Adversus Praxean

Hic si qui putauerit me probolen aliquam introducere, id est prolationem rei alterius ex altera, quod facit Valentinus, alium atque alium Aeonem de Aeone producens, primo quidem dicam tibi: non ideo non utitur et ueritas uocabulo isto et re ac censu eius, quia et haeresis utatur; immo haeresis potius ex ueritate accepit quod ad mendacium suum strueret. prolatus est sermo dei an non? hic mecum gradum fige. si prolatus est, cognosce probolen ueritatis, et uiderit haeresis, [*](6] Ioh. 1, 1. 7J Ex. 20, 7. 8] Phil. 2, 6. 13] cf. Rom. 1, 20. ) [*]( 1 aut addidi 5 si addidi .6 dictus est, qui tiulgo cognominatus est. et uulgo 8 uanam. hic uulgo 10 aliqua scripsi: alia PMF 11 negabit B3, negauit PMFR1 deus om. P (add. R ex Hirsaugiensi) 13 si et scripsi: et si PMF 15 substantia emissum i23, substantiae missum PMFR1 19 hic Lat: hoc PMF reliqui probole PMF, rcpofJoX-qv uulgo si putauerint probolen F 22 utitur FBI, utatur PMGR3 uulgo 23 ac cenau R3, accesau PMFR1 utatur scripsi: utitur PMF 26 probolen PMF, προβολήν R uulgo )

si quid de ueritate imitata est. iam nunc quaeritur, quis quomodo utatur aliqua re et uocabulo eius. Valentinus probolas suas discernit et separat ab auctore et ita longe ab . eo ponit, ut Aeon patrem nesciat; denique desiderat nosse nec potest, immo et paene deuoratur et dissoluitur in reliquam substantiam. apud nos autem solus filius patrem nouit et sinum patris ipse exposuit et omnia apud patrem audiuit et uidit et quae mandatus est a patre, ea et loquitur; nec suam, sed patris perfecit uoluntatem, quam de proximo, immo de intimo nouerat. quis enim scit quae sint in deo, nisi spiritus, qui in ipso est? sermo autem spiritu structus est, et ut ita dixerim, sermonis corpus est spiritus. sermo ergo et in patre semper, sicut dicit: ego in patre, et apud deum semper, sicut scriptum est: et sermo erat apud deum et numquam separatus a patre, aut alius a patre, quia: ego et pater unum sumus. haec erit probola ueritatis, custos unitatis, qua prolatum dicimus filium a patre, sed non separatum. protulit enim deus sermonem, quemadmodum etiam paracletus docet, sicut radix fruticem et fons fluuium et sol radium. nam et istae species probolae sunt earum substantiarum, ex quibus prodeunt. nec dubitauerim filium dicere et radicis fruticem et fontis fluuium et solis radium, quia omnis origo parens est et omne, quod ex origine profertur, progenies est, multo magis sermo dei, qui etiam proprie nomen filii accepit. nec frutex tamen a radice nec fluuius a fonte nec radius a sole discernitur, sicut nec a deo sermo. igitur secundum horum exemplorum formam profiteor me duos dicere deum [*]( 6] cf. Matth. 11, 27. 7] cf. Ioh. 1, 18. 8] cf. Ioh. 8, 26. 9] cf. Ioh. 6, 88. 10] cf. I Cor. 2, 11. 13] Ioh. 14, 11. 14] Ioh. 1, 1. 15] Ioh. 10, 30. ) [*]( 1 imitata (a alt. ex e) M 2 probolas PMF, spogoXas uulgo 9 de intimo seripsi: de initio PMF 16 probola PMF, itpo$oX-q uulgo S« 17 paratum M, separatum FGRs, paratum PJB1 20 probolae PJJLF. npijpoXai uulgo 21 radices P (corr. R) 23 et origine P (corr. It) 26 discernunt P (corr. R) ) et sermonem eius, patrem et filium ipsius. nam et radix et frutex duae res sunt, sed coniunctae; et fons et flumen duae species sunt, sed indiuisae; et sol et radius duae formae sunt, sed cohaerentes. omne, quod prodit ex aliquo, secundum sit eius necesse est, de quo prodit, non ideo tamen est separatum. secundus autem ubi est, duo sunt, et tertius ubi est, tres sunt. tertius enim est spiritus a deo et filio, sicut tertius a radice fructus ex frutice et tertius a fonte riuus ex flumine et tertius a sole apex ex radio. nihil tamen a matrice alienatur, a qua proprietates suas ducit. ita trinitas per consertos et conexos gradus a patre decurrens et monarchiae nihil obstrepit et oikonomiae statum protegit.

Hanc me regulam professum, qua inseparatos ab alterutro patrem et filium et spiritum testor, tene ubique, et ita quid quomodo dicatur agnosces. ecce enim dico alium esse patrem et alium filium et alium spiritum, — male accipit idiotes quisque aut peruersus hoc dictum, quasi diuersitatem sonet et ex diuersitate separationem protendat patris et filii et spiritus sancti; necessitate autem hoc dico, cum eundem patrem et filium et spiritum contendunt, aduersus oikonomian monarchiae adulantes — non tamen diuersitate alium filium a patre, sed distributione, nec diuisione alium, sed distinctione, quia non sint idem pater et filius, uel modulo alius ab alio (alii.) pater enim tota substantia est, filius uero deriuatio totius et portio, sicut ipse profitetur: quia pater maior me est. a quo et minoratus canitur in psalmo [*](25] Ioh. 14, 28. 26] cf. Ps. 8, 6. ) [*]( 12 oikonomiae PMF, otxovojxiai; uulgo 15 quid modo quo modo P\' (corr. R) 16 parenihesin indicaui: spiritum. male uulgo; non tamen refragarer secludenti ea quae infra kguntur: non tamen diuereitatedistinctione, quae haud scio an prior auctoris manus sint accipit M, accepit PFuulgo 18 portendat Iun 19 spiritus sancti PM, spiritus FSuttlgo 20 oikonomian PMF, oixovo|iiav uulgo 28 sint scripsi: sit PMF 24 alii addidi (intellege: quippe qui etiam modulo alius ab nrėo diuersi sinf) 26 minoratus R*, minor natu PMFR1 modicum R3 modico RI, dico PMF )

modicum quid citra angelos. sic et pater alius a filio, dum filio maior, dum alius qui generat, alius qui generatur, dum alius qui mittit, alius qui mittitur, dum alius qui facit, alius per quem fit. bene, quod et dominus usus hoc uerbo in persona paracleti non diuisionem significauit, sed dispositionem: rogabo enim, inquit, patrem, et alium aduocatum mittet uobis, spiritum ueritatis, sic alium a se * paracletum, quomodo et nos a patre alium filium, ut tertium gradum ostenderet in paracleto, sicut nos secundum in filio propter oikonomiae obseruationem. ipsum, quod pater et filius dicuntur, nonne alius ab alio (alius) est? utique enim omnia quod uocantur, hoc erunt, et quod erunt, hoc uocabuntur, et permiscere se diuersitas uocabulorum non potest omnino, quia nec rerum. quarum erunt uocabula. est, est, non, non; nam quod amplius est, hoc a malo est.

Ita ut pater, et filius est, et (ut) neque dies eadem et nox, neque pater idem et filius, ut sint ambo unus et utrumque alter, quod uanissimi isti Monarchiani uolunt. (ipse se\\ inquiunt, filium sibi fecit\'. atquin pater filium facit et patrem filius, et qui ex alterutro fiunt, a semetipsis sibi fieri nullo modo possunt, ut pater se sibi filium faciat et filius se sibi patrem praestet. quae instituit deus, etiam ipse custodit. habeat necesse est pater filium, ut pater sit, et filius patrem, ut filius sit. aliud est autem habere, aliud esse. uerbi gratia, ut maritus sim, habeam oportet uxorem, non ipse mihi ero uxor. sic etiam, ut pater sim, filium habebo, non ipse mihi ero filius, et ut filius sim, patrem habebo, non ipse mihi ero [*]( 5] loh, 14, 16. 14] Matth. 5, 37. ) [*]( 7 lactmam signaui: demonstrans uel tale aliquod participium intercidit 9 oikonomiae PMF, o~:xovo}ua$uulgo 10 ipsum FR, ipsud PM 11 alius scripsi: aliud PMF alius addidi 12 permiscere se PM, permisceri F 16 ut pater, et scripsi: aut pater aut PMF ut add. Eng 21 filium -sibi om. P (add. R in mg. ex Hirsaugiensi) 26 habebo scripsi isic et infra l. 27): habeo PMF )

pater. quae enim me faciunt si habuero, tunc ero: pater, si filium habeam, filius, [ero] si patrem. porro si ipse ero quid eorum, iam non habeo quod ipse ero: nec patrem, quia ipse ero pater, nec filium, quia ipse ero filius. in quantum autem alterum ex his habere me oportet, alterum esse, in tantum, si utrumque fuero, alterum non ero, dum alterum non habeo. si enim ipse ero filius, qui et pater, iam non habeo filium, sed ipse sum filius. non habendo autem filium, dum ipse sum filius, quomodo pater ero? habere enim filium debeo, ut pater sim. non sum ergo filius, quia patrem non habeo, qui facit filium. aeque si ipse sum pater, qui et filius, iam non habeo patrem, sed ipse sum pater. non habendo autem patrem, dum ipse sum pater, quomodo filius ero? habere enim patrem debeo, ut filius sim. non ergo ero pater, quia filium non habeo, qui facit patrem. hoc erit totum ingenium diaboli, alterum ex altero excludere, dum utrumque in unum sub monarchiae fauore concludens neutrum haberi facit, ut et pater non sit. qui scilicet filium non habet, et filius non sit, qui aeque patrem non habet; dum enim pater est, filius non erit,*** sic monarchiam tenent qui nec patrem nec filium continent. sed nihil deo difficile: quis hoc nesciat? et: impossibilia apud saeculum possibilia apud deum: quis ignoret? et: stulta mundi elegit deus. ut confundat sapientia: legimus omnia. (ergo>, inquiunt, (difficile non fuit deo ipsum se et patrem et filium facere aduersus traditam formam rebus humanis. nam et sterilem parere contra naturam difficile deo non fuit, sicut nec uirginem\'. plane nihil deo difficile. sed si tam abrupte in praesumptionibus nostris hac sententia utamur. quiduis de deo confingere poterimus. [*]( 21] Hiob 42, 2. cf. Gen. 18. 14. 22] Luc. 18, 27. 23J I CUT. 1. 27. ) [*]( 1 tunc PM, emic F tunc ero pater uulgo 2 ero seclusi 11 aeque PF, ae M (que add. in mg. m. 1) 20 lactmam signaui: et dum filius est, pater non erit supplenda censeo 24 legimus omnes fort. 28 sed si R3, sensi PMFJi1 ) [*]( XXXXVII. Tert. III. ) [*]( 16 ) quasi fecerit, quia facere potuerit. non autem, quia omnia potest facere, ideo (quo)que credendum est illum fecisse etiam quod non fecerit, sed an fecerit requirendum. potuit, si uoluisset, deus pennis hominem ad uolandum instruxisse, quod et miluis praestitit; non tamen, quia potuit, statim et fecit. potuit et Praxean et omnes pariter haereticos statim extinxisse; non tamen, quia potuit, extinxit. [oportebat enim et miluos esse et haereticos, oportebat et patrem crucifigi.] hac ratione erit aliquid et difficile deo, id scilicet, quodcumque non fecerit, non quia non potuerit, sed quia noluerit. dei enim posse uelle est, et non posse nolle. quod autem uoluit. et potuit et ostendit. ergo quia, si uoluit semetipsum sibi filium facere, potuit et quia, si potuit, fecit, tunc probabis illum et potuisse et uoluisse, si probaueris illum fecisse.

Probare autem tam aperte debebis ex scripturis, quam nos probamus, illum sibi filium fecisse sermonem suum. si enim filium nominat, filius autem non erit alius quam qui ex ipso prodiit, sermo autem prodiit ex ipso, hic erit filius, non ipse, de quo prodiit. non enim ipse prodiit ex semetipso. porro » semetipso facis et prodisse. quod deus etsi potuit fecisse, non tamen fecit. aut exhibe probationem, quam expostulo meae similem, id est sic scripturas eundem filium et patrem ostendere, quemadmodum apud nos distincte pater et filius demonstrantur; distincte, inquam, non diuise. sicut ego [*](8] cf. I Cor. 11, 19. ) [*]( 2 ideo quoque Oehlerus: ideoque PMF, defendit ideoque (= ideo quoqut ut hodieque = hodie quoque) Eng 3 si uoluisset MFR1 mg (ita d margini cod. Paterniacensis adscripsit Rhenanus: alias fid est in HirsaugiensiJ si uolaisaet), ita saluus sim P, ita salus sim M (in mg. am. 1) 4 hominem M (e ex is in ras.) 7 oportebat-crucifigi seclusi 17 erit alius M, alius erit RP, erit P (sed add. R in mg. alius) qui om. F 21 prodisse quod uulgo etsi scripsi: est. si PFM (si s. u add. m. 2) uulgo 22 non M, quod non P (add. quod s. u. R) FSl 23 sic om. F scriptura « Jtf (add. s m. 3) 24 aut M (corr. in et m. 1) )

profero dictum a deo: eructuauit cor meum sermonem optimum, aeque tu contra opponas alicubi dixisse deum: \'eructuauit me cor meum sermonem optimum\\ ut ipse sit, qui et eructuauit et quod eructuauit, et ipse, qui protulerit et qui prolatus sit, si ipse est et sermo et deus. ecce ego propono patrem filio dixisse: filius meus es tu, ego hodie generaui te. si uelis, ut credam ipsum esse patrem et filium, ostende sic pronuntiatum alibi: \'dominus dixit ad se: filius meus sum ego, ego hodie generaui me\'; proinde et: \'ante luciferum generaui me\'; et: \'dominus condidi me initium uiarum in opera mea, ante omnes autem colles generaui me), et si qua alia in hunc modum sunt. quem autem uerebatur deus dominus uniuersitatis ita pronuntiare, si ita res erat? an uerebatur, ne non crederetur, si simpliciter se et patrem et filium pronuntiasset? unum tamen ueritus est: mentiri, — ueritus autem semetipsum et suam ueritatem — et ideo ueracem deum credens scio illum non aliter quam disposuit pronuntiasse nec aliter disposuisse quam pronuntiauit. tu porro eum mendacem efficias et fallacem et deceptorem fidei huius, si. cum ipse esset sibi filius, alii dabat filii personam, quando scripturae omnes et demonstrationem et distinctionem trinitatis ostendant, a quibus et praescriptio nostra deducitur non posse unum atque eundem uideri qui loquitur et de quo loquitur et ad quem loquitur, quia neque peruersitas neque fallacia deo congruat, ut, cum ipse esset, ad quem loquebatur, ad alium potius et non ad semetipsum loqueretur. accipe igitur et alias uoces patris de filio per [*]( 1] Ps. 44, 2. 6] Ps. 2, 7. 10] cf. Ps. 109, 3. cf. Prou. 8, 22. ) [*]( 1 ernctuauit MF, eructauit Puulgo 2 aeque Oehlerus: haec PMF 3 eructuauit PMF, eructauit Ruulgo 4 eructuauit PF, eructauit Jf, ipse, qui et fort. 7 generaui PM, genni F 13 deus dominus PM. dominus deus F 15 quae in parenthesi posui respiciunt ad priorem interrogationem: quem autem uerebatur sqq. 24 et de quo loquitur om. P (add. R in mg. ex Hirsaugiensi) 27 loqueretur Iun: loquebatur PMFR*, loquatur R3 reliqui ) [*]( 16* ) Esaiam: ecce filius meus, quem elegi, dilectus me us. in quem bene sensi; ponam spiritum meum super ipsum, et iudicium nationibus adnuntiabit. accipe et ad ipsum: magnum tibi est, ut uoceris filius meus ad statuendas tribus Iacob et ad conuertendam dispersionem Israhelis; posui te in lucem nationum, ut sis salus in extremum terrae. accipe nunc et filii uoces de patre: spiritus domini super me, quapropter unxit me ad euangelizandum hominibus. item ad patrem in psalmo: dee domine, ne dereliqueris me, donec adnuntiem brachium tuum natiuitati uniuersae uenturae; item in alio: domine, quid multiplicati sunt qui comprimunt me? sed et omnes paene psalmi, (qui) Christi personam sustinent, filium ad patrem [id est Christum ad deum] uerba facientem repraesentant. animaduerte etiam spiritum loquentem ex tertia persona de patre et filio: dixit dominus domino meo: sede ad dexteram meam, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum, item per Esaiam: haec dicit dominus domino meo Christo, item per eundem ad patrem de filio: domine, quis credidit auditui nostro, et brachium domini cui reuelatum est? ad nuntiauimus de illo: sicut puerulus. sicut radix in terra sitienti, et non erat forma eius nec gloria. haec pauca de multis. nec enim adfectamus uniuersas scripturas euoluere, cum et in singulis capitulis(sunt)plenam maiestatem et auctoritatem contestantes. maiorem congressum in [*]( 1] Es. 42, 1. 4] Es. 49, 6. 8] Es. 61, 1. 10J Ps. 70. 1S. 12] PB. 3, 2. 16] Ps. 109, 1. 18] Es. 45, 1. 20] Es. 53, 1—2. ) [*]( 9 euangelizanflum pauperibus fort. (cf. adu. Marc. V, 14) ad patrem in psalmo MF. in psalmo ad patrem Puulgo 10 dee domine scripti: de eodem PMF, domine Eng dereliqueris R, derelinqueris PJMF 13 qui add. Oehlerus 14 id est Christum ad deum seclusi; desuut hacc uerba etiam in P (add. R ex ffirsaugieum) 17 dextram P 20 ad patrem de filio om. P (add. R ex Hirsaugienn) M 25 sunt addidi 26 contestanies maiorem uulgo ) retractatibus habemus. his itaque paucis, tamen manifeste, distinctio trinitatis exponitur: est enim ipse, qui pronuntiat, spiritus, et pater, ad quem pronuntiat, et filius, de quo pronuntiat. sic et cetera, quae nunc ad patrem de filio uel ad filium, nunc ad filium de patre uel ad patrem [nunc] a spiritu pronuntiantur, unamquamque personam in sua proprietate constituunt.