Adversus Valentinianos

Tertullian

Tertullian. Quinti Septimi Florentis Tertulliani opera, Pars III (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 47). Kroymann, Emil, editor. Prague, Vienna, Leipzig: F. Tempsky, G. Freytag, 1906.

Ideoque simplices notamur apud illos, ut hoc tantum, non etiam sapientes; quasi statim deficere cogatur a simplicitate sapientia, domino utramque iungente: estote prudentes ut serpentes et simplices ut columbae. aut si nos propterea insipientes, quia simplices, num ergo et illi propterea non simplices, quia sapientes? nocentissimi autem qui non - simplices, sicut stultissimi qui non sapientes. et tamen malim meam partem meliori sumi uitio, si forte: praestat minus sapere quam peius, errare quam fallere. porro facies dei spectatur in simplicitate quaerendi, ut docet ipsa Sophia, non quidem Valentini, sed Solomonis. deinde infantes [*](15] Matth. 10, 16. 21] cf. Sap. 1. 1. ) [*]( 2 parenthesin indicaui liberalitate fort., celeritate Eng 3 succidere Rig: succedere PMF Eleusinia Rig: eleusiniana PMF Valentiniani Rig 4 lenocinio scripsi: lenocinia PMF magna scripsi: magno PMF 6 substiliter PM 7 subostendas FR, subostentas PM (corr. m. 1) 8 certes fatua simplicitate scripsi: certe statuam simplicitatem PMFR1, certes tuam simplicitatem R3, certes fatuam simplicitatem Rig 9 suam caedem scripsi: sua caede PMF 14 deficere cogatur R3, defigere cogitur PMFR1 20 meam PMF, in eam R, eam Oehlrrus uitio, si forte: praestat Eng: uitio, si forte praestat uulgo 22 spectatur Eng: expectat PMF, expectatur Oehlerus, spectat Rig quaerentes Pam 23 Salomonis R uulgo )

179
testimonium Christi *** [sanguine litauerunt. pueros uocem qui crucem clamant? nec pueri erant nec infantes, id est simplices non erant.] repuerescere nos et apostolus iubens secundum dominum, ut malitia infantes per simplicitatem ita demum sapientes sensibus simu(s, seme)l dedit sapientiae ordinem de simplicitate manandi. in summa: columba demonstrare Christum solita est, serpens uero temptare; illa est a primordio diuinae pacis praeco, ille a primordio diuinae imaginis praedo. ita facilius simplicitas sola deum et agnoscere poterit et ostendere prudentia sola. [concutere potius et prodere].

Abscondat itaque se serpens, quantum potest, totamque prudentiam in latebrarum ambagibus torqueat; alte habitet, in caeca detrudat per amfractus seriem suam; (si) euoluat, tortuose procedat nec semel totus, lucifuga bestia. nostrae columbae etiam domus simplex, in editis semper et apertis et ad lucem. amat figura spiritus sancti orientem, Christi figuram. nihil ueritas erubescit nisi solummodo abscondi; quia nec pudebit ullum aures ei dedere, eum deum recognoscere, quem iam illi natura commisit, quem cotidie in operibus omnibus sentit, hoc solo minus notum, quod unicum non [*](3] cf. Matth. 18, 3. 4] cf. I Cor. 14, 20. ) [*](1 lacunam signaui: habent, quod soli regnum dei hereditate habebunt intercidisse iudico; horum autem uerborum iactura librario uel lectori cuidam, sane satis insulso, locum dedit interpolandi quae abhinc in libris mss. leguntur, decepto uidelicet uerbis testimonium Christi, quod pro martyrum testimonio accepit. 3 repnerascere R uulgo iubens scripsi: iubet PMF 4 dominum scripsi: deum PMF 5 simu<s serne)l scripsi (semel = ein fiir alle Mal): simul PMF dedit scripsi: dedi in PMF sapientiae PM, sapientia F 6 manandi PJIFRt, manantis Rig, amandoR3 columba demonstrare Christum scripsi: Christum columba demonstrare PMF 7 est (alt. loco) scripsi: et PMF 8 imaginis PM, magnus F 10 concutere—prodere seclusi; addita uidentur ab eodem. cuius est interpolatio supra indicata; addidit autem. quia prodentia sola pro nominatiuo accepit 11 abscondit F 13 detrudat PMF, detrudatur Ruulgo seriem suam; (Ri) euoluat scripsi: seriem suam euoluat PMF uulgo 15 domus simplex etiam P 16 figura Rig: figuram PMF 20 quam quod F. ) [*](12* )

180
putauit, quod in numero nominauit, quod in aliis adorauit. alioquin a turba eorum et aliam frequentiam suadere, a domestico principatu ad incognitum transmouere, a manifesto ad occultum retorquere de limine fidem offendere est. iam si et in totam fabulam initietur, nonne tale aliquid (recor)dabitur se in infantia inter somni difficultates a nutricula audisse. Lamiae turres et pectines Solis? sed qui ex aliqua conscientia uenerit fidei, si statim inueniat tot nomina Aeonum, tot coniugia, tot genimina, tot exitus, tot euentus felicitates infelicitates dispersae atque concisae diuinitatis, dubitabitne ibidem pronuntiare has esse fabulas et genealogias indeterminatas, quas apostoli spiritus, his iam tunc pullulantibus seminibus haereticis, damnare praeuenit? merito itaque non simplices, merito tantummodo prudentes, qui talia neque facile producunt neque exerte defendunt, sed nec omnes quos edocent perdocent; utique astute, ut pudenda; ceterum inhumane, si honesta. et tamen simplices nos omnia scimus. denique hunc primum cuneum congressionis armabimus detectorem et designatorem totius conscientiae illorum, primamque hanc uictoriam auspicamur, quia quod tanto impendio absconditur, etiam solummodo demonstrare destruere est.

Nouimus, inquam, optime originem quoque ipsorum et scimus, cur Valentinianos appellemus, licet non esse uideantur. abscesserunt enim a conditore, sed minime origo deletur, et si forte mutatur; testatio est ipsa mutatio. sperauerat episcopatum Valentinus, quia et ingenio poterat et eloquio, sed [*]( 11] cf. I Tim. 1, 4. ) [*]( 1 putant F 2 ad aliam fort. 4 fidem om. P (add. R in mg. ex Htrsaugiensi) ostendere F 5 (recor)dabitur se Eng: dabitur te PMF 7 aliqua scripsi: alia PMF 8 fidei PM, filii F 9 genimina M (syll. ni 8 u. n tn. 1) NGR3, gemina PFR1 14 neque PM, nec F 16 utique astute sell. non omnes perdocent (= sie lehren vollstdndin) 17 omnia (ia ex es M) scimus MFGR3, omnes sumus PR* 18 armabimns scripsi: armauimus PMF 20 auspicamus (s in r) M 22 nouissimu* F originem optime M 25 sperauerat R, separauerat P (corr. R) MF )

181
alium ex martyrii praerogatiua loci potitum indignatus de ecclesia authenticae regulae abrupit, ut solent animi pro prioratu exciti praesumptione ultionis accendi. ad expugnandam conuersus ueritatem et cuiusdam ueteris opinionis semen nactus colubro suo uiam delineauit. eam postmodum Ptolomaeus intrauit, nominibus et numeris Aeonum distinctis in personales substantias, sed extra deum determinatas, quas Valentinus in ipsa summa diuinitatis ut sensus et affectus (et) motus incluserat. deduxit et Heracleon inde tramites quosdam et Secundus et magus Marcus. multum circa imagines legis Theotimus operatus est. ita nusquam iam Valentinus, et tamen Valentiniani, qui per Valentinum. solus ad hodiernum Antiochiae Axionicus memoriam Valentini integra custodia regularum eius consolatur. alioquin tantum se huic haeresi suadere permissum est, quantum lupae feminae formam cotidie supparare sollemne est. quidni, cum spiritale illud semen suum sic in unoquoque recenseant? si aliquid noui adstruxerint, reuelationem statim appellant praesumptionem et charisma ingenium, nec unitatem * sed diuersitatem. ideoque prospicimus seposita illos sollemni dissimulatione sua, [*]( 2 hautenticae JI, autenticae F abrupit. ut uulgo 3 accendi, ad uulgo 4 semen nactua Lat: semini nactus PMFRX, semini actu R3, semitam nactus Oehlerus 5 colubro suo scripsi (cf. 179, 7-14; acerbe autem suus cuique hic uindicatur coluber haeretico): colubroso PMF, colubrosum Eng, Colorbaso Lat (cf adu. omn. haer. c. 5), <aatu) colubroso Oehlerus declinauit Oehlerus Ptolomaeus scripsi: tholomaeus PMFy Ptolemaeus R uulgo 7 personales substantias R3, personale i-i F) substantia PMFB1 9 et add. Rig 13 anthiochiae PM: 14 regularum eius jR3, regolar eius P...łIRt, regulare ius F 15 se sualere = sich gefallig darstellen feminae, quod cum lupae, non cum formam coniungendum est, nescio an remouendum sit ut interpretamentum 16 supparare R3, superare PMFR1 formam supparare = ihr iujieres herausputzen quidni cum R3, quid iniquum PJIFRt 17 recenseant PJI, recenseat F 19 lacunam signaui: negant uel dissimulant desidero 20 illos scripsi: illa PMF )
182
plerosque diuidi (de) quibusdam articulis, etiam bona fide dicturos \'hoc ita non est\' et \'hoc aliter accipio\' et \'hoc non agnosco! uarietate enim innouata regularum facies habet etiam colores ignorantiarum.

Mihi autem cum archetypis erit limes principalium magistrorum, non cum adfectatis ducibus passiuorum discipulorum. nec utique dicemur ipsi nobis finxisse materias, quas tot iam uiri sanctitate et praestantia insignes, nec solum nostri antecessores sed ipsorum haeresiarcharum contemporales, instructissimis uoluminibus et prodiderunt et retuderunt, ut Iustinus, philosophus et martyr, ut Miltiades, ecclesiarum sophista, ut Irenaeus, omnium doctrinarum curiosissimus explorator, ut Proculus noster, uirginis senectae et Christianae eloquentiae dignitas, quos in omni opere fidei, quemadmodum in isto, optauerim adsequi. aut si in totum haereses non sunt, ut qui eas pellunt finxisse credantur, mentietur apostolus, praedicator illarum. porro si sunt, non aliae erunt quam quae retractantur. nemo tam otiosus fertur, stilo ut materias habens fingat.

Igitur hoc libello, quo demonstrationem solum praemittentes sumus illius arcani, ne quem ex nominibus tam peregrinis et coactis et compactis et ambiguis caligo suffundat, quomodo iis usuri sumus, prius demandabo. quorundam enim de Graeco interpretatio non occurrit ad expeditam proinde nominis formam, quorundam nec de sexu genera conueniunt, quorundam usitatior in Graeco notitia est. itaque plurimum Graeca ponemus; [*](16] cf. I Cor. 11, 19. ) [*]( 1 (de) quibusdam Oehlerus 3 innouata scripsi: innouatur PMF facies. habet uulgo 4 ignorantia earum Scal, ignorantiae eorum Eng 7 utique scripsi: undique PMF 10 retulerunt F 13 noster Seal: nostrae PMF 15 tota haeresi F 16 finxiBse P, fixisse MF 18 fertur, stilo Eng: fertur stilo uulgo 20 quo(que) Etlg 21 sumas illius scripsi (cl. 25, 1): solius PMFBX, illius B2, totius Eng arcani ne PM (n in ras.), arcanie F 23 sumus MF, simus P uulgo 26 Graeca Rig: graeco PMF )

183
significantiae per paginarum limites aderunt, nec Latinis quidem deerunt Graeca, sed in lineis desuper notabuntur, ut signum hoc sit personalium nominum propter ambiguitates eorum, quae cum alia significatione communicant. quamquam autem distulerim congressionem, solam interim professus narrationem, sicubi tamen indignitas meruerit suggillari, non erit delibationi transfunctoria expugnatio. congressionis lusionem deputa, lector, ante pugnam; ostendam, sed non imprimam uulnera. si et ridebitur alicubi, materiis ipsis satisfiet. multa sic digna sunt reuinci, ne grauitate adonerentur. uanitati proprie festiuitas cedit. congruit et ueritati ridere, quia laetans de aemulis suis ludere [quia] secura est. curandum plane, ne risus eius rideatur, si fuerit indignus; ceterum ubicumque dignus risus, officium est. denique hoc modo incipiam.

Primus omnium [Ennius] poeta Romanus \'caenacula maxima ca.eIP simpliciter pronuntiauit, elati situs nomine uel quia Iouem illic epulantem legerat apud Homerum. sed haeretici quantas supernitates supernitatum et quantas sublimitates sublimitatum in habitaculum dei sui cuiusque suspenderint extulerint expanderint, mirum est. etiam creatori nostro Enniana caenacula in aedicularum disposita sunt forma. aliis atque aliis pergulis superstructis et unicuique deo per totidem scalas distributis, quot haereses fuerint, meritorium factus est [*]( 15] ei Annaliam libro I. fragm. XXXV ed. Vahlen 2 ) [*]( 1 milites MF 5 congressionem R3, congestionem PMFR1 6 tamen om. F 7 delibationi scripsi: delibatione PMF transfunctoria ii3, transpunctoria PMFR1 9 ipsis om. F 10 sic digna sunt MF, sunt sic digna Puulgo adonerentur M (in ras., ut uidetur), adorentur PF, adornentur Iun 12 quia seclusi (intellege: weil sie in ihrer Freude davor, dafi sie mit den Gegnern Spott treibe, sicher ist) 14 hoc PM, hic F 16 Ennius seclusi: interpolatum hoc esse ipsa nominis positione demonstratur 17 legerat FR, legarat PM 18 anpernitatea om. F sublimitatea om. P (add. in mg. m. 1) 19 dei P, de MF 21 disposita FR, deposita PM sunt JS3, sint PMR1, om. F forma, aliis uulgo 23 fuerint. meritorium uulgo meritorum F )

184
mundus. insulam Feliculam credas tanta tabulata caelorum. nescio ubi illic etiam Valentinianorum deus ad summas tegulas habitat. hunc substantialiter quidem Αἰῶνα Τέλειον appellant, personaliter uero Προπάτορα et Προαρχήν, etiam Bython, quod in sublimibus habitanti minime congruebat. innatum inmensum infinitum inuisibilem aeternumque definiunt, quasi statim probent esse, si talem definiant, qualem scimus esse debere. sic et ante omnia fuisse (non) ut dicatur, sed ut sit expostulo nec aliud magis in huiusmodi denoto, quam quod post omnia inueniuntur qui ante omnia fuisse dicuntur, et quidem non sua. se<det> itaque Bythos iste infinitis retro aeuis in maxima et altissima quiete, in otio plurimo placidae et, ut ita dixerim, stupentis diuinitatis, qualem iussit Epicurus. et tamen quem solum uolunt, dant ei secundam in ipso et cum ipso personam, Ennoian, quam et Charin et Sigen insuper nominant. et forte accedit in illa commendatissima quiete monere eum de proferendo tandem initio rerum a semetipso. hoc uice seminis in Sige sua uelut in genitalibus uuluae locis collocat. suscipit illa statim et praegnans efficitur et parit, utique silentio, Sige. et quem parit? Nus est, simillimum patri et parem per omnia. denique solus hic capere sufficit inmensam [*]( 3-6. 11-185, 4] cf. Irenaeus EXsfX0? xat ditotponr, riJç dc!>Su>v>j(iO\'j γνώσεως I 1, 1. ) [*]( 1 Felicalam om. P (add. R in mg. ex Hirsaugiensi) caelorum, nescio ubi. illic uulgo 2 etiam PM, enim FRig 3 AIQNATEAEION PJI, Alronate Aeion F 4 Προπάτορα et Προαρχήν Eng (Irenaeum secutus): nPOARXQ ET IIPOAPXHN M, nPOAPXS ET TIPAPXHN P, tipoapxo e npappxxhn F Bython Para: bythion PMF 8 sic et PM (add. a. u. nt m. 1), nt sic et F non addidi ut dicatur, sed scripsi: dicatur. sed PMF 10 ante om. F 11 se(det> itaque scripsi: se itaque PMFR1, sit itaque R3 uulgo iste PM, istos F aeuis PM, eius F 13 stupentis PM (ex stupentibus corr. m. 2), stupentibus F 15 Ennoian (Ennoean) Pam: et notam PMF Charin PJI, carni F 16 accedit scrqm: accedunt PMF monere Rig: monere PMF 17 hac F 18 in Sige sua Eng: in Sigae suae R3, in signe suae PMFR1 uelut in P MF, ueluti Rig 20 sige M (n add. s. u. m. 2), sigen P, sige F Sige, et quem parit Nus est uulgo )
185
illam et incomprehensibilem magnitudinem patris. ita et ipse pater dicitur et initium omnium et proprie Monogenes. atquin non proprie, siquidem non solus agnascitur. nam cum illo processit et femina, cui Veritas (nomen). [Monogenes, quia prior genitus, quanto congruentius Protogenes uocaretur!] ergo Bythos et Sige, Nus et Veritas prima quadriga defenditur Valentinianae factionis, matrix et origo cunctorum. namque ibidem Nus simul accepit prolationis suae officium, emittit et ipse ex semetipso Sermonem et Vitam. quae si retro non erat, utique nec in Bytho. et quale est, ut in deo uita non fuerit? sed et haec soboles, ad initium uniuersitatis et formati(onem) Pleromatis totius emissa, facit fructum: Hominem et Ecclesiam procreat. habes ogdoadem, tetradem duplicem, ex coniugationibus masculorum et feminarum, cellas, ut ita dixerim, primordialium Aeonum, fraterna conubia Valentinianorum deorum, census omnia sanctitatis et maiestatis haereticae. nescio criminum an numinum turbam, certe fontem reliquae fecunditatis.

Ecce enim secunda tetras, Sermo et Vita, Homo et Ecclesia, quod in patris gloriam fruticasset huic numero, gestientes et ipsi tale quid patri de suo offerre, alios ebulliunt fetus, proinde coniugales per copulam utriusque naturae. hac Sermo et Vita decuriam Aeonum simul fundunt, illac Homo et Ecclesia duos amplius, aequiperando parentibus, quia et ipsi duo cum illis decem tot efficiunt, quot ipsi procreauerunt. reddo nunc nomina, quos decuriam dixi: Bythios [*]( 8-9. 11-13] cf. Iren. I 1, 1. 19-186,5) cf. Iren. I 1, 2.. ) [*]( 3non (prius) om. F agnaecitar Lat: agnoscitur PMF\' 4 nomen add. Iun, (nomen, fortasse aptum, sed) mauult suppleri Eng Monogenesuocaretnr secluri 6 bythios PMF 8 probationis F 9 a semetipsa F 10 Bytho Pam: bythion PMF in deo uita JS3, inde obita PMFB1 11 anboles PM 12 formationem Grabius (ad Iren. p. 8): formati PMF 14 coniugationibus MFGR3, coniunctionibus PR1 16 omnis scripsi: omnes PMF 20 frnticasset huic numero (intellego: usque in hunc numerum), trestientee scripsi: fruticasset, huic numero gestientes uulgo, hic numerus Eng frnticasset PM, fructificasset F 22 proinde PM, deinde F coniupalesB3, coniugalisPMFli1 25 quotFR, quod PM 26 bythioajP, bythosMF )

186
et Mixis, (Ageratos et Honosis, Autophyes) et Hedone, Acinetos et Syncrasis, Monogenes et Macaria. contra duodenarius numerus hi erunt: Paracletus et Pistis, Patricos et Elpis, Metricos et Agape, Aeinus et Synesis, Ecclesiasticus et Macariotes, Theletus et Sophia. cogor hic, quid ista nomina desiderent, proferre de pari exemplo. in scholis Karthaginiensibus fuit quidam frigidissimus rhetor Latinus, Phosphorus nomine. cum uirum fortem peroraret: \'uenio\', inquit, <ad uos, optimi ciues, de proelio cum uictoria mea, cum felicitate uestra, ampliatus gloriosus fortunatus maximus triumphalis\'. et scholastici statim familiae Phosphori φεῦ acclamant. audisti Fortunatam et Hedonen et Acinetum et Theletum: acclama familiae Ptolomaei cpeo. hoc erit Pleroma illud arcanum, diuinitatis tricenariae plenitudo. uideamus, quae sint istorum priuilegia numerorum, quaternarii et octonarii (et denarii) et duodenarii. interim in tricenario fecunditas tota deficit, — castrata est uis et potestas et libido genitalis Aeonum — quasi non et numerorum tanta adhuc coagula superessent et nulla alia de paedagogio nomina. quare enim non et quinquaginta et centum procreantur? quare non et Sterceiae et Syntrophi nominantur?

Sed et hoc exceptio personarum est, quod solus ille Nus ex omnibus inmensi patris fruitur notione, gaudens et exultans, illis utique maerentibus. plane Nus, quantum in [*]( 21-187,22J cf. Iren. I 2, 1-2. ) [*]( 1 Miiie R, maxis Pill, maria F Ageratos et Henosis, Autophyes add. Pam ex Irenaeo: om. PMF hedone; a-cinetos M, hedonea cinethos PF 3 hi erunt 31P, habuerunt F helpis PMF 4 Aeinus scripsi: aenos M, aenus PF, Ainua Ruulgo sinhesis MF, synhesis P thelethus F, et electus PM 6 in scholis Rmg: inisclis PMJR, nus—olis F quidem F frigidissimus Iura: frigidissimus M (f eras.), rigidissimus PF 7 Phosphorus R3, phosphori PM, phophortis F 8 uenio PM, nemo F 11 Phosphori lfłŪ 2?3, phosphorife MF, phorphorife PRl acclamant P, om. MF 12 helethum PMF Ptolemaei osu R3, tholomaeife PMF 15 et denarii add. Iun 16parenthetin indicauit Eng 20 sterceiae PMF, hercitae Rig, hetacri Oehlerus syntrophi PMF, Syntrophae Pam 23 quantum R3, et quantum PMFR1 )

187
ipso fuit, et uoluerat et temptauerat ceteris quoque communicare quae norat, quantus et quam incomprehensibilis pater. sed intercessit mater Sige, illa scilicet, quae et ipsis haereticis suis tacere praescribit, etsi de patris nutu aiunt factum, uolentis omnes in desiderium sui accendi. itaque dum macerantur intra semetipsos, dum tacita cupidine cognoscendi patrem uruntur, paene scelus factum est. namque ex illis . duodecim Aeonibus, quos Homo et Ecclesia ediderant, nouissima natu Aeon — uiderit soloecismus, Sophia enim nomen est — incontinentia sui sine coniugis Theleti societate prorumpit in patrem inquirere et genus contrahit uitii, quod exorsum quidem fuerat in illis aliis, qui circa Nun, in hunc autem. id est in Sophiam, deriuarat, ut solent uitia in corpore alibi connata in aliud membrum perniciem suam efflare. sed enim sub praetexto dilectionis in patrem aemulatio superabat in Nun, solum de patre gaudentem. ut uero impossibilia contendens Sophia frustra erat et uincitur difficultate et extenditur adfectione, modico abfuit prae ui dulcedinis et laboris deuorari et in reliquam substantiam dissolui; nec alias quam pereundo cessasset, nisi bono fato in Horon incursasset, — quaedam et huic uis: est fundamentum uniuersitatis (et) illius extrinsecus custos — quem et Crucem appellant et Lytroten et Carpisten. ita Sophia, periculo exempta et tarde persuasa (de) declinata inuestigatione patris, conquieuit et totam [*]( 23] cf. Iren. I 2, 4. 23-188, 2] cf. Iren. 1 2, 2. ) [*]( 5 auis F 6 cupiditate P (corr. in cupidine R ex Hirsaugiensi) 7 namque quae P (del. quae R) 9 nomen est M (corr. in nomine m. 2) 10 sui sine Pam: suisne F, uisne PN Theleti Croius: philetis PMF 13 deriuerat F 14 connata PMF, innata Oehlerm 15 praetexto PJlF, praetextu R uulgo 17 frustra erat Iun, frustrarat PMF, frustrata erat Oehlerus 18 adfuit :JI, afuit F 20 per eum M (corr. in pereundo m. 2) fato R, facto PMF 21 parenthesin indicauit Fng . 22 (et) illius scripsi: illius PMF, illius et Oehlerus 24 (de) declinata scripsi: declinata PMFRl, de inclinata R3 (Iren: ziijaivTa, õtt ix«ta).r(itTd5 eottv o izazrtp) )
188
animationem (enthymesin) cum passione, quae insuper acciderat, exposuit.

Sed quidam exitum Sophiae et restitutionem aliter somniauerunt: post inritos conatus et spei deiectionem deformatam eam. pallore, credo, et macie et incuria. proprie utique patrem non minus denegatum dolebat quam amissum. dehinc in illo maerore ex semetipsa sola, nulla opera coniugii, concipit et procreat feminam. miraris hoc? et gallina sortita est de suo parere; sed et uultures feminas tantum aiunt et tamen sine masculo matres. et *** metuere postremo, ne finis quoque insisteret; haerere de ratione casus, curare de occultatione. remedia nusquam. ubi enim iam tragoediae atque comoediae, a quibus forma mutuaretur exponendi quod citra pudorem erat natum? dum in malis res est, suspicit, conuertit ad patrem. sed incassum enisa, ut uires deserebant, in preces succidit. tota etiam propinquitas pro ea supplicat, uel maxime Nus. quidni? causa mali tanti! nullus tamen Sophiae exitus uacuit. omnes aerumnae eius operantur in materiae originem, siquidem ex illa tunc conflictatione [peruenit] ignorantia pauore [*]( 3—8. 10-12. 14—189,1J cf. Iren. I 2, 3. ) [*]( 1 animationem (enthymesin) scripsi (cf.183, 2): animationem senthimesi P.1H?Rt, animationem, id est enthymesin R3, animationem, Enthymesin Oehlcrus 5 sic distinxi: incuria proprie MF, incuria. prope P Bt, incuria formae R3 uulgo, incuria propria Eng utique PMFR1, ut quae R3 uulgo 6 denegatum sensu, ut uidetur, obscoeno 8 concipit scripsi: concepit PMF hoc MF, haec P uulgo 9 aiunt MF, parere aiunt Puulgo 10 matres Iun: mater PMF lacunam statuit Pam, qua ex Irenaei interprete suppleuit: <primo quidem contristari propter inconsummationem generationis,) ne finis quoque insisteret: Irenaeus (ex Epiphanio corrigendus): fvrj xai cot6 TO slvat xskoz *Xl1\' inde fort. supplendum: ne finis <consistendi) quoque. 11 insisteret; haerere scripsi: insisteret haerere PMF, insisteret et haerere Oehlerus 12 atque MF, et Puulgo 13 mutuaretur P, mutaretur MF citra Pam: circa PMF 14 suspicit P, suscipit MF 15 ut Iun: et PMF 16 succidit R3, succedit PMFR1 17 quidni R3, quid in PMFR1 18 operantar in materiae originem scripsi (cf. 102,16 et de Carne Chr. cap. 7): operantur PMF 19 ei illa conflictatione scripsi: et illa conflictatio in materiae originem PMF peruenit (prouenit M) seclusi pauore scripsi: pauorem PMFRl, paaor R3 uulgo )

189
maerore substantiae fiunt. ibi demum pater, motus aliquando, quem supra diximus Horon per Monogenem Nun in haec promit in imagine sua, feminam marem, quia et de patris sexu ita uariant. adiciunt autem Horon etiam Metagogea (circumductorem) uocari et Horotheten. huius praedicant opera et repressam ab inlicitis et purgatam a malis et deinceps confirmatam Sophiam et coniugio restitutam; et ipsam quidem in Pleromatis censu remansisse, enthymesin uero eius et illam adpendicem passionem ab Horo relegatam et crucifixam et extra eum factam. malum, quod aiunt, foras! spiritalem tamen substantiam illam, ut naturalem quendam impetum Aeonis, sed informem et inspeciatam, quatenus nihil adprehendisset, ideoque fructum infirmum et feminam pronuntiatam.

Igitur post Enthymesin extorrem et matrem eius Sophiam coniugi reducem iterum ille Monogenes, ille Nus, otiosus plane de patris cura atque prospectu solidandis rebus et Pleromati muniendo iamque figendo, ne qua eiusmodi rursus concussio incurreret, nouam excludit copulationem: Christum et Spiritum Sanctum, turpissimam putem duorum masculorum. aut femina erit Spiritus Sanctus, et uulneratur a femina masculus? munus enim his datur unum: procurare concinnationem Aeonum, et ab eius officii societate [*]( 1-13] cf. Iren. I 2, 4. 14-19. 21—22J cf. lren. I, 2, 5. ) [*]( 1 maerore scripsi: maeror PMF Comparanda sunt ad haec uerba lrnaei:λέγουι πρώτην αρχην εσχηxέναι την ούσίαν εx της άγνοίας xαί, τής λύxης xαί του φόβου xαί της έxπλήξεως. ibi demum R3, ibidem PMFM1 motus aliquando MF, aliquando motus Puulgo 3 et de scripsi: aede PMRl, de FIP 5 <id est> circumductorem R3 uulgo 8 censu remansisse Gel: censura mansisse PMF 9 adpendicen M ab Horo relegatam R3, abhorrere ligatam PMFR1 10 eum Rig (seil. censura Pleromatis): aeuum PMF spiritalem seil. esse 12 inspeciatam Gel: inspectatam PMF 13 praenuntiatara F 15 iterum ille scripsi: ille iterum PMF 16 prospecta R3, prospectus PMFR1 17 eiusmodi PJI, huiusmodi F 18 incarreret Rmg Gel: incuteret PMF 19 turpissimam Eng: turpissimum PMF 21 munus enim Eng: nomen in PMFR1, nnmen IPuulgo 22 ab eius R3, dabis PlJlFRI societate R3, societatem PMFR1 )

190
duae scholae protinus, duae cathedrae, inauguratio quaedam diuidendae doctrinae Valentini. Christi erat inducere Aeonas naturam coniugiorum — uides quam rem plane — et innati coniectationem et idoneos efficere (re)generandi in se agnitionem patris, quod capere eum non sit neque comprehendere, non uisu denique, non auditu compotiri eius, nisi per Monogenem. et tamen tolerabo, quod ita discunt patrem nosse, t ne nos et illud. magis denotabo doctrinae peruersitatem, quod docebantur incomprehensibile quidem patris causam esse perpetuitatis ipsorum, comprehensibile uero eius generationis illorum et formationis esse rationem. hac enim dispositione illud, opinor, insinuatur, expedire deum non adprehendi, siquidem inadprehensibile eius perpetuitatis est causa, adprehensibile autem non perpetuitatis, sed natiuitatis et formationis, egentium perpetuitatis. filium autem constituunt adprehensibile patris; quomodo tamen adprehendatur, tum prolatus Christus edocuit. Spiritus uero Sancti prouincia, ut de doctrinae studio omnes peraequati gratiarum actionem prosequi nossent et ueram inducerentur quietem.

Itaque omnes et forma et scientia peraequantur, facti omnes quod unusquisque; nemo aliud, quia alteri omnes. [*]( 2-6. 9-11. 15-17] cf. Iren. I 2, 5. 17—191, 6] cf. Iren. I 2, 6. ) [*]( 3 quani rem plane PMFR1, quam rem piam iJ3 uulgo ex-coniectatione lort. (cf. Iren: ae(EYv-iJtrJlj xatotXTfjiiiv f tYvc""X0VTa?) 4 regenerandi scripsi (secundum Irenaeum sic restituendum: t*avo>j; te slvat dvorpvEosat .[avaYopeosai codd.] t\'l aitTol? rr(v xou IIa?po? tittYvcuaiv): generandi PMF 7 discunt 223, discedunt PMFRdisserunt Oehlerus nosse, ne nos et illud. magis PJIFRt, ego uerba ne nos et dittographia orta ratussicuelim restitui: nosse. [ne nos et] illud magis denotabo doctrinae,[peruersitatem] quod; nosse. ne nos et illud (scil. laciamus), magis Eng, nosse, ne nossent. illam magis R3 uulgo 8 doctrinae denotabo PRl 9 incomprehensibile R, incomprehensibilem PMF 10 comprehensibile R, conprehensibilem PMF 12 in sinu autem F expedire R3, experiri PJJIFRl 13 est s. u. Jf 15 ad- . prehensibile Eng: adprehensibilem PMF 16 quomodo P, quoquo modo M, et quoquo modo F 17 prouincia (= munus, officium) scripsi: propria PMF ut de R\\ unde PMFR1 20 et forma MF, forma P uulgo scientia PMF, sententiaPawi (Iren...../tiJ:J.\'f4, sed legit fort. Tert: jYw::it),sapientiaRig )

191
refunduntur in Nus omnes, in Homines, in Theletos, aeque feminae in Sigas, in Zoas, in Ecclesias, in Fortunatas, ut Ouidius Metamorphosis suas deleuisset, si hodie maiores cognouisset. exinde refecti sunt et constabiliti sunt, et in requiem ex ueritate compositi magno cum gaudii fructu hymnis patrem concinunt. diffundebatur et ipse laetitia, utique bene cantantibus filiis (et) nepotibus. quidni diffunderetur, omni iocunditati Pleromate liberato? quis nauclerus non etiam cum dedecore laetatur? uidemus cotidie nauticorum lasciuias gaudiorum. itaque, ut nautae ad symbolam semper exultant, tale aliquid et Aeones: unum iam omnes etiam forma, nedum sententia, conuenientibus ipsis quoque nouis fratribus et magistris Christo et Spiritu Sancto, quod optimum atque pulcherrimum unusquisque florebat conferunt in medium. uane, opinor. si enim unum erant omnes ex supra dicta peraequatione, uacabat symbolae ratio, quae ferme ex uarietatis gratia constat... unum omnes bonum conferebant, quod omnes erant. de modo forsitan fuerit ratio aut de forma ipsius iam peraequationis. igitur ex aere collaticio, quod aiunt, in honorem et gloriam patris pulcherrimum Pleromatis sidus fructumque perfectum compingunt, Iesum. eum cognominant Soterem et Christum et Sermonem de patritis, et Omnia iam, ut ex omnium defloratione constructum: Gragulum Aesopi, Pandoram Hesiodi, Acci Patinam, Nestoris Cocetum, Miscellaneam Ptolomaei. quam [*](10-14. 19—23] cf. Iren. I 2, 6. ) [*]( 1 in Nus Pam: in nun PMF omnes <masculi) fort. aeque PMF, et quae Rig 3 maiores scripsi: maiorem PMF 5 compositi P, compositi sunt M, compositis F 6 utique JB3, et utique PMFM1 7 filiis et R3, filiis PMFR1 diffunderentur omni uulgo 8 iocunditati scripsi: iocunditate PMF 10 simbulam PMF 11 etAeones acil. faciunt Aeones. unam uulgo 12 nonis M (v ex b m. 2), nobis F, om. PBl 16 aimbulae PMF lacunam signaui: aut si desiderg 17 erant. de uulgo 19 collaticio Rmg: collocatio PM, collacio F et gloriam P, gloriam MF 21 Iesum B3, ieiunium PMR1, uti unium F 22 patritia Scal: patrnitis PMF 23 gragulum PMF, Graculum R uulgo aesiodi PM, esiodi F 24 tholomaei PMF )
192
propius fuit de aliquibus Osciae scurris t Pancapipannirapiam uocari a tam otiosis auctoribus nominum. ut autem tantum sigillarium extrinsecus quoque inornassent, satellites ei angelos proferunt, par genus; si inter se, potest fieri, si uero Soteri consubstantiuos, — ambigue enim positum inueni — quae erit eminentia eius inter satellites coaequales?

Continet hic igitur ordo primus professionem pariter et nascentium et nubentium et generantium Aeonum, Sophiae ex desiderio patris periculosissimum casum, Hori oportuuissimum auxilium, Enthymeseos et coniunctae Passionis expiatum. Christi et Spiritus Sancti paedagogatum, Aeonum tutelarem reformatum, Soteris pauoninum ornatum, Angelorum comparaticium antistatum. quod superest, inquis, uos ualete et plaudite! immo quod superest, inquam, uos audite et explodite! ceterum haec intra coetum Pleromatis decucurrisse dicuntur, prima tragoediae scaena, alia autem trans siparium coturnatio est, extra Pleroma dico. et tamen (hic) exitus sub sinu patris intra ambitum Hori custodis: qualis extra iam in libero, ubi deus non erat? .-

Namque Enthymesis, siue iam Achamoth, quod abhinc scribam hoc solo ininterpretabili nomine, ut cum uitio indiuiduae Passionis explosa est in loca luminis aliena, quod Pleromatis res est, in uacuum atque inane illud Epicuri, miserabilis [*]( 3J cf. Iren. 12, 6. 7--:13] cf. Iren. I 3,1. 20-198, 3J cf. Iren. 14.1. ) [*]( 1 Osciae scurris scripsi: hostias (a ex ae M) curis (cur-ris M a m. 2) PMF, Atticis curis Rig, Atticis historicis R3 pancapipannirapiam PMFJR1, Pancarpipanniraphiam susp. Carolus Hoppe amicus, quo ftocabulo mixto centonem illum scurris scaenicis sollemnem putat significari (cl. Dietrich, Pulcinella p. 145), Pancarpiam R3, Pancarpon Rig 3 inornassent (se in raa.) M 5 consubstantiuos iE3, constantiuoa PMFR1 7 primus scripsi: primam PMF professionem PMFR1 (== «paTfiareiav), processionem R?uulgo 9 Hori R, mori PMF 11 Christi JK3, Christo PMFR1 14 et explodite scripsi: *et proicite M, et proiicite P, et proicite F, et proh dicite Scal, et proficite Oehlerus 17 <hie) exitus scripsi: exitus PMFRl, si talis Rauulgo 18 custodis R3, cuatodes PMFR1 21 scribam scripsi: scriptam PMFR1, scriptum R3uuJgo )

193
etiam de loco est. certe nec forma nec facies ulla, de uexatiua scilicet et abortiua genitura. dum ita rerum habet, flectitur a superioribus Christus, — deducitur per Horon — aborsum ut illud informet de suis uiribus, solius substantiae, non etiam scientiae forma. et tamen cum aliquo peculio relinquitur, id erat \'odor incorruptibilitatis\', quo compos casus sui potiorum desiderio suppararetur. hac misericordia functus, non sine Spiritus Sancti societate, recurrit Christus in Pleroma. usus est rerum ex liberalitatibus quoque nomina accedere: Enthymesis de actu fuit, Achamoth unde, adhuc quaeritur, Sophia de matre manat, Spiritus Sanctus ex angelo. accipit Christi, a quo derelictam se statim senserat, desiderium. itaque prosiluit et ipsa lumen eius inquirere. quem si omnino non nouerat, ut inuisibiliter operatum, quomodo lumen eius ignotum cum ipso requirebat? tamen temptauit et fortasse adprehendisset, si non idem Horos, qui matri eius tam prospere uenerat, nunc tam importune filiae occurrisset, ut etiam inclamauerit in eam \'Iao\'! quasi Porro Quirites\'! aut \'Fidem Caesaris\'! inde inuenitur Iao in scripturis. ita depulsa, quominus pergeret, nec habens superuolare Crucem, id est Horon, quia nullum Catulli Laureolum fuerit [*]( 1 facie fort. de uexatiua scrijm (cf. 200, 22): deuestiua pjIPRt, de beatiua Eng (cf. 188, 8-10), defectiua 223, intempestiua Oehlervs 2 dam ita rerum habet = OSTOJ tWII itpaYfj.DTWV txoooa (Iun) 3 partnihesin indicaui aborsum = abortiuum 4 informet R3, informat PMFR1 de suis uiribus id est de ipsius aborsi illius uiribus 5 et tamen etc.: intellego: und dennoch (nãmlich obgleich es eigentlich suis uiribus gebildet werden sollte) wird es zuriickgelassen tnit einer Art Erbschaft. Eng. aliter uult distingui: forma, et tamen cum aliquo peculio. relinquitur. 6 id erat scripsi: iteratur PMF, iteratus Eng (= duplex, cf. Iren. Z. c.: eyooaa ttva OS|A-}]V atpftapaia? EYxaa\'> £ t?^,E\'oav t\'oI a-jfj TOO Xpi OTOU xat toÕ dyioo Ilveu|j.aTo5) compos ** casus M. compos se casus F 11 matre PMF, patre Rig (Iren. secutlls) ex angelo <Christi adiutore>/ori. 12 Christi Oehlerus: Christum PMF derelictam Oehlerus: derelicta PMF ) [*]( XUXYIJ. Tert. III. ) [*]( 13 )
194
exercitata, ut destituta, ut passioni illi suae intricata multiplici atque perplexae, omni genere eius coepit adfligi: maerore, quod non perpetrasset inceptum, metu, ne sicut luce ita et uita orbaretur, ad haec consternatione, tum ignorantia, nec ut mater eius, — illa enim Aeon — (sed) pro condicione deterius, insurgente adhuc et alio fluctu, conuersionis scilicet in Christum, a quo uiuificata fuerat et in hanc ipsam conuersionem temperata.

Age nunc discant Pythagorici, agnoscant Stoici, Plato ipse, unde materia, quam innatam uolunt, et originem et substantiam traxerit in omnem hanc struem mundi; quod nec Mercurius ille Trismegistus, magister omnium physicorum, recogitauit. audisti conuersionem, genus aliud passionis: ex hac omnis anima huius mundi dicitur constitisse, etiam ipsius Demiurgi. id est dei nostri; audisti maerorem et timorem: ex his initiata sunt cetera. nam ex lacrimis eius uniuersa aquarum natura manauit. hinc aestimandum, quem exitum duxerit, quantis lacrimarum generibus inundauerit. habuit et salsas, habuit et amaras et dulces, et calidas et frigidas guttas, et bituminosas et ferruginantes, et sulphurantes utique et uenenatas, ut et Nonacris inde sudauerit. quae Alexandrum occidit, et Lyncestarum inde defluxerit. quae ebrios efficit, et Salmacis inde se soluerit, quae masculos molles. etiam caelestes imbres pipiauit Achamoth, et [*]( 13-17] cf. Iren. I 4, 2. ) [*]( 1 ut passioni JPJ/FR1, Passioni 223 uulgo intricata Kellnerus (Sta 16 7\'JP.1t£1t)\'Ėx{ł.at \'tip rcaJhO: intrichea PMF, in trica R3 uulgo multiplici B3, multiplicia P3IFR1 2 perplexae scripsi (cf. Iren. l. c.: xou uadooc .. KoXojxEpoo? xal iroX\'jiroixaco br-å?Xt)\',I\'t\'oç): perplexa PMF 3 perpetrasset M (in ras.) meta R3, metum PMFR1 sicut R3, si ut PMFR1 4 ad haec constematione scripsi, uerbis ad haec huc insertis, quae in msa. post Aeon (5) leguntur; cf. Irenaeum: arcopiav eitt TOOTOI? 5 sed addidi at liaec pro conditione Eng 10 materiai?3, materiamPJlfFi?1 12Trismegistus R, trimegistus PMF 14 mundi Gel: modi PMF 15 dem iurgii M 16 1" = eunt in ras. JI 17 hinc F, hic PMuulgo 20 ferruginantes M tn ras. 21 utique FR, undique PM 22 Lyncestarum R3, lycesiarum PMF 24 molles MF, mollescit P etiam caelestes scripsi: caelestes PMF )

195
" nos in cisternis alienos luctus et lacrimas seruare curamus. proinde ex consternatione et pauore corporalia elementa ducta sunt. et tamen in tanta circumstantia solitudinis, in tanto circumspectu destitutionis ridebat interdum, qua conspecti Christi recordans; eo de gaudii risu lumen effulsit cuius hoc? prouidentiae? beneficium quale! illam ridere cogebat idcirco, ne semper nos in tenebris moraremur! nec obstupescas: quin laetitia eius tam splendidum elementum radiauerit mundo, cum maestitia quoque eius tam necessarium instrumentum defuderit saeculo? o risum inluminatorem! o fletum rigatorem! et tamen poterat remedio iam agere cum illius loci horrore. omnem enim obscuritatem eius discussisset, quotiens ridere uoluisset. ♦* uel ne cogeretur desertores suos supplicare.

Conuertitur enim ad preces et ipsa more materno. sed Christus, quem iam pigebat extra Pleroma proficisci, uicarium praefecti Paracletum Soterem — hic erit Iesus, largito ei patre uniuersorum Aeonum summam potestatem subiciendis eis omnibus, uti in ipso secundum apostolum omnia conderentur — ad eam emittit cum officio atque comitatu coaetaneorum angelorum, credas et cum duodecim fascibus. ibi demum, aduentu pompatico eius concussa, Achamoth protinus uelamentum sibi obduxit ex officio primo uenerationis et [*]( 2-5] cf. Iren. I 4, 2. 15-196, 11] cf. Iren. I, 4, 5. 19] cf. C...l. 1, 17. ) [*]( 1 alienos scripsi: etiam alienos 1\'MF 2 corporalia R3, corporali PJIFRl 4 circumepectu P, circumspecto MF 5 eo de gaudii Iun: eodem gaudio PMF aliter distinxi: cuius hoc prouidentiae beneficium oaale (quae P) illam uulgo 8 quin Seal: quis 3I (is in ras.) PF 10 defuderit Rig: defuerit PMNF, defluxerit GR3 12 discussisset Rig: «liscussit sed PMF 13 lacunam signaui: et utique debebat uoluisse intercidisseputo 17 praefecti acripsi: praeficit PMF Paracletum. Soterem uulgo 18 patre om. P (add. R ex Hirsaugiensi) uniuersorum R3, uniuerso PMFR1 19 conderentur Pam: confoederentur PMF 20 ad FR, at PM 21 fascibus R3, facibus PMFRX ibi demum J1, ib:dem PF 22 sibi uelamentum F 23 ex FR, et PM primo fort. delendum ) [*]( 13* )

196
uerecundiae; dehinc contemplatur eum fructiferumque suggestum. quibus inde conceperat uiribus occurrit illi, xcipcE XiXlps dicens, opinor. susceptam ille confirmat atque conformat agnitione iam et ab omnibus iniuriis Passionis expumicat, non eadem neglegentia in exterminium discretis, quam acciderat in casibus matris. sed enim exercitata uitia et usu uiriosa confudit atque ita massaliter solidata defixit seorsum, in materiae corporalem paraturam commutans ex incorporali passione, indita habilitate atque natura, qua peruenire mox possent in aemulas aequiperantias corpulentiarum, ut duplex substantiarum condicio ordinaretur, de uitiis pessima, de conuersione passionalis. haec erit materia, quae nos commisit cum Hermogene ceterisque, qui deum ex materia, non ex nihilo, operatum cuncta praesumunt.

Abhinc Achamoth, expedita tandem de malis omnibus, ecce iam proficit et in opera maiora frugescit. prae gaudio enim tanti ex infelicitate successus concalefacta simulque contemplatione ipsa angelicorum luminum, ut ita dixerim, subfermentata — pudet, sed aliter exprimere non est — quodammodo subsuriit intra et ipsa in illos et conceptu statim intumuit spiritali imaginem ipsam, quam ui laetantis (et) ex laetitia prurientis intentionis imbiberat et sibi intimarat. peperit denique, et facta est exinde trinitas generum ex trinitate causarum, unum [*](14-21] cf. Iren. I 4, 5 (in fine). 22-198, 6] cf. Iren. I 5, 1. ) [*]( 1 fractiferum F 2 xupts yatps Pam: quirie chaere PMF dicens. opinor. susceptam scripsi: hic, opinor, susceptam PMF 3 conformat Lat: confirmat ltfF, atque confirmat om. P agnitionis iam <fonna) fort. (cf. 1.93, 4. 5; 204, 4, 5). 5 quam F (rf. 41, 10), qui PM, quae R uulgo 6 usu uiriosa PM, uisu ossa uiri F 7 aliter distinxi: seorsum in materiae corporalem paraturam commutans uulgo 8 passione indita uulgo habilitate atque natura scripsi: habilitatem atque naturam PMF 9 possent scripsi: posset PMF 11 de uitiis R, diuitiis PMF 14 achamota PMF 17 ipsa om. F 18 pudet (n ex e) M aubsuriit Rig: substruit PMFRl, subauit R3 intra (se> Lat 20 ui scripsi: uis PMF laetantis R, laetantes PMF <et\'> ex scripsi: ex PMF, et R uulgo )

197
materiale, quod ex passione, aliud animale, quod ex conuersione, tertium spiritale, quod ex imaginatione.

Hac auctoritate trium scilicet liberorum agendis rebus exercitior facta formare singula genera constituit. sed spiritale quidem non ita potuit attingere, ut et ipsa spiritalis. fere enim paria et consubstantiua in alterutrum ualere societas naturae negauit. eo animo se unum ad animale conuertit, prolatis Soteris disciplinis. et primum, quod cum magno horrore blasphemiae et pronuntiandum et legendum est et audiendum, deum fingit hunc nostrum et omnium praeter haereticorum, Patrem et Demiurgum et Regem uniuersorum, quae post illum. ab illo enim; si tamen ab illo, et non ab ipsa potius Achamoth, a qua occulto, nihil sentiens eius, et uelut sigillario extrinsecus ductu in omnem operationem mouebatur. denique ex hac personarum in operibus ambiguitate nomen illi Metropatoris miscuerunt, distinctis appellationibus ceteris secundum status et situs operum, ut animalium quidem substantiarum, quas ad dextram commendant, Patrem nuncupent, materialium uero, quas ad laeuam delegant, Demiurgum nominent, Regem autem communiter in uniuersitatem.

Sed nec nominum proprietas competit f proprietati operum, de quibus nomina, cum deberet illa haec omnia uocitari, a qua res agebantur; nisi quod iam nec ab illa. cum [*](3 haec M 4 exercitior (ti s. u. m. 1) M 5 effingere Iun (secutus Irenaei fiopofiuaat; sed cf. p. 199, 17-19) 7 se i23, si PMFR1 10 fingit hun<:.fi3, fingi adhuc PAlFBI 11 deum demiurgum P deum iurgum F 12 post iJ3, postea FMFR1 13 ipsa R3. ipso PMFR1 Achamoth, a B, achamota PMF qua R3, quo PMFR1 14 sigillario R3, singillario PMFRX 16 Metropatoris R, metropateris PMF 19 materialium scripsi: maternarium PF, maternarum M, materiarum R uulgo 20 nominent (e ex a) M 21 competit <cui nee) proprietas operum lort.; intellego autem: aber auch die Namen gehoren dem nicht als Eigentum, dem nicht die Werke als Eigentum gehóren, von denen die Namen atammen. uocabulum propr:etat.is sic interpretandum esse docent quae seqituntiir 22 nomina PMF. nomina omnia R uulgo haec omnia intellege: Pater. Demiurgus, Rex. 23 agebantur (n s. u. m. 1) M )

198
enim dicant Achamoth in honorem Aeonum **« imagines commentatam, rursus hoc in Soterem auctorem detorquent, qui per illam sit operatus, ut ipsam quidem imaginem Patris inuisibilis et incogniti daret, incognitam licet et inuisibilem Demiurgo, eundem autem Demiurgum Nun filium effingeret, Archangeli uero, Demiurgi opus, reliquos Aeonas exprimerent. cum imagines audio tantas trium illorum, feminam Achamoth imaginem patris, et ignarum matris Demiurgum, multo magis patris, imaginem (Nu) non ignorantis patrem, et Angelos famulos simulacra dominorum, quaero: non uis nunc, ut imagines rideam peruersissimi pictoris? hoc est mulum de asino pingere et Ptolomaeum describere de Valentino.

Igitur Demiurgus, extra Pleromatis limites constitutus, in ignominiosa aeterni exilii uastitate nouam prouinciam condidit, hunc mundum, repurgata confusione et distincta diuersitate duplicis substantiae illius detrusae animalium et materialium. ex incorporalibus corpora aedificat: grauia leuia, sublimantia atque uergentia, caelestia atque terrena. tum ipsam caelorum septemplicem scaenam solio desuper suo finit. unde et Sabbatum dictus est ab hebdomade sedis suae, ut Ogdoada mater Achamoth ab argumento ogdoadis primigenitalis. caelos [*]( 13-199, 4] cf. Iren. I 5, 2. ) [*](1 lacunam signaui: (uniuersa facere uolentem, eorum) supplenda sunt ex Irenaeo: T-JJV yap \'EvO-ojujcnv xaotYjv POUXYJQ-EIOOV TTFJ-YJV twv Atwvwy Ta navta icotfjoai itxÓvaç kifooai itEitoirjXEva: aituiv 3 ipsam PM, ipsa F ipsam quidem intellege Achamoth 4 daret PM, darent F licet PMF, scilicet R u.ulgo inuisibilem R, inuieibilis PMF 5 effingeret PM, effingere F 7 femina F 9 imagine F <Nu) non scripsi: non PMF, Nu R 10 uerba: quaero-pictoris, quae in libris tnss. supra l. 7 post trium leguntur, huc transposui ut imagines rideam intellege: non uis nunc, rideam (eas) ut imagines p. p. 12 tholomaeum PMF 16 detrusae scripsi: (cf. 196, 7): destrusae PMF, distrusae Iun, disclusae Oehlerus materialium scrips-i materiarum PMF 18 tum R3, cain PltIFR1 20 dictus est F, dictum est PMR1, dictum JR3, dictus Iun ut scripsi: et PMF ogdoada = ogdoas )

199
autem voapοό; deputant et interdum angelos eos faciunt, sicut et ipsum Demiurgum, sicut et Paradisum Archangelum quartum, quoniam et hunc supra caelum tertium pangunt, ex cuius uirtute sumpserit (aliquid) Adam, deuersatus illic inter nubeculas et arbusculas. satis meminerat Ptolomaeus puerilium dicibulorum, in mari poma nasci et in arbore pisces; sic et in caelestibus nuceta praesumpsit. operatur Demiurgus ignorans et ideo fortasse non scit arbores in sola terra institui oportere. plane mater sciebat. quidni suggerebat, quae et effectum suum ministrabat? sed tantum fastigium filio extruens per ea opera, quae illum et patrem et deum et regem ante Valentinianorum quoque ingenia testantur, cur se ipsam noluit ei notam, postea quaeram.