Divinarum Institutionum

Sed melius Graeci λόγον dicunt quam nos uerbum siue sermonem: λόγος enim et sermonem significat et rationem, quia ille est et uox et sapientia dei.

hunc sermonem diuinum ne philosophi quidem ignorauerunt, siquidem Zenon rerum naturae dispositorem atque opificem uniuersitatis λόγον praedicat, quem et fatum et necessitatem rerum et deum et animum Iouis nuncupat, ea scilicet consuetudine, qua solent Iouem pro deo accipere.

sed nihil obstant uerba, cum sententia congruat ueritati. est enim spiritus dei quem ille animum Iouis nominauit. nam Trismegistus, qui ueritatem paene uniuersam nescio quo modo inuestigauit, uirtutem maiestatemque uerbi saepe descripsit, sicut declarat superius illut [*](EPITOME 2 s.] c. 37, 4. 5 s.] c. 37, 2. ) [*](.AUCTORES 3 s.] cf. Tertull. adu. Prax. c.5, II p.658 (hanc — appellamus); Apolog. c. 21 (I p. 198). 7 ss.] cf. Laert. Diog. VII 134.135 extr. 147; Tertull. Apolog. ibid. 15 superius illut exemplum] p. 293, 2. ) [*](EXPILATOBES 4 s.] Ps.-Augustin. c. quinque haeres. uol. VHI appendic. p. 8 D Maur.: melius Graeci dicunt λόγος fkoyov scribendum uid.). λόγος quippe uerbum significat et rationem. ) [*](BRHSPVJ 1 fuit C (nisi qttod erat in ras. ex fuit B3 cum Vulg.) cum Cypriani codd. LB in] a RV 2 omnium Rl illum B cum Tertull. adu.Hermog. c.20 (lIp. 357), ipsa R1, ipsum R2HSPV cum omnib. codd. Gypriani et Vulgata; cf. st\' αὺτοῡ LXX 3 illo B cum Cypriani codd. LWMB et Tertull. adu. Hermog. c. 20 (II p. 357), cf. adu. Prax. c. 7.15 (II p. 660. 674), de resurr. earn. c. 5 (11 p. 474), ipso RHSPV cum Cypr. cod. A et Vulgata; cf. χωρὶς αὺτοῡ LXX nihil est factum R, nihil factum est V ad loc. Ioannis cf. Roenschium p. 615 4 grecia V logon BS, logos H quam om. V si*e (n er.) sic V 5 sermone (~ m. 2) S logou B, logos H enim et sermonem om. P 6 dei om. B 7 nec HS siquidem om. R zeno RSPV 8 dispositionem B1, in ras. corr. B* logõlB, logon (g ex c m. 2) H, AOrON V praedica**t (ui er.) B 9 et om. H factum RacSac (e expunct.) HV necessitate H 10 cousuetudine] condicione B 11 Iouem] iouem (add. m. 3) ietiam (eti m. 2) B dum R 12 ueritatis H 14 nescit B uirtute (~ m. 2) S uirtutemque, om maiestatem V 15 uerbis B sic (~ m. 2) 8 )

Dixi de natiuitate prima breuiter ut potui. nunc de secunda, quoniam controuersia est in ea maxime, latius disserendum est, ut ueritatem scire cupientibus lumen intellegentiae praeferamus.

In primis igitur scire homines oportet sic a principio processisse dispositionem summi dei, ut esset necesse adpropinquante saeculi termino dei filium descendere in terram, ut constitueret deo templum doceretque iustitiam, uerum tamen non in uirtute angeli aut potestate caelesti, sed in figura hominis et condicione mortali, et cum magisterio functus fuisset, traderetur in manus inpiorum mortemque susciperet, ut ea quoque per uirtutem domita resurgeret et homini, quem induerat, quem gerebat, et spem uincendae mortis offerret et ad praemia inmortalitatis admitteret.

hanc ergo dispositionem ne quis ignoret, docebimus praedicta esse omnia quae in Christo uidemus esse conpleta.

nemo adseuerationi nostrae fidem commodet, nisi ostendero prophetas ante multam temporum seriem praedicasse, fore aliquando ut filius dei nasceretur sicut homo et mirabilia faceret et cultum dei per totam terram seminaret et postremo patibulo figeretur et tertio die resurgeret.

quae omnia cum probauero eorum ipsorum litteris qui deum suum mortali corpore utentem uiolauerunt, quid aliut [*](EPITOME 24-302, 2] c. 36, 1 (quid — religiosa). ) [*](B(G)RНSPV] 1 fateretur B 2 imoduim H2 hominis] sermonis H 3 rprimal B7 ut potui om. H 4 maxima BP3 (a. I. corr., maxime Pl) V 7 primis (aU. i ras. ex u) H precessisse V 8 adpropinquantes (exp. IH. 1 ?) P 10 rerum B1, in ras. corr. B3 11 non in uirtute] non modo quidem uirtutem H potestatem H in] et in SH figuram V 12 conditionem pi, m ckl. P3 et ante cum] ut B edd. fuisse H 13 traderet ( ̃m. 2) S ea* (m er.) R 14 et] ut B, retl P3 a (quem iudu)- [era]t incipit codicis G pag. 75 (63), cuius in uerss. 1- 5 pauca legebantur 15 quemrqua (ante gerebat) B1 et] in B*r (nunc eras.) G spe ( ̃m. 2) B uincendarel B2 offerret om. H, afFerret edd. 17 praedicata V 18 uidebimus pI, bi del. P3, uidebamus V 19 temporum] annorum B 20 ut aliquando S ut om. P sic (~ m. 2) S 21 homo om. P miralia V itojtam H1 22 pr. et om. H et tertio die resurgeret om. R 24 summum B, suum V3 utendum B uiolauerint V1 )

Nunc a principio totius sacramenti origo narranda est. maiores nostri, qui erant principes Hebraeorum, cum sterilitate atque inopia laborarent, transierunt in Aegyptum rei frumentariae gratia ibique diutius commorantes intolerabili seruitutis iugo premebantur.

tum misertus eorum deus eduxit eos ac liberauit de manu regis Aegyptiorum post annos quadringentos et triginta duce Moyse, per quem postea lex illis a deo data est. in qua eductione ostendit uirtutem maiestatis suae deus.

transiecit enim populum medio mari rubro praecedente angelo et scindente aquam, ut populus per siccum gradi posset, quem uerius, ut ait poeta,

1. curuata in montis faciem circumstetit unda
.

qua re audita tyrannus Aegyptiorum cum magna suorum manu insecutus et mare adhuc patens temere ingressus coeuntibus aquis cum omni exercitu deletus est. Hebraei uero ingressi in solitudinem multa mirabilia uiderunt.

namque cum sitim [*](EPITOME 3-10] c. 38, 3. ) [*](AUCTORES 14] Verg. Georg. IV 361. ) [*](EXPILA TORES 15-18] of. Sulpic. Seuer. Chron. I 15, 5 s. ) [*](B(G)RHSPV] 1 obstauit V clarum sit ueram sapientiam R sola. (m er.) V 3 sacramenti (i ex a) V maioris Vac 4 nostris V hebreorum (hae- H) BHSV, haebraeorum P sterelitate Bl (corr. B2) H 5 aquae etBt, aqu∗e B3 6 intolerabilis RS, intollerabili H, intolerabilis C-is ex es) P, intolerabili (tert. i ex e) V 7 tunc HP miser*tus (1 er.) B deduxit P 8 rregisl B3 ann,o»i S2 9 et om. SP ducem V mose S, moysen (n ras. ex m) V postea per quem B 10 educatione H ostenditur V magestatis P1, corr. P3 11 transiecit B, traiecit cett. antecedente S 12 et scindente] exscindento (-m. 2) S transgredi B 13 a Gilius ut ait poeta incipit codicis G pag. 76 (64) paene tota lecta uerius] uergilius B, idem fuerat in G, uertus (1 er.) P fit ait poeta Bx, ut ait poeta B2 14 montibus P, montis/// V1 facie BGH, faciem, sed m del. m. 3 P; faciem Verg. circumstitit S tunjda V 15 quam rem auditam BG 16 et] est et H, est V athuc B, adlthuc G 17 exercitu* (m er.) B delusus S hebrei BSPV, haebrei H ingressi BGP, egressi RHSV; cf. ingressos eremum Sulpic. Seuer. pag. 17,13 18 solitudinem BGRP, solitudine HSV multa om. Bl (s. I. add. B3) G sitf* V )

quo rursus esuriente caelestis alimenti pluuia descendit; quin etiam coturnices in castra eorum uentus inuexit, ut non modo pane caelesti, sed etiam instructioribus epulis saturarentur.

pro his tamen diuinis beneficiis bonorem deo non reddiderunt, sed depulsa iam seruitute, iam siti fameque deposita in luxuriam prolapsi ad profanos Aegyptiorum. ritus animos transtulerunt.

cum enim Moyses dux eorum ascendisset in montem atque ibi quadraginta diebus moraretur, aureum caput bouis, quem uocant Apim, quod eos in signo praecederet, figurarunt.