Divinarum Institutionum

tum eos qui aut laniati effugerant aut laniari proximos uiderant, admonitos periculi sui ad alios homines decucurrisse, praesidium inplorasse et primo nutibus uoluntatem suam significasse, deinde sermonis initia temptasse ac singulis quibusque rebus nomina inprimendo paulatim loquendi perfecisse rationem.

cum autem multitudinem ipsam uiderent contra bestias esse tutandam, oppida etiam coepisse munire, ut uel quietem noctis tutam sibi facerent uel ut incursiones atque impetus bestiarum non pugnando, sed obiectis aggeribus arcerent.

o ingenia hominibus indigna, quae has ineptias protulerunt, [*](dUCTORES § 13—17] locum ad Ciceronis de re publica libr. I (c. 25, 40) rettulit Maius, e Lucretio petitum esse ostendit Orellius. 5 s. (— nati)] cf. Lucr. V 805 ss. 6-9 (— haberent)] cf. ibid. 931-987. 9-15] cf. ibid. 988-998. 1022 s. 1028-1090. 16 oppida - munire) cf. ibid. 1105 ss. ) [*](B(G)RHPVJ 1 esse om. G 2 inhumane (a s. I. er.) B 3 error] t ergo B1, corr. B1 4 putant urbis] putandumbis (t add. m. 2) sic R condendae (pr. d ex c m. 3) P 5 ali BG hominis R sunt H 6 siluos V erraticiam H 7 sermonis (i ex e m. 2) P 8 herbas (s ex m) B3, erbam V caibiLibus B3 speluuc\'h\'as V et antra] ut[erẽ]|tur (ere m. 2) rantral (add. m. 3) B 9 fortiores P1, corr. P3 10 commorant P1 (corr.P2) V lan[i]ati B1 effugerent PV 11 [de]c[urr]isse G, decurrisse R 12 primo (i ex e m. 3) P uoluntateiji P 14 inpremendo Bl, corr. B2, iuponendo codd. recent. et edd. 15 post autem add. nec P\' 16 tutandam JB3, tutandum BI, tutam RV, tuttam H, tufam (rtI m. 2, m exp. m. 1) P; cf. Addenda oppidum Bl, corr. B* 17 quietam R ut om. RH incursionis Bl, corr. B7 18 [non] (add. m. 3) inpugnando P 19 rhasl B3 inertias B\', corr. B* in (illept)[i]as <pro)[t](ul)[e] desinit codicis G pag. 133 (27), sequitur pag. 134 (28), in qua nihil legi poterat malim protulerint )

qui cum uiderent mutis quoque animalibus ingenitam esse rationem uel conueniendi uel inuicem adpetendi uel periculi fugiendi uel mali cauendi uel cubilia sibi et latibula parandi, homines tamen ipsos existimauerint non nisi exemplis admoneri ac discere potuisse, quid metuere, quid cauere, quid facere deberent, aut numquam conuenturos inter se fuisse nec loquendi rationem reperturos, nisi eos bestiae comedissent.

haec aliis delira uisa sunt, ut fuerunt, dixeruntque non ferarum laniatus causam fuisse coeundi, sed ipsam potius humanitatem, itaque inter se congregatos, quod natura hominum solitudinis fugiens et communionis ac societatis adpetens esset. non magna inter eos disceptatio est, siquidem causae dispares sunt, res eadem est.

potuit igitur utrumque, quia non repugnat, sed tamen utrumque nullo modo uerum est, quia non per omnem terram nati sunt homines e terra tamquam ex draconis alicuius dentibus proseminati, ut poetae ferunt, sed unus homo a deo fictus ab eoque uno terra omnis humano genere conpleta est, eadem scilicet ratione qua rursus post diluuium; quod certe negare non possunt.

nulla igitur in principio facta est eiusmodi congregatio nec umquam fuisse [*](AUCTORES § 18-22] cf. Cic. do rep. I 25, 39. ) [*](BRHPV] 1 (o) miseros malim miseras B miseros atque miserabilos om. H qui] aut qui H suam om.\' H 2 mandauerunt B\', corr. B3 uiderint H 3 uel conueniendi uel inuicem om. H conueniendi (o ex u m. 3, pr. n ras. ex m) P uel inuicem adpetendi om. R 4 pericula B uel mali cauendi om. H ciuilia H et] uel R 5 tamen scripsi, autem C (eadem permutatio est pag. 391, 7; 448, 8), eicit Heumannus; ipsos aut Heusingerus, Emendat. pag. 99 ipsos] istos R, om. H existimauerunt BH admoueri P00 6 discedere RVae 7 fuisse om. B 8 comdissent H 9 aliis om. P1 (s. I. P2) V 10 causa. (m er.) B ipsa. (m er.) B humanitate* (m er.) B 11 itaque] ideoque Heumannus hominis Bl, hominu corr. B3 12 rsolitudineJ sic B3 societati\'s P3 14 igitur utrumque] igitrumque R repugnatus B1, repugnatur B1 15 sed] et B 16 sint P e] e* (x ? er.) B, et PV; post et s. I. in m. 1 uel 2, nunc erasum, terra del. m. 3 P 17 dracones Bcorr. B2 rdentibusl P2 perseminati P1, corr. Ps fuerunt (exp. m. 3) P 18 factus H fictus] fictus est RPV 19 eadem scilicet] ea H post rursus eras. cum ut uid. B 20 di*luuium (1 er.) B 21 congregati[o] P1 )