De domo sua ad pontifices

primum dico senatoris esse boni semper in senatum venire, nec cum his[*](his P rell. praeter Gk iis, e is) sentio qui statuunt minus bonis temporibus in senatum ipsum non venire[*](statuerunt ... ipsi non venire Lange ipsum t: ipsi rell.)[*](venire ni codd. praeter PHGMe (venirent): ipsis non venire licere Jeep), non intellegentes[*](intellegent P et pler., corr. Hbk) hanc suam nimiam perseverantiam vehementer iis quorum animum offendere voluerint et gratam[*](et gratam ut GMe ita PBt: gratam Hbk) et iucundam fuisse. at enim non nulli propter timorem, quod se in senatu tuto non esse arbitrabantur, discesserunt. non reprehendo, nec quaero fueritne aliquid pertimescendum: puto suo quemque arbitratu timere oportere. cur ego non timuerim quaeris? quia te illinc abisse constabat. cur, cum viri boni non nulli putarint tuto se in senatu esse non posse, ego non idem senserim? cur, cum ego me existimassem[*](existimassem Naugerius (1) (-avissem ek): om. P1: extimassem ed. V.: aestimavissem P2H rell. (-assem w) praeter GMe (sensissem): putarim vel senserim coni. Halm) tuto omnino in civitate esse non posse, illi remanserunt[*](remanserunt Mueller, prob. Zielinski (§ 10): rerunt PBςw: senserunt GMe: non idem senserunt Lange: restiterunt A. C. Clark: num renuerunt? Habent edd. R. et V. illuc irem (et ita b: illic ierim t))? an aliis[*](An aliis P2 rell. praeter M (An eis) et G (an meis): om. P1) licet, et recte licet, in meo metu sibi nihil timere: mihi uni necesse erit et meam et aliorum vicem pertimescere?

an quia non condemnavi sententia mea duo consules, sum reprehendendus? Eos igitur ego potissimum damnare debui quorum lege perfectum est ne ego, indemnatus atque optime de re publica meritus, damnatorum poenam sustinerem? quorum etiam delicta propter eorum egregiam in me conservando voluntatem non modo me sed omnis bonos ferre oporteret, eorum optimum consilium ego potissimum per eos in meam pristinam dignitatem[*](dignitatem om. PBς) restitutus meo consilio repudiarem? at quam sententiam dixi? primum eam quam populi sermo in animis nostris iam ante defixerat, deinde eam quae erat superioribus diebus agitata in senatu, denique[*](denique Halm: de P1: deinde P2 rell.: om. G) eam quam senatus frequens tum cum mihi est adsensus secutus est: ut neque adlata sit a me res inopinata ac recens, nec, si quod in sententia vitium est, maius sit eius qui dixerit quam omnium qui probarint.

at enim liberum senatus iudicium propter metum non fuit. si timuisse eos facis qui discesserunt, concede non timuisse eos qui remanserunt; sin autem sine iis[*](his P rell.) qui tum afuerunt nihil decerni libere potuit, cum omnes adessent, coeptum est referri de inducendo senatus consulto; ab universo senatu reclamatum est. sed quaero in ipsa sententia, quoniam princeps ego sum eius atque auctor, quid reprendatur[*](reprendatur P: reprehendatur HBt, edd. R. et V.). Vtrum causa novi consili capiendi non fuit, an meae partes in ea causa non praecipuae fuerunt, an alio potius confugiendum fuit nobis[*](fuit nobis Mueller, prob. Zielinski: fuit vis codd. (unde Quae vis, quae causa k Naugerius (2)): fuisse vis ut coni. Lange ita t)? quae causa maior quam fames esse potuit, quam seditio, quam consilia tua tuorumque, qui facultate oblata ad imperitorum animos incitandos renovaturum te tua illis funesta latrocinia ob annonae[*](binum post latroc. add. codd. praeter H: del. edd. ob annonae Hbk: per annonae Madv.: nonae codd. pler.) causam[*](Num biduum annonae causa ex marg. insertum? § 14 ad fin.) putasti[*](putasti Muell.: putavisti k vulg.: putavit rell. (putarunt b2))?

frumentum provinciae frumentariae partim non habebant, partim in alias terras, credo, propter avaritiam[*](avaritiam Graev.: varietatem codd.: aviditatem Halm) venditorum[*](credo ... venditorum del. Karsten) miserant, partim, quo gratius esset tum cum in ipsa fame subvenissent, custodiis suis clausum continebant, ut subito novum[*](sub novum Arusianus) mitterent. res erat non in opinione dubia, sed in praesenti[*](praesenti Manutius: praesentia codd.: praesenti iam A. C. Clark) atque ante oculos proposito periculo, neque id coniectura prospiciebamus, sed iam experti videbamus. nam cum ingravesceret annona, ut iam plane inopia ac fames non caritas timeretur, concursus est ad templum Concordiae factus, senatum illuc vocante Metello consule. qui si verus fuit ex dolore hominum et fame, certe consules causam suscipere, certe senatus aliquid consili capere potuit[*](senatum ... oportuit Madv.); sin causa fuit annona, seditionis quidem instimulator et concitator tu fuisti, nonne id agendum nobis omnibus fuit ut materiem subtraheremus furori tuo?

quid? si utrumque fuit, ut et fames stimularet homines et tu in hoc ulcere[*](ulcere Hbς all.: vicere P1: viscere P2Bt) tamquam inguen exsisteres, nonne fuit eo maior adhibenda medicina quae et illud nativum et hoc inlatum[*](inlatum scripsi: delictum codd.: oblatum Iw. Mueller (§ 62; Acad. ii. § 48: cf. sublatos pro subiectos § 106): a te fictum Jeep: delicatum Koch: adiectum Madv.) malum sanare posset? erat igitur et praesens caritas et futura fames; non est satis; facta lapidatio est. si ex dolore plebei[*](plebei PBHb2: plebem G: plebeio bςt) nullo incitante, magnum malum; si P. Clodi impulsu, usitatum hominis facinerosi[*](facinerosi P: -orosi B rell. (cf. §§ 25, 89; Sest. §§ 81, 95)) scelus; si utrumque, ut et res esset ea quae sua sponte multitudinis animos incitaret, et parati atque armati seditionis duces, videturne ipsa res publica et consulis auxilium implorasse et senatus fidem? atquin utrumque fuisse perspicuum est; difficultatem annonae summamque inopiam rei frumentariae, ut homines non iam diuturnam caritatem, sed ut famem plane timerent, nemo negat: hanc istum oti et pacis hostem causam arrepturum fuisse ad incendia caedis rapinas nolo, pontifices, suspicemini, nisi videritis.

qui sunt homines a Q. Metello, fratre tuo, consule in senatu palam nominati, a quibus ille se lapidibus adpetitum, etiam percussum esse dixit? L. Sergium et M. Lollium nominavit. quis est iste Lollius? qui sine ferro ne nunc quidem tecum est, qui te tribuno plebis, nihil de me dicam, sed qui Cn. Pompeium interficiendum depoposcit. quis est Sergius? armiger Catilinae, stipator tui corporis, signifer seditionis, concitator tabernariorum, damnatus iniuriarum, percussor, lapidator, fori depopulator, obsessor curiae. his atque eius modi ducibus cum tu in annonae caritate in consules, in senatum, in bona fortunasque locupletium per causam inopum atque imperitorum repentinos impetus comparares, cum tibi salus esse in otio nulla posset[*](possit Lehmann), cum desperatis ducibus decuriatos ac descriptos haberes exercitus perditorum, nonne providendum senatui fuit ne in hanc tantam materiem[*](in hac tanta materie Savels) seditionis ista[*](ista iacta Rueck: iacta ista Muell. (§ 63)) funesta fax adhaeresceret?

fuit igitur causa capiendi novi consili: videte nunc fuerintne partes meae paene praecipuae. quem tum Sergius ille tuus, quem Lollius, quem ceterae pestes in lapidatione illa nominabant? quem annonam praestare oportere dicebant? nonne me? quid? operarum[*](operarum Lehmann (§§ 14, 15): puerorum codd.) illa concursatio nocturna non a te ipso instituta me frumentum flagitabat? quasi vero ego aut rei frumentariae praefuissem, aut compressum aliquod frumentum tenerem, aut in isto genere omnino quicquam aut curatione aut potestate valuissem. sed homo ad caedem imminens meum nomen operis ediderat, imperitis iniecerat. Cum[*](Cum Nam cum aut Cum enim Lehmann) de mea dignitate in templo Iovis optimi maximi senatus frequentissimus uno isto dissentiente decrevisset, subito illo ipso die carissimam annonam necopinata vilitas consecuta est.