Ab urbe condita

nihil ultra facile creditam mortem meam a vobis violatus sim — : quid? si ego morerer, mecum expiratura res publica, mecum casurum

Flaminio, Paulo, Graccho, Postumio Albino, M. Marcello, T. Quinctio Crispino, Fulvio, Scipionibus meis, tot praeclaris imperatoribus uno bello absumptis superstes est populus Romanus eritque mille aliis nunc ferro nunc morbo morientibus — : meo unius funere elata populi Romani esset res publica?

vos ipsi hic in Hispania patre et patruo meo, duobus imperatoribus, interfectis Septimum Marcium ducem vobis adversus recenti victoria Poenos delegistis. et sic loquor, tamquam sine duce Hispaniae futurae fuerint —

: M. Silanus eodem iure, eodem imperio mecum in provinciam missus, L. Scipio frater meus et C. Laelius legati vindices maiestatis imperii deessent?

utrum exercitus exercitui, an duces ducibus, an dignitas, an causa comparari poterat? quibus si omnibus superiores essetis, arma contra patriam, contra cives vestros ferretis? Africam Italiae, Carthaginem urbi Romanae imperare velletis? quam ob noxam patriae?

Coriolanum quondam damnatio iniusta, miserum et indignum exilium, ut iret ad oppugnandam patriam, impulit; revocavit tamen a publico parricidio privata pietas:

vos qui dolor, quae ira incitavit? stipendiumne diebus paucis imperatore aegro serius numeratur satis digna causa fuit, cur patriae indiceretis bellum, cur ad Ilergetes descisceretis a populo Romano, cur nihil divinarum humanarumve rerum inviolatum vobis esset?

insanistis profecto, milites, nec maior in corpus meum vis morbi quam in vestras mentes invasit.

horret animus referre quid crediderint homines, quid speraverint, quid optaverint: auferat omnia inrita oblivio, si potest; si non, utcumque silentium tegat.

non negaverim tristem atrocemque vobis visam orationem meam: quanto creditis facta vestra atrociora

sed ne ea quidem ipsa ultra exprobrabuntur. utinam tam facile vos obliviscamini eorum, quam ego

itaque quod ad universos vos attinet, si erroris paenitet, satis superque poenarum habeo.