foliis ficulnis[*](ficuliis Fd. -lus Ea), praeterquam cadivis, singula convolvi cistisque vitilibus[*](uitibus M. fictilibus Eaz) condi vel creta[*](oreta E1. orata F1) figulinarum[*](figulinarum Mv (J). figli- r C) inlini. [*](Col. XII 10,4. Pallad. III 25, 8. Varro I 59, 3.)[*]((2) Col. XII 16, 4. 5. Pallad. II 15, 4. —) — Pira in vasis
fictilibus picatis inversis[*](inuersis MD2v. in uerbis (her- Ea) r) obrui scrobe[*](scrobe MJ. inter scrobae (-bea Ea) r. inter scrobes (sco- C) v. in terra scrobe D coll. v. 3). Tarentina[*](tarentiana M) serissima[*](serissima MD. -me (reri- G. peri- F1) rv) legi, Aniciana[*](aniciana Mv. aci-r) servari et in passo, sorva[*](sorua ll.D. sorba v. cfr. XIII 58. XIV 103. XV ind. 43. 62. 84. 85) quoque et scrobibus gypsato operculo, duum pedum terra superiniecta[*](superiniecta M (coni. Dal.) S. -ntecta DFG. -nducta Eav), in loco[*](in illo M) aprico inversis vasis et in doliis ut[*](ut om.Ea) uvas interque uvas[*](interque uuas MJ. om. rv(D)) cum ramis suspendi.[*](cfr. Col. XII 44, 2. 4. 1. 45, 1. 2. Pallad. III 25, 17. Geop. IV 15, 1–4. —)E[*](e MEav(H). et FdDal. errore) proximis auctoribus quidam altius[*](aptius M) curam repetunt[*](repetunt MJ. pet- rv) deputarique statim poma ac vites ad hunc usum[*](uuas coni. Dal.) praecipiunt decrescente luna, post horam diei[*](diei MD2v. cei D1F1G. ceu F2dEa) tertiam, caelo sereno aut[*](aut ll.v(S). ac C) siccis ventis[*](uentis MD2aC(D). ad (av) uentis rv(S)). similiter deligi et ex locis siccis et ante perfectam maturitatem, addito ut luna[*](lunam FEa) infra terram sit, uvas cum malleolo sarmenti duro, demptis forfice corruptoribus[*](corruptoribus M. -tioribus rv. cfr. luc. p. 104) acinis, in dolio picato recenti[*](recentis DFG) suspendi, exclusa[*](excluso EaS) omni aura[*](auro D1F2. uer/// F1. austro EaS) operculo et gypso. sic et sorva[*](sorua MD. -rba rv) ac pira, inlitis omnium surculis pice. [*](Col. XII 44, 4. 3 init. 2. Geop. X 21, 8. Pallad. III 25, 26.) dolia procul ab aqua esse. quidam sic cum palmite [*](pabnite F1G. uel papn- Ea) ipso[*](ipso MD. in ipso r. in gyp- v) condunt, capitibus eius scillae[*](siciliae M. iscille E. istille a. cellę F1) infixis utrimque[*](utrumque FEa), alii etiam vina habentibus doliis, dum ne contingant ea uvae[*](FA VE M), aliqui mala in patinis fictilibus fluitantia[*](fluuitantia M), quo genere et vino odorem adquiri putant. aliqui omnia haec in milio servari[*](seruari MJ. -re rv) malunt, plerique vero in scrobe duum pedum altitudinis
harena substrato et fictili operculo, dein terra operto. [*](Col. XII 46, 5. 7. — (4) Pallad. ib. — (6) Col. XII 47, 5. Pallad. III 25, 19. — (7) Col. XII 46, 7. 3. —) creta quidam figlina etiam uvas inlinunt siccataque[*](siccataque (sc. creta) MD. -tasque rv) sole suspendunt , in usu diluentes cretam[*](cretā v. -ta ll). eandem pomis vino subigunt. mala vero generosissima eadem ratione crustant gypso vel cera, quae, nisi maturuerint[*](maturuerint Ven. -rauerint (-runt F1) ll.v(S)), incremento calcem[*](calcem EaD. -licem rv(Dal.). -lycem C(H)) rumpunt. semper autem in pediculos conlocant ea. alii decerpunt cum surculis eosque in medullam sabuci[*](sambuci Eava.J. item § 100. 115. cfr. XIII 122) additos[*](abditos (add- ego) obruunt v. addito subr- ll)obruunt,[*](63) ut supra scriptum est. [*](cfr. Col. XII 44, 7. — (10) Varro I 59, 3. Geop. X 21, 10. —) alii singulis malis pirisque singula vasa fictilia adsignant et operculo eorum picato[*](operculo .. picato coni. Dal. -la.. picata ll. v) dolio iterum includunt, nec non aliqui in floccis capsisque, quas luto paleato inlinunt; alii hoc idem in patinis fictilibus, aliqui et in scrobe subiecta[*](subiecta v(J). -to FEaS. subtecto DGd) harena: ita sicca operiunt mox terra. sunt qui cotonea cera Pontica inlita melle demergant. [*](Col. XII 44, 6. Pallad. III 25, 18. — (17. 18) Col. XII 16, 3. —) Columella auctor est in puteos cisternasve uvas[*](uuas ego e Col. om. ll.v) in fictilibus vasis pice diligenti cura inlitis mergi. Liguria maritima Alpibus proxima[*](proximas F) uvas sole siccatas[*](picatas Ea. siccas Ven.) iunci fasceis involvit cadisque conditas gypso includit. hoc idem Graeci platani foliis aut vitis ipsius aut fici uno die in umbra siccatis atque in cado vinaceis interpositis. quo genere Coa[*](co F ) uva[*](uuas a2) et Berytia[*](beritia FEa. berr- va.B) servantur[*](seruantur v(J). -ant a. -atur rS), nullius suavitati postferendae. [*](Col. ib. Geop. IV 15, 11.)[*]((3) Col. XII 44, 4. 8. Geop. IV 15, 12. — (5) Geop. VI 10. —) quidam, ut has faciant, in cinere lixivo[*](lixiuo ll.G(S). -uio C (H). lex- v) tingunt protinus quam detraxere[*](detraxere ui F1. -rint a) vitibus, mox in sole siccant passasque[*](passasque — 534, 1 sic- (c)ant D2S(D). om. rv(J)) in aquam calidam[*](aquā calidā ego. -ua -da D2S(D)) mergunt et iterum sole siccant, tum[*](tum D2v. cum Ead. eum r) foliis, ut supra dictum est, involutas vinaceis stipant. sunt qui malunt[*](malint (Fels p. 18) D) uvas in[*](in om. H Brot.) scobe[*](scobe v. scrobe D2Ea. soroue r) ramentisve abietis, populi, fraxini servare. sunt qui[*](qui om.DFG) suspendi procul malis protinusque in granariis iubent[*](iubent EaS. -bant DFG. -beant v(D)), quoniam optime[*](dist. ego) siccetfrumenti[*](siccet frumenti ego. sic experimenti (-ienti G) ll. sit operimento v. cfr. § 81. XXII 120. 121) pulvis. pensilibus contra vespas remedio est oleo adspergi ex ore. de palmis diximus.[*](13,39)[*]((9) Th. III 17, 4. 5. (Athen. III 77ab). — Onesicr. fr. 4 Mü. —)
E[*](et (pro e) Ea) reliquo genere pomorum ficus[*](ficis F) amplissima est, quaedamque et piris magnitudine aemulae[*](aemulę dG(D). -le DFG. -la Eav(L)). de Aegyptiae Cypriaeque[*](egyptia cypriaque Ea) miraculis retulimus inter externas. Idaea[*](13,56 sq.) rubet olivae magnitudine, rotundior tantum, sapore[*](sapore (DG?) v. -rem r) mespili. Alexandrinam hanc ibi vocant, crassitudine cubitali, ramosam[*](ramosa D2Eaz), materie[*](materie ad2G(J). -riae ll. S. -ria v. om.d1) validam, lentam, sine lacte, cortice viridi, folio tiliae, sed molli. Onesicritus tradit in Hyrcania[*](hircania FE) multum nostris esse dulciores fertilioresque, ut quae[*](ut quae G. utque DFGdv. atque Ea) modios CCLXX singulae ferant. [*](cfr. Varro I 41, 6. Col. V 10, 11. X 403. 414–418. Macrob. III 20, 2.—)[*](Athen. III 75f. 76b. 75ef. Script. hist. Aug. XII 11, 3. Martial. VII 53, 8.) ad nos ex aliis transiere gentibus, Chalcide, Chio[*](Chalcide Chio G. calchi decio ll. Chalcidicae v), quarum plura genera. si quidem et Lydiae[*](lidiae ll), quae sunt purpureae, et mamillanae similitudinem earum habent et callistruthiae[*](callistrutiae ll.va.Bas.) farti[*](farti ego coll. Col. V 10, 11. -tim FGEa. lartim D1 (?). partim D2v(D). parum B) sapore praestantiores, ficorum omnium frigidissimae[*](frigidissimae (DG?) v. -mi ll). nam de Africanis, quoniam[*](quoniam ego. quam ll. quas v) multi praeferunt
cunctis, magna quaestio est, cum id genus in Africam[*](africā Eav. -ca r) nuperrime [*](dist. ego) transient. [*]((4) Athen. III 75e. — cfr. Varro I 67. — (5) Athen. III 75f .— (6) Martial. VII 25, 7. — (7) Athen. III 77a. —) patriae nomen optinent etiam[*](etiam ego. Nam ll.v) Alexandrinae[*](alexandrinae (-iae F1d) ll.v(D). -ina G) ex nigris[*](ex nigris ego. eni- xegris (aeni- DG) DF1G. -xe cresis F2. -xe glis Ea. e nigris est (om. D) G. enixiores v) , candicante[*](cendi canterina Ea. candicans terina va.G) rima, cognomine delicatae. nigra et Rhodia est et Tiburtina de praecocibus. sunt et auctorum nomina iis, Liviae[*](Liuiae v. -io ll) , Pompei[*](Pompeiae va.S). siccandis haec sole in annuos[*](annuos Eav. anno r) usus aptissima cum mariscis et[*](et om.E1. sed F) quas harundinum folii macula variat. est et Herculanea et albicerata et aratia[*](aritia Eaz) alba, pediculo minimo, [*]((11) ib. 75c. — (12) ib. 77d. — (14) ib. 77e. —) latissima. primo autem provenit porphyritis [*](por- phyritis v. per- (-phir- Ga) ll), longissimo[*](longissima F1E1) pediculo. comitatur eam e[*](et (pro e) F2) minimis[*](minimis et va.S), vilissimis [*](uilissima D. -misque U 246) popularis dicta. contra novissima sub hieme maturatur chelidonia. sunt praeterea[*](praeter DFG) eaedem[*](eaedem om.EaS J) serotinae et praecoces, biferae, alba ac nigra, cum messe[*](cum ee (eę a) Ea) vindemiaque maturescentes . serotinae et a corio appellatae duro, ex Chalcidicis quarundam trifero[*](trifario EaS) proventu. [*](Cato 8, 1. — (21) Athen. III 77a.) Tarenti tantum praedulces nascuntur, quas vocant onas[*](onas ll.zv(S). onias Verc. omas (ὠμάς) B) . Cato de ficis ita memorat: Ficos mariscas in loco cretoso aut[*](et (pro aut) Cato) aperto serito, in loco autem crassiore aut stercorato Africanas et Herculaneas, Sacontinas[*](sacontinas ll. codd. Cat. Sagon- v. Sagun- Ven.), hibernas, Tellanas[*](Tellanas codd. Cat. C. telia- ll.v. Tellia- G. Tela- H) atras pediculo longo. postea tot[*](ut (pro tot) Ea) subiere nomina atque genera, ut vel hoc solum aestimantibus appareat mutatam esse vitam. sunt et hibernae quibusdam provinciis, uti[*](uti MJ. sicuti rv(D)) Moesiae, sed artis, non naturae[*](arte non natura Eazva.G(S). (non om.M)). parvarum genusarborum post autumnum fimo contegunt,[*]((3) Macrob. III 20, 5. —) deprehensasque in his hieme grossos, quae[*](que FEa) mitiore caelo refossae[*](caelo refossae Mv. calore (caelo Ea) fosse FEa) cum arbore atque in lucem remissae novossoles aliosque, quam quibus[*](quibus — 5 tamquam om.M) vixere, avide tamquam iterum natae accipiunt et curl venientium flore maturescunt, alieno praecoces anno, in tractu vel gelidissimo .[*](Plut. Cato Cens. 27 init. cfr. Tertull. ad nat. II 16.) Sed a Catone appellata iam tum Africana[*](africana Mv. -cam r) admonet[*](ad- monet MJ. -net et rv) Africae[*](Africae del. D) ad ingens docimentum[*](documentum Eava.D) usi[*](uso va.J) eo pomo. namque perni ciali[*](pernitiali D2EaD. permiti- (-itti- M)r) odio Carthaginis flagrans nepotumque securitatis anxius, cum clamaret omni senatu Carthaginem delendam, adtulit quodam die in curiam praecocem ex ea provincia ficum ostendensque patribus[*](patribus ait a) : Interrogo vos, inquit[*](inquit Mv. -uid D2. in uuis r), quando hanc[*](hoc v a.H) pomum demptam[*](demtam M) putetis ex arbore. cum inter omnes recentem[*](recens zva.G) esse constaret: Atqui tertium, inquit, ante diem scitote decerptam Carthagine. tam prope a moeris[*](moeniis D2E. men- a. muris va.J) habemus hostem! statimque sumptum est Punicum tertium bellum, quo Carthago deleta est, quamquam Catone anno sequente rapto. quid primum in[*](sit (pro in) M) eo miremur, curam ingeni an occasionem fortuitam, celeritatemque [*](que om.a) cursus an vehementiam viri? [*]((2) Liv. XXVI 10, 3. Sil. Ital. XII 563. cfr. Pl. XXXIV 32. —) super[*](supra G) omnia est, quo nihil equidem duco mirabilius[*](mirabili ut DFG) , tantam[*](tantam Mv. tam r) illam urbem et de terrarum[*](et ceterarum Ea) orbe per[*](per om.M) CXX annos aemulam[*](aemula FEa) unius pomi argumento eversam, quod non Trebia[*](trebię Ea) aut Trasimenus[*](trhasymenus M. transimennus F. -enus va.c. trausimenus E. -ennus a), non[*](537,1 non cane M. num cannae E. nunc anne Fa)
Cannae busto Romani nominis perficere potuere, non castra Punica ad tertium lapidem vallata portaeque Collinae adequitans ipse Hannibal. tanto propius Carthaginem pomo Cato admovit[*](admouit MdG. –onuit r. adiri monuit v) Tac. A XIII 58. —) Colitur ficus arbor in foro ipso ac comitio[*](ac (ad F2) commiciora me F. (post Romae deficitM)) Romae nata, sacra[*](sacra v(S). -ro ll. H) fulguribus[*](fulguribus v. -goribus ll) ibi conditis magisque ob memoriam eius quae, nutrix[*](nutrix fuit va.S) Romuli ac Remi[*](a ac Remi del. J) , conditores[*](conditores F. -ris (DG?) Eav. -rum U) imperii[*](imperii— 8 pro- texit D2S. om. rv) in Lupercali prima protexit, ruminalis[*](ruminalis Brot. -ialis D2. om. rv) appellata, quoniam sub ea inventa est lupa infantibus praebens rumim (ita[*](rumim ita DFGS. ruminita Ea. -men ita v) vocabant mammam), miraculo ex aere iuxta dicato, tamquam in comitium sponte transisset Atto[*](acto Ea. adacto va. H) Navio[*](nauio — 12 praesagio D2S. nauigio rv. Nauio augure H) augurante. nec sine praesagio aliquo arescit[*](aliquo arescit D2S. -qua re scit r. ilico (illic H) arescit v) rursusque cura sacerdotum seritur. fuit[*](lac. explev. CCLX v) et ante Saturni aedem, urbis anno .. sublata sacro a Vestalibus facto, cum Silvani[*](siluani D2G. -nisi D1F2G. -no si F1. -ni isi Ea. -ni et isidis zv) simulacrum subverteret.[*]((16) Liv. VII 6, 5. Val. M. V 6, 2.) eadem fortuito[*](fortuito D2v. -tos DIFG. -tu Ea) satu[*](satu Verc. -to v. aut ll) vivit[*](uiuit ll. G. adui- B. adiu- v) in medio foro, qua sidentia[*](sidentia Gv. -dencia D1F. -dantia r) imperii fundamenta ostento fatali Curtius maximis bonis, hoc est virtute ac pietate ac morte praeclara, expleverat. aeque fortuita eodem loco est vitis atque olea, umbrae gratia sedulitate [*](sed utilitate Eaz) plebeia satae[*](sate FEa), ara[*](ira D1FG) inde sublata gladiatorio munere Divi luli, quod novissime pugnavit in foro.
Admirabilis est pomi huiusce festinatio, unius in
cunctis ad maturitatem properantis arte naturae.caprificus vocatur e[*](uocatur e G. -tore DFG. e Eav) silvestri genere ficus numquam maturesceus , sed quod ipsa non habet alii[*](aliis Eava.D) tribuens, quoniam est naturalis causarum transitus fitque[*](FITque ego. ATque ll.v. aeque D) ut[*](ut om.Eava. D) e putrescentibus gignatur[*](gignatur GdT. fign- F. id gnatū Ea. (deDnon liquet). iden- tidem (del. SD) generatur v) aliquid. [*]((2) Th. C I 18, 4. II 9, 5. 6. (H II 8, 1. 2). cfr. Ar. V 32 extr. —) ergo culices[*](culicis F2. -cio F1) parit; hi fraudati alimento in matre, putri eius tabe, ad[*](ad (DG?) v. ac d. & FEa) cognata[*](cognata (sc. alimenta) D2Ga. -nat r. -natam v) evolant[*](uolant va.(Salm.)S(J). cfr. v. 12 et Th.ἐκρέτονται) morsuque ficorum crebro, hoc est avidiore pastu, aperientes ora earum, ita[*](ita FeazS. atque ita (DG?)v (D)) penetrantes[*](penetrantes v. -ntis FEa) intus solem primo secum inducunt[*](in- ducant Fd) cerialesque [*](cerelesque E1. cereal- E2ava.S(J)) auras inmittunt foribus[*](foribus v. flo- ll) adapertis[*](adapertis (DG?)dTH. &ap- FEa. ap- v) . mox lacteum umorem[*](humerem F1. -marem E1), hoc est infantiam pomi, absumunt[*](adsumunt E. assu- a) — quod fit et sponte —, ideoque ficetis caprificus permittitur[*](praemittitur H Brot.) ad rationem venti, ut flatus evolantes in ficos ferat. [*]((14) Th. C II 9, 7. (H II 8, 3).) inde repertum ut inlatae quoque aliunde et inter se colligatae inicerentur fico, quod in macro solo[*](solo (DG?) v. so ll) et aquilonio non desiderant[*](desideratur Eava.D), quoniam sponte arescunt loci[*](loci (DG?) v. -cis ll) situ rimisque eadem quae[*](que (pro quae) FEa) culicum opere[*](opere ll (U 247) J. -rae S. -ra v) causa[*](causa ll.v. an natura (naproca)? cfr. v. 1) perficit, nec[*](nec non va.S) ubi multus pulvis[*](puluis v. pulfuf ll), quod evenit maxime frequenti via[*](frequentatiua Ea) adposita. namque et pulveri vis siccandi sucumque lactis absorbendi. quae ratio pulvere et[*](et puluere et a) caprificatione hoc quoque praestat ne decidant, absumpto umore tenero et cum quadam fragilitate ponderoso. [*]((1) Th. C I 16, 7. (H I 12, 1). — (4) cfr. Stat. silv. I 6, 15. — (5) Col. XII 15, 2. — (6) Sen. ep. 87, 3. — (7) Cato 56. —) ficis mollis omnibus
tactus, maturis frumenta intus, sucus maturescentibus lactis, percoctis mellis. senescunt in arbore anusque destillant[*](destillant S. dist- ll.v (passim)) cummium[*](cum nimiū Ead. gummi (-mi modo C) va. H)[*](dist. U 248) lacrima[*](lacrima ll. H (J). -mas S. -mam v). siccat[*](siccat ll. Verc.(S). -as H. -ant v. -anturque C) honos laudatas, servat in capsis, Ebuso in[*](in ego. om. ll. v. cfr. VIII 226. XIX 94. CFW Müiller p. 21) insula praestantissimas amplissimasque, mox in Marrucinis; at[*](at v. aut ll) ubi copia abundat[*](abundat (hab- a) adv(J). -ant r S) , implentur orcae[*](orcae v(C). -chae F. orzhae Ea. archę d. arcae Verc.) in Asia, cadi autem in[*](in v. om. ll) Ruspina Africae urbe, panisque simul et opsonii [*](obsonii Fava.S) vicem siccatae implent, utpote cum Cato cibaria ruris[*](cibariarum ris (res d) Fd) operariis iusta ceu lege sanciens minui iubeat per fici maturitatem . cum recenti[*]((om. cum) recenti a. -tes va.G) fico salis[*](fico salis D2dTS. -cos (-co a) aliis r. -co salitis G. -cus. Salis (-le B) v) vice caseo[*](uice caseo. ll.S. uice casei G. siccatis et casei loco v) vesci nuper excogitatum est. [*]((12) Cic. div. II 84. —) ex hoc genere sunt, ut diximus, cottana[*](cottana L. castaneae ll.v. coctana B. cottona Ber.) et caricae quaeque conscendenti navem adversus Parthos[*](13,51) omen fecere M. Crasso venales praedicantis voce, Cavneae. omnia haec in Albense rus[*](Albense rus e v. abfenf erufe (e rure Ea) v) e Syria intulit L. Vitellius[*](I uitellus F), qui postea censor fuit, cum legatus in ea provincia esset, novissimis Ti.[*](Tiberii v. titi Eaz.om.DFG) Caesaris[*](cesari F) temporibus.[*]((17) Th. III 12, 5. (Pl. XXIII 141).)
Malorum pirorumque generi adnumerentur[*](generari adnumerantur F) iure mespila atque sorva[*](sorba ll.v). mespilis tria genera[*](generat F): anthedon, setania; tertium degenerat, anthedoni[*](antedoni FE) tamen[*](tametsi va.H) similius, quod Gallicum vocant. setaniae maius pomum candidiusque, acini molliore ligno; ceteris minus pomum, sed[*](est sed D2D) odore[*](olore F) praestantius
et quod diutius servetur. arbor ipsa de amplissimis. folia ante quam decidant rubescunt; radices multae atque altae et ideo inexstirpabiles. non fuit haec arbor in Italia Catonis aevo.[*](Th. III 12, 6. (Pl. ib.). — (7) Verg. G III 380. — (10) Cels. II 30. IV 26 med. — (12) Th. III 12, 8. — (13) Cato 7, 4. 143, 3. Varro I 59, 3. Pallad. II 15, 5 extr. —) Sorvis[*](sorbis ll.v) quadriplex[*](quadruplex Eav) differentia. aliis enim eorum rotunditas mali, aliis turbinatio piri, aliis ovata species ceu malorum aliquis[*](aliquis Fd. -uibus Eav); haec obnoxia acori[*](acori DFGG. acri Eadzv). odore et suavitate rotunda praecellunt, ceteris vini sapor. generosissima quibus circa pediculos tenera[*](tenera EB. genera F. ge- neta a.om.dTzv) folia. quartum genus torminale appellant, remedio tantum probabile, adsiduum proventu minimumque pomo, arbore dissimile, foliis paene[*](paene H. poene F. pene Eav. plane G) platani . non ferunt ante trimatum ex ullo[*](ex illo Ea) genere. Cato et sorva[*](sorua F. -rba rv) condi sapa tradit.
[*]((20) cfr. Serv. ad eel. 8, 29. —)
Ab his locum amplitudine vindicaverint[*](uindi- cauerunt Eav), quae cessere auctoritate[*](auctoritati Eava.D), nuces iuglandes, quamquam et[*](et damn. S. (an ipsae et?)) ipsae nuptialium Fescenninorum comites, multum pineis minores universitate[*](uninersitate Eav. -atem DFG) eademque[*](eaedemque v) portione ampliores nucleo. nec non et honor iis naturae peculiaris gemino protectis operimento, pulvinati primum calycis[*](calicis ll.va.C(D) passim), mox lignei putaminis. quae causa eas nuptiis fecit religiosas, tot modis fetu munito, quod est veri similius quam quia cadendo tripudium sonivium[*](somnium Ea. sonumue va. H) faciant . [*](Diosc. I 178. (Pl. XXIII 147). cfr. Macrob. III 18, 4.)[*]((1) Athen. II 53c. 54a. —) et has e Perside regibus[*](regionibus Eaz. a regibus va.S) translatas indicio sunt Graeca nomina: optimum quippe genus[*](genus om. Dal.2errore) earum Persicum atque basilicon
vocant, et haec fuere prima nomina; caryon[*](caryon v. -rion ll passim) a capitis gravedine propter odoris gravitatem convenit dictum. tinguntur cortice earum lanae et[*](et v. eorum et ll) rufatur capillus primum prodeuntibus nuculis[*](nucleis D2ava.G) ; id conpertum infectis tractatu[*](tractatu DF1v. -atum r) manibus. pinguescunt vetustate. [*]((8) cfr. infra 114. — (10) Diosc. I 179. (Pl. XXIII 150). Cato 8, 2. Col. V 10, 14. Stat. silv. I 6, 12. Macrob. III 18, 5. 6. 7. Isid. XVII 7, 24. cfr. Athen. II 53bc. —) sola differentia generum in putamine duro fragilive et tenui aut crasso, loculoso aut simplici. solum hoc pomum natura conpactili operimento clausit. namque sunt bifidae[*](bifidae v. -de DFG. -da Ea) putaminum carinae[*](carine F. care Ea) nucleorumque alia[*](alii Ea. illis va. H) quadripertita distinctio, lignea intercursante membrana. ceteris quidquid[*](quicquid Ea) est solidum est, ut in abellanis, et ipso nucum genere, quas antea Abellinas patriae[*](patrio Eava.D) nomine appellabant . in Asiam Graeciamque e Ponto venere eae[*](uenere eę ideoque et ego. -re et ideo quod ll.S. -re et ideo v. -runt (-re D) ideoque (U 250) JD) ideoqueet Ponticae nuces vocantur. [*]((16)Th. I 11, 3. —) has quoque mollis[*](mollis v. molles (mell- F1) ll) protegit barba, sed putamini nucleisque solida rotunditas inest. hae[*](hae D. haec ll. eae v) et torrentur [*](torretur a. turbentur F). umbilicus illis intus in ventre medio. tertia in his[*](tertia in his d. -tiam his DFG. -tia his Ea. -tia ab his v. -tia nucis Müller em. III p. 6) >natura amygdalis tenuiore, sed simili iuglandium, summo operimento, item secundo putaminis; nucleus dissimilis latitudine et acriore callo. [*](Cato 8, 2. 143,3. (Varro II 9, 14. Col. V 10, 12. 14). Macrob. ib. 7. 8. Varro ap. Gell. VI 16,5. Athen. II 54b. Geop. X 57.)[*]((1) Col. V 10, 14; arb. 22, 2. Macrob. ib. 13. 9.—) haec arbor an fuerit in Italia Catornis aetate dubitatur, quoniam Graecas nominat, quas quidam et in iuglandium genere servant. adicit praeterea abellanas et galbas[*](gal////as F1. caluas Se Cat.) , Praenestinas, quas maxime laudat et conditas ollis in terra servari virides tradit. nunc Thasiae et Albenses[*](Albenses v. -beses (-be sis F) ll.D) celebrantur et Tarentinarum duo genera, fragili putamine ac duro, quae sunt et[*](et ll. G. om.dTv(S)) amplissimae ac[*](ac om.F1. et va.S) minime[*](minime adv. -mę rD (puncto posito)) rotundae ; praeterea molluscae[*](mollusculae D2) putamen rumpentes. [*](Varro LL V 102 M. Macrob. ib. 2 sq. Isid. XVII 7, 21. —) sunt qui honori[*](honori ll.v(S). -ris C. an honore?) nomen interpretentur[*](interpretantur EazH Brot.) et Iovis glandem esse dicant[*](dicunt zva.G(H)). nuper consularem virum audivi biferas et iuglandes nuces habere se profitentem. de pistaciis[*](postacyis F1. pastaciis d. phast- a. -tatus E), et ipso[*](ipsi Eava.S) nucum[*](nucum —7 loco D2S.om. rv) genere, in suo loco retulimus. et haec autem idem Vitellius in[*](13,51) Italiam primus intulit eodem tempore, simulque in Hispaniam[*](83) Flaccus Pompeius eques Romanus, qui cum eo militabat.[*](Verg. B 2, 52. (Macrob. III 18, 7). — (11) Th. III 10, 1.—) Nuces vocamus et castaneas, quamquam adcommodatiores glandium[*](claudium DF2G. lau- F1) generi. armatum iis[*](his EaS) echinato cal yce vallum, quod inchoatum glandibus[*](grandibus Fa), mirumque vilissima esse[*](cū a Fd) quae tanta occultaverit cura naturae. trini quibusdam partus ex uno calyce; cortexque lentus, proxima vero corpori membrana et[*](membrana et Eav. -nae F2. -ne DG. -bra///// F1) in his et in nucibus saporem, ni detrahatur , infestat[*](infestat F1dv. -ant r). torrere has in cibis gratius, modo molantur[*](modo molantur et ego. modolatū r& D1FG. -tū et Ea. moluntur quae D2. -nturque et S(D). -ntur etiam et G(J). mo- dulantum re et dT. -ntum laturas v. molitura etiam B. (loc. corr.)), et praestant[*](praestant C. -anti ll.v. -ant in S. -ari coni. B) ieiunio feminarum quandam imaginem panis. [*](Diosc. I 145. Athen. II 54c. Geop. II 8, 4. cfr. Macrob. ib. 3. 4.) Sardibus hae provenere primum, ideo apud Graecos Sardianos [*](Dios (Turn.) H. diuus ll (add. Tiberius) v) balanos[*](balanu nom??? ego. balanū (-nam Ea) ll. H. -num nomen v) appellant, nam διὸς βαλάνουnomen postea
inposuere[*](imposuit va. H) excellentioribus satu[*](satu v. statu ll) factis. nunc plura earum genera. Tarentinae faciles nec operosae cibo, planae[*](plane Ea.om.F) figura. rotundior[*](dist. Salm. p. 425bA) quae balanitis[*](balnitis Ea) vocatur, purgabilis maxime et sponte prosiliens pura[*](pura ES. plura r. pura et v) .[*]((8) Martial. V 78, 14. 15. —) plana est et[*](et (Salm.) S. ei ll. ex eis et v) Salariana, Tarentina minus tractabilis, laudatior Corelliana et ex ea facta quo[*](quo G. quod ll.v) dicemus[*](17,122)in[*](in v. om. ll) insitis modo[*](modū Ea.om. va.G) Tereiana[*](Tereiana D ad XVII 122. Eter- H. &erana ll. mete- v), quam rubens cortex praefert[*](praefer& F) triangulis et popularibus nigris, quae[*](que (que & F1) coctiue FEa) coctivae vocantur. patria laudatissimis Tarentum et in Campania Neapolis. ceterae suum pabulo gignuntur, scrupulosa corticis intra nucleos quoque ruminatione.[*](Col. V 10, 20. (VII 9, 6). Pallad. III 25, 27. Geop. X 72. — (13) Th. IX 12, 3. —)
Haut procul abesse videantur et praedulces siliquae, nisi quod in iis[*](is F1. his EaS) ipse manditur cortex. digitorum omnis[*](omnis ll.H. hominis v) longitude illis et interim falcata, pollicari latitudine. glandes inter poma numerari non possunt, quam ob rem in sua natura dicentur.
[*](16,15)Reliqua carnosi sunt generis, eaque bacis atque carnibus distant. alia acinis caro, alia moris, alia unedonibus , et alia acinis, inter cutem sucumque, alia myxis[*](mixis ll), alia bacis ut olivis. [*](Th. I 12, 1. — (20) Athen. II 51d. Col. X 402. — (21) Th. C I 17, 1. (Pl. XVI 102). — (22) cfr. Pallad. III 25, 30.)[*]((2) Ov. M I 105. (Pl. XVI 180).) moris sucus in came vinosus, trini colores, 20 candidus primo, mox rubens, maturis niger. in novissimis florent, inter prima maturescunt. tingunt manus suco matura [*](maturę (mare F) luunt (ruunt v) ll.va.B), eluunt acerba[*](acerbę Ea). minimum in hac arbore ingenia profecerunt , nec nominibus nec insitis[*](insitu coni. Dal. an insitione?); nec alio mode quam
pomi[*](pomi B. pompei ll.v)[*](dist. (U 251) D) magnitudine differunt mora Ostiensia[*](Ostiensia & v. -si & ll) et Tusculana Romae[*](romane DFG). nascuntur et in rubis[*](rubus Fa), multum differente callo[*](callo D2v. cauo Ea. catio r).[*](Ov. ib. 104. Varro II 1, 4. — (5) Th. III 16, 4 extr.) Aliud corpus et[*](et ll. est Bas. est et v. (corpus = caro: cfr. p. 543, 17 et § 112. 113)) terrestribus fragis, aliud congeneri eorum unedoni, quod solum pormum simul[*](simul e ego. simile ll. v) e frutice[*](frutice (-cę Ga) ll. -ci v(H). fructui B) terraeque[*](terrae B) gignitur. arbor ipsa fruticosa. fructus anno maturescit , pariterque floret subnascens et prior coquitur[*](cogitur L). mas sit an femina sterilis, inter auctores non constat. pomum inhonorum,[*]((9) Th. ib. init. (Athen. II 50ef. Diosc. I 175. (Pl. XXIII 151). — Col. VIII 17, 13. 10, 4. VII 9, 6. — Iuba fr. 54 Mü.) ut cui nomen ex argument sit[*](fit EaBrot.) unum tantum edendi. duobus tamen his[*](his ego. hic FGEa. hoc D(?)v) nominibus appellant[*](appellant sc. arborem, non pomum) Graeci comaron et memaecylon[*](memaecylon D. mymęc- F mymec- Ea. memec- v. cfr. Th.), quo apparet totidem esse genera; et apud nos alio nomine arbutus vocatur. Iuba auctor est quinquagenum cubitorum altitudine in Arabia esse eas.
[*]((17) cfr. Th. I 12, 1. 11, 4.) Acinorum quoque magna est differentia, primum inter uvas ipsas callo, teneritate[*](teneritate (DG?) v. temer- FEa), crassitudine, interiore ligno aliis parvo et aliis etiam gemino, qui minime feraces musti[*](mufti v. multi ll). plurimum vero differunt hederae sabucique acini, et[*](et G. ex ll. in v) figura[*](figurae DFG) etiam Punici, angulosi quippe soli. nec cutis[*](cutis D2v. ut is (his Ea) r) ulla singulis praeter communem quae est candida. totisque sucus et caro[*](curo F2ad marg. curę E2superscr. cura a) est, iis[*](his EaS) praecipue quibus parvolum[*](paruulum Eava.S (item § 130)) inest ligni. magna et bacis differentia:[*]((4) Diosc. I 172.) aliae[*](aliae v. -ie DFG. -ia Ea) namque[*](nam quę F. naque a) sunt olivis[*](ouilis E), lauris et alio modo loto, cornis[*](carnis F1), alio myrtis, lentisco. aquifolio enim ac
spinae sine suco, medioque etiamnum[*](etiam nunc Ea) genere inter bacas acinosquecerasis. pomum iis[*](his EaC) primo candidum et fere omnibus bacis; mox aliis virescit, ut olivis[*](oliuis v. -ua FEa. -uae DG(?)S), lauris[*](lauris v. -ri ll.S(D). -rui J), rubet vero moris, cerasis, cornis[*](cornis—ce- rasis om.F). dein nigrescit moris, cerasis, olivis.[*](Athen. II 51a. Tertull. apol. 11. (ad nat. II 16). Isid. XVII 7, 16. (Diosc. I 157. Pl. XXIII 141).) Cerasi[*](an cerasia? cfr. eadem (v. S) et XXIII 141. XVIII 232) ante victoriam Mithridaticam L. Luculli [*](lucilli FEa) non fuere in Italia, ad urbis annum DCLXXX. is primum invexit[*](inuexit ego. uexit ll.v. cfr. XXXVI 54) e Ponto, annisque CXX trans oceanum in Britanniam [*](uncos pos. J) usque pervenere; eadem [ut diximus] in Aegypto nulla cura potuere gigni. cerasorum[*](ceraseorum d) Aproniana maxime rubent, nigerrima sunt Lutatia[*](Lu- tatia H. ut atia d. ut attia DFG. ut actia (-iua E1) Eav), Caeciliana[*](ceciliana FEa) vero et rotunda. lunianis[*](Iunianis zH. uini- D2. iuli- v. iunianus E. uini-r) gratus sapor, sed paene[*](paene H. pene ll.v) tantum sub arbore sua, adeo[*](sua adeo D2v. sua- deo r) teneris, ut gestatum non tolerent. principatus duracinis quae Pliniana Campania appellat, in Belgica vero Lusitanis , in ripis etiam Rheni[*](Rheni v. rheniterni ll). tertius iis[*](iis FC. is v. his EaS) colos e nigro ac rubenti viridique[*](uiridisque E), similis maturescentibus semper. minus quinquennium[*](quinquennio zva.G) est quod prodiere quae vocant laurea,[*]((19) Athen. II 50d. — (20) Pallad. XI 12, 4. 9. Geop. X 41, 1. 42.) non ingratae amaritudinis, insitae in lauru[*](lauro Eava.D). sunt et Macedonica, parvae arboris[*](arbores... excedentes Ea) raroque tria cubita excedentis, et minore etiamnum[*](etiamnunc Eava.Bas.) frutice[*](fruticae Fa. -ca E) chamaecerasi. inter prima hoc e pomis colono gratiam annuam refert. septentrione frigidisque gaudet, siccatur etiam sole conditurque ut oliva[*](oliuae DFG) cadis.
[*]((22) Col. XII 10, 3. Diosc. I 172.) quae[*](sq. dist. ego) cura et cornis atque etiam lentisco adhibetur.
ne quid non hominis ventri natum esse videatur, miscentur sapores et alio alius placere cogitur; miscentur vero et terrae caelique tractus: in alio cibi genere India advocatur, in alio Aegyptus, Creta, Cyrene[*](cyrena F1. -rinę Ea) singulaeque terrae[*](terre E. -enae F). nec cessat in veneficiis vita, dum[*](uta dum F1. uitandum F2) modo omnia devoret[*](deuoret (DG?) v. -rat FEa). planius hoc fiet[*](fiet v(J). fiet et ll.S(D)) in herbarum natura.[*](Th. C VI 4,1. (1, 1).) Interim quae sunt communia et[*](an et delendum?) pomis omnibusque sucis saporum[*](uaporum F) genera XIII[*](an X?) reperiuntur: dulcis, suavis , pinguis, amarus, austerus, acer, acutus, acerbus, acidus, salsus. praeter haec tria sunt genera mirabili maxime natura : unum in quo plures pariter sentiuntur[*](sentiunt DFG) sapores, ut vinis[*](binis F.an in uinis?); namque in iis et austerus et acutus et dulcis et suavis , omnes alieni. alterum est genus in quo sit et alienus quidem, sed et suus quidam ac peculiaris, ut in lacte; si quidem inest ei[*](di///// F1. dicitur Ea. dici non potest va. G) quod tamen iure dici dulce et pingue et suave non possit[*](possit D2S(D). -int d. -ssent r. -et G(J). om. v), optinente lenitate, quae ipsa succedit in saporis vicem. [*](Th. C VI 3, 1. 19, 2. 3. cfr. Pl. XXXI 37.) nullus hic aquis nec[*](nec D. ne ll.v) sucus[*](sucus quidem va.D), ut tamen eo ipso fiat aliquis ac suum genus faciat. sentiri quidem aquae[*](aquae v. om.F1. atque DF2G. ęque a. eque E) saporem ullum[*](nullum F1. ilium Brot. errore) sucumve vitium est. magnum his omnibus in odore momentum et[*](et om, H Brot.) magna cognatio; qui et ipse nullus est[*](dist. CFW Müller p. 14) aquis aut, si sentitur omnino, vitium est. mirum tria[*](tria genera E1) naturae praecipua elementa sine sapore esse, sine odore, sine suco: aquas[*](aquas D2G(D). -ua Eav. -uam S. atque r), aëra[*](era ignes F. aer ignis Eava.G), ignes.
[*]((24–547, 2) Th. I 12, 1.) Ergo sucorum vinosi piro, moro, myrto, minime
[*](547,1 minimeque quod D2D), quod miremur[*](miremur D2v. -etur r), uvis; pingues olivae, lauro, nuci iuglandi , amygdalis[*](amygdalis (-las a) Eav. am amy- DFG. amar' amy- d); dulces[*](dulces sH. -cis ll. v) uvis, ficis, palmis; aquosus[*](aquosus Edv. -si rS) prunis. magna differentia et in colore suci: sanguineus moris, cerasis , cornis, uvis nigris; idem albis candidus, lacteus[*](lactens Fz) in capite ficis, in corpore non item, spumeus malis, nullus Persicis , cum praesertim duracina suco abundent. sed quis eius ullum dixerit colorem? [*]((8) Th. C VI 16, 5. 14,4. 5. 9, 4. .) sua et in odore miracula: malis acutus, Persicis dilutus, dulcibus nullus[*](nullus D2v. -um r). nam et vinum tale sine odore, tenue odoratius multoque celerius talia ad usum veniunt[*](an in delendum?) quam pinguia. quae odorata, non eadem in gustu tenera, quia non sunt pariter odor et sapor. quam ob rem citreis odor acerrimus, sapor asperrimus, quadamtenus[*](quadamtenus v. -mnemus D1FG. quidam tenuis D2Ea) et cotoneis, nullusque odor ficis.[*]((15) cfr. Pl. supra 95. — Th. I 11, 2. 1. 3.) Et hactenus[*](actenus FEa) sint species ac genera pomorum: naturas artius colligi[*](colliget F) par[*](pars est E) est. alia siliquis distinguntur[*](distinguntur ego. tinguntur E1. gignu- rv. damn. P) , ipsis dulcibus[*](dist. ego) semenque conplexis amarum, cum in pluribus semina placeant, in siliqua damnentur; alia bacis, quarum intus lignum et extra caro, ut olivis, cerasis; aliquorum[*](aliquorum C. -quarum ll.v(S)) intus bacae, foris lignum, ut iis[*](is F. his EaG. in his v) quae in Aegypto diximus[*](13,60) gigni. [*]((21) Th. ib. 6. — (23. 25) ib. 4.) quae bacis natura, eadem et pomis. aliorum intus corpus et foris lignum, ut nucum; allis foris corpus, intus lignum, ut[*](& (pro ut) F) Persicis et prunis, vitiumque cinctum fructu, cum fructus alibi muniatur vitio. putamine clauduntur nuces , corio castaneae; detrahitur hoc iis, at in mespilis manditur . crusta teguntur glandes, cute[*](cutae uuae (uae F) FEa) uvae, corio[*](corio 548,1 Punica om.F) et membrana
Punica. carne et suco mora constant, cute et suco cerasi[*](cerasim F.an -sia?). [*]((6. 7) cfr. Pl. XIII 38 extr.) quaedam statim a ligno recedunt, ut nuces et palmae ; quaedam adhaerent, ut olivae laurusque[*](laurusque ll.S. -rique C. -ro- que v). quorundam generi utraque est natura, ut in[*](in om. va.S) Persicis; etenim duracinis[*](duracinis D2v. dux ac- D1FG. uix ac- Ea) adhaeret corpus et[*](et ego. ę D1FG. e EadTv. ac e D2. ac D) ligno[*](ligno dTS. -na D2. -noque v. licino Ea. liquino r) avelli non quit[*](nequit Eava.S. cfr. n. luc. p. 82), cum in ceteris facile separetur. quibusdam nec intus nec extra lignum, ut in[*](in om.E1) palmarum genere[*](genera F). [*]((12) Th. I 11, 4. — (12. 13) Th. III 12, 8 init.) aliquorum lignum ipsum in usu[*](usu G(D). usum ll.v(J)) et pomi[*](uicem va.G) vice, ut genera[*](genera e nucleis ego. genera mydis ll. genera (grana C) myxis v. generi amygdalae G coll. XIII 60. generari myxis J. cuci D coll. XIII 62. generi glandis Müller em. III p. 6 coll. XIII 61. (loc. corr.))e nucleis quaedam[*](quaedam ego. quam ll.v(G). quas Verc. quale J) in Aegypto diximus[*](gigni diximus va.J).[*](13,60 sq.) quorundam extra geminantur[*](geminantur D2D. geminam (-na v) geminantur rv) vitia, ut[*](et om. va.S) in castaneis et amygdalis [*](amygdalis v. amig- D2. angustialis r) nucibusque iuglandibus. quorundam natura trigemina: corpus est[*](est: corpus deinde va.S), dein lignum rursusque semen in ligno, ut in[*](ut in dS. ut ll.v(D)) Persicis. quaedam inter se densa, ut uvae, sorva[*](sorba ll. v), quae ramos circumdata ex omni parte uvarum modo degravant; alia rara, ut in Persicis; quaedam alvo[*](aluo Verc. alio ll.v) continentur, ut granata. [*](Th. I 11, 4. 5.) dependent alia pediculis, ut pira, alia racemis, ut uvae, palmae , alia et pediculis et racemis, ut hederae, sabuci; alia ramo adhaerent, ut in lauru[*](lauro F2Eava.D); quaedam utroque modo, ut olivae. nam et breves pediculi et longi. quaedam vasculis constant, ut Punica et mespila lotosque in Aegypto et Euphrate [*](eupratę F1Ea). [*]((21) cfr. Pl. XIII 47.)[*]((1. 2) ib. 107. 108.) iam vero diversa gratia et commendatio: carne palmae placent, crusta[*](crusta D2v. e rusta (-sea Ea) r) Thebaicae, suco uvae et caryotae[*](cariotę FEa. -icae va.B), callo pira ac mala, corpore mora[*](mora D2D. mala hora (ora Ea) ll. melimala, mora v. dist. D), cartilagine[*](carthilagine DG. -ine in F) nuclei, grano quaedam in Aegypto, cute[*](cute ut C) caricae[*](carichae F. -ice Ea). detrahitur haec ficis virentibus ut putamen, eademque[*](eademque ego. -dem v. eisdemque (-em quae EaS) ll.J) in siccis maxime placet. in papyris[*](papiris ll) et ferulis spinaque[*](spinaque (DG?) v. pin- Ea. -atem F) alba caulis ipse[*](ipse (DG?) v. -sa FEa) pomum est,[*](ib. 72. 127.) sicut[*](sicut ego. suntll.v) et ficulni caules, in fruticoso genere cum caule capparis; in siliquis vero quod manditur quid nisi lignum est? non omittenda seminis earum proprietate: nam neque corpus nec lignum nec cartilago dici potest neque aliud nomen inveniat[*](inueniet adH. -nit va.G).[*]((11) cfr. Pl. XXIII 164. — (12) Plut. qu. conv. IX 733f. (Pl. XII 28. 29). — (14) Varro LL V 110 M.)
Sucorum natura praecipuam admirationem in myrto habet, quando ex una omnium olei vinique bina genera fiunt, item myrtidanum, ut diximus. et alius usus[*](14,104) bacae fuit apud antiquos ante quam piper reperiretur illam[*](illā DaB(S). illa r. illius G. libae v) optinens[*](an optinentis?) vicem, in[*](in ll.D. om. v) quodam etiam genere[*](genere D2D. -rosae D1FG. -rosi Eav) opsonii[*](obsonii FEva.S. -senii a) nomine inde tracto, quod etiam nunc myrtatum vocatur. eademque origine aprorum sapor commendatur, plerumque ad intinctus additis myrtis.
[*](cfr. P. IV 1. 2. — Th. V 8, 3.)[*]((2) Non. 87, 30 sq.) Arbor ipsa in Europae[*](europa Eav.a.G(S)) citeriore[*](citeriore EaVen. tetritiore DFG. -iciore dTP. (cfr. XVIII 123). tetriore v) caelo, quod a Cerauniis montibus incipit, primum Cerceis[*](Cerceis D. cfr. ll 201. III 57. Circ- Domit. ap. B e Th. celceis (celteis Ea) ll. -cei v) in Elpenoris[*](alpenoris Ea) tumulo visa traditur Graecumque ei nomen remanet, quo peregrinam esse apparet. fuit, ubi nunc Roma est, iam cum[*](coni F. tum cum va.S) conderetur; quippe ita traditur, myrtea verbena Romanos Sabinosque, cum[*](enim (pro cum) F1) propter raptas virgines dimicare voluissent,
depositis armis purgatos[*](purgatos D2G(?)G. pugna- r. pacifica- v) in eo loco qui nunc signa Veneris[*](uenerit F) Cluacinae habet; cluere enim antiqui purgare[*](pugnare D2 (?)FEava. G. cfr. n. luc. p. 66 n. 25) dicebant. [*]((4. 5) Plut. Marcell. 22. cfr. Pl. XII 3.) et in ea quoque arbore suffimenti genus habetur, ideo turn electa, quoniam coniunctioni et huic arbori Venus praeest, haud scio an prima etiam[*](prima etiam DFGG(D). -męua EaS (add. etiam v). -ma H) omnium in locis publicis Romae sata, fatidico quidem et memorabili augurio. inter antiquissima namque delubra habetur Quirini, hoc est ipsius Romuli. in eo sacrae[*](sacra Ea) fuere myrti[*](myrtiuę (-ue a) ante Ea) duae ante aedem ipsam per longum tempus, altera patricia appellata, altera plebeia. patricia[*](flauescens et (flac- cescente plebeia v) exuberans Eava. H) multis annis praevaluit exuberans ac laeta;[*]((15) Plut. qu. Rom. 20, 268e. Varro LL V 154 M.) quamdiu senatus quoque floruit, illa ingens[*](illa ingens D2EaVerc.(H). illam (illa F) gens r. illa uigens v(C).), plebeia retorrida[*](torrida Eazva. G) ac squalida. quae postquam evaluit flavescente[*](flabescente E. flacce- va.H) patricia, a[*](a D2D. om. rv) Marsico bello languida auctoritas patrum facta est ac paulatim in sterilitatem emarcuit maiestas. quin et ara[*](a (pro ara) F) vetus fuit Veneri Myrteae, quam nunc Murciam[*](Murciam H. myrci- DF. -rtiam rv. Murtiam Ber.(J)) vocant.[*](Cato 8, 2. 133, 2. — (19) cfr. Pl. XXIII 159. 165.) Cato tria genera myrti prodidit, nigram, candidam , coniugulam[*](coniulam F1. -ugalam E1. -lem va.G), fortassis a coniugiis[*](coniugis FE), ex[*](ex v(S). et (et in D2) ll.H) illo Cluacinae genere. nunc et[*](est (pro et) D2U Z p. 45 n. 2) alia distinctio sativae aut silvestris et in utraque latifoliae[*](latifolia Ea), in silvestri propria oxymyrsinae[*](oximyrsynę F. -sine Ea(v)). sativarum genera topiarii[*](genera iopiarii F1. -ratio pia- F2) faciunt Tarentinam folio minuto, nostratem patulo, hexasticham[*](hexasticham (P)H. exasticam ll. exot-v) densissimo, senis[*](senis D2d2v. seminis r) foliorum versibus
. haec non est in usu, ramosa[*](ramus a F1. famos a a. fammos E1. ramos E2)atque[*](atque n??? alta ego. utque (ut quę a. utraquę E) in alia (halia DF2G) ll. utraque alia v. utique in Italia (coni. S) D. ut quae minus alta J e Th.) non alta. coniugalem [*](coniugulam G) existimo nunc nostratem dici. myrtus odoratissima Aegypto[*](aegypto ll.D. in aeg- zH. est in aeg- v). [*](Cato 125. — (5) Col. XII 38, 5. — (7) ib. 7. Diosc. I 155. —) Cato docuit vinum fieri e nigra siccata usque in ariditatem in umbra atque ita musto[*](mufto DGE1H. muito F1. mulfo E2av. multo F2) indita. si non siccentur bacae, oleum gigni. postea conpertum et ex alba vinum fieri album, duobus sextariis myrti tusae in vini tribus heminis maceratae expressaeque. folia et per se siccantur in farinam[*](farinam G(?)C. -na rv) ad ulcerum remedia in corpore humano, leniter mordaci pulvere, ac refrigerandis sudoribus. [*](cfr. Pl. supra 27. — (15) Pl. iun. II 21 (p. 65, 1). —) quin immo oleo quoque[*](quoque om.F) , mirum dictu, inest[*](dictum est F1) quidam vini sapor simulque pinguis liquor, praecipua vi ad corrigenda vina saccis ante perfusis. retinet quippe faecem nec praeter purum liquorem transire patitur datque se comitem praecipua commendatione liquato[*](liquato Eav. -atum D2. -arum r) . virgae quoque eius, gestatae modo[*](modo ll.v(H). manu C. nodo Müller em. III p. 6. dist. ego (modo === tantum (omnino) cfr. VII 83. VIII 163. XI 178. XXXIV 120)) , viatori prosunt in longo itinere pediti; quin et virgei anuli[*](uirge iaculi E1. -gę ianuli (an-v) F2ava.G) expertes ferri[*](expferri F) inguinum tumori medentur.[*](Gell. V 6, 20–23. Paul. Festi 195, 7 M.) Bellicis quoque se rebus inseruit, triumphansque de Sabinis P[*](P.D2D. om. rv) . Postumius[*](Postumius (DG?) v. positum ius ll) Tubertus in consulatu, qui primus omnium ovans ingressus urbem est, quoniam rem leniter[*](leuiter va.J) sine cruore gesserat, myrto Veneris victricis coronatus incessit optabilemque arborem etiam hostibus fecit. haec postea ovantium[*](ouantū a. -atum E) fuit corona excepto M. Crasso, qui de fugi- § 122: Th. VI 8,5; CVI 18,4. —
tivis et Spartaco[*](Spartaco (DG?) v. -ago ll) laurea coronatusincessit. [*](MasuriusMasurius H(J). mass- ll.v(S). cfr. § 135 fr. 18 Huschke. — Piso fr. 31 Pet. (Val. M. III 6, 5. Paul. Festi 144, 13 M.). —) Masurius auctor est curru quoque triumphantes myrtea corona usos[*](usus E1. ausos F). L. Piso tradit Papirium Masonem[*](masonem ll. H. Masso- G. Naso- v), qui primus in monte Albano triumphavit de Corsis, myrto coronatum ludos Circenses spectare solitum; avus maternus Africani sequentis hic fuit. Marcus Valerius duabus coronis utebatur, laurea et myrtea, qui et hoc[*](qui & hoc F2ad marg.Eav. quieto r. an quia hoc?) voverat[*](uouerat et ououerat E1).[*](Ov. M I 560 sq. Dio LIII 16, 4. Paul. Festi 367,12 M. — Cato 133, 2. (Pl. XXIII 157). —(12) cfr. Cato 121. Cic. ad Att. V 20, 4. — (15) Isid. XVII 7, 2. —) Laurus triumphis proprie dicatur, vel gratissima domibus[*](domibus damn. S), ianitrix Caesarum pontificumque. sola et domos exornat et ante limina excubat. duo eius genera tradidit[*](tra- dit va.S) Cato[*](cato D2v(D). colito r. coli Cato (coni. S) J) , Delphicam et Cypriam. Pompeius Len a e u s adiecit quam mustacem[*](mult'acem F) appellavit, quoniam mustaceis subiceretur: hanc esse folio maximo flaccidoque[*](flactidoque E2. -iodoque E1) et[*](et om.F) albicante ; Delphicam aequali colore viridiorem, maximis bacis atque e viridi rubentibus ac[*](ac (hac v) uictores D2v. acutio- r) victores Delphis coronare[*](coronare ego. -ri ll.v) ut[*](ut D2D. & r v) triumphantes Romae; Cypriam esse folio brevi[*](breue F), nigro, per margines imbricato crispam. [*](cfr. Pl. XVII 60. Ov. M X 98. Cato 8, 2.) postea accessere genera[*](an genera plura?) : tinus[*](tinus ll.G. cinus Verc. eius C. cuius v) — hanc silvestrem laurum aliqui intellegunt, nonnulli sui generis arborem[*](arbore E. -ris a) — differt colore[*](colore dC. -or ll.v(H)); est enim caerula[*](cęru F1. -ulea va.S) baca. accessit et regia, quae coepit Augusta appellari, amplissima et arbore et folio, bacis gustatu quoque non asperis[*](aspero Eazva. G(SJ)). aliqui negant eandem esse et suum genus regiae faciunt longioribus
foliis latioribusque. iidem in alio genere bacaliam appellant hanc quae[*](quę av. que FE) vulgatissima est bacarumque fertilissima, sterilem vero earum, quod maxime miror, triumphalem eaque dicunt triumphantes uti, nisi[*](ut nisi F2) id[*](quod id a) a Divo Augusto coepit, ut docebimus, ex[*](an et (pro ex)?) ea lauru quae ei missa e caelo est, minima[*](137) altitudine, folio crispo, brevi[*](breui (DG?) S. -ue ll. ac breui v), inventu rara[*](inuentu rara G. -nitur ara (rara Eav) ll) . accedit in topiario opere Thasia[*](thasia D2D. thaxa (taxa E1v) r) , excrescente in medio[*](media E) folio parvola[*](paruulo va.D) veluti lacinia folii, et sine ea spadonina[*](spadoninā Ea. -ia v a. J), mira opacitatis patientia , itaque quantalibeat[*](quantalibet G) sub umbra solum implet. [*](Diosc. IV 147. (Pl. XXIV 132). — Th. III 17, 4. Diosc. IV 145. (Pl. XXIII 158). —) est et chamaedaphne[*](chamaedaphne (DG?) v. -da (-la a) pene ll) silvestris frutex et[*](et ll.v(D). est et B) Alexandrina, quam aliqui Idaeam[*](ideam ll) , alii hypoglottion[*](hypoglot- tion H e Diosc. hippo- ll.C. -tthion v) , alii danaen[*](danaen ll.H. daphnen v. -nitin C), alii carpophyllon, alii hypelaten[*](hypelaten v. -ton (hipe- GEa) ll) vocant. ramos spargit a radice dodrantales, coronari i[*](coronarii H. -ri ll.D. praem. topiarii ac v(S)) operis, folio acutiore quam myrti ac[*](myrti ac D. -tię a d. -tice E. miritię F2G. -ticę DF1. myrti v) molliore et candidiore, maiore[*](et maiore H (qui dist. e Diosc.). de asyndeto cfr. Müller stil. p. 69, 32), semine inter folia rubro, plurima in Ida et circa Heracleam[*](heraclean Ea. -chean F) Ponti, nec nisi in montuosis. [*](Diosc. IV 146. (Pl. ib.).) id quoque quod daphnoides[*](daphnoides B e Diosc. damno- (-no id est F2) ll. danaides v) vocatur genus in nominum ambitu est; alii enim Pelasgum, alii eupetalon[*](eupetalon D2B e Diosc. eupta- D1FGv. eutha- EaS) , alii[*](ii F) stephanon[*](stephanon B. sthepa- F. tepa- Ea. stephalon d. cepha- v) Alexandri [*](alexandri Eav. -dro r. (an -dru?)) vocant. et hic frutex est ramosus, crassiore ac molliore quam laurus folio, cuius gustatu accendatur os[*](accendatur os Verc. (D). -daturus DFG. -dat turus Ea. -datur os thuris v. -datur (-ditur C) os atque guttur B e Diosc.) , bacis e nigro rufis. notatum antiquis, nullum genus laurus in Corsica fuisse, quod nunc satum et ibi provenit.[*]((5) Liv. V 27, 13. Ov. am. I 11, 25. Martial. IX 35, 6. — (5. 6) Plut. Pomp. 41 p. med. Martial. VII 6, 6. Caes. BC III 71, 3. —) Ipsa pacifera, ut quam praetendi etiam inter armatos hostes quietis[*](quietis (DG?) v. qui et his ll) sit indicium. Romanis praecipue laetitiae victoriarumque[*](que av. quę FE) nuntia additur litteris[*](lituis B) et militum lanceis pilisque, fasces imperatorum decorat.[*](Plin. paneg. 8, 3. Tac. A II 26. Sil. Ital. XV 119. Stat. silv. IV 1, 41. — (9) Isid. XVII 7, 62. — (10) cfr. Geop. XI 2, 3. 4. — (12) Liv. I 56, 11. 12. Val. M. VII 3, 2. — (15) cfr. Pl. II 146 init. Plut. qu. conv. IV 2, 665d. Geop. XIV 11, 5. Isid. XVII 7, 2. —) ex iis[*](his EaC) in gremio Iovis optimi[*](optime F) maximique[*](maximeque F2. -mi va.H) deponitur, quotiens laetitiam nova victoria adtulit, idque non quia perpetuo viret nec quia[*](non quia Eav. non ex DFG) pacifera est, praeferenda ei[*](ei om.Eava. G (SJ)) utroque olea, sed quia spectatissima in monte Parnaso[*](parnasso EaL. -nas id F) ideoque etiam grata Apollini visa[*](apollini uisa D2in ras. D. -inis FG. -ini Eav), adsuetis eo dona mittere, oracula inde repetere[*](oracula inde repetere D2ad marg. S. om. rv) iam et regibus Romanis teste L. Bruto, fortassis etiam in argumentum, quoniam ibi libertatem publicam[*](publicanis F) is meruisset lauriferam tellurem illam osculatus ex responso et quia manu satarum[*](manu satarum v. -nu satt- D2. -nus at garum r) receptarumque in domos fulmine sola non icitur[*](icitur v. iac- ll). [*](Masurius fr. 19 Huschke.) ob has causas equidem crediderim honorem ei[*](ei G. et ll. eis v) habitum in triumphis potius quam quia suffimentum sit caedis hostium et purgatio, ut tradit Masurius[*](massurius ll.va.H. cfr. § 126), adeoque in profanis usibus pollui laurum et oleam fas non est, ut ne propitiandis quidem[*](quidam F) numinibus accendi ex iis[*](his EaC) altaria araeve debeant. laurus quidem[*](qui F) manifesto abdicat ignes crepitu et quadam[*](qua F)detestatione[*](detestatione v. testa- (-nem F) ll), interaneorum
etiam vitia et nervorum ligno torquente. Ti[*](Tiberium E(?)va.D). principem tonante caelo coronari[*](coronariae F) ea solitum ferunt contra fulminum metus.[*]((1) Suet. Tib. 69. —)[*](Suet. Galba 1. Dio XLVIII 52, 3 sq. (LXIII 29, 3). — (14) Martial. IX 35, 9. —) Sunt et[*](Sed et zva.G) circa Divum Augustum eventa eius digna memoratu . namque Liviae Drusillae, quae postea Augusta[*](Augustam U(D)) matrimonii nomen accepit, cum pacta[*](pacta E2av. capta E1. facta DFG) esset illa[*](illa D2B. illi rv) Caesari[*](caesarea D2), gallinam conspicui candoris sedenti aquila ex alto abiecit in gremium[*](dist. ego) inlaesam, intrepideque miranti accessit miraculum. quoniam teneret[*](teneret in ego. -eret B. -entem ll.v(S). cfr. v. 13 et XXIV 47. XXV 166)in rostro laureum ramum onustum suis bacis, conservari[*](tenentem cum conseruari iunxit (U 254) D) alitem et subolem iussere haruspices ramumque eum seri ac rite custodiri: quod factum est in villa Caesarum fluvio Tiberi inposita iuxta nonum lapidem Flaminiae [*](flaminiae uiae D2D. -nia uia Eav. fluminia aeuae (//uae D1) r) viae, quae ob id vocatur Ad Gallinas, mireque silva[*](siluea G. -ua ea D) provenit. ex ea triumphans postea Caesar laurum in manu tenuit[*](tenuit D2Eav. tentet & F1. tendet r) coronamque capite gessit, ac deinde imperatores Caesares cuncti. traditusque mos est ramos quos tenuerunt serendi, et durant silvae nominibus suis discretae, fortassis ideo mutatis triumphalibus. [*]((20) Varro LL V 152. — (21) cfr. Pl. XVII 61. — Th. II 1, 3.) unius arborum Latina lingua[*](latinę linguę E1) nomen inponitur viris, unius folia distinguntur appellatione; lauream enim vocamus. durat et in urbe inpositum loco, quando Loretum[*](lauretum D2va.G) in Aventino[*](aduentino F1Ea) vocatur ubi silva laurus[*](laurus D2GdTS. -riis D1F. -ris Ea. -ri v) fuit. eadem purificationibus adhibetur, testatumque sit obiter[*](nouiter Ea) et ramo eam seri, quoniam dubitavere Democritus atque[*](atque ll.H(D). et v(J)) Theophrastus.
Nunc dicemus silvestrium naturas.