Epistolae Septem
Pseudo-Sulpicius Severus
Severus, Sulpicius. Sulpicii Severi libri qui supersunt (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 1). Halm, Karl, editor. Vienna: Gerold, 1866.
Quantam in caelestibus beatitudinem uirginitas sancta possideat, praeter scripturarum testimonia ecclesiae etiam consuetudine edocemur, qua discimus peculiare illis subsistere meritum, quarum specialis est consecratio. nam cum uniuersa turba credentium paria gratiae dona. percipiat et isdem omnes sacramentorum benedictionibus glorientur, istae proprium aliquid prae ceteris habent, cum de illo sancto et inmaculato ecclesiae grege quasi sanctiores purioresque hostiae pro uoluntatis suae meritis a sancto spiritu eliguntur et per summum sacerdotem Dei offeruntur altario. digna. reuera Domino hostia tam pretiosi animalis oblatio, et nulla magis ei quam imaginis suae hostia placitura. de huiusmodi enim Apostolum praecipue dixisse reor: Obsecro autem uos, fratres, per misericordiam Dei ut exhibeatis corpora uestra hostiam uiuentem, sanctam, Deo placentem. possidet ergo uirginitas et quod alii habent et quod alii non habent, dum et communem et peculiarem obtinet gratiam, et proprio, ut ita dixerim, consecrationis priuilegio gaudet. nam et Christi sponsas uirgines dicere ecclesiastica nobis permittit [*]( 13 Rom. 12, 1. ) [*]( 3 Quantum .B 4 ecclesiae iam F 5 qua jlF; quia CJ?, qai\'JR j) discimus CH\\\' addiscimus AVb, addiscimor JX )) illie — quarum Y: illicuius ACHR jt eat specialis C 6 dona gratiae C 7 percipiant F t) hisdem CJBV, eisdem H tt omnium V 8 ista ad A )) ImbeQdum deJLjR t) cum R: dum CV 11 digna - placentem Mn. A t) hostia om. RV 12 nulla magis ei RV: nullius magis C )) quam 2! corr. ex quia, quum F j) saae imaginis C 13 eiusmodi J! 14 per miseric. Dei OMt. BV 15 uiuentem -BV: uiuam C 17 dum communem A|| pec. habet gratiam F ) [*]( 15 )
in his quam maxime illud impletur Apostoli: qui autem adhaeret Domino, unus spiritus est. grande est enim et inmortale, paene ultra naturam corpoream, sopire luxuriam et concupiscentiae flammam adolescentiae facibus accensam animi uirtute restinguere, spirituali conatu uim genuinae oblectationis excludere, uiuere contra humani generis morem, despicere solacia coniugii, dulcedinem contemnere liberorum, et quaecumque praesentis uitae esse commoda possunt, pro nihilo spe futurae beatitudinis computare. magna haec, ut dixi, et admirabilis uirtus est et non inmerito pro magnitudine laboris sui ingenti praemio destinata. Dabo inquit spadonibus, dicit Dominus, in domo mea et in muro meo locum nominatum meliorem a filiis et filiabus; nomen aeternum dabo eis et non deficiet. de quibus spadonibus Dominus in euangelio repetit dicens: sunt enim spadones, qui se ipsos castrauerunt propter regnum caelorum. Magnus quidem est pudicitiae labor, sed maius est praemium, temporalis custodia, sed remuneratio aeterna. de his enim et beatus Iohannes Apostolus loquitur quod sequantur agnum [*]( 6 I Cor. 6, 17. 15 Isai. 56, 5. 18 Matth. 19, 12. 22 Apoc. 14. 4 ) [*]( 1 dum sponsarum modo C )] quas AR: quam F, eaa C )) domino coMecrat C )) uelat AH: ualeat I!, et uelat C, uoueat F 2 ostendens — Apostoli om. 2: )) spiritale ACR 4 copulantur apuitQaliter F 5 completur (7 6 adhaeret deo C\' )) est spiritus C j) grande — custoditur (pag. 228, 5) om. J. 7 enim F: om. CJR )) mortalem F )t et paene H )) sopire .RF: superaTe C, frenare ed. Vall. 8 flammam JBF: palmam ]C, spasmeam b )) facibus MstMotem ed. Vall. 9 spiiituali F: et spiritali CR ij oblationis 2! 10 et uiuere C )) morem RV: legem C 11 coniugii C: coniugtun.BF )( etoM. R 12 possimt C 14 magnitudinis J! )) destinatur C 15 dabo, inquit (ae. propheta) apadoniboa, dicit (dicit om. R) dominus RV: dabo inquit Dominus spadonibus meis 2f, dabo spadonibusdicit dena et C 16 a NF: et CJB j) filiabus IsraeljEf 17 cis RV: illis C\')) et CRV: quodJEf; hoc quidem est in Vulgata \'qcod non peribit\', sed MtZXX: ϰαὶ oJx ἐϰλείψει )) deficient RV 18 enim] autem r 20 est quidem CR jj est (post maius) ow. H 21 aeterna est C )) etenim F 22 apoatolus Iohannes C )) quod CJ\'!: qui F )) secuntur HV )
Sed ut inlustrius uirginitatis meritum clareat et quam Deo digna sit manifestius possit intellegi, illud cogitetur, quod Dominus et saluator noster Deus, cum propter humani generis salutem hominem dignaretur adsumere, non alium quam uirginalem elegerit uterum, ut uirtutem huiusmodi plurimum sibi complacere monstraret: et ut pudicitiae bonum utrique sexui intimaret, uirginem habuit matrem uirgo ipse permansurus: in so uiris et in matre feminis praebuit uirginitatis exemplum, quo demonstraretur in utroque sexu beatam et integram diuinitatis habitare plenitudinem meruisse , dum totum in matre fuit quicquid habitabat in filio. sed quid ego satisago excellens ac sublime pudicitiae meritum reuelare et gloriosum bonum uirginitatis ostendere, cum de hac re plerosque perorasse non nesciam et eius beatitudinem manifestissimis rationibus conprobasse, et nulli sapienti uenire in dubium possit eam rem maioris esse meriti, quae sit amplioris laboris? quisquis enim pudicitiam ant nullius praemii aut parui existimat, certum est illum aut ignorare aut non uoluntarium eius ferre laborem. unde illi semper castitati derogant qui eam aut non habent aut habere coguntur inuiti. [*]( 1 puta JB II locum eie nullum F 2 et RF: sed C 4 digna deo ait F, digna sit deo C 5 intellegi possit C II recogitetur RV II dominus saluator noater (MtM Deua) V 6 hominem CR: carnem r 7 uterum elegerit C II ut CRV: et H 8 nirtutem F: OM. CR II complacere CRY: placere Hb II et ut CNV: et H 9 utriNque F II intimaret. Virginem b II matrem habuit C 10 uirgo ipse permanBQrus F: uirgo mansurua CR t) uiris sed Clericus 11 quod CX )) demonstrator C II beatam et integram diu. habitare plenit. F: beatam integritatem diuinitatis haberi (haben et -H) plenitudinem RB, beatam integritatem diuinitatis habere plenitudinem C 13 totum BF: tantum C j) habitabat R: habebat C, habitaret F, habebatnr JEf et ed Vall. j) quod F j) satago JT 14 mentum pudicitiae F II gloriosum V: gloriosae CR 15 uirginitatis bonum RF 16 nonne etiam R II orationibus V 17 sapientium V t) in dubium uenire b (tMW C) t) poaM J! 18 quisque V 20 uoluntarie C )) ciaa OM. J! j) referre F II unde R: inde CY 21 castitatem qui etiam dcrogant jR ) [*]( 15* )
Nunc itaque quoniam, paucis licet, tam laborem quam meritum integritatis ostendimus, ne res quae et grandi uirtute constat et ingenti praemio destinatur, carere fructu suo possit, diligentius excubandum est. quanto enim quaecumque species pretiosior fuerit, tanto maiore sollicitudine custoditur. et quoniam multa sunt quae bono proprio carent, nisi aliarum rerum iuuentur auxilio, ut est mellis species, quae nisi cerarum custodia et fauorum cellulis conseruetur et, ut uerius dixerim, nutriatur, naturalem gratiam perdit et subsistere per ae ipsa non potest, sicut et uini species, quod nisi in boni odoris uasis et reparatis crebrius picibus foueatur, genuinae uim suauitatis amittit: adtentius prouidendum est, ne forte et uirginitati aliqua sint necessaria, sine quibus nequaquam fructum adferre sufficiat, et tantus nihil proderit labor, dum uane prodesse creditur, quod absque rebus necessariis possidetur. nisi enim fallor, ob caelestis regni praemium pudicitiae seruatur integritas, quod sine aeternae uitae merito neminem consequi posse satis certum est. aeternam uero uitam nonnisi per omnium diuinorum praeceptorum custodiam promereri posse scriptura testatur dicens: si uis ad uitam uenire, serua mandata. uitam ergo non habet nisi qui cuncta legis mandata seruauerit, et qui uitam non habuerit, caelestis regni non potest esse possessor, in quo non mortui, sed uiui quique [*]( 18 Matth. 19, 17. ) [*]( 1 licet paucis F, tam paucis licet J! 2 uirginitatis F )) quae et R: qMeCBTV 3 diligentius om. V. )) excubendumJB 4 quantum CRV jj species quaecumque V () fuerit CJ!: est V 5 maiori F )) multae B 6 careant proprio F )) ut est — amittit (M. 11) OM. A 9 ipsa J! : ipsam CH, ipsam naturalis V II nisi in boni od. uasis F: si non boni od. uasis (nas jR) CR, nisi boni od. uas sit H 10 reparati H )) crebris C\' )t genuinae oim Boauitatia J!: genuinae uini saaaitatis C, ganuinae uitis auauita.tem F, genuinam uini Btmuitatem b 11 prouidendum F: piaeuidendum AR, ergo prouid. CH )) et in uirginitate 22 12 sint aliqua V, alia sint H )) fructus F 13 uanil I! 14 rebus ABV: uiribus C )t posaideatur V t) nisi — certum est OM. J. II fallor enim CR 16 uitae aeternae C )) posse om. V || satis OtM. C )) aeterna uero uita C 17 omnium V: omnem ACR 18 promereri posse acriptura testator dicens AH (sed om. JL dicens): promereri posse (om. V) scriptura dicente JBF, promereri potest scriptura dicente C )) si uiB inquit JL II ad AE: in CR7\' 19 peruenire C, ingredi J. II cuncta om. A 20 mandata legis C 21 in quo — ante omnia (tt. 3) om. A )
Tres enim species sunt uirtutum, per quas caelestis regni possessio introitur: prima pudicitia est, secunda mundi contemptus, tertia uero iustitia, quae ut conexae plurimum se possidentibus praestant, ita diuisae prodesse difficile possunt, dum unaquaeque earum non [*]( 8 I Cor. 7, 25. ) [*]( 2 illud .BF: aliud C 3 ergo omnia H 5 sant custodienda ARV: cst custodia C, custodia est b 6 in interitmn F, in ow. R 6 et 10 super F; supra — non facias (\'«. 14) (MM. A 6 ucl praeceptum uidetur glossema 7 exlege CV: et legens R 10 statuit R: OM. CV )) mMdatum RV: mandatum uel pracccptum JEf, mand. et praeceptum C 11 ergo om. R t) maius CR: magis JEfF 13 iustum V )) facias jR, feceris — minus aliquid om. -S 14 aliquod F !j non om. J!F j) facias RV: feceris C )) cupies R 15 mandati tam (corr. tom) R | uirginitatem R 16 amplectere meritum uitae C !t ut sit cuius ARV: ut tua CH j) castitas remunprari C 17 eorum e contrario ACR: ccontr.eomm .Hr 18 praeuaricatiogenerat y 19 in morte AC )) deputatus Het ed. Vall.: om. ACRV 21 tres -- fac bonum (p. 231, 2) MM. A )t uirtutum r: (Wt. CKR )) regni caelestis C 22 est pudicitia CH )
Dicis forsitan : \'doce me ergo quid sit iustitia, ut eam, si cognouerim, facilius implere sufficiam\'. Dicam breuiter, ut ualeo, et uerborum utar simplicitate communium, quia causa de qua agimus talis est, quae disertioribus facundiae sermonibus nequaquam debeat obscurari, sed simplicioribus eloquentiae narrationibus pandi. res enim omnibus in commune necessaria communi debet sermone monstrari. Iustitia ergo non aliud est quam non peccare, non peccare autem est legis praecepta seruare. praeceptorum autem obseruatio duplici genere custoditur, ut nihil eorum quae prohibentur facias, et cuncta quae [*]( 1 aliam CRF: alias b )) eMagitatuT B: flagitatur CV 2 sequatur V, obsequatur R 3 a matr. nexibus V, matrimoni in nexibua i! 5 difBcilo implere C 6 quisque -RV !) ergo OM. F )) padicitiae (pudicitiam V) primam speciem possidet JRF: poss. prim. sp. pudicitiae H, pudicitiae posa. prim. sp. C 11 duae propter iustitiam praecipue requiruntur JR, duae requiruntur propter tertiam V 12 enim otM. V 13 habeat R () cur res mundi Zf: cur mundum F, cui rei mandum CR 14 propter quam Mundi RV:et propter quam mundi C, et mundi H 15conucniat-B 16itaprima JX: ita et prima CF )) et sectmda—nec prima OM. F )( tertiam CH: iustitiam R 18 ergo me R 19 dicam tibi breuiter C )) ualeam F 20 causa talis quae F 21 defortioribus R )) debet H )j obsecrari J!! 22 simplicions CV 23 omnibus otK. B 24 non est aliud H, aliud non est F 25 autem H: uobis B, uero CV (?) 26 facias-iubentur OM!. jB pf. M. )
Sed ut dicere coeperamus, non sufficit Christiano a malis ae abstinere, nisi etiam bonorum operum officia perfecerit, quod illo uel maxime testimonio comprobatur , quo comminatur Dominus aeterni ignis reos fore, qui quamuis mali nihil gesserint, non fecerint omne quod bonum est, dicens: Tunc dicet rex his qui ad sinistram sunt: discedite a me, maledicti, in ignem aeternum. quem praeparauit pater meus diabolo et angelis eius. esuriui enim, et non dedistis mihi manducare; sitiui et non dedistis mihi potum et cetera. non dixit: discedite a me. maledicti, quia homicidium, quia adulterium aut quia furta fecistis: non enim quia malum fecissent, sed quia bonum non fecerant, condemnantur et aeternae gehennae suppliciis addicuntur, nec quia quae prohibita sunt admisissent, sed quia quae praecepta erant implere noluerunt. unde animaduertendum est quam spem habere possint qui adhuc aliquid eorum faciunt quae prohibentur, cum etiam illi aeterni ignis rei sint qui non fecerunt quae iubentur. nolo enim [*]( 12 Matth. 25, 41. ) [*]( 1 marta et lazari I! 3 et ueritatis\' R )] suscitator B 4 fandebantur jRF: funduntur C )) sororibus uinua redditor. et hoc fuit pie Rere cum flentibus C 5 fletus benigne auferre V 6 quasi CRV: quis b )t fecit H et ed. Vall.: om. CRV )) uerum J2F: sed C j) ne tibi F || imperatur CjR: imperet non sufficit mala cauere nisi bona quoque studeamus agere V 8 coeperam F || sufScit IfF: sufficere CN t) se OM. F 9 perflcere B )) quod RV: ont. C 11 quod bonum est CZT: bonum JRF 12 dicet HV: dicit CR 15 sitiui — potum V: om. CR 16 et reliqua C 17 quia homicidium fecistis quia adultenum perpetrastis F eted. Vall. )) furtum V 18 non enim - fecissent RV: om. C )) bona non fecerunt C 19 et aeternae HF: et om. R, hi aeternis C j) non quia C 20 sunt R: fuerant CV: erant ed. pall. jt erant RV: fuerant C 21 enim aduertendum R, aduertendam CH 23 illi om. H )) aeterni ignis F et ed. Vall.: om. CjR j) sint C: sunt RV () fccerint BF )
An tibi de uirginitatis praerogatiua blandiris? memento Adam et Euam uirgines deliquisse, nec integritatem corporis profuisse peccantibus. uirgo quae peccat Euae, non Mariae comparanda est. non negamus in praesenti tempore paenitentiae remedium, sed hortamur magis praemium sperare debere quam ueniam. turpe eat enim delicti indulgentiam postulare quae palmam uirginitatis exspectant, et inlicitum aliquid incurrere quae se etiam a licitis castrauerunt: licitum quippe est matrimonii inire consortium. et ut laudandae sunt quae propter Christi amorem et caelestis regni gloriam copulam contempserint nuptiarum, ita damnandae sunt quae propter incontinentiae uoluptatem, cum Deo se uouerint, remedio apostolico abutantur. ergo, ut diximus, quae conubia deserunt, non inlicita, sed licita spernunt. eiusmodi autem si iurent, si maledicant, ei detrahant, si detrahentes patiantur audire, si malum pro malo reddant, si cupiditatis in alienis aut auaritiae in propriis crimen incurrant, si zeli aut liuoris uenena possideant, si contra legalia et apostolica instituta indecens aliquid aut loquantur aut cogitent, si in carne placendi studio comptae et ornatae procedant, si alia, ut adsolet, inlicita faciant. [*]( 1 nec cibum JR: uel cibum non V, cibum non C 2 parcet et tibi? b )) magis om. F 3 ante OM. V 4 retrahebatur R: trahebatur C, terrebatnr F 6 indulgere J! 8 blandiris BF: plaudes C )) memor esto F 10 uirgo — CMtrauerant (M. 14) OMt. A )j eua J! 11 remedium penitentiM C 12 enim CjRF: enim illis H 13 expectat CJBF 14 se F post licitis habet )) CMtrauerunt CJ!: caatrauere j?, caatrMit F 15 consortium inire V )) et ut — ut diximus (u. 19) OM. A 16 gloriam C7?: desiderium F j) contempserunt C 17 dam. sunt V: dam. non sunt <7K () innocentiae noluntatem R 18 cum deo se uouermt F: nondum deo deuotae CR 19 connubia Hb )j spernuntur C 20 iurant R )) detrahunt cupidos C 21 patiantur ARY: pa ) antur C (omissa syllaba ti initio noui uersus), probantnr6 22 aut ARV: uel C )) mcorrantcrimen C )) aut ARV: si C 23 leg. instituta et apostolica F 24 loquuBtar aut cogitant b 25 compto et ornate F )) si alia (alia quae jB) at )
Sequitur, \'quomodo placeat Deo\\ Deo, inquam, non hominibus, \'ut sit sancta et corpore et spiritu\\ non dixit, ut sit sancta membro aut corpore tantum, sed ut sit sancta corpore et spiritu. membrum enim una corporis pars est, corpus uero omnium conpago membrorum est. cum ergo dicit ut sit sancta. corpore, omnibus membris eam sanctificari debere testatur, quia non proderit ceterorum sanctificatio membrorum, si inueniatur uel in uno corruptio. etiam non erit sancta corpore, quod ex omnibus constat membris, [*]( 5 Matth. 13, 43. 13 EccL 26, 24 15 I Cor. 7, 34. ) [*]( 1 sunt D. quae om. A )) et uere nos: uere C, et reuere B, et uerae et NV 2 sine u. t. interuallo AR: om. CF )) Dei est etiam C, etiam om. R; Domini — mulieris sanctae (u. 14) om. JL 4 D. est imnortalitas, D. est incorruptio scripsi: domini est inmortalitatis incorruptio HV&, domini est inmortalis incorruptio C e< ed. Vall. (Domini inunortalitas; incorruptio Domini est; splendor etc. H) 5 sicut - patris eorum OM. C\'B 7 iustorum J!F: iterum C\', sanctorum H 8 centesimus et eexag. atque tricesimus F )) atque -KV: et C* tt qQae B: igitur F, om. C-B" j] cogitent V 9 ea operibus B; ea OMt. CH, operibus deum V )) et quae F j) cogitent F 10 in qua oris F: in quibus oris H, in quibus C j) elogia C H si quae JHV: siq; R, si C 12 completur H jj in illis F j) propheticum illud C 13 petram solidam jRF: terram solidata C 14 dei F: domini CI! 16 ait sancta corpore AR, sancta corpore eit C 18 uero om. R 19 est OMt. C )) sancta sit C 20 debere saactificari A [) testantur C 21 sanctificatio ceterum C 22 otiam CRF: ct iam AH, OMt. b\' )
Unde quaeso te, uirgo, ne in sola, tibi pudicitia blandiaris neque in unius membri integritate confidas, sed secundum Apostolum solide conserua corporis sanctitatem. Munda ab omni inquinamento caput, quia crimen est illud post chrismatis sanctificationem aut croci aut alterius cuiuslibet pigmenti suco uel puluere sordidari, aut auro uel gemmis uel qualibet alia terrena specie comi, quod iam caelestis ornatus splendore refulget. grandis quippe diuinae gratiae contumelia est mundani et saecularis ornamenti praelatio. Munda frontem, ut humana, non diuina opera erubescat, et illam confusionem recipiat, quae non peccatum sed Dei gratiam parit, scriptura dicente: est confusio adducens peccatum, et est confusio adducens gratiam. Munda collum, ut non aurea reticula capillus\' [*]( 19 Eccl. 4, 25, 26. ) [*]( I quoinquinatione B j) sed nt — integritas (u. 8) om. A 3 pnrgata] add. in V glossema: Esto hunc habet sensum quasi diceret. Consentiamus utitasit.uidelicet ut nihil iniqui contrahat )) quia autwM: quia ut R, qua aut H, aut CF 4 falsum test..B: test. falsum C, falsum om. F 5 sine aliorum JR 6 tMMM cum in uno est 7 iiagitiis F 8 prodent B et ed. Vall.: proSciet C, proRciat F 9 ne — neque CF: neque — neJ-R 10 confundaris A )j solide V: soli R, soli deo ACH 11 omni inquinamento JLB: omnibus inquinamentis C, omni iniquitate V 12 crismatis C-B, chrimatis r )j aut croci Mt alt. om. A 13 picmenti B )) Buco C\'2!F: fuco AHb; illud magis quadrat ad oppositum puluere )) uel gemmis AR: aut g. C, om. V 14 uel OM. R jj qualibet alia terrena specie A: cuiuscumque terrenae specie (speciei B) R, cuiuslibet (cuiuscumque C) terrenae creaturae specie CF )) comi BF: componi A, otH. C )) quod — refulget NF: ont. C; quod iam — praelatio (u. 16) om. A 16 et saecnlaris ont. F )) fontan B 17 confusione F 18 Dei gloriam A jj scriptura jRF: scriptura diuina C; scriptura — gratiam ("M. 20) om. JL 19 et .BF; OM. C 20 gratiam .BF: gratiam dei C j) non ut F )) aurea reticula capillus portet et H et ed. Vall.: aurea texta pilis portet B, auro textacapillis (lapillia V) portet CF, aurea ex capillis portet A )
Quid sit sanctam esse corpore breuiter quidem, sed plene exprsuisse me arbitror: nunc quod sequtur et spiritu, nosse debemus, hoc est, ut quod opere nefas est fieri, nec fas sit cogitatione concipore. illa enim est sancta tam corpore quam spiritu, quae nec mente nec corde delinquit, sciens etiam cordis esse inspectorem Deum, et idcirco satisagit, ut omni modo etiam animum cum corpore mundum [*]( 3 EccL 28, 28. 5 n Pet. 2, 8. 7 Eccles. 4, 36 12 Pron 4, 26. ) [*]( 1 BMctismodestMet F jj ueris H et ed. Vall.: senis CBV; etueriN OM. A 2 obscoena <dd. [) ant non aliquem C 3 derogantem ARV: detrahentem C 4 ut cum — munda (u. 7) om. A 6 nec oculis nec fmribus F 7 sint ad accipiendum F )) ad d. aut. collectae om. A 10 pergant uiam AR: Qiamp. C, uiam pergant et V 11 sed ad arduum C 12 tendat F )( quia - uestris ow. J. 13 uirtutem AH, non ad uitia sed ad uirtutem (sic) cKid. in R M. 2 14 actus C 15 totne -R corr. manu 3 in tota || tibi tunc F 16 omni OM. C 17 expectes cd. Vall. 18 Quid -defendi (p. 241, 15) om. A )) sancta C 20 operi R )) fieri nefas est F, fieri OHt. R j) nec fas sit cogit. concipere 2f: nec cogitatione concipere CjK, nec concipiamua cogitatione V 21 cst OM..B 1 m. j) sancta corpore et spiritu F 22 corde B: carne CF, corpore ed. Vall. )t deliquit F || etiam RV: enim C t) cordis V post deum habet j) speculatorem C 23 satagit H )
O uirgo, serua propositum tibi magno praemio destinatum. praeclara est apud Dominum uirginitatis et pudicitiae uirtus, si non aliis peccatorum et malorum lapsibus infirmetur. agnosce statum tuum, agnosce locum, agnosce propositum. Christi sponsa diceris: uide ne quid indignum ei, cui desponsata uideris, admittas. cito scribet repudium, si in te uel unum uiderit adulterium. quaecumque ergo humanorum sponsaliorum pigneribus subarratur, statim a domesticis, a familiaribus, ab amicis sponsi sollicite et diligenter requirit [et [*]( 10. Ephes. 5, 27. ) [*]( 1 enim FF: OM. CJ! )) ante thronum d?i C: OM. J!F )) in uno tantum C\'H: in uno uirgines tantum RV 3 contagione H et ed. Vall.: cogitatione CRY )) gesserunt F 4 spernat C\' 7 immunes esse iubcntur V 8 quamquam enim H: quamquam RY, et quamquam C\' 9 omnis R )) spiritalis CN 10 immaculata d. c. uita R 11 eiusmodi JR; huiusmodi crimine V, uitio huiusmodi C; cf. ep. ad Ephes. 5, 27: ut exhiberet ipse sibi gloriotsamecclesiam, nonhabentemmaculamautragam, antaHquidhuiMmodi (ἢ τι τω̃ν τοιούτων) llposaim 12 magis tamen hoc H 14aliqua si .RV: si qua C 16 destinato R )) praeclara — infirmetur om. A 18 macalonun (sic) C 19 agnosce propos. agnosce locum F)t ne om. R 20 disponsata R 11 scribit C et pr. tn. R; cito-tu quae (p. 242, 5) om. A 21 uideat C* 22 sponsa aliorum C )) pigneribus CRY: pignoribus Hb )j subarratur R: obarratur Vb, abarratur C 23 Pt CB: ac b, ct dilig. OM. F )) et a seranlis R, et seru. ed. Vall. post ab amicis habet; K0<! ut glossema inclusimus ) [*]( Y6 )
Sed tu forsitan dicis: cur haec idem Apostoli non iusserunt? quia non necessarium iudicabant, ne talis uirginibus commonitio potius iniuria quam emendatio uideretur. sed nec eas umquam tantae temeritatis fore credidissent, ut ne nuptis quidem concessa carnalia composita et terrena praesumerent. re uera ornare se et componere uirgo debet: nam quomodo sponso suo placere poterit, nisi composita et ornata processerit? ornetur plane, sed interioribus ornamentis et spiritualiter, non carnaliter componatur, quia Deus non corporis, sed animae decorem in illa desiderat. ergo et tu quaecumque animam tuam a Deo diligi et inhabitari concupiscis, omni eam diligentia compone et spiritualibus indumentis exorna. nihil in ea dedecorum, nihil foedum appareat. resplendeat auro iustitiae et gemmis refulgeat sanctitatis ac pretiosissimo pudicitiae margarito coruscet: pro bysso et serico misericordiae et pietatis tunica uestiatur, secundum quod scriptum est: induite ergo uos sicut electi Dei, sancti et dilecti, uiscera misericordiae, benignitatem, humilitatem et cetera. et non decorem cei\'ussae aut alterius pigmenti quaerat, sed innocentiae ac simplicitatis candorem habeat, roseum uerecundiae colorem et purpureum ruborem pudoris possideat. caelestis abluatur nitro doctrinae et lomentis spiritalibus emundetur. nulla in ea malitiae, nulla delicti macula relinquatur. et ne quando [*]( 15. CoL 3, 12. ) [*]( 1 tu AV: OM. CR )) dicas ed. Vall. )) haec om. C )) idem RV: iisdem J?, ofM. C )) non iusserunt AR: uirginibus non iusserunt CHV 4 crediderunt ed. Vall. )) ne ed. Vall. et JT: nec ACRV || nuptae concessa A 7 spiritalitcr ACRV R carnaliter ARV: corporaliter C )j dominus C* 10 diligis JB )) compone AH: compte C, come V (?) b, commenda R 11 spiritalibus ACR tj ornamentis V !) in ca indecorum C, indecorum in ea R 12 et om. AR 13 ac ABF: ct C* j) margarito pudicitiae C (prctiosissima pudic. margarita ed. raH.) 13 corruscet.BV, coruscet et pietatis tunica uestiatur C\' 15 uos ergo CV )) dilecti ACR: dilecti dei F 16 benignitatem OMt. F e< ed. Vall. () humilitatis V 17 et om. C; et non — concupiscit (p. 244, 4) om. A || decorem cerussae H: cerusse (sine dccorem) B, resine speciem V, decorem C post pigmenti habet 18 ac simplicitatis R: simplicitatisque C\'F 19 purpureum ruborem pndoris V: purpureum ruboris pudoriaquc R, pudorcm ruboris pudorisque f 19 caelesti B )) 20 mitro R j) lomentis Cotelerius: lamenti!! 2?r, iQmentis C, lauamentis ed. Vall. 21 delicti ed. Vall. et V: doli f. diaboli B ) [*]( 16* )
Huiusmodi Deus quaerit ornatum et animam taliter compositam concupiscit. memento te Dei filiam dici, secundum quod ait: audi. filia, et uide. sed et tu ipsa, quotienscumque Deum patrem nominas, Dei te filiam esse testaris. ergo si Dei filia es, uide ne quid eorum facias, quae Deo patri incongrua sunt, sed age omnia quasi filia Dei. cognosce quomodo huius saeculi nobilium filiae se gerant, quibus adsuescant moribus quibusue se disciplinis instituant. tanta in quibusdam uerecundia est, tanta grauitas , tanta modestia, ut ceterorum hominum ritum intuitu humanae ingenuitatis excedant, et ne quam honestis parentibus suis per lapsum suum infamiae inurant notam, alteram sibi quodam modo inter homines consuetudinis studeant facere naturam. et tu ergo originem tuam respice, genus: intuere, gloriam nobilitatis aduerte. agnosce te non hominis tantum, sed et Dei filiam et diuinae natiuitatis nobilitate decoratam. ita te exhibe. ut in te caelestis natiuitas appareat et ingenuitas diuina clarescat. sit in te noua grauitas, honestas admirabilis , stupenda uerecundia, mira patientia, uirginalis incessus et uerae pudicitiae habitus, sermo semper modestus et suo in tempore proferendus, ut quisquis te uiderit, admiretur et dicat: \'quae haec nouae inter homines grauitatis patientia est? quae pudoris uerecundia, quae honestatis modestia, quae maturitas sapientiae ? non est ista humana institutio nec disciplina mortalis. caeleste mihi aliquid in terreno corpore redolet. puto quod [*]( 4, Pe. 44. 11. ) [*]( 1 malo V et ed. Vall. || suauissimo CV: snauissimae Rb 3 ornamentum F 4 quod ait ARV: illud C 6 filia dei CV 7 patri JLRF: om. C )j sint CH 8 cognosce — ergo (u. 14) om. A )) filiae se nobilitum (sic) V )j se om. R, C ante saeculi habet 9 se OMt. Y )! in OM. R 11 ne quam 2!F: nequaquam C 12 per lascituam infamiae F || infamiae ow..R (j notam inurant C 13 studeant facere R: fecere ed. roN. et V, facientes C 14 et tu origine tua te crede non hominis tantum mediis omissis F 15 non hominis tantum (tantum esse C) sed — decoratam C*F: non hominis sed Dei filiam — decoratam H, non hominibus sed et (et otn. A) dei dininitatis nobilitate decoratam AR 17 appareat ed. Vall. et V: sca pareat R, pareat ACH, pateat b j) et J!: ut AV, etut C 19 nere RV )) habitus et sermo JJ! 20 quisque B 21 nouae JJRF: nona C 23 sapientiae ARY: om. C )) institatione disciplina H 24 rpdolet ARV: refulget C jj puto enim quod habitat A )
Si uis ergo esse cum Christo et partem habere cum Christo, Christi tibi exemplo uiuendum est, qui ab omni malitia et nequitia ita fuit extraneus, ut ne inimicis quidem uicem redderet, quin potius et pro ipsis oraret. nolo enim eas animas Christianas existimes, quae aut fratres aut sorores non dico oderunt, sed quae proximos toto corde et conscientia coram Dei testimonio non diligunt, cum Christianis Christi similitudine inimicos etiam amare necesse sit. si sanctorum cupis habere consortium, a malitiae et nequitiae cogitatu pectus emunda. nemo te circumueniat, nemo fallaci sermone seducat. nonnisi sanctos et iustos et simplices et innocentes et puros caelestis aula suscipiet: nullum apud Deum habet malitia locum. ab omni nequitia et dolo mundum esse necesse est qui cupit regnare cum Christo. nihil tam contrarium, nihil tam exsecrabile Deo quam aliquem odisse, aliquem uelle laedere, nihil tam probabile quam omnes amare. quod Propheta sciens testatur docens: qui diligitis Dominum, odite malum.
Vide ne in aliquo humanam gloriam diligas, ne et tua inter illos portio computetur, quibus dictum est: quomodo uos potestis [*]( 18. Ps. 96, 10. 21. Joan. 5, 44. ) [*]( 1 Christi famulam JjRV: filiam Christi C 2 maiori CF [) tenebitur CH: teneatur ARV )j cogitabit H: cogitet ACRV, cogitat C corr. )) ait ille D. cuius taUs et ancilla A 4 ergo om. A )) esse cum Christo et AH: om. CRY j) partem habere RV: habere partem CH (cum Christo p. habere jl) 5 et nequitia CH: oMt. ARV II ita om. R 6 externus F II ut ne — emunda (u. 12) om. A )) ne ed. Vall. et -H: nec CRV 7 enim ut eas C II existimes esse C 9 conscientia JB: conscientia munda F, conscientiae C )) Dei H: Dco CRY )) testimomooM. V II eam— necesse sit deest in V 11 malitia 2! 12 nemo fallaci CBF: nemo tc fallaci AH 13 et iustos CH: om. ARV 14 suscipit et A, suscipiat R, sed corr. 1 M. )] locum habet malitia C )) nequitiae F 15 necesse est esse V et cd. Vall. j) nihil- Domini (p. 246, 4) om. A 16 aliquem R: alterum CF 17 uelle R: uelle uel C, uel F 18 sciens R V : prospiciens C 19 malum num B (maligTium corr. tn. 2) 20 ne in ali∗co R, ne aliquam C )) necet R (sed c punct.), et om. F 21 portio inter illos C || quomodo potestis querere gloriam dei gloriam ab hominibus quaerentes V )
Contentionum uerba et animositatis causas deuita, discordiarum quoque et litium occasiones subterfuge. nam si iuxta Apostoli doctrinam seruum Domini litigare non oportet, quanto magis Dei ancillam, cuius quo uerecundior est sexus, animus debet esse modestior. linguam a maliloquio cohibe et ori tuo frenum legis inpone, ut tunc, siforte, loquaris, quando tacere peccatum sit. caue ne quid quod in reprehensionem ueniat dicas. lapis emissus est sermo prolatus: quapropter diu antequam proferatur cogitandus est. beata quippe labia sunt, quae numquam quod reuocare uelint emittunt. pudicae mentis sermo etiam debet esse pudicus, qui aedificet semper magis quam aliquando destruat audientes, secundum quod praecepit Apostolus dicens: omnis sermo malus ex ore uestro non procedat, sed si quis bonus ad aedificationem fidei, ut [*]( 10. II Tim. 2, 24. 20. Eph. 4, 29. ) [*]( 1 locus RV: locus est C )j est quisquam V II quem CR : et F 2 sublimitas non ornat illos qui putant humana caelestibus V 3 quamanum R || se jHF: si R, sese C 4 sciunt H: scient JR, censeant V, sentiant C\' 5 positus R II in caelestibus aequales C, in om. R 6 creduum: crediderunt CV II omnis V 7 in saeculo futuro F 9 causam F || deuita V: euita CR, uita ed. Vall., deuita disc. quoque ow. A 10 occasionem C 11 quanto 10. ancillam domini non expedit F 12 quo ow. F || sexus et animus F 13 frenum AН et corr. R: freno R 1 w. frenos CF II ut ARV: et C 14 tunc loquaris si forte loqueris V, si om. A; nos cowmate post si forte posito (cf. p. 249, 1) loci interpunctionem emendauimus; uidendum tamen, ne uerba caue ne — dicas loci structura non intellecta ex interpolatione irrepserint 0 sit ow. b || caue - audientes om. A 17 labra C || reuocare iterum R, reuocare postea F 18 etiam om. b 19 destruat aliquando F || secundum id (Tioc ed. Vall.) quod A !) praecipit apost F (Apostolus dicit A) 20 de ore C, ex ore deleuit w. 2 in R 21 sed si - inferri (p. 248, 10) om. A || bonus est ad C )) ut om. F )
In ieiuniis magis quam in epulis delectare, illius uiduae memor, quae non discedebat de templo ieiuniis et obsecrationibus Deo seruiensdie ac nocte. et si uidua et quidem Iudaea talis fuit, qua- !ac nunc uirginem conuenit esse Christi? diuinae magis lectionis conuiuium dilige, et spiritualibus te saturari dapibus concupisce, et illos potius quaere cibos, quibus anima magis quam corpus reficiatur. carnis et uini species quasi caloris fomenta et libidinis incitamenta [*]( 1 non wine diuinis R 4 etiam om. R || inter] in V )j perfecti hominiM uirtutM C, uirtatia perfectionis (om. homuus) R 5 connumerat F 7 enim RV: OMt. CH II alterius tibi F || tdtuperationes C )) patientfr w<. V 9 euang. Christi F 10 linguam tuam semper C 11 adltmclem bonorum magis A, magis ad bon. laudem C || quam malorum V 12 accommoda CH: commoda ARV )] omniaottt. F )) bona facis F, benefacis R curr. ex bcncScias )) propter Dominum A 13 tantum ARV: tantam C 14 mcrcedia quantum A : mercedem quam CRY 15 uid\'\'aria C )j quia — simulare om. A 16 crederis V 18 in utroque loco om. V 19 de] a F [) obsecrationibus ARV: orationibus C )) seroiens Domino nocto ac dio A 20 et si — Christi (M. 21) om. A )) et assidua (corr. ex at iudaea) ot quidem talis V j) uidnae quidem R, uidaaquidemH\' II fuerit R, erat H )) qualis V 21 conuenit uirg. esse V, esse uirg. conucnit C )) lectionis ARV: dilectionis C 22 tu F\' )j saturari JJ!; satiari <\'F || ct om. C 23 requiro C j) reficiatur AR: reficitur CF )
cum psalmum dicis, cuius uerba dicis agnosce, et in conpunctione magis animi quam in tinnulae uocis dulcedine delectare. lacrimas enim psallentis Deus magis quam uocis gratiam comprobat, sicut Propheta dicit: seruite Domino in timore et exultate ei cum tremore. ubi timor et tremor est, ibi non uocis elatio est, sed animi flebilis et lacrimosa deiectio. omnibus actibus tuis diligentiam adhibe, quia scriptum est: maledictus homo qui facit opera Domini neglegenter. Crescat in tecum annis gratia, crescat cum aetate iustitia, et fides eo perfectior uideatur esse quo senior es, quia Iesus, qui nobis uiuendi reliquit exemplum, proficiebat non [*]( 7. Is. 66, 2. 15. Ps. 2, 11. 18. Jer. 48, 10. ) [*]( 1 et tunc — infirmitas om. A )j sic forte V )) utere ut stomachi dolor et animae corporisque expellatur infirmitas V )) dolor et nimia R: dolore nimio C 3 uelut proximi criminis AH: uelat om. R, pro maximo crimine proximi criminis CV 4 abhominatione V )j quietam et tranquillam conuenit esse C 5 et om. b )) perbatione R 6 quod per — uerba mea om. A )) quod V; qui CR )) dicens ed. Vall. et F; et dicit CB 8 qaietam R )) sermones meos C )) Omnium — cogites (u. 10) A post comprobat CM. 14) habet 9 Deum OM. JR )) quid quod CF. quidquam quod -H, quicquam (add. w. 2 quod) 2! 11 quasi V: quasi quae ACR )j cum Deo C 12 uerba dicis AH: u. diceris|R, u. loqueris F, |u. loquaris C 14 sicut — neglegenter CM. 19) om. A. Quae deinceps in J. sequuntur, MOtt sunt nisi paucae sententiae breuiatae. 16 non ibi F, non ubi B 17 dilectio -B; post deiectio in V additum est: Dicat et tibi deus. Audiui uocem orationis tuae et aspexi lacrimas tuas 18 adhibe JBF: exhibe C )) homo om. C t) opera domini CRV: opus dei H, Vulg. habet opus Domini, sed LXX: TK ἓϱγα xυϱίου19 gratiam I! 20 es OM. C\' 21 Jesus B; Jesus dominus F, doiuinusjMus C, Dominus noster Jesus H )