Philippicae

ego igitur[*](igitur V: itaque D) pacis, ut ita dicam, alumnus qui quantuscumque sum—nihil enim mihi adrogo —sine pace civili certe non fuissem—periculose dico: quem ad modum accepturi, patres conscripti, sitis, horreo, sed pro mea perpetua cupiditate vestrae dignitatis retinendae et augendae quaeso oroque vos, patres conscripti, ut primo, etsi erit[*](si erit D) vel acerbum auditu vel incredibile a M. Cicerone esse dictum, accipiatis sine offensione quod dixero, neve id prius quam quale sit explicaro[*](explicaro Vb2: explicavero cett.) repudietis—ego ille, dicam saepius, pacis semper laudator, semper auctor, pacem cum M. Antonio[*](M. om. V) esse nolo. Magna spe ingredior in reliquam orationem, patres conscripti, quoniam periculosissimum locum silentio sum praetervectus.

cur igitur pacem nolo? quia turpis est, quia periculosa, quia esse non potest. quae tria dum explico, peto a vobis, patres conscripti, ut eadem benignitate qua soletis mea verba audiatis.

quid est inconstantia, levitate, mobilitate[*](mobilitate levitate D) cum singulis hominibus, tum vero[*](vero inconstanti V) universo senatui turpius? quid porro inconstantius quam quem modo hostem non verbo sed re multis decretis iudicaritis[*](iudicaritis V2: -aretis V1: -abitis t: -avistis bns),

cum hoc subito pacem velle coniungi? Nisi vero, cum C. Caesari meritos[*](merito V) illi quidem[*](quidem illi D) honores et debitos, sed tamen singularis et immortalis decrevistis, unam ob causam quod contra M. Antonium exercitum comparavisset, non hostem tum[*](tum Halm: cum V: om. D) Antonium iudicavistis, nec tum hostis est a vobis iudicatus Antonius cum laudati auctoritate vestra veterani milites qui C. Caesarem[*](C. om. D) secuti essent, nec tum hostem Antonium iudicastis[*](iudicavistis D) cum fortissimis legionibus, quod illum qui consul appellabatur cum esset hostis, reliquissent, vacationes, pecunias, agros spopondistis.

quid? cum Brutum omine[*](omine b: homine V: hominem ns: non t) quodam[*](quodam V1b: quoddam t: quondam V2ns) illius[*](illius D: istius V) generis et nominis natum ad rem publicam liberandam exercitumque eius pro libertate populi Romani bellum gerentem cum Antonio provinciamque fidelissimam atque optimam, Galliam[*](Galliam del. Baiter), laudibus amplissimis adfecistis, tum non hostem iudicastis Antonium? quid? cum decrevistis ut consules, alter ambove, ad bellum[*](ad bellum .R. V (.R. = require, signum corruptionis, cf. Mil. 18): ad bellum Roma coni. Halm) proficiscerentur, quod[*](quod sequitur in V -te usus ... dico sed (§ 6)) erat bellum, si hostis Antonius non erat?

quid igitur profectus est vir fortissimus, meus conlega et familiaris, A. Hirtius consul? at qua imbecillitate, qua macie! sed animi viris corporis infirmitas non retardavit. aequum, credo, putavit vitam quam populi Romani votis retinuisset pro libertate populi Romani in discrimen adducere.

quid? cum dilectus haberi tota Italia iussistis, cum vacationes omnis sustulistis, tum ille hostis non est iudicatus? armorum officinas in urbe videtis; milites[*](milites Vn2: me (ne t) milites cett.) cum gladiis sequuntur consulem; praesidio sunt specie consuli, re et veritate nobis; omnes sine ulla recusatione, summo etiam cum studio nomina dant[*](nomina dant V: nominanda t: nominandi bns), parent auctoritati vestrae: non est iudicatus hostis Antonius?

at legatos misimus. heu, me miserum! cur senatum cogor, quem laudavi semper, reprehendere? quid? vos censetis, patres conscripti, legatorum missionem populo Romano vos[*](vos om. D) probavisse[*](probavisse D: probisse V1: probasse V2)? non intellegitis, non auditis meam sententiam flagitari? cui[*](cui V1: qui V2D) cum pridie frequentes essetis adsensi, postridie ad spem estis inanem pacis devoluti. quam turpe porro[*](porro V1: est porro V2nst: porro est b) legiones ad senatum legatos mittere, senatum ad Antonium! quamquam illa legatio non est, denuntiatio est paratum illi exitium[*](exitium fert med. omissis V), nisi paruerit huic ordini. quid refert? tamen opinio est gravis[*](gravis Pluygers: grui V1: gravior V2D). Missos enim legatos omnes vident; decreti nostri[*](vestri D) non omnes verba noverunt. retinenda est igitur nobis constantia, gravitas, perseverantia; repetenda vetus illa severitas, si quidem auctoritas senatus decus, honestatem, laudem dignitatemque[*](dignitatemque V, Cus.: dignitatem D) desiderat, quibus rebus[*](rebus om. D) hic ordo caruit nimium diu. sed erat tunc excusatio[*](tum D) oppressis, misera illa quidem, sed tamen iusta: nunc nulla est. liberati regio[*](tum regio D) dominatu videbamur: multo postea gravius urgebamur[*](multo ... urgebamur om. D) armis domesticis. ea ipsa depulimus nos quidem: extorquenda[*](nunc quidem vi extorquenda D) sunt. quod si non possumus facere—dicam quod dignum est et senatore et Romano homine—moriamur.

quanta enim illa erit[*](erit illa D, Cus.) rei publicae turpitudo, quantum dedecus, quanta labes, dicere in hoc ordine sententiam M. Antonium consulari loco! cuius ut omittam innumerabilia scelera urbani consulatus, in quo pecuniam publicam maximam dissipavit, exsules sine lege restituit, vectigalia divendidit, provincias de populi Romani imperio sustulit, regna addixit pecunia, leges civitati per vim imposuit, armis aut[*](armis aut armis D) obsedit aut exclusit senatum: ut haec, inquam, omittam, ne hoc quidem cogitatis, eum qui Mutinam, coloniam populi Romani firmissimam, oppugnarit, imperatorem populi Romani[*](firmissimam ... pop. R. om. D), consulem designatum, obsederit, depopulatus agros sit, hunc[*](huncfort. nunc) in eum ordinem recipi a quo totiens ob has ipsas causas hostis iudicatus sit quam foedum flagitiosumque sit[*](sit, videtis ns)?

satis multa de turpitudine. dicam deinceps, ut proposui, de periculo: quod etsi[*](quod si D) minus est fugiendum quam turpitudo, tamen offendit animos maioris partis hominum magis. poteritis igitur exploratam habere pacem, cum in civitate[*](civitatem V: civitate M. Halm videatis D) Antonium videbitis vel potius Antonios? Nisi forte contemnitis Lucium: ego ne Gaium quidem[*](Lucium ego ne gauium quidem V: L. egnatium quidem D). sed, ut video, dominabitur Lucius. est[*](est D: sed V) enim patronus quinque et triginta[*](quinque et triginta V: xxxv D) tribuum, quarum sua lege qua cum C. Caesare magistratus[*](magistratum V: magistratuum comitia coni. Halm) partitus est suffragium sustulit; patronus centuriarum equitum Romanorum quas item[*](idem D) sine suffragio esse voluit, patronus eorum[*](eorum V: forum t: fori bns (cf. § 5)) qui tribuni militares fuerunt, patronus Iani medii.

quis huius potentiam poterit sustinere? praesertim cum eosdem in agros etiam deduxerit. quis umquam omnis tribus, quis equites Romanos, quis tribunos militaris? Gracchorum potentiam maiorem fuisse arbitramini quam huius gladiatoris futura sit? quem gladiatorem non ita appellavi ut interdum etiam M. Antonius gladiator appellari solet, sed ut appellant ei qui plane et Latine loquuntur. Myrmillo in Asia depugnavit. cum ornasset Thraecidicis comitem et familiarem suum, illum miserum fugientem iugulavit, luculentam tamen ipse plagam accepit, ut declarat cicatrix.

qui familiarem iugularit[*](iugularat D), quid is[*](is Faernus: si V: hic D) occasione data faciet inimico? et qui illud animi causa fecerit, hunc praedae causa[*](fecerit ... causa om. D) quid facturum putatis? non rursus improbos decuriabit, non sollicitabit rursus agrarios, non queretur[*](queretur Vb1t (-aer- Vb1): queret b2ns (-aer- b2) M. om. V1) expulsos? M. vero Antonius non is erit ad quem omni motu concursus fiat[*](fiat V: sit D (sit at t)) civium perditorum? Vt nemo sit alius nisi ei qui una sunt, et ei qui hic[*](ii ... et ii V: illi ... et hi D) ei nunc aperte favent, parumne erunt multi? praesertim cum bonorum praesidia discesserint[*](praesidiis cesserint D), illi parati sint ad nutum futuri? ego vero metuo, si hoc tempore consilio[*](consilii V: consiliis coni. Halm) lapsi erimus, ne illi brevi tempore nimis multi nobis esse videantur.

nec ego pacem nolo, sed pacis nomine bellum involutum[*](nouolutum V: noluo latum Cus.: obvolutum Muretus) reformido. qua re si pace frui volumus, bellum gerendum est; si bellum omittimus[*](omittimus V, Cus.: -emus D), pace numquam fruemur. est autem vestri[*](vestri V1, Cus.: veteris V2D) consili, patres conscripti, in posterum quam longissime providere. idcirco in hac custodia et[*](custodia et Faernus: custodiet V: custodia D, Cus.) tamquam specula[*](in specula D) conlocati sumus uti vacuum[*](uti vacuum Garatoni: ut tuaquom V: utacum t: ut vacuum bns: ut tutum ab omni Cus.) metu populum Romanum nostra vigilia et prospicientia[*](prospicientia Vb: prospicienda t: providentia ns) redderemus. turpe est summo consilio orbis terrae, praesertim in re tam perspicua, consilium intellegi[*](intellegi Vb: -endi nst) defuisse.

Eos consules habemus, eam populi Romani alacritatem, eum consensum Italiae, eos duces, eos exercitus, ut nullam calamitatem res publica accipere possit sine culpa senatus. equidem non deero: monebo, praedicam[*](praedicam V: -dico t: -dicabo bns et testabor D), denuntiabo, testabor semper deos hominesque quid sentiam, nec solum fidem meam, quod fortasse videatur[*](videtur D) satis esse, sed in principe civi[*](cive D) non est satis: curam, consilium vigilantiamque praestabo.

dixi de periculo: docebo ne coagmentari quidem posse pacem; de tribus enim quae proposui hoc extremum est. quae potest pax esse[*](esse pax D) M. Antonio primum cum senatu? quo ore vos ille[*](ille vos D (ita mox)) poterit, quibus vicissim vos illum oculis intueri? quis vestrum illum, quem ille vestrum non oderit? age, vos ille solum et vos illum? quid? ei qui Mutinam circumsedent, qui in Gallia dilectus habent, qui in vestras fortunas imminent, amici umquam vobis erunt aut vos illis? an equites Romanos amplectetur? occulta enim fuit eorum voluntas iudiciumque de Antonio. qui frequentissimi in gradibus Concordiae steterunt[*](steterunt D: sederunt V), qui nos ad libertatem recuperandam excitaverunt, arma, saga[*](arma saga D: armato V: armati coni. Halm), bellum flagitaverunt, me una cum populo Romano in contionem vocaverunt, hi Antonium diligent et cum his pacem servabit Antonius?

nam quid ego de universo populo Romano dicam? qui pleno ac referto foro bis me una mente atque voce in contionem vocavit declaravitque maximam libertatis recuperandae cupiditatem. ita, quod[*](itaque quod D: itaque Nipperdey) erat optabile antea ut populum Romanum comitem haberemus, nunc habemus ducem. quae est igitur spes, qui Mutinam circumsedent, imperatorem populi Romani exercitumque oppugnant, eis[*](oppugnant, iis Faernus: oppugnatis V1: oppugnantes (-is V2) V2D) pacem cum populo Romano esse posse[*](esse posse V: habere possunt D)?

an cum municipiis pax erit quorum tanta studia cognoscuntur in decretis faciendis, militibus dandis, pecuniis pollicendis, ut in singulis oppidis curiam populi Romani non desideretis[*](desideret ns: desideres bt)? laudandi sunt ex huius ordinis sententia Firmani qui principes pecuniae pollicendae fuerunt; respondendum honorifice est Marrucinis qui ignominia notandos censuerunt eos si[*](si om. D) qui militiam subterfugissent. haec iam tota Italia fient[*](fiunt D). Magna pax Antonio cum eis, his item cum illo. quae potest esse maior discordia? in discordia autem pax civilis esse nullo pacto potest.

Vt omittam multitudinem, L. Visidio[*](Visidio Vns: nisidio bt: Nasidio Ferrarius), equiti Romano, homini in primis ornato atque honesto civique semper egregio, cuius ego excubias et custodias mei capitis cognovi in consulatu meo; qui vicinos suos non cohortatus est solum ut milites fierent sed etiam facultatibus suis sublevavit: huic, inquam, tali viro, quem nos senatus consulto conlaudare[*](collaudaremus nst) debemus, poteritne esse pacatus Antonius? quid? C. Caesari qui illum urbe, quid? D.

Bruto qui Gallia prohibuit? iam vero ipse se placabit et leniet provinciae Galliae a qua expulsus[*](ei qua exclusus D) et repudiatus est? omnia videbitis, patres conscripti, nisi prospicitis, plena odiorum, plena discordiarum[*](plena disc. om. V1), ex quibus oriuntur bella civilia. nolite igitur id velle quod fieri non potest, et cavete, per deos immortalis! patres conscripti, ne spe praesentis pacis perpetuam pacem amittatis[*](mittatis V).

quorsum haec omnis spectat oratio? quid enim legati egerint nondum scimus. at vero excitati, erecti[*](excitati erecti V: erecti citati (incit- b) D), parati, armati animis iam esse debemus, ne blanda aut supplici oratione aut aequitatis simulatione fallamur. omnia fecerit oportet quae interdicta et denuntiata sunt, prius quam aliquid postulet: Brutum exercitumque eius oppugnare, urbis et agros provinciae Galliae populari destiterit; ad Brutum adeundi legatis potestatem fecerit, exercitum citra flumen Rubiconem eduxerit, nec propius urbem milia passuum cc[*](cc ducenta codd., sed vi. 5)[*](cc bis) admoverit; fuerit et in[*](fuerit in D) senatus et in populi Romani potestate. haec si fecerit, erit[*](erit om. V) integra potestas nobis deliberandi; si senatui non paruerit, non illi senatus, sed ille populo Romano bellum indixerit.

sed vos moneo, patres conscripti: libertas agitur populi Romani, quae est commendata vobis; vita et fortunae optimi cuiusque, quo cupiditatem infinitam cum immani crudelitate iam pridem intendit Antonius; auctoritas vestra, quam nullam habebitis, nisi nunc tenueritis[*](retinueritis D); taetram et pestiferam beluam ne inclusam et constrictam dimittatis cavete. te ipsum, Pansa, moneo —quamquam non eges consilio, quo vales plurimum, tamen etiam summi gubernatores in magnis tempestatibus a vectoribus admoneri solent—hunc tantum tuum apparatum tamque praeclarum[*](praeclarum om. V) ne ad nihilum recidere[*](reccidere Zielinski, cf. iv. 10) patiare. tempus habes tale quale nemo habuit umquam. hac gravitate senatus, hoc studio equestris ordinis, hoc ardore populi Romani potes in perpetuum rem publicam metu et periculo liberare. quibus de rebus refers, P. Servilio adsentior[*](quibus ... assentior om. ns: de rebus om. bt: assentior om. t).