Philippicae

illa vero, patres conscripti, aliena consulum dignitate, aliena temporum gravitate sententia est ut consules Dolabellae persequendi causa Asiam et Syriam sortiantur. dicam cur inutile rei publicae, sed prius quam turpe consulibus[*](consulibus om. D) sit videte. cum consul designatus obsideatur, cum in eo[*](cum in eo V: in eo t: in eoque bns) liberando salus sit posita rei publicae, cum a populo Romano pestiferi cives parricidaeque desciverint, cumque id bellum geramus quo bello de dignitate, de libertate[*](de libertate V: libertate D), de vita decernamus, si in potestatem quis Antoni venerit, proposita sint tormenta atque cruciatus, cumque harum rerum omnium decertatio consulibus optimis et fortissimis commissa et commendata sit, Asiae et Syriae mentio fiet, ut aut suspicioni crimen aut invidiae materiam dedisse videamur?

at vero ita decernunt ‘ut liberato Bruto': id enim restabat, ut relicto, deserto, prodito. ego vero mentionem omnino provinciarum factam dico alienissimo tempore. quamvis enim intentus animus tuus sit, C. Pansa, sicut est, ad virum[*](ad virumhic deficit V (in extrema pagina), cf. ad § 17) fortissimum et omnium clarissimum liberandum, tamen rerum natura cogit[*](cogit ns: coget bt) te necessario referre animum aliquando ad Dolabellam persequendum et partem aliquam in Asiam et Syriam derivare curae et cogitationis tuae. si autem fieri posset, vel pluris te animos habere vellem quos omnis ad Mutinam intenderes. quod quoniam fieri non potest, isto te[*](isto te Halm: istoc (isto n2) codd.) animo quem habes praestantissimum atque optimum nihil volumus nisi de Bruto cogitare.

facis tu id quidem et eo maxime incumbis, intellego[*](intellego bt: om. ns: ut intllego Halm); duas tamen[*](istud o, ed. R) res, magnas praesertim, non modo agere uno tempore sed ne cogitando quidem explicare quisquam potest. incitare et inflammare tuum istuc praestantissimum studium, non ad aliam ulla[*](ulla n2: ullam cett.) ex parte curam transferre debemus. adde istuc sermones hominum, adde suspiciones, adde invidiam: imitare me quem tu semper laudasti: qui instructam ornatamque a senatu provinciam deposui ut incendium patriae omissa omni[*](alia omni coni. Halm) cogitatione restinguerem. nemo erit praeter unum me quicum profecto, si quid interesse tua putasses, pro summa familiaritate nostra communicasses, qui credat te invito provinciam tibi esse decretam. hanc, quaeso, pro tua singulari sapientia reprime famam atque effice ne id quod non curas cupere videare.

quod quidem eo vehementius tibi laborandum est quia in eandem cadere suspicionem conlega, vir clarissimus, non potest. nihil horum scit, nihil suspicatur; bellum gerit, in acie stat, de sanguine et de spiritu decertat; ante provinciam sibi decretam audiet quam potuerit tempus ei rei datum suspicari. vereor ne exercitus quoque nostri qui non dilectus necessitate, sed voluntariis studiis se ad rem publicam contulerunt tardentur animis, si quicquam aliud a nobis nisi de instanti bello cogitatum putabunt. quod si provinciae consulibus expetendae videntur, sicut saepe multis[*](a multis Halm) clarissimis viris expetitae sunt, reddite prius nobis Brutum, lumen et decus civitatis; qui ita conservandus est ut id[*](id illud Ernesti) signum quod de[*](de v: om. cett.) caelo delapsum Vestae custodiis continetur[*](tenetur v); quo salvo salvi sumus futuri. tunc[*](tunc Ferrarius: hunc codd.) vel in caelum vos[*](vos hoc loco Nonius p. 407: ante umeris habet b: om. nst), si fieri potuerit[*](potuerit l et Nonius: poterit bnst), umeris nostris tollemus; provincias certe dignissimas vobis deligemus; nunc quod agitur agamus. agitur autem liberine vivamus an mortem obeamus, quae certe servituti anteponenda est.

quid? si etiam tarditatem adfert ista sententia ad Dolabellam persequendum? quando enim veniet consul? an id exspectamus quoad ne[*](quoad ne Christ: quo ante t: quo ne (nec b) bs) vestigium quidem Asiae civitatum atque urbium relinquatur? at mittent aliquem de suo numero. valde mihi probari potest qui paulo ante clarissimo viro privato imperium extra ordinem non dedi. at hominem dignum mittent. num P. Servilio digniorem? at eum quidem civitas non habet. quod ergo ipse nemini putavi[*](putavi Madvig: putat codd.) dandum, ne a senatu quidem, id ego unius iudicio delatum comprobem?

expedito nobis homine et parato, patres conscripti, opus est et eo qui imperium legitimum habeat, qui praeterea auctoritatem, nomen, exercitum, perspectum animum in re publica liberanda.

quis igitur is est? aut M. Brutus aut C. Cassius aut uterque. decernerem plane, sicut multa ‘consules, alter ambove[*](consules, alter ambove n, ut voluit Müller: consulib; alter ambosve t: cõs. alterum ambosve bs: in consulibus, alterum ambosve Halm),’ ni Brutum conligassemus in Graecia et eius auxilium ad Italiam vergere quam ad Asiam maluissemus; non ut ex acie[*](ex acie Rau: ex ea acie codd.: eo ex acie Ferrarius) respectum haberemus, sed ut ea[*](ea supplevi (hoc loco, cf. l. 26)) ipsa acies subsidium haberet etiam transmarinum. praeterea, patres conscripti, M. Brutum retinet etiam nunc C. Antonius, qui tenet Apolloniam, magnam urbem et gravem; tenet, opinor, Byllidem, tenet Amantiam, instat Epiro, urget Oricum, habet aliquot cohortis, habet equitatum. hinc si Brutus erit traductus ad aliud bellum, Graeciam certe amiserimus. est autem etiam de Brundisio atque illa ora Italiae providendum. quamquam miror tam diu morari Antonium; solet enim ipse accipere manicas nec diutius obsidionis metum[*](iste Orelli) sustinere. quod[*](quod quem coni. Halm) si confecerit Brutus et intellexerit plus se rei publicae profuturum, si Dolabellam persequatur quam si in Graecia maneat, aget ipse per sese, ut adhuc quoque fecit, neque in tot incendiis quibus confestim succurrendum est exspectabit senatum.

nam et Brutus et Cassius multis iam in rebus ipse sibi senatus fuit[*](ipsi sibi senatus fuerunt coni. Halm). necesse est enim in tanta conversione et perturbatione omnium rerum[*](conversione et perturbatione omnium rerum codd. Ferrarii: concursatione (-cursione t) perturbationum rerum D) temporibus potius parere quam moribus. nec enim nunc primum aut Brutus aut Cassius salutem libertatemque patriae legem sanctissimam et morem optimum iudicavit. itaque si ad nos nihil referretur de Dolabella persequendo, tamen ego pro decreto putarem, cum essent tales virtute, auctoritate, nobilitate ei summi[*](ei summi scripsi: summi codd.: summa (vel supra tali) Faernus) viri quorum alterius iam nobis notus esset exercitus, alterius auditus. num igitur Brutus exspectavit decreta nostra, cum studia nosset? neque enim est in provinciam suam Cretam profectus: in Macedoniam alienam advolavit; omnia sua putavit quae vos vestra esse velitis; legiones conscripsit novas, excepit veteres; equitatum ad se abduxit Dolabellae atque eum nondum tanto parricidio oblitum[*](oblitum obstrictum mg. Crat., cf. §§ 14, 29) hostem sua sententia iudicavit. nam ni ita esset, quo iure equitatum a[*](a n2s: om. bn1t) consule abduceret?

quid? C. Cassius, pari magnitudine animi et consili praeditus, nonne eo ex Italia consilio profectus est ut prohiberet Syria Dolabellam? qua lege, quo iure? eo quod Iuppiter ipse sanxit, ut omnia quae rei publicae salutaria essent legitima et iusta haberentur. est enim lex nihil aliud nisi recta et[*](et Poggius: etiam D) a numine deorum tracta ratio, imperans honesta, prohibens contraria. huic igitur legi paruit Cassius, cum est in Syriam profectus, alienam provinciam, si homines legibus scriptis uterentur, eis vero oppressis suam[*](suam ed. R: sua codd.) lege naturae.

sed ut ea vestra quoque auctoritate firmetur[*](ea... firmetur Ferrarius: ex... firmetur codd.: ea... firmentur Bake), censeo: cum P. Dolabella quique eius crudelissimi et taeterrimi facinoris ministri, socii, adiutores fuerunt hostes populi Romani a senatu iudicati sint[*](sunt D: corr. Poggius), cumque senatus P. Dolabellam bello persequendum censuerit, ut is qui omnia deorum hominumque iura novo, inaudito, inexpiabili scelere polluerit nefarioque se patriae parricidio obstrinxerit poenas dis hominibusque meritas debitasque persolvat,

senatui placere C. Cassium pro consule provinciam Syriam obtinere, ut qui optimo iure eam provinciam obtinuerit, eum a Q. Marcio[*](eum a Q. bt; eumque a (om. a n1s) ns) Crispo pro consule, L. Statio[*](Statio Ferrarius: stato b: statu st: statilio n) Murco pro consule, A. Allieno[*](A. n, Ferrarius: at s: ab bt) legato exercitus[*](exercitus ns: exercitum bt) accipere, eosque ei tradere, cumque eis copiis et si quas praeterea paraverit bello P. Dolabellam terra marique persequi. eius belli gerendi causa quibus ei videatur navis, nautas, pecuniam ceteraque quae[*](ceteraque quae n2: ceteraque n1s1t: cetera quae s2: ceteraque omnia, quae b) ad id bellum gerendum pertineant, ut imperandi in Syria, Asia, Bithynia, Ponto ius potestatemque habeat, utique, quamcumque in provinciam eius belli gerendi causa advenerit, ibi maius imperium C. Cassi pro consule sit quam eius erit qui eam provinciam tum obtinebit, cum C.

Cassius pro consule in eam provinciam venerit; regem Deiotarum patrem et regem Deiotarum filium, si, ut multis bellis saepe numero imperium populi Romani iuverint, item C. Cassium pro consule copiis suis opibusque iuvissent, senatui populoque Romano gratum esse facturos. itemque si ceteri reges, tetrarchae dynastaeque fecissent, senatum populumque Romanum eorum offici non immemorem futurum. Vtique[*](utque ns) C. Pansa A. Hirtius consules, alter ambove, si eis videretur, re publica recuperata de provinciis consularibus, praetoriis, ad hunc ordinem primo quoque tempore referant[*](ferant codd.: corr. Naugerius (1)). interea provinciae ab eis a[*](a b: om. nst) quibus obtinentur obtineantur quoad cuique ex senatus consulto successum sit.

hoc senatus consulto ardentem inflammabitis et armatum armabitis Cassium; nec enim animum eius potestis ignorare nec copias. animus is est[*](is est bt: ipse ns: fort. ipsius est) quem videtis[*](vidistis Ferrarius); copiae quas audistis[*](post audistis aliquid intercidisse putat Madvig, velut primum legiones Q. Marci, deinde L. Stati), fortes et constantes[*](fortis et constantis Ferrarius) viri, qui ne vivo quidem Trebonio Dolabellae latrocinium in Syriam penetrare sivissent[*](sivisset cod. Amst., et codd. Ferrarii). Allienus, familiaris et necessarius meus, post interitum Treboni profecto ne[*](profecto ne Christ: profectione t: profectus ne bns) dici quidem se legatum Dolabellae volet. est Q. Caecili Bassi, privati illius quidem, sed fortis et praeclari viri, robustus et victor exercitus.

Deiotari regis et patris et fili et magnus et nostro more institutus exercitus; summa in filio spes, summa ingeni indoles, summa virtus[*](summa virtus d: summaque v D (cf. Zielinski p. 215)). quid de patre dicam? cuius benevolentia in[*](benevolentia in s: -tiã n: -tia bt) populum Romanum est ipsius aequalis aetati; qui non solum socius imperatorum nostrorum fuit in bellis verum etiam dux copiarum suarum. quae de illo viro Sulla, quae Murena, quae Servilius, quae Lucullus, quam ornate, quam honorifice, quam graviter saepe in senatu praedicaverunt? quid de Cn.

Pompeio loquar[*](loquor t)? qui unum Deiotarum in toto orbe terrarum ex animo amicum vereque benevolum, unum fidelem populo Romano iudicavit. fuimus imperatores ego et M. Bibulus in propinquis finitimisque provinciis: ab eodem rege adiuti sumus et equitatu et pedestribus copiis. secutum est hoc acerbissimum et calamitosissimum civile bellum in quo quid faciendum Deiotaro, quid omnino rectius fuerit dicere non est necesse, praesertim cum contra ac Deiotarus sensit victoria belli iudicarit[*](diiudicarit Halm). quo in bello si fuit error, communis ei fuit cum senatu; sin recta sententia, ne victa quidem causa vituperanda est. ad has copias accedent alii reges, etiam dilectus accedent.

neque vero classes deerunt: tanti Tyrii Cassium faciunt, tantum[*](tantum Ferrarius: tanti codd.) eius in Syria nomen atque Phoenice est. paratum habet imperatorem C. Cassium, patres conscripti, res publica contra Dolabellam nec paratum solum sed peritum atque fortem. magnas ille res gessit ante Bibuli, summi viri, adventum, cum Parthorum nobilissimos duces maximas copias[*](cum Pacori nobilissimi ducis magnas copias cod. Ursini) fudit Syriamque immani Parthorum impetu liberavit. maximam eius et singularem laudem praetermitto; cuius enim praedicatio nondum omnibus grata est, hanc memoriae potius quam vocis testimonio conservemus.

animadverti, patres conscripti, exaudivi[*](exaudivi Pluygers: exaudi rui t (ex -dirvi ortum): exauditu b: exornari ns: et audio videri Madvig) etiam nimium a me Brutum[*](Brutum Cassium add. t: nimium Cassium add. bns, del. Halm) ornari; Cassio vero sententia mea dominatum et principatum dari. quos ego orno? nempe eos qui ipsi sunt ornamenta rei publicae. quid? D. Brutum nonne omnibus sententiis semper ornavi? num igitur reprehenditis[*](reprehendistis Ernesti)? an Antonios potius ornarem[*](ornem Kayser Romani codd. Ferrarii: p. r. mei), non modo suarum familiarum sed Romani nominis probra atque dedecora? an Censorinum ornem[*](ornarem coni. Halm) in bello hostem, in pace sectorem? an cetera ex eodem latrocinio naufragia conligam? ego vero istos oti, concordiae, legum, iudiciorum, libertatis inimicos tantum abest ut ornem ut effici non possit quin eos tam oderim quam rem publicam diligo.

'vide,’ inquit ‘ne veteranos offendas:’ hoc enim vel maxime exaudio. ego autem veteranos tueri debeo, sed eos quibus[*](sed eos quibus n: sed iis quibus s: q iis quos quibus t: ẽ quod iis quos quibus b.)[*](An eos quidem quibus?) sanitas est; certe timere non debeo. Eos vero veteranos qui pro re publica arma ceperunt secutique sunt C. Caesarem auctorem[*](auctorem (-e b) bt: auctoritatem (-te s) ns) beneficiorum paternorum, hodieque rem publicam defendunt vitae suae periculo[*](vitae suae periculo Halm (cf. § 4): video epericulo t: magno per. b: cum magno per. ns), non tueri solum sed etiam commodis augere debeo. qui autem quiescunt, ut septima, ut octava legio, in magna gloria et laude ponendos puto. comites vero Antoni qui, postquam beneficia Caesaris comederunt, consulem designatum obsident, huic urbi ferro ignique minitantur, Saxae se et Cafoni tradiderunt ad facinus praedamque natis, num quis est qui tuendos putet? ergo aut boni sunt quos etiam ornare, aut quieti quos conservare debemus, aut impii quorum contra furorem bellum et iusta arma cepimus.

quorum igitur veteranorum animos ne offendamus veremur? eorumne qui D. Brutum obsidione cupiunt liberare? quibus cum Bruti salus cara sit, qui possunt Cassi nomen odisse? an eorum qui utrisque armis vacant? non vereor ne acerbus cuiquam[*](cuiquam scripsi: civis quisquam codd. (e quisquam, credo, ortum): nuntius cuiquam Madvig: Cassi honos cuiquam coni. Müller) istorum sit qui otio delectantur. Tertio vero generi non militum veteranorum, sed importunissimorum hostium cupio quam acerbissimum dolorem inurere. quamquam, patres conscripti, quousque sententias dicemus veteranorum arbitratu? quod eorum tantum fastidium est, quae tanta adrogantia ut ad arbitrium illorum imperatores etiam deligamus[*](delig. s: dilig. bnt)?

ego autem —dicendum est enim, patres conscripti, quod sentio—non tam veteranos metuendos[*](intuendos Poggius) nobis arbitror quam quid tirones milites, flos Italiae, quid novae legiones ad liberandam patriam paratissimae, quid cuncta Italia de vestra gravitate sentiat. nihil enim semper floret; aetas succedit aetati: diu legiones Caesaris viguerunt; nunc vigent Pansae, vigent Hirti, vigent Caesaris fili, vigent Planci; vincunt numero, vincunt aetatibus; nimirum etiam auctoritate vincunt. id enim bellum gerunt quod ab omnibus gentibus comprobatur. itaque his praemia promissa sunt, illis persoluta. fruantur illi suis[*](illi suis ed. Gryph. (1550): illi sues t: illis vel ns: illis b), persolvantur his quae spopondimus. id enim deos immortalis spero aequissimum iudicare.

quae cum ita sint, eam quam dixi sententiam vobis, patres conscripti, censeo comprobandam.