In C. Verrem

perpaucae Siciliae civitates sunt[*](sunt codd.: superiori O1: sunt superiore Muell.) bello a maioribus nostris subactae; quarum ager cum esset publicus populi Romani factus, tamen illis est redditus; is ager a censoribus locari solet. foederatae civitates duae sunt[*](sunt duae O), quarum decumae venire non soleant, Mamertina et Tauromenitana, quinque praeterea sine foedere immunes civitates[*](civitates om. O, secl. Kayser) ac liberae, Centuripina, Halaesina, Segestana, Halicyensis, Panhormitana; praeterea omnis ager Siciliae civitatum decumanus est, itemque ante imperium populi Romani ipsorum Siculorum voluntate et institutis fuit.

videte nunc maiorum sapientiam[*](sap. maiorum O), qui cum Siciliam tam opportunum subsidium belli atque pacis ad rem publicam adiunxissent, tanta cura Siculos tueri ac retinere voluerunt ut non modo eorum agris vectigal novum nullum imponerent, sed ne legem quidem venditionis decumarum neve[*](neve codd.: nec Muell.) vendundi aut tempus aut locum commutarent, ut certo tempore anni, ut ibidem in Sicilia, denique ut lege Hieronica venderent. voluerunt eos in suis rebus ipsos interesse, eorumque animos non modo lege nova sed ne nomine quidem legis novo[*](novo codd. praeter O (nove): novae Mueller) commoveri.

itaque[*](Itaque O: ita p rell.) decumas lege Hieronica semper vendundas censuerunt, ut iis iucundior esset muneris illius functio, si eius regis qui Siculis carissimus fuit non solum instituta commutato imperio, verum etiam nomen maneret. hoc iure ante Verrem praetorem Siculi semper usi sunt: hic primus instituta omnium, consuetudinem a maioribus traditam, condicionem amicitiae, ius societatis convellere et commutare ausus est.

qua in re primum illud reprehendo et accuso, cur in re tam vetere[*](vetere Opqk: veteri d (Div. §5)), tam usitata quicquam novi feceris. ingenio aliquid adsecutus es? tot homines sapientissimos et clarissimos[*](et clarissimos cO: om. rell.), qui illam provinciam ante te tenuerunt, prudentia consilioque vicisti? est tuum, est ingeni diligentiaeque tuae: do hoc tibi et concedo. scio te Romae, cum praetor esses, edicto tuo possessiones hereditatum a liberis ad alienos, a primis heredibus ad secundos, a legibus ad libidinem tuam transtulisse; scio te edicta superiorum omnium correxisse et possessiones hereditatum non secundum eos qui proferrent, sed secundum eos qui dicerent testamentum factum dedisse; easque res novas abs te prolatas et inventas magno tibi quaestui fuisse scio; eundemque te memini censorias quoque leges in sartis tectis exigendis tollere et commutare, ne is redimeret cuia res esset, ne pupillo tutores propinquique consulerent quo minus fortunis omnibus everteretur; exiguam diem praefinire operi qua ceteros ab negotio excluderes, ipse in tuo redemptore nullam certam diem observares.

quam ob rem novam legem te in decumis statuisse non miror, hominem in edictis praetoriis[*](pr. O ( = praetoris: i, §106: infra §§25, 66)), in censoriis legibus tam prudentem, tam exercitatum,—non, inquam, miror te aliquid excogitasse; sed quod tua sponte iniussu populi sine senatus auctoritate iura provinciae Siciliae mutaveris[*](mutaveris O: mutaris rell.), id reprehendo, id accuso.

L. Octavio et C. Cottae consulibus senatus permisit ut vini et olei decumas et frugum minutarum, quas ante[*](ante O1: ante te rell. (§43 infra)) quaestores in Sicilia vendere consuessent, Romae venderent, legemque his rebus quam ipsis videretur dicerent[*](dicerent cO1: edicerent p rell.). cum locatio fieret, publicani postularunt quasdam res ut ad legem adderent neque tamen a ceteris censoriis legibus recederent. contra dixit is[*](is om. O) qui casu tum Romae fuit, tuus hospes, Verres,—hospes, inquam, et familiaris tuus,—Sthenius hic Thermitanus. consules causam cognorunt[*](cognorunt O: cognoverunt rell.); cum viros primarios atque amplissimos civitatis multos in consilium advocassent, de consili sententia pronuntiarunt se lege Hieronica vendituros.

itane vero? prudentissimi viri summa auctoritate praediti, quibus senatus legum dicendarum in locandis vectigalibus omnem potestatem permiserat populusque Romanus idem[*](Romanus idem om. O) iusserat, Siculo uno recusante cum amplificatione vectigalium nomen Hieronicae legis mutare noluerunt: tu, homo minimi consili, nullius auctoritatis, iniussu populi ac senatus, tota Sicilia recusante, cum maximo detrimento atque adeo exitio vectigalium totam[*](tum totam O1: fort. tu totam (totam totam M = C)) Hieronicam legem sustulisti?

at quam legem corrigit, iudices, atque adeo totam tollit! acutissime ac diligentissime[*](et dilig. O (§143)) scriptam, quae lex[*](lex cO: om. rell.) omnibus custodiis subiectum aratorem decumano tradidit, ut neque[*](neque post horreis om. O) in segetibus neque in areis neque in horreis neque in amovendo neque in exportando[*](exportando Vcp al.: asportando O) frumento grano uno posset arator sine maxima poena fraudare decumanum. scripta lex ita diligenter est ut eum scripsisse appareat qui alia vectigalia non haberet, ita acute ut Siculum, ita severe ut tyrannum; qua lege Siculis tamen arare expediret; nam ita diligenter constituta sunt iura decumano[*](decumano VcO: decumani p rell.) ut tamen ab invito aratore plus decuma non possit[*](posset O1) auferri.

cum haec essent ita[*](ita essent V) constituta, Verres tot annis atque adeo saeculis tot inventus est qui haec non commutaret sed everteret[*](verteret V), eaque quae iam diu ad salutem sociorum utilitatemque[*](utilitatemque VO: utilitatem p al.) rei publicae composita comparataque essent ad suos improbissimos quaestus converteret; qui primum certos instituerit[*](institueret p) nomine decumanos, re vera ministros ac satellites cupiditatum suarum, per quos ostendam sic provinciam per triennium vexatam atque vastatam, iudices, ut eam multis annis multorum innocentia sapientiaque recreare nequeamus.

Eorum omnium[*](omnium om. V) qui decumani vocabantur princeps erat Q. ille Apronius, quem videtis; de cuius improbitate singulari gravissimarum legationum querimonias audivistis. aspicite, iudices, vultum hominis et aspectum, et ex ea contumacia quam hic in perditis rebus[*](audivistis O: audistis p vulg.) retinet illos eius spiritus Siciliensis quos fuisse putetis cogitate ac recordamini[*](recordamini VO: cogitate ac recordamini p rell.). hic est Apronius quem in provincia tota Verres, cum undique nequissimos homines conquisisset, et[*](et om. V) cum ipse secum sui similis duxisset non parum multos, nequitia luxuria audacia sui simillimum iudicavit; itaque istos inter se perbrevi tempore non res, non ratio, non commendatio aliqua, sed studiorum turpitudo similitudoque coniunxit.

Verris mores improbos impurosque nostis: fingite vobis si potestis, aliquem[*](vobis si potestis aliquem V et pler. (s''i pot. vo''bis aliq. p): vobis aliq. si pot. O) qui in omnibus isti[*](istis VO) rebus par ad omnium flagitiorum nefarias libidines esse possit; is erit Apronius ille qui, ut ipse non solum vita sed[*](sed cO: sed etiam rell. (iii, §§1, 56)) corpore atque ore significat, immensa aliqua vorago est aut[*](aut p vulg.: ac cod. Vrs.: et Halm (v, §§34, 64)) gurges vitiorum turpitudinumque omnium. hunc in omnibus stupris, hunc in fanorum expilationibus, hunc in impuris conviviis principem adhibebat; tantamque habet morum similitudo coniunctionem atque concordiam ut Apronius, qui aliis inhumanus ac barbarus, isti uni commodus ac disertus videretur; ut quem omnes odissent neque videre vellent, sine eo iste esse non posset; ut cum alii ne conviviis quidem isdem quibus Apronius, hic isdem etiam poculis uteretur; postremo ut odor Aproni taeterrimus oris et corporis,—quem, ut aiunt, ne bestiae quidem ferre possent,—uni isti suavis et iucundus videretur. ille erat in tribunali proximus, in cubiculo solus, in convivio dominus, ac tum maxime cum accubante praetextato praetoris filio saltare in convivio[*](saltare in convivio O (prob. Ziel. p. 195): in conv. salt. p rell. (Deiot. §26)) nudus[*](nudus om. pk) coeperat.

hunc, uti dicere institui, principem Verres ad fortunas[*](ad fortunas cO: ad evertendas fortunas p rell.) aratorum vexandas diripiendasque esse voluit: huius audaciae nequitiae crudelitati fidelissimos socios optimosque civis scitota hoc praetore traditos, iudices, atque addictos fuisse novis institutis et edictis, tote Hieronica lege, quem ad modum antea[*](antea Opq: ante V (ii, §82; §12 supra)) dixi, reiecta ac[*](ac V: et p rell.) repudiata.