Ab urbe condita
Titus Livius (Livy)
Titi Livi ab urbe condita libri editionem priman, Pars I-IV, Libri I-XL. Editio Stereotypica. Weissenborn, Wilhelm; Mueller, Moritz, editors. Leipzig: Teubner, 1884-1911.
confestim inde castra movit, et, quacumque incedebat agmen, legati dedentium civitates suas occurrebant,
et, cum Tarraconem venit, iam cis Hiberum Hispania perdomita erat, captivique et Romani et socium ac Latini nominis, variis casibus in Hispania oppressi, donum consuli a barbaris reducebantur.
fama deinde vulgatur consulem in Turdetaniam exercitum ducturum, et ad devios montanos “profectum etiam” falso perlatum est.
ad hunc et sine auctore ullo rumorem Bergistanorum civitatis septem castella defecerunt. eos educto exercitu consul sine memorando proelio in potestatem redegit.
haud ita multo post eidem, regresso Tarraconem consule, priusquam inde quoquam procederet, defecerunt, iterum subacti; sed non eadem venia victis sub corona veniere omnes, ne saepius pacem sollicitarent.
interim P. Manlius praetor exercitu vetere
omnium maxime imbelles habentur Turdetani; freti multitudine sua obviam ierunt agmini
eques immissus turbavit extemplo aciem eorum. pedestre proelium nullius ferme certaminis fuit;
milites veteres, periti hostium bellique, dubiam pugnam fecerunt. nec tamen ea pugna debellatum est; decem milia Celtiberum mercede Turduli conducunt alienisque armis parabant bellum.
consul interim rebellione Bergistanorum ictus, ceteras quoque civitates ratus per occasionem idem facturas, arma omnibus cis Hispanis adimit.
quam rem adeo aegre passi, ut multi mortem sibimet ipsi consciscerent, ferox genus, nullam vitam rati sine armis esse.