Philippicae

equidem cum ante[*](antea cum (om. cum n) D) legatos decerni non censuissem, hoc me tamen consolabar, cum[*](cum Lambinus: quod cum codd.) illi ab Antonio contempti et reiecti revertissent renuntiavissentque[*](renuntiavissent V: dixissent bns om. t) senatui non modo illum de[*](de V: e D) Gallia non discessisse, uti[*](ut D) censuissemus, sed ne a Mutina quidem recessisse, potestatem sibi D. Bruti conveniendi non fuisse, fore ut[*](foret ut Halm) omnes inflammati odio, excitati dolore, armis, equis, viris[*](viribus D) D. Bruto subveniremus. nos etiam languidiores postea facti sumus[*](facti sumus postea D) quam M. Antoni[*](M. om. D) non solum audaciam et scelus sed etiam insolentiam superbiamque perspeximus.

Vtinam L. Caesar valeret, Ser. Sulpicius viveret: multo melius haec causa ageretur a tribus quam nunc agitur ab uno. Dolenter hoc dicam potius quam contumeliose. deserti, deserti, inquam[*](deserti, inquam om. D), sumus, patres conscripti, a principibus. sed—saepe iam dixi— omnes in tanto periculo qui recte et fortiter sentient erunt consulares. animum nobis adferre legati debuerunt: timorem attulerunt—quamquam mihi quidem nullum[*](nullum umquam timorem add. D)— quamvis de illo ad quem missi sunt bene existiment: a quo etiam mandata acceperunt.

pro di immortales! ubi est ille mos virtusque maiorum? C. Popilius apud maiores nostros cum ad Antiochum regem legatus missus esset et verbis senatus denuntiasset[*](denuntiasset s: nuntiasset Vbnt) ut ab Alexandrea[*](Alexandrea Vb: Alexandria nst) discederet quam obsidebat, cum tempus ille differret, virgula stantem[*](virgula stantem Vs: virgulas (-a b) tandem bnt) circumscripsit dixitque se renuntiaturum[*](se non ante renunt. D) senatui, nisi prius sibi respondisset quid facturus esset quam ex illa circumscriptione exisset[*](exisset V: excessit bn1t: excessisset n2s). praeclare: senatus enim faciem secum attulerat auctoritatemque rei publicae[*](rei p. populi Romani Lambinus (peiore numero)). cui[*](cui V: cui is b: civis nst) qui non paret, non ab eo mandata accipienda sunt, sed ipse est potius[*](potius V: totus D) repudiandus.

an ego ab eo mandata acciperem qui senatus mandata contemneret? aut ei cum senatu quicquam commune iudicarem qui imperatorem populi Romani senatu prohibente obsideret? at quae mandata! qua adrogantia, quo stupore, quo spiritu! cur autem ea legatis nostris dabat, cum ad nos Cotylam mitteret, ornamentum atque arcem amicorum suorum, hominem aedilicium? si vero tum fuit aedilis cum eum iussu Antoni in convivio servi publici loris[*](servi publici loris V: servitores D) ceciderunt.

at quam modesta mandata! ferrei[*](ferrei V: ferreti t: ferret. ii. ns: ferr hii b) sumus, patres conscripti, qui quicquam huic negemus. ‘Vtramque provinciam’ inquit ‘remitto: exercitum depono: privatus esse non recuso.’ haec sunt enim verba. redire ad se videtur. ‘omnia obliviscor, in gratiam redeo.’ sed quid adiungit? ‘si legionibus meis sex[*](sex V: et (om. n2) D), si equitibus, si cohorti praetoriae praedia[*](praedia scripsi: praedam codd.: praemia Erncsti) agrumque dederitis.’ Eis[*](iis Vn: his cett.) etiam praemia postulat quibus ut ignoscatur si postulet, impudentissimus iudicetur. addit praeterea ut[*](ut om. D), quos ipse cum Dolabella dederit agros, teneant ei quibus dati sint[*](sint Vb: sunt nst).

hic est Campanus ager et Leontinus, quae duo maiores nostri annonae perfugia ducebant. cavet mimis[*](mimis et D), aleatoribus, lenonibus: Cafoni etiam et Saxae cavet, quos centuriones pugnacis et lacertosos inter mimorum et mimarum greges conlocavit. postulat praeterea ut chirographorum summa[*](summa scripsi: sua hocloco V, post commentariorum hab. D (cf. vi. 6 suma V=summa)) et commentariorum conlegaeque sui decreta maneant. quid laborat ut habeat quod quisque mercatus est, si quod accepit habet[*](habeat D) qui vendidit? et ne tangantur rationes ad Opis: id est, ne[*](ne ne sestertium D) septiens miliens recuperetur; ne fraudi sit vii viris quod egissent. Nucula hoc[*](Nucula hoc V: nucula b1: nunc illa (ulla t) cett.), credo, admonuit: verebatur fortasse ne amitteret tantas clientelas. Caveri etiam volt eis qui secum sint quicquid contra leges commiserint. mustelae et Tironi prospicit: de se nihil laborat.

quid enim commisit umquam? num aut pecuniam publicam attigit aut hominem occidit aut secum habuit armatos? sed quid est quod de eis laboret? postulat enim ne sua iudiciaria lex abrogetur. quo impetrato quid est quod metuat? an ne suorum aliquis a Cyda, Lysiade, Curio condemnetur? neque tamen nos urget mandatis pluribus; remittit aliquantum et relaxat. ‘Galliam’ inquit ‘togatam[*](togatam V: totam D) remitto, comatam postulo'— otiosus videlicet esse mavolt[*](mavolo t: malo bns)—'cum sex legionibus’ inquit ‘eisque suppletis ex D. Bruti exercitu,’ non modo ex dilectu suo, tam diuque ut obtineat[*](obtineat obtineam Cobet) dum M. Brutus C. Cassius consules prove coss. provincias obtinebunt. huius comitiis C. frater—eius est enim annus[*](est enim iam annus ut V ipse autem ut V: aut D)—iam repulsam tulit. ‘ipse autem ut quinquennium’ inquit ‘obtineam.'

at istud vetat lex Caesaris, et tu acta Caesaris[*](et tu acta Caesaris om. D) defendis[*](defendit D).

haec tu mandata, L. Piso[*](L. (ante Piso) om. V), et tu, L. Philippe, principes civitatis, non dico animo ferre verum auribus accipere potuistis? sed, ut suspicor, terror erat quidam: nec vos ut legati apud illum fuistis nec ut consulares, nec vos vestram nec rei publicae dignitatem tenere potuistis. et tamen nescio quo pacto sapientia quadam, credo, quod ego non possem, non nimis irati[*](nimis irati Vb: miserati nst) revertistis. vobis M. Antonius nihil tribuit, clarissimis viris, legatis populi Romani: nos quid non legato M. Antoni[*](M. om. D) Cotylae concessimus? cui portas huius urbis patere ius non[*](non fuit D) erat, huic hoc templum patuit, huic aditus in senatum fuit, hic hesterno die sententias vestras in codicillos et omnia verba referebat, huic se etiam summis honoribus usi[*](usi cod. Ferrarii: i Vt: sed s1: si s2: hi b: om. n in ras.) contra suam dignitatem[*](dignit. suam D) venditabant.

O di immortales! quam magnum est personam in re publica tueri principis! quae non animis[*](animis V: armis D) solum debet sed etiam oculis servire civium. domum recipere legatum hostium, in cubiculum admittere, etiam seducere[*](reducere D) hominis est nihil de dignitate, nimium de periculo cogitantis. quod autem est periculum? nam si maximum in discrimen venitur[*](venietur D), aut libertas parata[*](parta D) victori est aut mors proposita[*](exposita D) victo[*](victo D: vicit V: victis Halm): quorum alterum optabile est, alterum effugere nemo potest. turpis autem fuga mortis omni est morte peior. nam illud quidem non adducor ut credam,

esse quosdam qui invideant alicuius constantiae, qui labori[*](labori, qui scripsi: labori eius V: laboribus qui eius n: labori eius (huius s) qui eius bs), qui perpetuam in re publica adiuvanda voluntatem et senatui et populo[*](et senatui et populo Halm: et a senatui (-u D) et (et a D) populi (-o D) codd.) Romano probari moleste ferant. omnes id quidem facere debebamus, eaque erat non modo apud maiores nostros sed etiam nuper summa laus consularium, vigilare, adesse[*](adesse Faernus: cogitare adesse codd.) animo, semper aliquid pro re publica aut cogitare[*](aut cogitare om. D) aut facere aut dicere.

ego, patres conscripti, Q. Scaevolam augurem memoria teneo bello Marsico, cum esset summa senectute et perdita valetudine, cotidie simul atque luceret facere omnibus conveniendi[*](conveniendũi V) potestatem sui: nec eum quisquam illo bello vidit in lecto, senexque et[*](et om. V) debilis primus veniebat in curiam. huius industriam maxime equidem[*](quidem V) vellem ut imitarentur ei quos oportebat; secundo autem loco ne alterius labori inviderent.

etenim, patres conscripti[*](P. C. om. D), cum in spem libertatis sexennio post[*](post om. D) sumus[*](sumus Vb: simus nst) ingressi diutiusque servitutem perpessi quam captivi[*](captivi servi V) frugi et diligentes solent, quas vigilias, quas sollicitudines, quos labores liberandi populi Romani causa recusare debemus? equidem, patres conscripti, quamquam hoc honore usi togati solent esse, cum est in sagis civitas, statui tamen a vobis ceterisque civibus in tanta atrocitate temporis tantaque perturbatione rei publicae non differre vestitu. non enim ita gerimus nos hoc bello consulares ut aequo animo populus Romanus visurus sit nostri honoris insignia, cum partim e nobis ita timidi sint ut omnem[*](timidi sint ut omnem V: timidis induto ẽ nem t: timidis in tuto est ne ii (hi) cett.) populi Romani beneficiorum memoriam abiecerint, partim ita a re publica aversi ut[*](ut Vb: ut huic nst) se hosti favere prae se ferant, legatos nostros ab Antonio despectos et inrisos[*](esse et inrisos nst) facile patiantur, legatum Antoni sublevatum velint. hunc[*](huic (hinc b) enim reditum ad Ant. prohibere D) enim reditu ad Antonium prohiberi negabant oportere et in eodem excipiendo sententiam meam corrigebant. quibus geram morem. redeat ad imperatorem suum Varius, sed ea lege ne umquam Romam revertatur. ceteris autem, si errorem suum deposuerint et cum re publica in gratiam[*](cum re p. in gratiam Vb: in r. p. gratiam nst) redierint, veniam et impunitatem dandam puto.

quas ob res ita censeo: Eorum qui cum M. Antonio sunt, qui ab armis discesserint et aut ad[*](et aut ad (om. ad s) D: ita quia ad V: atque ad Christ) C. Pansam aut ad A. Hirtium consules[*](aut ad A. Hirtium consules aut A. (ad bn) Hirtium coñs. D: consul aut ad A. Hirtium V) aut ad Decimum Brutum imperatorem, consulem designatum, aut ad C. Caesarem pro praetore ante Idus Martias primas[*](primas om. V) adierint, eis fraudi ne sit quod cum M. Antonio fuerint. si quis eorum qui cum M. Antonio sunt fecerit[*](si quis ... fecerit om. D) quod[*](quo D) honore praemiove dignum esse videatur, uti C. Pansa A. Hirtius consules, alter ambove, si eis videbitur, de eius honore praemiove primo quoque die[*](primo quoque die om. V) ad senatum referant. si quis post hoc senatus consultum ad Antonium profectus esset[*](esset V: fuerit D) praeter L. Varium, senatum existimaturum eum contra rem publicam fecisse.

vellem di immortales fecissent, patres conscripti, ut vivo potius Ser. Sulpicio gratias ageremus quam honores mortuo[*](mortuo honores D) quaereremus. nec vero dubito quin, si ille vir legationem renuntiare potuisset, reditus eius et vobis gratus fuerit et rei publicae salutaris futurus, non quo L. Philippo et L. Pisoni aut studium aut cura defuerit in tanto officio tantoque munere, sed cum Ser. Sulpicius aetate illis anteiret, sapientia omnibus[*](illis anteiret, sapientia omnibus D et Arusianus K. vii. p. 454: illos anteiret sapientia omnibus V (corr. m. 2)), subito ereptus e causa totam legationem orbam et debilitatam reliquit.

quod si cuiquam iustus honos habitus est in morte legato, in nullo iustior quam in Ser. Sulpicio reperietur[*](quam ... Sulpicio re- om. V1). ceteri qui in legatione mortem obierunt ad incertum vitae periculum sine ullo mortis metu profecti sunt: Ser. Sulpicius cum aliqua perveniendi ad M. Antonium spe profectus est, nulla revertendi. qui cum ita adfectus esset ut, si ad gravem valetudinem labor accessisset, sibi ipse diffideret, non recusavit quo minus vel extremo[*](in extremo D) spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur. itaque non illum[*](illum om. Cus.) vis hiemis, non nives, non longitudo itineris, non asperitas[*](asperitatis V: asperitates coni. Halm) viarum[*](viarumq. V (non viarum asperitas praepediat Cus.)), non morbus ingravescens retardavit, cumque[*](non morbus ... cum om. V1 (non ... retardavit add. V2)) iam ad congressum conloquiumque eius pervenisset ad quem erat missus, in ipsa cura ac meditatione obeundi sui muneris excessit e vita.

Vt igitur alia, sic hoc, C. Pansa[*](C. om. D), praeclare quod et[*](quod et Halm: quodenset V: quod D) nos ad honorandum Ser. Sulpicium cohortatus es[*](es b: est Vnst) et ipse multa copiose de illius[*](ipsius V) laude dixisti. quibus a te dictis nihil praeter sententiam dicerem, nisi P. Servilio[*](P. om. V), clarissimo viro[*](clarissimo viro Mommsen: cui V1: c. u. V2 (e coll. mea): cum t: om. bns), respondendum putarem, qui hunc honorem statuae nemini tribuendum censuit nisi ei[*](ei ei p. V: om. st) qui ferro esset in legatione interfectus. ego autem, patres conscripti, sic[*](patres conscr. sic D: .ps. V2: om. V1) interpretor sensisse maiores nostros ut causam mortis censuerint, non genus esse quaerendum. etenim cui legatio ipsa morti[*](morti mortis causa cod. Amst., ed. R) fuisset, eius monumentum exstare voluerunt, ut in[*](ut in om. V) bellis periculosis obirent homines legationis munus audacius. non igitur exempla maiorum quaerenda, sed consilium est eorum a quo ipsa exempla nata sunt explicandum.

Lars Tolumnius, rex Veientium, quattuor legatos populi Romani Fidenis interemit, quorum statuae steterunt usque ad[*](ad nostram D) meam memoriam in rostris[*](in rostris ante steterunt habent D): iustus honos: eis[*](eis om. V) enim maiores nostri qui ob rem publicam mortem obierant pro brevi vita diuturnam memoriam reddiderunt. Cn. Octavi, clari viri et magni[*](et magni viri D), qui primus in eam familiam quae postea viris fortissimis floruit attulit consulatum, statuam videmus in rostris. nemo tum novitati invidebat; nemo virtutem non honorabat. at ea fuit legatio Octavi in qua periculi suspicio non subesset. nam cum esset missus a senatu ad animos regum perspiciendos[*](respiciendos V) liberorumque populorum, maximeque, ut nepotem regis Antiochi[*](Antiochi regis D), eius qui cum maioribus nostris bellum gesserat, classis habere, elephantos alere prohiberet, Laudiceae in gymnasio a quodam Leptine est interfectus.

reddita est ei tum a maioribus statua pro vita quae multos per annos progeniem eius honestaret[*](honestavit Cobet), nunc ad tantae familiae memoriam sola restaret[*](restat Ernesti). atqui[*](atque D) et huic et Tullo Cluvio et L. Roscio et Sp. Antio et C. Fulcinio qui a Veientium rege caesi sunt non sanguis qui est profusus in morte, sed ipsa mors ob rem publicam obita[*](obita t: habita Vbns) honori fuit. itaque, patres conscripti, si Ser. Sulpicio casus mortem attulisset, dolerem[*](dolerem bn2: dolorem cett.) equidem[*](quidem V) tanto rei publicae volnere, mortem vero eius non monumento[*](monimentis D), sed luctu publico esse ornandam[*](ornandam Vt: orandam n1: honorandam n2s: decorandam b) putarem. nunc autem quis dubitat quin ei vitam abstulerit ipsa legatio? secum enim ille mortem extulit quam, si nobiscum remansisset, sua cura, optimi fili fidelissimaeque coniugis diligentia vitare potuisset.

at ille cum videret, si vestrae auctoritati non paruisset, dissimilem se futurum sui, sin paruisset, munus sibi illud pro re publica[*](pro re p. V: p. r. D) susceptum vitae finem fore[*](fore V: allaturum D), maluit in maximo rei publicae discrimine emori quam minus quam potuisset videri rei publicae profuisse. multis illi in urbibus iter qua faciebat reficiendi[*](reci**endi V1: reci*piendi V2) se[*](sui coni. Müller) et[*](et (ante hospitum) om. V) curandi potestas fuit. aderat et hospitum invitatio liberalis pro dignitate summi viri et eorum hortatio qui una erant missi ad requiescendum et vitae suae consulendum. at ille properans, festinans[*](festinansque D), mandata vestra conficere cupiens, in hac constantia morbo adversante perseveravit.

cuius cum adventu maxime perturbatus esset Antonius, quod ea quae sibi iussu vestro denuntiarentur auctoritate erant et sententia Ser. Sulpici constituta, declaravit quam odisset senatum, cum auctorem senatus exstinctum laete atque insolenter tulit. non igitur magis Leptines Octavium[*](Octavium Leptines D) nec Veientium rex eos quos modo nominavi quam Ser. Sulpicium occidit Antonius: is enim profecto mortem attulit qui causa mortis fuit. Quocirca etiam ad posteritatis memoriam pertinere arbitror exstare quod fuerit de hoc bello iudicium senatus. erit enim statua ipsa testis bellum tam grave fuisse ut legati interitus honoris memoriam consecutus sit.