Epistulae

nam et quod eum scriptum est requieuisse, utique a creandis nouis creaturis intellegendum est, non a gubernandis, quia tunc ea, quae non erant, fecit, a quibus faciendis requieuit, quia consummauerat omnia, quae, antequam [*](15 cf. Gen. 2,2 17 cf. epist. CXXVI 1 *Ioh. 5, 17 ) [*]( 2 si nouae creatae om.β creaturae (—e) ADA,Ma.c.m2 3 singulae] singulares a eas om.D 4 qui om. a unoquaeque eaquaeque D,Ma.c.m2 6 possimus AD,Ma.c.m2 uel quod A 7 uel om.A cogitat %i.c.m2 cogitet$ 8 nobis fas β xpo AMa.c.m2 9 exierunt g damnatione $ 10 te om.A defendentur Ma.c.m2 quo aa.c.m2 quae Õ 11 uni ita] unitas g 13 uero om.A dicitur a fac. puto me] facillime puto A 14 reuellere β sicut βD quod A uidetur ADA,Ma.c. -antur § 15 urguere %AD,Ma.c. 16 septima $ requieuit aA%MA,Da.c. requiebit β si s.l.m2A,om.a 17 dictae epistulae aa.c. dictam epistolam AD 18 nunc] modo Ma.c.m2 respondens ii 19 eas ministrando a 20 ne] nec aa.c.AD scribtura a scripturae et A scripturas?P 21 consummasset aJ deum] eum S|3 do (ds m2) a et om.A 23 pro a om.A ad β quia] qui A 24 consummauerit A quae] qui A,DMa.c. ) [*](14* \' )

Uerum his, qui haec ideo dicunt, ne credatur modo deus sicut illam unam nouas animas, quae non erant, facere, sed ex illa una, quae iam erat, eas creare uel ex fonte aliquo siue thesauro quodam, quem tunc fecit, eas mittere, facile respondetur etiam illis sex diebus multa deum creasse ex his naturis, quas iam creauerat, sicut ex aquis alites et pisces, ex terra autem arbores, faenum, animalia. sed quod ea, quae non erant, tunc fecerit, manifestum est. nulla enim erat auis, nullus piscis, nulla arbor, nullum animal et bene intellegitur ab his creatis requieuisse, quae non erant et creata sunt, 2 id est cessasse, ne ultra, quae non erant, crearentur. sed nunc quod dicitur animas non in nescio quo fonte iam existentes mittere nec de se ipso tamquam suas particulas inrorare nec de illa una originaliter trahere nec pro delictis ante carnem commissis carneis uinculis compedire sed nouas creare singulas singulis suam cuique nascenti, non aliquid facere dicitur, quod ante non fecerat. iam enim sexto die fecerat hominem ad imaginem suam, quod utique secundum animam rationalem fecisse intellegitur. hoc et nunc facit [*]( s ) non instituendo, quod non erat, sed multiplicando, quod erat. unde et illud uerum est, quod a rebus, quae non erant, instituendis requieuit, et hoc uerum est, quod non solum gubernando, quae [*]( 3 *Gen. 2, 2 4 *Ioh. 5, 17 10 cf. Gen. 1, 11-12. 20-25 21 cf. Gen. 1, 26-27 ) [*]( 1 uidet β esse otn.A ea om.AD,Ma.c.m2 2 quicquid] quid 5 genesis ap.c.m2ADM euangelio aADM 6 ds (dm m2) A 7 illam unam] ex illa una A non erant] nouerat a ex illa una] illam unam A 8 ex ponte D ex sponte Ma.c.m? sponte A 9 quem] que !p quae a 10 deum multa A ___a ds b que <p 11 ex aquis om.A,Ma.c.m2 ex as(aq m2) D pices 5 ex om.A,Ma.c.m2 13 bene] nec AD,Ma.c.m2 14 creatis] creaturis Mp.c.mS A et creata-non erant] nisi s.l.m2A 15 nec (c del.m2) D ultra] ullaa 16 non nescio in quo ap.c.m2 fonte] fouente 3 17 se om.ADA,Ma.c.m2 illa una] una unam A 18 ante carnem] una carne a 19 sua d 22 intell.] add. tandem post longam disputationem ecclesiasticam confirmati (leg. confirmasti) sententiam d 23 replicando β 24 instituendo Dp.c.m2 restituendis 5{& )

Nam quod dicitur: \'quare facit animas eis, quos nouit cito morituros?\', possumus respondere parentum hinc peccata uel conuinci uel flagellari. possumus etiam recte illius moderationi ista relinquere, quem scimus omnibus temporaliter transeuntibus rebus, ubi sunt etiam animalium ortus et obitus, cursum ornatissimum atque ordinatissimum dare, sed nos ista sentire non posse, quae si sentiremus, delectatione ineffabili mulceremur. non enim frustra per prophetam, qui haec diuinitus inspirata didicerat, dictum est de deo: qui profert numerose saeculum.

unde musica, id est scientia sensusue modulandi, ad admonitionem magnae rei etiam mortalibus rationales habentibus animas dei largitate concessa est. unde si homo faciendi artifex carminis nouit, quas quibus moras uocibus tribuat, ut illud, quod canitur, decedentibus ac succedentibus sonis pulcherrime currat et transeat, quanto magis deus, cuius sapientia, per quam fecit omnia, longe omnibus artibus praeferenda est, nulla in naturis nascentibus et occidentibus temporum spatia, quae tamquam syllabae ac uerba ad particulas huius saeculi pertinent, in hoc labentium rerum tamquam mirabili cantico uel breuius uel productius, quam modulatio praecognita et praefinita deposcit, praeterire permittit!

hoc cum etiam de arboris [*]( 14 *Esai. 40, 26 ) [*]( 1 nondum ex erat dum A alt. quod om.a 2 sic] si $,Aa.c.m2 3 aliquolibet modo aa.c.mZ alio(o eras.$) quodlibet modo βp alio modo quolibet M alio modo quodlibet AD 5 illa una] ulla una ex una ulla A sed—unam om. A illam unam] illa una A,Da.c.m2 illa ex illa m2 et s.l. add. una M 6 quale β fecit Ma.c.m2A animas om.A 9 temp. om.A generaliter AD,Ma.c.m2 11 atque ord. om.A ista] ita aa.c.m2AA possumus a 12 delectione g mulgeremur a mulceremus A frusta a 14 numerose (-sae a) ex numero aM musica] moysi ait a 15 sensusuo (uo del.m2) a sensus uel A molandi (emu- landi m2)a bene modu(exo Do A.)landi ADM ad om. A 16 rationabiles a$ 17 carm. art. g 18 ac succed. om.A 19 corruat ^5 et] ac Q 20 deus om.A quem Ma.c.m2A facit βD artibus om.AD,Ma.c.m2 21 perferenda A 22 ac] hac β ad A ad] hac A 24 recognita a 25 premittit A arborum A -ibus β )

Id etiam, quod aiunt omne, quod in tempore coepit esse, inmortale esse non posse, quia omnia orta occidunt et aucta senescunt, ut eo modo credi cogant animum humanum ideo esse inmortalem, quod ante omnia tempora sit creatus, non mouet fidem nostram. ut enim alia taceam, coepit esse in tempore inmortalitas carnis Christi, quae tamen iam non moritur et mors ei ultra non dominabitur.

Illud uero, quod in libro aduersus Rufinum posuisti, quosdam huic sententiae calumniari, quod deum dare animas adulterinis conceptibus uideatur indignum, unde conantur adstruere meritis gestae ante carnem uitae animas quasi ad ergastula huius modi iuste posse perduci, non me mouet multa cogitantem, quibus haec possit calumnia refutari.

et quod ipse respondisti non esse uitium sementis in tritico, quod furto dicitur esse sublatum, sed in eo, qui frumenta furatus est, nec idcirco terram non debuisse gremio suo semina confouere, quia sator inmunda ea proiecerit manu, elegantissima similitudo est. quam et antequam legerem, nullas mihi obiectio ista de adulterinis fetibus in hac quaestione faciebat angustias generaliter intuenti multa bona deum facere etiam de nostris malis nostrisque peccatis.

animalis autem cuiuscumque creatio, si habeat prudentem piumque consideratorem, ineffabilem laudem creatori excitat, quanto magis creatio non cuiuslibet animalis sed hominis! si autem causa creandi quaeritur, nulla citius et melius [*](1 cf. Matth. 10, 30. Luc. 12, 7 6 Sallust. Iug. 2, 3 10 *Rom. 6, 9 12 cf. Apolog. adu. libros Rufini III 28 ) [*]( 1 filio § filiis Aa.c.m.2 nostro AD,Ma.c.m2 4 modoramine tyD consonari AD,Ma.c. 5 esse orn.äβ 6 inmortales β 7 credere Mp.c.m2 cogamur Mp.c.m2 anima humana(ex u)m A animum hominum d 9 crea- tum A creata(ex u) A mouit ci,ADMa.c.m2 10 inmortalitas (in del.m2)D iam om.A 12 quod in libro om.A 13 huius Ap.c.m2 sententia A 14 conatur a 16 mundi g me om.A 17 posset β٨ refutare A 18 esse omty esse ideo a in eo ex i(tuit e)deo m2a 19 debuisset Aa.r.D 21 et om.ă 23 intuentibus 3 deum bona β 25 habet β pium prudentemque ADM 26 exc. creatori !p excitant A )

Haec et alia, quae possum, sicut possum, dico aduersus eos, qui hanc opinionem, qua creduntur animae sicut illa una singulis fieri, labefactare conantur. sed cum ad poenas uentum est paruulorum, magnis, mihi crede, coartor angustiis nec, quid respondeam, prorsus inuenio; non solum eas poenas dico, quas habet post hanc uitam illa damnatio, quo necesse est trahantur, si de corpore exierint sine Christianae gratiae sacramento, sed eas ipsas, quae in hac uita dolentibus nobis uersantur ante oculos, quas enumerare si uelim, prius tempus quam exempla deficiunt.

languescunt aegritudinibus, torquentur doloribus, fame et siti cruciantur, debilitantur membris, priuantur sensibus, uexantur ab inmundis spiritibus. demonstrandum est utique, quomodo ista sine ulla sua mala causa iuste patiantur. non enim dici fas est aut ista ignorante deo fieri aut eum non posse resistere facientibus aut iniuste ista uel facere uel permittere.

numquidnam, sicut animalia inrationabilia recte dicimus in usus dari naturis excellentioribus etsi uitiosis, sicut apertissime in euangelio uidemus porcos ad usum desideratum concessos esse daemonibus, hoc et de homine recte possumus dicere? animal est enim sed rationale etsi mortale. anima est rationalis in illis membris, quae tantis afflictionibus poenas luit. deus bonus est, deus iustus est, deus omnipotens est; hoc dubitare omnino dementis est. tantorum ergo malorum, quae fiunt in paruulis, causa iusta dicatur.

nempe cum maiores ista patiuntur, solemus dicere aut sicut in Iob merita examinari aut sicut in Herode peccata [*](19 cf. Matth. 8, 31—32. Marc. 5, 12-13. Luc. 8, 32—33 ) [*]( 1 dei om.atyljA 2 ut om.3 qua A fecere 3 3 pr. possumus A 4 qua ex aqua a una illa <p 5 singule (s.l.m2) singulis D 6 mihi om.A quoarctor$($ nec ex ne m2a 7 non—dico om.A 8 haec g quo] quia (i del.) u trahatur a 9 exierit a sed et eas A 11 quam tempus A deficiant$ -ent g 13 a spiro ium. A 14 utique] itaque a istas A ulla om.A 15 iuste] iste D dici om.3 aut ex ut AD 16 eum ex enim m2A illa A 17 uel om.y t numquinnam J numquid non a inrationalia ^ 18 usis $3 usu A,Da.c.m2 19 desideratos a 21 rationabile a etsi-rationalis tramsp. post25 ista a 22 luunt ap.c.m2 lugit$23 alt. est eras. A omnino] omni modo ADM 25 iudicatur A ista etsi mortale (—les m2) animaest (st del.m2) rationalis par(r d«2.)tiuntur d (c/. ad l. 21) 26 iobi a merita] erit A )

De ingeniorum uero diuersitate quid dicam? quae quidem in paruulis latet, sed ab ipsis exordiis naturalibus ductum apparet in grandibus, quorum nonnulli tam tardi et obliuiosi sunt, ut ne prima quidem discere litterarum elementa potuerint, quidam uero tantae sunt fatuitatis, ut non multum a pecoribus differant, quos moriones uulgo uocant.