Res Rustica

ne saporem vini corrumpat, et incrementa [*](nubilosam M. ) [*](alie M: aliae Ald., Gesn. ) [*](ac SAaM. )

Caelum porro neque nivale [*]()vinea, sicut praedixi, nec rursus aestuosurn[*]()desiderat, calido tamen potius quam frigido laetatur; imbribus magis quam serenitatibus offenditur; et solo sicco quam nimis pluvioso [*]()est amicior; perflatu modico lenique[*]()gaudet, procellis obnoxia est. Atque haec maxime probabilis est caeli et soli qualitas.

Vitis autem vel ad escam vel ad defusionem 7 deponitur. Ad escam non expedit instituere vineta, nisi cum tam suburbanus est ager, ut ratio postulet inconditum fructum mercantibus velut pomum vendere. Quae cum talis est conditio, maxime praecoques et duracinae, tum denique Purpureae et Bumasti, Dactylique et Rhodiae, Libycae quoque et Cerauniae; [*](tubicine a. ) [*](prohibetur aM. ) [*](nivale Sa, vett. edd.: in valle c: nequẽ vale A: hyemale M: glaciale vulgo. ) [*](aestivosum A, vett. edd.: estivosum ac. ) [*](pluvioso SA, vett. edd.: pluvio acM, Ald., Gesn., Schn. ) [*](per flatum odii colonique A. ) [*](sic SA, Schn.: ad effusionem acM, et vulgo. )

nec solum quae iucunditate saporis, verum etiam quae specie commendari possint,[*]()conseri debent, ut Stephanitae, ut Tripedaneae, ut Unciariae, ut Cydonitae; item quarum uvae temporibus hiemis durabiles vasis conduntur, ut Venuculae, ut nuper in hos usus exploratae Numisianae.

At ubi vino consulimus, vitis eligitur, quae et in fructu valet et in materia, quod alterum ad reditus coloni, alterum ad diuturnitatem stirpis plurimum confert.

Sed ea tum praecipua est, si nec nimis [*]()celeriter frondet, et primo quoque tempore deflorescit, nec nimis [*]()tarde mitescit; quin etiam pruinas et caliginem et carbunculum facile propulsat, eademque nec imbribus putrescit,[*]()nec siccitatibus abolescit.

Talis nobis eligatur vel mediocriter fecunda, si modo is locus habetur, in quo gustus nobilis pretiosusque fluit; nam si sordidus aut vilis est, feracissimam quamque serere conducit, ut multiplicatione frugum reditus augeatur.

Fere autem omni statu locorum campestria largius vinum sed iucundius adferunt collina; quae tamen ipsa modico statu caeli magis exuberant Aquiloni prona, sed [*]()sunt generosiora sub Austro. [*](possunt S. ) [*](minus SAc, vett. edd. ) [*](minus c. ) [*]( harescit SA. ) [*](pronas et SAa. )

Nec dubium, quin sit ea nonnullarum vitium natura, ut pro locorum situ bonitate vini modo vincant modo superentur.[*]()Solae traduntur Amineae excepto caeli statu nimis frigido ubicumque sint, etiam si degenerem:, sibi comparatae, magis aut minus probi gustus vina praebere, et ceteras omnis sapore praecedere.

Eae [*]()cum sint unius nominis, non unam speciem gerunt. Duas germanas cognovimus, quarum minor ocius et melius deflorescit, habilis arbori nec non iugo: illic pinguem terram, hic mediocrem desiderat, longeque praecedit maiorem,

quia et imbres et ventos fortius patitur. Nam maior celeriter in flore corrumpitur, et magis in iugis quam in arboribus. Ideoque non est [*]()vineis apta, vix etiam arbusto, nisi praepingui et vivida [*]()terra; nam nec mediocri valet, multoque minus in exili. Prolixarum frequentia materiarum foliorumque et uvarum et acinorum [*]()magnitudine dignoscitur, internodiis quoque rarior. Largis fructibus a minore superatur, gustu non vincitur.Et hae quidem utrae- [*](sic vett. edd., Schn.: vincat (vincant a) modo superetur SAacM, Ald., Gesn. ) [*](Ea SAacM. ) [*](est in Aac, vett. edd. ) [*](vivida SAacM, Schn. in not., Sobel: uivida vel humida plerique. ) [*](et acinorum om. SA. a Highly praised by all authorities; but see especially Chap. 9, below, and Pliny, N.H. XIV. 21-22. Isidore (Orig. XVII. 5. 18) says that it is called Aminean quasi sine mineo, id est sine rubore, producing a white wine. )

que Amineae. Verum et aliae duae geminae ab eo quod duplices uvas exigunt, cognomen trahunt[*]()austerioris [*]()vini, sed aeque perennis. Duarum [*]()minor vulgo notissima, quippe Campaniae celeberrimos Vesuvii colles Surrentinosque vestit. Hilaris interaestivosFavonii flatus Austris adfligitur.

Ceteris itaque partibus Italiae non tam vineis quam arbusto est idonea, cum praedictis regionibus commodissime iugum sustineat. Materiam fructumque, nisi quod duplicem, non absimilem minori germanae gerit, sicut maior gemina maiori [*]()germanae; quae tamen minor hoc melior est, quod fecundior etiam mediocri solo, nam illam nisi praepingui non respondere iam dictum est.

Lanatam quoque Amineam quidam maxime probant, quae hoc vocabulum non ideo usurpat, quod sola ex omnibus Amineis, verum quod praecipue canescit lanugine. Sane boni vini, sed lenioris [*]()quam superiores, crebram quoque materiam fundit; atque ideo propter pampini densitatem saepe parum [*]()recte deflorescit, eademque maturo fructu celeriter putrescit.

Super hunc numerum, quem rettulimus, singularis habetur Aminea maiori geminae [*]()non dissimilis, prima specie [*](cognomen trahunt SA: gemelle vocantur aM: exigunt gemelle vocantur cognomen trahunt c: geminae, quae a. e. q. d. u. exigunt, gemellae vocantur, austerioris etc. Ald., Gesn. ) [*](austeris SA, Sobel. ) [*](duarum SAacM: earum edd.: quarum Sobel. ) [*](maiori defenderunt Gesn. et Schn.: minori SAacM, cett. edd. ) [*](levioris Ald., Gesn. ) [*](parum saepe SAacM. ) [*](gemine M, edd.: germane Se: germanae a: germinae A. a Modern Sorrento. b I.e. is trained to the trellis (iugum). )