In Hieremiam Prophetam Libri Sex

[*]( 23, 14 )Et in prophetis Hierusalem uidi similitudinem — siue horribilia —, adulterium et iter mendacii; et confortauerunt manus pessimorum, ut non conuerteretur unusquisque a malitia sua — siue a uia sua pessima —; facti sunt mihi omnes Sodoma et habitatores eius quasi Gomorra.

‛Non soium, inquit, ‛in hereticorum conciliabulis haec reperta sunt. sed in prophetis quoque Hierusalem, id est doctoribus ecclesiae, uidi similia siue horribilia adulterantium uerbum dei et ingredientium per uiam mendacii, ut hereticorum fallaciis adquiescerent et confortarent manus pessimorum eorumque mala suis sceleribus adiungerent et, quos corrigere debuerant, ducerent in interitum.

qui hoc fecerint, non se aestiment inpunitos! erunt enim et ipsi et hi, quibus fauent, quasi Sodoma omnesque, qui habitant cum eis nec recedunt a talibus, quasi Gomorra’. exultet igitur, quantum uult, doctrina pessima et glorientur prophetae Hierusalem, quod optinuerint per [*]( 6 *Hier. 23, 13 8 cf. I Cor. 21 10. 13 *Hier. 23. 14 ) [*]( 1 aut P 3 locuntur TF h primus M cernebant VP tenebat R iocuntur FMV 6 aigriificantur FP 7 stultitia P habet P 10 orribilia RMVP adulterantium Ap.c.m2 cum Yulg. et om. T ite V 11 comfortauerunt A 12 uti & T non om. 0,Da.c.m2 conuerterentur Pa r. conuertetur T 13 omnis T nt postea add. A cum Vulg. quasi add. Erasmus v: cf. lin. 22 et p. 280, 2 14 eius et V gomurra TR 13 repperta A 17 orribilia RFMP 20 debaerent Ma.c. 21 in om. Ma.c.m2 haec Va.c. 22 hii OP,Dp.c. 23 habitantur a recedent v 24 gomorrae P 25 glorientur] n s. u., sed eras. M giorietur Aa.c.m2 op(b)tinuerunt V(O),Da.c. )

[*]( 23, 15 )Propterea haec dicit dominus exercituum ad prophetas: ecce ego cibabo eos absinthio — siue doloribus et iuxta Symmachum amaritudine — et potabo eos felle — siue aqua amara —. quia a prophetis Hierusalem est egressa pollutio in omnem terram.

Utamur hoc testimonio aduersum eos, qui epistulas plenas mendaciorum et fraudulentiae atque periurii in orbem dirigunt, ut et aures polluant audientum et existimationem simplicium laedant, quod impleatur in eis hoc. quod scriptum est: a prophetis Hierusalem est egressa pollutio in omnem terram; non enim eis sufficit iniquitatem propriam deuorare et proximos laedere, sed, quos semel oderunt, per uniuersum orbem infamare conantur et ubique seminare blasphemias.

[*]( 23, 16.17 )Haec dicit dominus exercituum: nolite audire uerba prophetarum, qui prophetant uobis et decipiunt uos! uisionem cordis sui loquuntur et non de ore domini. dicunt his, qui blasphemant me — siue abiciunt uerbum meum —: locutus est dominus: pax erit uobis; et omni, qui ambulat in prauitate cordis sui, dixerunt: non uenient super uos mala.

Ne putaret se populus alienum esse a culpa, si peruersis adquiesceret doctoribus, ‛nolite’, inquit, ‛audire uerba prophetarum, qui uobis prophetant mendacium et decipiunt uos’, — par enim erit poena et magistro et [*]( 5. 6. 12 *Hier. 2:3, 15 21 *Hier. 23, 17 25 *Hier. 23, 16 ) [*]( 1 confortaaernnt Pa.c. 2 gomarra T 4 uos D absenthio P,Va.c- 6 quia a prophetis] a prophetis enim Vulg. 7 est om. V egressa est Vulg. v, ante a prophetis tr. v in] super Vulg. 8 testimoniū F,pa.c eas T 9 urbem Ma.c.Aa.c.m1 et p.c.m3 10 ut] quod P pr. et om. M aadientum OT A -ium cet. v estimationem V 12 est eras. R 13 iniquitatem propria M 15 uniuersa P 16 blasphemiam V 18 nobis] mendatifi add, P 19 locuntur V,Op.c.Aa.c.m2 et eras. A, om. Vulg. 20 plasphe- mant P (= p. 281, 2) 21 loquu∗tus P 22 ambulant V,JRa.c 23 neniant Ra.c. ueniet Vulg. 24 malum Vulg. se s. u. m3A 26 mendatio T )

[*]( 23, 18 10 )Quis enim affuit in consilio domini et uidit et audiuit sermonem eius? quis considerauit uerbum illius et audiuit? Ubi nos interpretati sumus \'in consilio domini> et in Hebraico scriptum est ‛bassod’, Aquila \'secretum\'. Symmachus \'sermonem\', LXX et Theodotio \'substantiam\' siue \'subsistentiam\' interpretati sunt.

et est sensus: \'nolite credere, o uulgus indoctum, prophetis uobis falsa annuntiantibus, qui dicunt haec: locutus est dominus: pax erit uobis; non ueniet super uos malum! unde enim possunt dei nosse secreta aut quo annuntiate domini didicere consilium? quomodo ad eos diuinae dispositionis sermo peruenit?\' quidam nostrorum in hoc loco se repperisse putant, ubi dei scribatur substantia.

[*](19. 20 )Ecce turbo — siue tempestas et commotio — dominicae indignationis egreditur et tempestas erumpens super caput impiorum ueniet et non [*](2 Hier. 23, 17 3 *Hier. 23, 17 4. 6. 7. 8 Hier. 23. 17 12 Hier. 23, 18 14. 15 *Hier. 23, 18 17 Hier. 23, 17 23 *Hier. 23, 19 ) [*]( 1 ea quae] eaq. F 4 qui codd. (eorr. m2A) 5 nee] ne P 6 quic- quid] qui V 7 necj non P 9 nobis Ap.c. Iocutus est uobis V 10 in om. P consilio MAVP concilio OTJRD (— lin. 13); cf. p. 282. 20. 283, 21 uida Ma.c. 13 domini om. c ebraico P basod v 14 symachus P substantia T 15 subsistentiāẹ T 19 noscere M,Ap.c.m3 quo—consilium om. B dno P dei v dedicere P 20 eosj qai add. R dispensationis Ap.c.m3 dispersionia V 21 reperisse se r reperisse TVP 22 describatur p sabstantiam Oa.r. 24 egredietur r eum Yulg. 25 et om. Vulg. )

Qui supra dixerat: ‛locutus est nobis dominus: pax erit uobis’ et quos corripuerat. quod non possent uentura cognoscere nec dei nosse sententiam. nunc ostendit per contraria eos omnino nescire: pro pace enim et securitate tempestatem uenire Babyloniam et uenire non super quoslibet, sed super capita impiorum uel uniuersi populi uel eorum. qui falsa populo nuntiabant. nec sicut in praeteritis temporibus dei iram furoremque placandum, sed, quod praedixit et saepissime comminatus est. opere complendum et cogitationem illius atque sententiam impiorum suppliciis conprobandam.

<cum\'. inquit. \'extremum captiuitatis tempus aduenerit et optinuerit uos uictor exultans et manus stridore uinxerit catenarum, tunc intellegetis consilium eius, quod uos frustra nunc scire iactatis\'.

[*]( 23, 21. 22 )Non m mittebam prophetas, et ipsi currebant an t: non loquebar ad eos. et ipsi prophetabant. si stetissent in consilio meo et nota fecissent uerba mea populo meo, auertissem utique eos a uia sua mala et pessimis cogitationibus suis.

Hunc sensum et apostolus explicat ad Romanos: et sicut non probauerunt deum habere in notitia, tradidit eos deus in reprobum sensum, ut faciant, quae non conueniunt. [*]( 4 Hier. 23, 17 5 cf. Hier. 23, 18 16 Hier. 23. 20 23 *Rom. 1. 28. 29 ) [*]( 1 renertitur P 2 cogitationes v 3 intellegetis T V intellegitis P.RDMAa.c.Op.c. quae A 4 dixerant Erasmus v cst] in add. A. 5 possant T possint P 7 secnritates Ma.r. 8 babiloniam R 11 praediierit MAp.c. praedixi P 13 conprobandam P 14 tempus captiuitatis M,Da.c. obstinuerit Ma.r. 15 nos MVP.Aa.c. manusl ex add- T tridore Ta.c.m2 uincxerint M eathenarum MA 16 in- tellegitis P,TAa.c. qaodj quos V,Ta.c.m2 22 et] a add. DMAP,Op.c.,v cum Vulg., om. TRV pessimis post suis tr. Vulg. 24 habere dm̃ P notitiam TMAP ;25 conueniant P )

deceptorum, non pedetemptim nec considerato gradu, sed praecipites currunt ad interitum et suum et eorum. quos deceperint.

nec loquitur eis dominus, sed ipsi loquuntur quasi ex ore domini, de quibus et dicitur: \'si stetissent in consilio meo — hoc est: si meae uoluissent adquiescere uoluntati — et nota fecissent uerba mea populo meo non blandientes eis et adulatione perdentes, ut dicerent: non habetis peccata, perfectam iustitiam possidetis: sanctitas et pudicitia atque iustitia in uobis tantummodo repperitur, et ego non tradidissem eos in inmunditiam et ignominiam. ut facerent, quae non conueniunt, et sequerentur cogitationes suas pessimas\'.

contemplemur hereticos, quomodo semel desperantes salutem gulae se tradant et deliciis, uescantur carnibus. frequentes adeant balneas, musco fraglent. unguentis uariis delibuti quaerant corporum pulchritudinem. semel enim futura non sperant nec credunt in resurrectionem. quod cum sermone non pandant, ostendunt operibus: si enim crederent. ista non facerent. et in hoc loco. ubi scriptum est: si stetissent in consilio meo, Aquila, Symmachus et Theodotio et LXX ut supra similiter transtulerunt. [*]( 7. 9. Hier. 23, 22 17 cf. Ain. 6, 6 21 Hier. 23, 22 22 cf. p. 281,13 ) [*]( 1 repletus P 2 cetera JIp.c. uitiis (mali) add. in mg. m. rec M(R) traderint V 4 pedetempti FV pedetimtim P 5 corruunt P 6 alt. lo- qunnt Ma.c.m2 locuntur AV 7 et om. F inj hii M 8 me P 10 eos F etj nec D dicennt Jfa.c. 11 pudititia R V 12 atq. iustitia s. u. V, om. I tantumodo Ix reperiuntur c non om. M 13 inmundicitiam V 15 conteniplemus P 16 tradant F & disperantes salatem add. P frequentes TRP,0a.e.m2 frequenter DFMAV; cf. p. 35, 19. 38, 10 17 balnea F,Mp.r. ballneas Pa.c. musto Mp.e. fraglent m2A frag*rent (ex fragient ?) V fragrent (ex fiagrent) R fiagrent eet. ungentis RMV,Ap.c. delibati P,MAa.e. 18 quer P 19 nonj nec r nec] neque t in om. V, exp. A sermone V 20 pendant T crederiut A.a.c. crediderent (ex credederint) M 21 hocj alio V ubi om. Y 22 Aquilaj et add. t )