Tusculanae Disputationes
Cicero, Marcus Tullius
Cicero. M. Tulli Ciceronis. Scripta Quae Manserunt Omnia. Pohlenz, M, editor. Leipzig: Teubner, 1918.
Quidnam esse, Brute,[*](Quidnam-Brute om. RK cf. praef. cur om. K) causae putem, cur, cum constemus ex animo et corpore, corporis curandi tuendique causa quaesita sit ars atque eius[*](ars eius atque X (areius atque K1, cf. praef.) corr. Man. ) utilitas deorum inmortalium[*](de eorum inm. R1V1 ) inventioni consecrata, animi autem medicina nec tam desiderata[*](desidera GRV ( add. V1?)) sit, ante quam inventa, nec tam culta, posteaquam cognita est, nec tam multis grata et probata, pluribus etiam suspecta et invisa? an quod corporis gravitatem et dolorem animo iudicamus, animi morbum corpore non sentimus? ita fit ut animus de se ipse tum[*](tumex cum corr. K2 ) iudicet, cum id ipsum, quo iudicatur, aegrotet.
Quodsi talis nos natura genuisset, ut eam ipsam intueri et perspicere eademque optima duce cursum vitae conficere possemus, haut[*](haut V2 ) [*](aut GK1RV1 ) [*](haud K2Bs ) erat sane quod quisquam rationem ac doctrinam[*](rationem ac doctrinam s ratione ac doctrina X rationedẽ V2 hac pro ac G1 et Gr.?)) requireret.[*](requiret G1 ) nunc parvulos nobis dedit igniculos, quos celeriter malis moribus opinionibusque depravati[*](depravati V1? e corr. Bs depravatis X) sic restinguimus, ut nusquam naturae lumen appareat. sunt enim ingeniis
accedunt etiam poëtae, qui cum magnam speciem doctrinae sapientiaeque prae se tulerunt, audiuntur leguntur ediscuntur et inhaerescunt penitus in mentibus. cum vero eodem quasi maxumus quidam[*](quidem K1R1H) magister populus accessit[*](accessit Vc (cf. rep. 4,9) om. X (accedit ante eodem add. multi s)) atque omnis undique ad vitia consentiens multitudo, tum plane inficimur opinionum pravitate a naturaque desciscimus,[*](dessciscimus KR1 ) ut nobis optime naturae vim vidisse[*](naturae vim vidisse Mdv. ad fin. 3,62 naturam invidisse) videantur, qui nihil melius homini, nihil magis expetendum, nihil praestantius honoribus, imperiis, populari gloria iudicaverunt. ad[*](ad at K) quam fertur optumus quisque veramque illam honestatem expetens,[*](expetens V) quam unam natura maxime anquirit,[*](unam s una anquirit Mos. inquirit) in summa inanitate versatur consectaturque nullam eminentem effigiem virtutis,[*](virtutis del. Bentl. gloriae (ex gloria V2) del. Bai. ) sed adumbratam imaginem gloriae. est enim gloria solida quaedam res et expressa, non adumbrata; ea est consentiens laus bonorum, incorrupta[*](et ante incorrupta add. Vc ) vox bene iudicantium de excellenti[*](excellenti ex -te V1 excellente rell. (ft. recte cf. de orat. 2, 85 fr. ap. Char. GL. I p. 138, 13)) virtute, ea virtuti resonat
illa autem, quae se eius imitatricem esse volt,[*](uult R e corr. H) temeraria atque inconsiderata et plerumque peccatorum vitiorumque laudatrix, fama popularis, simulatione honestatis formam[*](forme G1 ) eius pulchritudinemque corrumpit. qua caecitate homines, cum quaedam etiam praeclara cuperent eaque[*](que om. H) nescirent nec ubi nec qualia essent, funditus alii everterunt[*](everterent X corr. K2RcV1? ) suas civitates, alii ipsi occiderunt. atque hi quidem optuma petentes non tam voluntate quam cursus errore falluntur. quid? qui[*](quid qui KcR2V1? e corr. quid- que GR1V1 quiqui K1 ) pecuniae cupiditate, qui voluptatum libidine feruntur,[*](quid...12 feruntur om. H) quorumque ita perturbantur animi, ut non multum absint ab insania, quod insipientibus contingit[*](contigit G1 ) omnibus,[*](quod 14 omnibus del. Ba. ) is[*](is H his rell. ) nullane[*](ne om. G1 ) est adhibenda curatio? utrum quod minus noceant animi aegrotationes quam corporis, an quod corpora curari possint, animorum medicina nulla sit?
at et morbi[*](morbi ex moribus K1 ) perniciosiores pluresque sunt animi quam corporis;[*](an ... 18 corporis add. G2 in mg. ) hi enim ipsi[*](hi...19 ipsi hoc. . ipso Ba. male: 'ipsi corporis morbi animi morbos efficere possunt eorumque numerum augent' (plures!) cf. p. 405,14 ) odiosi sunt, quod ad animum pertinent[*](pertinet V) eumque sollicitant,[*](solicitant G1R1V1 )
animusque aeger, ut ait Ennius,[*](Enn. sc. 392)
semper errat neque pati[*](pati poti Ribb. sed cf. Va. ) neque perpeti potest, cupere numquam desinit.quibus duobus morbis, ut omittam alios, aegritudine et cupiditate,[*](cupidldatẽ R1 ) qui tandem possunt in corpore esse graviores? qui vero probari potest ut sibi mederi animus non possit, cum ipsam medicinam corporis animus invenerit, cumque ad corporum sanationem multum ipsa corpora et natura valeat
est profecto animi medicina, philosophia;[*](Cur igitur cum constemus ... 319,4 philosophia H) cuius auxilium non ut in corporis morbis petendum est foris, omnibusque opibus viribus,[*](et ante viribus add. Vc s viribus om. Gr.) ut nosmet ipsi nobis mederi possimus, elaborandum est. Quamquam de universa philosophia, quanto opere et expetenda esset et colenda, satis, ut arbitror, dictum est in Hortensio.[*](ortensio G) de maxumis autem rebus nihil fere intermisimus postea nec disputare nec scribere. his autem libris exposita sunt ea quae[*](eaque G1 ) a[*](a om. K1 ) nobis cum familiaribus nostris in Tusculano erant disputata. sed quo niam duobus superioribus de morte et de dolore dictum est, tertius dies disputationis hoc tertium volumen efficiet.
ut enim in Academiam nostram descendimus inclinato iam in postmeridianum tempus die, poposci eorum aliquem, qui aderant,[*](aliquid quid adherant G1 ) causam disserendi. tum res acta sic est:
- Videtur mihi cadere in sapientem aegritudo.
Num reliquae quoque perturbationes animi, formidines libidines[*](libidines add. G2 ) iracundiae? haec enim fere sunt eius modi,[*](eiusmodi V (ss. c)) quae Graeci pa/qh [*](pathe X) appellant; ego poteram
morbos, et id verbum esset e verbo, sed in consuetudinem nostram non caderet. nam misereri, invidere, gestire, laetari, haec omnia morbos Graeci appellant, motus animi rationi non obtemperantis, nos autem hos eosdem motus concitati animi recte, ut opinor, perturbationes dixerimus, morbos autem non satis usitate,[*](relique ... 29 usitate (libere) H) [*](uisit. G1 (sic etiam 322, 10; 325,16)) nisi quid aliud tibi videtur.
Mihi vero isto modo.